ဒဝ်အေအေသဵု ကေတ်လဝ်ကာန်ထရာ်ဍုန်ပုၚ် ပ္ဍဲတက္ကသိုလ်မတ်မလီုဂှ် ဟိုတ်နူစဝ်စုတ်ဍာ်ဂမ္တဴ ကုကောန်ၚာ်ဗြဴ ခေန်န်ထောန် အယုက် (၁၄) သၞာံ မကၠောန်ဒၟံၚ်ကမၠောန်ဗိုၚ်ဍုၚ်ပုၚ်ဂှ်တုဲ ပ္ဍဲဂိတုမေ ၁၈ ပယျာံသဝ်တ္ၚဲ ၄ နာဍဳကဝက် နူရုၚ်သၞောဝ်ဓဝ်ဍုၚ်မတ်မလီု ဖျေံအမိၚ် ဒဏ်ထံၚ် (၇) သၞာံရ။
ပ္ဍဲတွဵုရးမန်ဝွံ ဍိုက်ပေၚ်တဴကဵု ကပေါတ်ဗၞိက် မတိတ်နူပရေၚ်တဵုလွဳ မပ္တံသြောံသ္ၚု၊ထ္ၜိုတ်၊ ဒူရေန် မၚ်ဂုတ် လမုတ် ပၞဴ သဳလော သိၚ်ဃဵု ကြုက် ကေုာံ သတ်တအ်လေဝ်ကီု၊ ကပေါတ်တိတ်နူကမၠောန်တမ္ၚာ မပ္တံခရံက်ဓမေန် ခရံက်က ဍာ်ကဝ်ခရံက် ကကှ်ကှ်တအ်လေဝ်ကီု၊ ကပေါတ်တိတ်နူဍာ်ဖနုၚ် ၜဵုဂယိုၚ် လေဝ်ကီု နွံတဴဗွဲမဂၠိုၚ်ကီုရတုဲ ကပေါတ်ဗၞိက်ဂမၠိုၚ်ဏံ ဒှ်အရာမဖန်ဗဒှ်ကဵုအခေါၚ်ခိုဟ် သွက်ဂွံဓမံက်ရုပ်ရဴ ကမၠောန်ပိုန်ဂြပ် အဇာဍောတ် အဇာဒေါဝ်ဏောၚ်ဟီုမဂး ဟွံဗၠေတ်ရ။
သွက်ပေါဲကဵုလာဘ် ဂကောံဗ္တောန်လိက်ပတ်မန် ကေုာံ ယေန်သၞာၚ်ဗုဒ္ဓဘာသာ အလုံဒေသရးမန်ဂှ် သ္ကိုပ်ဝန်ဇၞော်တွဵုရးဍုၚ်မန် ဒံက်တာအေဇြာန် ထံက်ပၚ်သြန် ၄၀၀ ကိုဋ်ဒကေဝ်ရောၚ် ဒံက်တာအံၚ်နာၚ်ဥူ ဒုဥက္ကဌကၠထ်ထဝ် တွဵုရးဍုၚ်မန် ဟီုရ။
ဟံသာဝတဳ ဍုၚ်ရာဇဌာနဳမန်တံ လီုကၠုၚ် ပ္ဍဲဂိတုပသာ် (၈) စွေက်၊ သၞာံသက္ကရာဇ်ဍုၚ် (၁၁၁၉) တေံဂှ် သၞာံဏံ ကၠုၚ်စိုပ် (၂၆၀) သၞာံဣရဒှ်တုဲ ပ္ဍဲဂိတုမေ ၁၈ ဂှ် ဂကောံသၟတ်မန် ပွိုၚ်ဍုၚ်မုဟ်ဍုၚ် က္ဍိုက်ပ်ကၠောန်သ္ပကၠုၚ် အသေအဟာန်ဗှ်ဗၞုဟ် ပ္ဍဲအရှာံကျာ်သ္ဘၚ်ဇၞော် ဍုၚ်မုဟ်ဍုၚ် တွဵုရးမန်ရောၚ် ဂွံတီကေတ်ရ။
က္ဍိုပ်ဒမၠ အကျာၚ် မက္လေၚ်မံက်တိုန် ပ္ဍဲပယျာံတံသၞာံ (သၞာံအၚ်ဂလိက်) ဏံဂှ် ချဳဓရာၚ်ထကဵုဂၟာဲဒၟံၚ် ပ္ဍဲဒေသ ရေဝ်သၠုၚ်ကျာ တွဵုရးဍုၚ်မန် ကဵု ရးတၞၚ်သဳ သ္ကုတ်သၟဝ်ကျာတေံတုဲ လောန်ကၠုၚ်ၜိုတ်မွဲဂိတုဂှ် ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ ရပ်ဂွံအကျာၚ်တုဲ ပအပ်ဗ္စိုပ်ကဵုတဲဗၠာဲသၟိၚ် ပွိုၚ်ဍုၚ်ရေဝ်တုဲဣယျရောၚ် ဂွံတီကေတ် နူသ္ကိုပ်ဒပ်ဗၠာဲသၟိၚ်ပွိုၚ်ဍုၚ်ရ။
ပေဲါသဳကၠဳပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်အလုံဍုၚ် ပေန်လုၚ် (၂၁) ဗွဝ်ကၠံ အလန်ဒုတိယ ရန်လဝ် သွက်ဂွံကၠောန်ဗဒှ်အာ ပ္ဍဲကဵုဂိတုမေ (၂၄) တေံဂှ် ဗော်ဒဳမဵုကရေဇြဳအလုံရးမန် (AMDP) ကေုာံ ဗော်ကောန်ဂကူမန် (MNP) တံ သွက်ဂွံတိုန်စိုပ်ဂှ် ဖန်ဇန်ပလေဝ်ပလေတ်မံၚ်ဣယျရောၚ် ဂွံတီကေတ်ရ။
ရုၚ်စက်တိဗုတ်မတ်မလီု Mawlamyine Cement Ltd. (MCL) နွံပ္ဍဲဒေသဒဵုသာဲ ပွိုၚ်ဍုၚ်ကျာ်မြဟ် တွဵုရးဍုၚ်မန်ဂှ် ဒးက္လေၚ်ပ္တိုန်လိက်ဒုၚ်စဳရေၚ် စၟဳစၟတ်အကာဲအရာ မလေပ်ဇီုကပိုက် သဘာဝပွဳပွူ EIA ကုအလဵုအသဳ တွဵုရးပၠန်ဏောၚ် နူဌာနဝန်ဇၞော်ထိၚ်ဒဝ် သယံဇာတကေုာံသဘာဝပွဳပွူ ကၟိန်ဍုၚ် ၜိုန်ကဵုလဝ်စၞောန် နူဂိတုမာတ်တေံကီုလေဝ် ဒဵုလၟုဟ် ဟွံဂွံပ္တိုန်ဏီဖိုဟ် ဂွံတီကေတ် နူရုၚ်ဂကောံအလဵုအသဳ တွဵုရးဍုၚ်မန်ရ။
ဂကောံဗော်ကောဒေံကေါန်ဍုၚ်အရၚ် (Nationalities Brotherhood Federation- NBF) ပ္တန်လဝ်နကဵု ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်ဂှ် ကၠောန်ကၠုၚ်ကောံဓရီု မရနုက်ကဵု (၂၈) ဝါ ပ္ဍဲဂိတုမေ ၁၆-၁၇ ပွိုၚ်ၜါတ္ၚဲတုဲ ဖ္တိုက်ဖၟောဝ်လဝ်အလဵုအသဳ နကဵုလိက်လလောၚ် နွံကဵုတၚ်လစွံ (၅) တၚ်ရောၚ်ဂှ် ဒါရိုက်တာ NBF ချေန်ချေန် ဟီုကဵု ဌာန်ပရိုၚ်မန်ရ။
တ္ၚဲဏံ ညးမကဵုကသပ်ကၟိန်ဍုၚ် ဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳ ဟီုဂးတိုန် ကာလ ညးကော်သဘၚ်သဳကၠဳပၚ်လုၚ် အလန်ဒုတိယဏံမ္ဂး အဓိကသဳကၠဳအာ စပ်ကဵုချူသၞောတ်ဝ်ဥပဒေ ပရေၚ်ဒက်ပတန်ကၟိန်ဍုၚ် ညးကဵုညးရောၚ် လလောၚ်တြးပတိတ်လဝ်ကီုရ။ ကာလ ချူဓဇက်သၞောတ်ဝ်ဥပဒေဏံ ဟီုတှေ် အဓိက ဒးဒုၚ်သဇိုၚ်ကဵု ကံကုသဵုဇကု ဇကုသွက်ဂွံဖန်က်ကေတ်ရောၚ် ဂးရ။
တမ်ကမၠောန်အဓိက ပ္ဍဲဒေသတွဵုရးမန်ဝွံ သၟာၚ်နူကမၠောန်ဝါဗ္ၚ၊ကမၠောန်ကၠအ်ထ္ၜိုတ်တုဲ ကမၠောန်ကၠအ်နာနာ မပ္တံကၠအ် ဒူရေန် မၚ်ဂုတ် လမုတ် ပၞဴ သဳလော သိၚ်ဃဵု ကြုက် ကေုာံ ကၠအ်သတ်တအ်လေဝ် နွံတဴဗွဲမဂၠိုၚ်တုဲ နူကဵုကမၠောန်တမ္ၚာပၠန်လေဝ် ခရံက်ဓမေန် ခရံက်က ဍာ်ကဝ်ခရံက် သီုကကှ်ကှ်တအ်ကီု၊ နူဍာ်ဖနုၚ် ၜဳဇၞော်ဂှ်လေဝ် ကမၠောန်ကၠောန်ပ္တိတ်ၜဵုဂယိုၚ် နွံတဴကီုရ။ ကမၠောန်ဂမၠိုၚ်တအ်ဝွံ အတိုၚ်ဗီုပြၚ်မစေန်ဆက်ကၠုၚ် နူအခိုက်တမၠာတမၠာတေံဟေၚ် ကၠောန်ကၠုၚ်လၟေၚ်အဆက်က် ဒဵုကဵုတ္ၚဲဏီ ဂွံဆဵုကေတ်ရ။