မာံရဲထဝ်

စပ်ကဵုကမၠောန်ကၠောန်ဗ္ၚတုဲ သၟာဗ္ၚတံ ဒးဒှ်ဓဝိၚ်ဂၠိုၚ်အိုတ်ဂှ် ဒှ်ဘဲစၟစၟန်ရောၚ် ဟီုအိုတ်ရ။ ဘဲစၟစၟန်ဂှ် ၜိုန်ဒှ်ဓဝိၚ် ဟီုဒၟံၚ်ကီုလေဝ် ပြသၞာချောဲတိုန်ဒၟံၚ် အကြာတၞံသြောံဂမၠိုၚ်ဂှ်လေဝ် ဒးဒှ်ဓဝိၚ်ဗီုဘဲစၟစၟန်ဂှ်ကီုရ။ ဟိုတ်နူချောဲ သၞဴရဴကၠုတ်တိုန်ဒၟံၚ် အကြာတၞံသြောံဂမၠိုၚ်ဂှ်တုဲ လၟိဟ်သြောံတိတ် မ္ဒးအောန်စှေ်အာမာန်ဂှ် ဇၟပ်သၟာဗ္ၚတံ တီလဝ်အိုတ်ကီုရ။ စၟလုပ်ပလီုဒှ်ဂှ် ဇၟာပ်တၞံသြောံဟွံသေၚ်ကီုလေဝ် ဇၟာပ်အကြာတၞံသြောံဂမၠိုၚ်ဂှ် တၞံချောဲဂမၠိုၚ် လုပ်ကေတ်လဝ်ဒၞာဲ၊ လုပ်ပၠံၚ်စဒၟံၚ်အဟာရဂှ် ဂွံဆဵုကေတ်ဒၟံၚ်ဇၟာပ်တိဗ္ၚမာန်ရ။ တၞံချောဲကၠုတ်တိုန်ဒၟံၚ် အကြာတၞံသြောံဂှ် သီုဒှ်သ္ၚိဌာန် သွက်စၟစၟန်ယဲဘဲတံမံၚ်ကီုဂှ် သၟာဗ္ၚလၟိဟ်အောန်ဟေၚ် တီကေတ်မာန်ရ။ ပ္ဍဲတိဗ္ၚ၊ တၞံသြောံဂမၠိုၚ်တဵုလဝ်ပ္ဍဲတိခံက်ဂှ် ညံၚ်တၞံချောဲဟွံမွဲ၊ ညံၚ်တၞံချောဲဂမၠိုၚ်တိုန်ဟွံမာန်ဂှ် ဒးစကာအာ သၞောတ်ပတမ်မတုဲ ဖအးကၠေံထောံ တၞံချောဲဂမၠိုၚ်ဂှ်မာန်ကီုရ။ အကြာတၞံသြောံ ဒဒှ်တၞံချောဲအးဒၟံၚ်ဂှ် ဒှ်ဂုဏ်ဖဵုသွက်သြောံ ဂွံတိတ်လၟိဟ်ဂၠိုၚ်တုဲ စပ်ကဵုကမၠောန်သၟးချောဲ ပ္ဍဲအကြာတၞံသြောံဂှ် ဒှ်ကမၠောန် ဒေါံဟွံဂွံ၊ ဗွဲစၟတ်ဒးကၠောန်အာရောၚ်။ အခိၚ်ဝွံ ဟိုတ်နူဒှ်အခိၚ်ဂိတုခ္ဍဲသဳတုဲ ဗြဲဂူကရိုပ်ဂၠု၊ ချောဲတိုန်ဂြုဂြုရ။
ပ္ဍဲတိခံက်ဗ္ၚ အကြာတၞံသြောံ ဟိုတ်ဒးသၟးချောဲဂှ် ………
(၁) မွဲအခိၚ်တေံ တဵုကၠုၚ်လဝ်ဂကူတၞံသြောံ တၞံဂၠိၚ်ဂၠိၚ် (ဂကူတၞံသၠုၚ်သၠုၚ်)၊ တၞးသြောံဇၞော်ဇၞော် (ဧရိယာတၞးဂၠိုၚ်ဂၠိုၚ်) (Local Variety) တုဲ အခိၚ်လၟုဟ်ဏံ ကလေၚ်တဵုပတိုန် ဂကူတၞံသြောံသဝ်သဝ်၊ အယုက်တၞံဂၠေံဂၠေံ၊ ဗီုပြၚ်တၞံဍေံ စူစူပ္တဴပ္တဴ ဂကူသြောံခေတ်တၟိ (Modern Variety) နွံကၠုၚ်ရ။
(၂) ဟိုတ်နူခရိတ်သြန်အိုတ်ဂၠိုၚ်အာ စပ်ကဵုသၞောတ်တဵုသြောံ ဗွဝ်မ၊ ပတမ်မ (Transplanting) ဂှ်တုဲ သၟာဗ္ၚတံ စကာဂၠိုၚ်တိုန် သၞောတ်မဓရာတ် (တိုက်ရိုက်ကြဲပက် – Broadcasting) ဂှ်လေဝ်ကီု၊
(၃) မွဲအခိၚ်တေံ တဵုသြောံကသီုမွဲဝါတုဲဂှ် ကေၚ်သၠးစွံလဝ်တိတုဲ အခါလၟုဟ်ဏံ ထပ်တဵုစုတ်သြောံပၠန်၊ ( သၞောတ်တဵုသြောံကသီုတုဲ သၠးလဝ်တိ)
(၄) သြောံကသီုရတ်သီတုဲဗက်ဂတာပ် စၞးဒးတဵုအာ ဂကူၜဲနာနာသာ်ဒှ်ကီုလေဝ် ဟိုတ်နူ ကလေၚ်ထပ်တဵုစုတ် ဂကူသြောံမွဲဝါပၠန်၊ (သၞောတ်တဵုသြောံတုဲ ထပ်ကလေၚ်တဵုသြောံပၠန်)
(၅) ဟိုတ်နူဗြဲဂူလၟေၚ်ဍာံဟွံဒှ် ဗြဲဂူအောန်အာ၊
(၆) ကဵုဍာ်ကၟိုန်၊ ဂွံပၠုပ်ဍာ်ဂှ် အတိုၚ်ပၟိက်စိုတ်ဟွံဒှ် ဖအောန်ကဵုလဝ်ဍာ် (ကန်႕သတ်ချက်ရေပေးဝေမှုကြောၚ့်)၊
(၇) အခိၚ်ထောဲဇိက်တိ၊ ပလေဝ်တိတေံဂှ် တိအိက်ထောဲ၊ တိအိတ်ဂရးကောန်တိ ဟွံအုဲဟွံသရိုဟ် (သမန်းမပုပ်လို႕) ခိုဟ်ဏီတုဲ ချောဲတိုန်ဂၠိုၚ်ရ သာ်ဝွံ ဟိုတ်ချောဲဒးတိုန် အကြာတၞံသြောံဒှ်ရောၚ်။
ဟိုတ်ဂှ်ရ သၟာဗ္ၚဂတာပ်ခေတ်တံ အခါညးတံကၠောန်ဗ္ၚတဵုသြောံမ္ဂး ညးတံသ္ပအဓိကကဵု ကမၠောန်သၟးချောဲဂှ် ချိုတ်ချိုတ်ပၠိုတ်ပၠိုတ်အိုတ်ရောၚ်ဂှ် သ္ဂောံဆဵုကေတ်မာန်ရ။ ပ္ဍဲတိဗ္ၚဂှ် တၞံ ချောဲဂကူဗွဲမဂၠိုၚ် ကၠုတ်တိုန်ဒၟံၚ်နွံကီုလေဝ် ဂကူချောဲအဓိကဂှ် (၁) ချောဲ-မြက် (Grasses)၊ (၂) ချောဲရာဲ – မုန်ညၚ်း (Sedges) ကေုာံ ချောဲတၞး – ရွက်ပြားပေါၚ်း (Broadleafs) လေပ်ကၠုတ်တိုန်ဒၟံၚ် အကြာတၞံသြောံ ပ္ဍဲခံက်ဗ္ၚဂှ် လၟိဟ်ဂၠိုၚ်အိုတ်ရ။ ဟွံပိုက်ထောံ၊ ဟွံသၟးထောံတၞံချောဲ အကြာတၞံသြောံဂှ်မ္ဂး ဗွဲစၟတ် လၟိဟ်သြောံတိတ် မ္ဒးအောန်စှေ်အာ ဗၞတ် (၃၉% စဵုကဵု ၉၇%) ဒှ်အာမာန်ရောၚ်ဂှ် ဂွံတီကေတ်သွဟ် နူကၠောန်လဝ်သုတေသနဂှ်နွံရ။
သၞောတ်တဵုသြောံလဵုဒှ်ဒှ် ဂကူတၞံချောဲဂမၠိုၚ် လုပ်ကၠုတ်တိုန်ဒၟံၚ် အကြာတၞံသြောံဂှ် ဒှ်ဒၟံၚ်လၟိုန်ရ။ စပ်ကဵုသၞောတ်တဵုသြောံယာ၊ သြောံဂူ – (တောၚ်ယာစပါး၊ ယာစပါး) (Upland Rice) ဂှ် ဟိုတ်နူချောဲတုဲ ဗၞတ်လေၚ်ဒိုခ် (ဆုံးရှုံးမှု) ဒှ်ဂၠိုၚ်တုဲ ယဝ်တဵုလဝ်သြောံ သၞောတ်တိဗ္ၚ-လယ်စပါး (Lowland Rice) မ္ဂး ပရေၚ်လေၚ်ဒိုခ် ဒှ်အောန်ရ။ အခိၚ်တဵုသြောံလဵုဒှ်ဒှ်၊ သၞောတ်တဵုသြောံလဵုတဵုတဵု စပ်ကဵုအန္တရာယ်ချောဲဂှ် နွံဒၟံၚ်လၟိုန်တုဲ ညံၚ်သ္ဂောံမာန်အာချောဲဂှ် နဲကဲစုၚ်စုၚ် ဒးကၠောန်ကဵု၊ ဒးသၟးကဵုထေက်ရ။
ၜိုန်စကာဒၟံၚ် သၞောတ်တဵုသြောံနာနာသာ် နွံကီုလေဝ် ဟိုတ်နူချောဲတုဲ လၟိဟ်သြောံတိတ် မ္ဒးအောန်စှေ်အာနွံရောၚ်ဂှ် ဓမံက်ထ္ၜးကဵုရောၚ်။
စပ်ကဵုကမၠောန်ကၠောန်ဗ္ၚ စကာဒၟံၚ်သၞောတ်ဖျေံမသကှ် (Dry Direct Seeded Rice Method) ဂှ် ဗၞတ်သြောံတိတ် မ္ဒးအောန်စှေ်အာ (မ္ဒးယအ်စှေ်အာ) မာန် (၂၄%-၉၇%) နွံမာန်ရ။ စကာသၞောတ်ထောဲ ဇိက်တိတုဲ လ္တူတိကဗေၚ် (အစိုတမန်းပြၚ်) ဂှ် ဖျေံ(တဵု)စုတ်မသြောံတိုက်ရိုက် (Wet Seeded Rice Method) ဂှ် ဗၞတ်သြောံတိတ် မ္ဒးအောန်စှေ်အာမာန် (၃%-၆၂%) ဒှ်မာန်ရ။ တဵုသြောံ နကဵုသၞောတ်ဗွဝ်မတုဲ ပတမ်မ – (မျိုးနှုတ်ပြီးကောက်စိုက်) (Transplanted Rice Method) ဂှ် ဗၞတ်သြောံတိတ် မ္ဒးအောန်စှေ်အာမာန် (၂% – ၄၆%) ဒှ်ရောၚ်ဂှ် သ္ဂောံတီကေတ် နူ သ္ပလဝ်သုတေသနဂှ်ရ။
ဟိုတ်နူစကာ သၞောတ်ပတမ်မတုဲ ကလိဂွံဖဵု တၚ်ခိုဟ်ဂမၠိုၚ်
ကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာဏံ စပ်ကဵုကမၠောန်ကၠောန်ဗ္ၚတုဲ သၟာဗ္ၚတံ စကာဒၟံၚ် သၞောတ်တဵုသြောံဂှ် (၁) သၞောတ် ဖျေံမ (တဵုစုတ်မ) တိုက်ရိုက်၊ သၞောတ်ဂြာတ်မ (ဂြာတ်ဟရာတ်) ကေုာံ သၞောတ်ဗွဝ်မတုဲ ပတမ်မ (မျိုးထောၚ်၊ ကောက်စိုက်) ရောၚ် လေပ်ကၠောန်အိုတ်ရ။ နကဵုကမၠောန်သုတေသန စပ်ကဵုတဵုတၞံသတ်ဒကောၚ်ဂမၠိုၚ် (သီးနှံစိုက်ပျိုးမှု) တုဲ ပရေၚ်ကမၠောန်လွဳလွတ် မၚ်မွဲရံၚ်စံၚ်တၞံ၊ စပ်ကဵုတဵုပ္တိတ်မခိုဟ်၊ မအးကီု၊ စပ်ကဵုကမၠောန်စဵုဒၞာ စၟစၟန်ယဲဘဲဂမၠိုၚ်ကီု၊ ပရေၚ်ကမၠောန်ရတ်သီကီု၊ စပ်ကဵုစကာဂကူဝါဲနာနာသာ်ကီုတံဂှ် အခိုက်အလိုက် ဒေသညးကဵုညး ကၠောန်တဴအိုတ်ရ။ စပ်ကဵုသၞောတ်တဵုသြောံ သၞောတ်ဖျေံမတိုက်ရိုက်၊ သၞောတ်ဂြာတ်ဟရာတ် ကေုာံ သၞောတ်ပတမ်မဂမၠိုၚ် နွံဒၟံၚ်ရ။ ပၞောဝ်ကဵုသၞောတ်ဂမၠိုၚ်မ္ဂး သၞောတ်ဗွဝ်မတုဲ ကလေၚ်ပတမ်မဂှ် တၚ်ခိုဟ်နွံဂၠိုၚ်နူသၞောတ်ဖျေံမတိုက်ရိုက်၊ သၞောတ်ဂြာတ်ဟရာတ်ဏီဂှ် သ္ဂောံဆဵုကေတ်မာန်ရ။
သၞောတ်ဗွဝ်မဂှ် လ္ၚတ်ရံၚ်မ္ဂး (၁) သၞောတ်ဗွဝ်မပ္ဍဲတိခံက် (သၞောတ်သၟာဗ္ၚတံဗွဝ်ဒၟံၚ်မ ဗီုပြၚ်လၟေၚ်ဓမ္မတာ) ပိုက်မတုဲ ကလေၚ်ပ္တံမ၊ (၂) သၞောတ်ဗွဝ်မနကဵုခံက်ဗံၚ် (ဘောၚ်ဖြၚ့်ပျိုးထောၚ်စနစ်) ရဴဝွံ နွံၜါသာ်ရ။ သၞောတ်ဗွဝ်မ နကဵုခံက်ဗံၚ်ဂှ် ဒှ်သၞောတ်ခေတ်တၟိမွဲတုဲ ဍုၚ်ဂတာပ်ခေတ်ဂမၠိုၚ်၊ စပ်ကဵုကမၠောန်ဗွဝ်မ သၞောတ်ခံက်ဗံၚ်ဏံဂှ် သၟာဗ္ၚတံစကာဂၠိုၚ်ရ။ သၞောတ်ဗွဝ်မခံက်ဗံၚ်ဏံဂှ် စပ်ကဵုပတမ်မကဵု ကရိယာစက်မ္ဂး စကာဒၟံၚ်အိုတ်ရ။ တၚ်ခိုဟ်မွဲဂှ် စပ်ကဵုစကာသြောံမမ္ဂး လၟိဟ်သြောံ မအောန်နူသၞောတ်ဗွဝ်မတၞဟ်တၞဟ်ဏီဂှ် သ္ဂောံဆဵုကေတ်ရ။ ပတမ်မသွက်မွဲဨကမ္ဂး ဒးစကာလၟိဟ်သြောံမ (၅) ကဠတ်၊ (၆) ကဠတ်ဟေၚ်တုဲ သြောံမလေဝ် အိုတ်အောန်ကွေံရ။ စပ်ကဵုသၞောတ်ဗွဝ်မပ္ဍဲခံက်ဗံၚ် (ဘောၚ်ပျိုးထောၚ်) ဏံတုဲ မပ္တံကၞိ၊ ဂစေံ ဂွံလုပ်ပလီုဂှ် ဒှ်ဝါတ်တုဲ သြောံမဂှ် ပလုတ်ကၠုတ်ညဳ၊ တၞံတိုန်လေဝ် ညဳသာကီုရ။ သၟာၚ်နူဂှ် ပ္ဍဲမွဲဨက လၟိဟ်တၞံသြောံဒးလုပ် ထေက်ဂှ် လၟိဟ်တၞံသြောံပေၚ်ပေၚ် လုပ်မာန်ကီုရ။ သၞောတ်ဗွဝ်မဗံၚ်ဏံဂှ် ယဝ်ရစကာအာ ကရိယာ စက်ပတမ်မလေဝ် နကဵုမဗွဝ်တၞံသြောံဏံဂှ် စကာအာမာန်ကီုရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ သၞောတ်ဗွဝ်မခံက်ဗံၚ်ဏံဂှ် ဒှ်ဖဵု သွက်သြောံတိတ်ဂၠိုၚ်၊ သြောံတိတ်ခိုဟ်ကီုရ။
သၞောတ်ဗွဝ်မကဵု ခံက်ဗံၚ်ဏံဂှ် အဝယ်တၞံနွံ (၂၀ တ္ၚဲ – ၂၅ တ္ၚဲ) မ္ဂး တဵုအာနကဵုသၞောတ်တဵုကဵုကရောၚ် (အတန်းလိုက်စိုက်စနစ်) လေဝ်မာန် ကေုာံ သၞောတ်တဵု (၁၀) ကရောၚ်တုဲ သလးထောံမွဲကရောၚ် (၁၀ တန်းလျှၚ် တစ်တန်းလှပ်စိုက်စနစ်) လေဝ် တဵုမာန်ကီုရ။ တၞံသြောံဂမၠိုၚ်ဂှ် ဟိုတ်နူတဵုလဝ်ကရုၚ်ကဵုကရုၚ်တုဲ အခိၚ်ဗစဝါဲ စုတ်ဝါဲ၊ အခိၚ်သၟးချောဲ၊ အခိၚ်စဵုဒၞာဖအးကၠေံ စၟ စၟန်ယဲဘဲကီုဂှ် ကၠောန်အာဗွဲမလောဲသွာမာန်ကီုရ။ တၞံသြောံလေဝ်ဟွံဒးဝပ်၊ ဟွံဒးဂိအာရ။ ဗွဝ်ကေတ်မတုဲ သၞောတ်ကလေၚ်တဵုတၞံဂှ် မွဲကရုၚ်ကဵုမွဲကရုၚ် လုပ်အာ လၟိဟ်ပေၚ်ပေၚ်မာန်၊ မွဲတၞံကဵုမွဲတၞံ ဗၞတ်သ္ၚောဲခြာလေဝ်ဍာံ၊ ဗၠိုၚ်တၞံသြောံလေဝ်ဗြေဝ်တိတ်ဂၠိုၚ်၊ တၞံချောဲကၠုတ်တိုန်မ္ဂး ဗွဲမလောဲသွာ သၟးထောံမာန်၊ ဂွံပယျးတ္ၚဲညဳ၊ တၞံသြောံဖောအ်ဗြေဝ်ကြံၚ်မ္ၚိုဟ်ခိုဟ်တုဲ တၞံဟွံလောတ်လော၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ တၞံသြောံဂမၠိုၚ် စပ်ကဵုလီုလာ်ဟောံဗြမ်လေဝ် အောန်ကီုရ။
စပ်ကဵုဗွဝ်မ သၞောတ်ခံက်ဗံၚ်တုဲ သွက်ဗွဝ်မ၊ သွက်ပိုက်မ၊ သွက်ပ္တံမပၠန်ဂှ် သြန်ခရိတ်ဂမၠိုၚ် ၜိုန်အိုတ်ကီု လေဝ် စနူဗွဝ်မ စဵုကဵုရတ်သီသြောံတေံဂှ် စပ်ကဵုလၟေၚ်ကမၠောန်ဂမၠိုၚ်ဂှ် ဂွံကၠောန်အာစေအ်စေအ်မာန်ကီု သီုဂွံကၠောန်အာ လောဲလောဲမာန်ကီုရ။ ဟိုတ်နူဂွံတဵုလဝ်တၞံသြောံ နကဵုကရောၚ်တုဲ ကျာလုပ်၊ ကျာတိတ် ခိုဟ်၊ ဂွံပယျးတ္ၚဲခိုဟ်၊ ဂွံအခေါၚ်စဝါဲ တုပ်ညဳကီု၊ ဟိုတ်နူတၞံသြောံဂမၠိုၚ် ဖောအ်ဗြေဝ်တဴတက်ခိုဟ်တုဲ စၟစၟန်လုပ်ပလီုအောန်ကီုရ။ ဗၠိုၚ်တၞံဂမၠိုၚ် ဟိုတ်နူလၟိဟ်တိတ်ဂၠိုၚ်တုဲ လၟိဟ်သြောံတိတ်ဂၠိုၚ်ကီုရ။ စရာဲဍာ်ဒ ကေဝ်မသြောံခိုဟ်တုဲ စရာဲဍာ်ဒကေဝ်သ္ၚုလေဝ်ခိုဟ်ကီုရ။ သၟာဗ္ၚတံ ဒးဝေၚ်ပါဲမွဲဂှ် အခါပိုက်မမ္ဂး အိက် တိဗါန်ဒၟံၚ် ပ္ဍဲရိုဟ်သြောံဂှ် လ္ပတက်ပ္တိတ်ကဵုဇိုၚ်ညိ။ တၞံမ (တၞံသြောံမ) တၞံကဝ်အာ၊ ဂိအာတုဲ တၞံသြောံ ချိုတ်အာမာန်ရ။ သြောံတိတ် လၟိဟ်အောန်အာမာန်ရ။ ပိုက်မ နပိုက်ကဵုတဲတုဲ ပလှ်ပတိတ်အိက် တိကဵုတဲရ။ အိတ်တိဂှ် ကြာတ်ကြဴကဵု ဍာ်ပ္ဍဲခံက်ဂှ်လေဝ် ဂွံမာန်ရ။ ပိုက်မတုဲ ကလေၚ်ပ္တမ်မ ဗွဲမပြဟ်ဂှ် ဒှ်ဖဵုဂၠိုၚ်ရောၚ်။