နာဲတိုၚ်ပ္ကဴဍုၚ်
ပၠန်ဂတးမန်ဂှ် ပေၚ်အာ (၇၅) သၞာံရ။ ဆဂး တိုၚ်ပ္ကဴ ကောန်ဂကူမန်ဂှ် မန်တံ ဟွံကလိ်ဂွံဏီရ။ ရံၚ်အာဝၚ်အဆက်က်မ္ဂး ကြဴနူကဵု မန်ကျဍုၚ်တုဲဂှ် ဒြဟတ်ပၞာန်မန် ဒြဟတ်ပၠန်ဂတးမန် ဍိုန်လျကၠုၚ်တုဲ ပၞာန်ဗၟာတံ သီကေတ်ဍုၚ်မန်အိုတ်တုဲ မန်တံ ဒးဒုၚ်ၚိတ်ကမၠက်ရ။ မန်တံ ဒးဂြိပ်ဒဴရ။ ပ္ဍဲအကာဲအရာပၠန်ဂတး ပစ္စုပ္ပန်ပၠန်လေဝ် ဒြဟတ်ဇကု ဟွံဍိုက်ပေၚ်ရ။ ရံၚ်ကဵုအကာဲအရာ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တ္ၚဲဏံတုဲ ဒးဗပေၚ်ဒြဟတ်ပၠန်ဂတးမန် ဒြဟတ်ပၞာန်မန်ထေက်ရောၚ်။
မုဟိုတ် မန်ကျဍုၚ်
ဂကူမန်ပိုဲတံဝွံ ဒှ်ဂကူ နွံကၠုၚ် ယေန်သၞာၚ်သၠုၚ် မဇိပ်ဂၠိပ်တဴ ပ္ဍဲရှေ်သှေ်သာသနာရ။ ဂကူမိက်ဂွံစ ၜိုဟ်ဟ်သြိုဟ်ဟ် အခိ်ၚ်ကသီု မုဟ်ကျာ ကၠောန်ဗ္ၚတဵုသြောံတုဲ အခိၚ်ကညၚ် မိပ်မြဟ်ဝေၚ်သဘၚ် သ္ပကုသဵု ကဵုဒါန်ရ။ ဆဂး ဂကူမန်တံ နွံတဴကြပ်မံၚ်ကဵု ဂကူဗၟာတံ ဂကူဗက်ပၠံၚ်ၜးဍုၚ်မန်တုဲ လက္ကရဴအိုတ် ဍုၚ်မန်ဂှ် ကၠေံကၠက်အာရ။
မုဟိုတ် ဂကူဗၟာတံ နွံပၟိက်ကဵု ဍုၚ်မန် တိဍာ်မန်တံရော။ တိဍာ်ဒေသဗၟာတံဂှ် ဒှ်ဒေသတိကှ်ဂၠိုၚ် ဥတုရာသဳလေဝ် ဟွံခိုဟ်ရ။ ဗြဲဍာ်တံ အောန်နူကဵု ဒေသမန်ပိုဲတံရ။ သြောံသ္ၚု ၚုဲက ၜဵုခ္ၚံက် သတ်ဆုသတ်ဒုန်တံ တိတ်ခိုဟ်တုဲ သၟိၚ်ဗၟာတံ မိက်ဂွံကလိဂွံဍုၚ်မန်၊ ဍုၚ်မန်ဂှ် ညးတံ မိက်ဂွံစွံအာ သၟဝ်တဲညးတံရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ကာလသၟိၚ်ဨကရာဇ်ဗၟာတံ ဒြဟတ်ဇၞော်မ္ဂး လုပ်ဗတိုက်ဍုၚ်မန်ရ။ အခိၚ်တေံ ဟီုဂှ် ပ္ဍဲကဵုသ္ကုတ်သၟဝ်ဏံ လၟိဟ်ဂကူမန်ပိုဲ ဂၠိုၚ်နူကဵု ဂကူဗၟာတံဏီရ။ ဆဂး မန်ပိုဲ ပြးဇးဒၟံၚ်တုဲ ဍုၚ်ညးညးမံၚ်ရ။ ဗုိုၚ်ဒၞာညးသကအ် ဟွံမွဲရ။ လၟိဟ်မၞိဟ် ဂၠိုၚ်ကီုလေဝ် ဒပ်ပၞာန်ဂှ် ဟွံခိုၚ်ရ။
ရံၚ်အာဝၚ် ကၠာအခိၚ်ဍုၚ်ဟံသာဝတဳလီုတေံကီု စဵုကဵု သက္ကရာဇ်ဍုၚ် (၁၁၁၉) ကီု ဂကူမန်ပိုဲတံဂှ် ဒုၚ်ခဳတုဲ ဒုၚ်စဵုဒၞာဍုၚ်မန်ဂှ် အောန်ရ။ ကျတှေ် ဂြိပ်ဒဴဂှ် ဂၠိုၚ်ရ။ ဒပ်ပၞာန်ခိ်ုၚ်ၚ်ကၠိုက်က်လေဝ် ဟွံမွဲ၊ ဒှ်ပေဲါဗတိုက် ကုဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံမ္ဂး ပရေၚ်ညဳသၟဟ်လေဝ် ဟွံမွဲတုဲ လက္ကရဴအိုတ် ဂကူမန်တံ ကျဗၟာတုဲ ဒဴလုပ်အာဍုၚ်သေံဂှ် ဗၞတ် (၉) အလန်ရ။ ကြဴနူကဵု ဍုၚ်မန်ဟံသာဝတဳ ဒးဒုၚ်မန်တံ ဒးဂြိပ်ဒဴတိတ်အာ ဍုၚ်မန် ကဝက်ပြၚ်ၚ်တုဲ စိုပ်အာဍုၚ်သေံရ။ ဒြဟတ်ဂကူမန် သှေ်ပ္ဍဲဍုၚ်မန် အောန်တဴရ။ နူအခိၚ်တိက်တေံရ ဂကူမန်တံဂှ် မိက်ဂွံမံၚ်စံၚ် ၜိုဟ်ဟ်သြိုဟ်ဟ် ရှေ်သှေ်ဘာသာသာသနာ ၜက်ကာဲတုဲ အရာပရေၚ်ဂီုကၠီုဂကူဂှ် စိုတ်လုပ်စအောနု်ရ။ မ္ၚးနူအခိၚ် ဨကရာဇ်မန် ရာဇာဓိရာဇ် အဆက်ဨကရာဇ် လက္ကရဴဏံ ဒက်ပတန်လဝ် ဒပ်ပၞာန်ဗွဲမခိုၚ်ကၠိုက် ဟွံမွဲတုဲ စဵုဒၞာဍုၚ် ဟွံမာန်ကီုရ။
မွဲသာ်ပၠန်ဂှ် ဟိုတ်နူကဵု ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံဂှ် ဓဇန်ကြာန်တုဲ မန်ပိုဲ ဖေက်ဗၟာကွေံကွေံရ။ အတိုၚ်လိက်ဝၚ်ဍုၚ်လ္ဂုၚ် (History of Rangoon) ချူလဝ်မ္ဂး ဍုၚ်ဟံသာဝတဳလီုတုဲ လက္ကရဴဏံ ဗၞတ် (၁၀) သၞာံပြၚ်ဂှ်တှေ် ကောန်ပၞာန်မန် ဗၞတ် (၃၀၀) တၠတံ ကတဵုတိုန် ပုန်တုဲ မွဲဝါတုဲ ညးတံ သီလဝ်ကျာ်လ္ဂုၚ်ရ။ အဃောဂှ် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ဗိုၚ်လဝ်ကျာ်လ္ဂုၚ် ပန်စုတ်ကဵု အမၠံက် ရပ်ဂွံသပုန်ကောန်ပၞာန်မန်တံတုဲ ဂစိုတ်ထောံ သီုဖအိုတ် ပ္ဍဲကဵုကုန်ကျာ်လ္ဂုၚ်ဝွံရ။ ညးဍုၚ်ကွာန်မန်တံ ဆဵုဒး မိၚ်ဒးတုဲ ဂိတဴစိုတ်ရ။ မွဲအခိၚ်ဓဝ် ဖေက်အာရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ မဇဨကရာဇ်မန် မဇသ္ကိုပ်ပၞာန်မန်တံ အခိၚ်တေံတှေ် ညးတံ ဂြိပ်ဒဴလုပ်အာ ဍုၚ်သေံအိုတ်ရ။ စဵုကဵုလၟုဟ် ဒတောဝ်တၞောဝ်မဇ မန်ဍုၚ်သေံတံဂှ် ရိုဟ်ရေၚ်မံၚ် ပရူဗၟာတံ ဓဇန်ရ။
ဒြဟတ်ပၠန်ဂတးမန် – မန်ၜါဍုၚ် ဆက်စပ်ညးသကအ်ဟွံဂွံ
မန်ဍုၚ်သေံ ဒတောဝ်တၞောဝ်မဇ သ္ကိုပ်ပၞာန်ဗညာစိၚ်ဂှ် ဒှ်ဒတောဝ်လက္ကရဴအိုတ် ပုန်ကဵုသၟိၚ်ဗၟာတံရ။ ဍုၚ်ဟံသာဝတဳကျတုဲ ဗၟာတံ ဓရတ်ညးတေံ ကဵုက္ဍိုက်ပ်ဒပ်ပၞာန်မန်ကဵုဗၟာတံ ပံၚ်နှဴလဝ်ရ။ အခိၚ်ကောန်ပၞာန်မန်တံ ပုန်တို်န် ပ္ဍဲကျာ်လဂုၚ် ဒးဒုၚ်ဂစိုတ်ဂှ် ညးတေံ မိၚ်တုဲ စိုတ်ဟွံမိပ် စိုတ်ဟွံခိုဟ်ရ။ လက္ကရဴဏံ ဨကရာဇ်ဗၟာတံ စကာညးတံ ကဵုဇက်အာပၞာန်ဍုၚ်သေံ သွက်ဂွံလုပ်သီကေတ် ဍုၚ်အယုဒ္ဓယျရ။ အခိၚ်စိုပ်ပယျဵုကျာ်ပိ-ဝၚ်ကဂှ် ညးတေံ ဖံက်ပၠန်လတူအမိၚ်ဨကရာဇ်ဗၟာတုဲ ကသေအ်ဂွံကောန်ပၞာန်မန်တံ ကဵုဂစိုတ်ထောံ ကောန်ပၞာန်ဗၟာတံဖအိုတ်ရ။ နူဂှ် သၟိၚ်ဗညာစိၚ်ကဵု ကောန်ပၞာန်မန်တံ ဒဴလုပ်အာ ဍုၚ်သေံရ။ ဨကရာဇ်သေံ အခိၚ်တေံဂှ် စွံဓရ်မေတ္တာတုဲ ကဵုဇူဒီု ပ္ဍဲကဵုဍုၚ်သၞေဟ် (၇) သၞေဟ် (အခိၚ်လၟုဟ် ပ္ဍဲခရိုၚ်ကာန်ချနပူရီကဵု ရာပ်ပူရဳ) တုဲ ကာလဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ လုပ်ဗတိုက် ဍုၚ်သေံ သွက်ဂွံဗိုၚ်စဵုဒၞာရ။ လက္ကရဴဏံ သၟိၚ်ဗၟာတံ လုပ်ဗတိုက်ဍုၚ်သေံဂှ် မန်တံ ဗိုၚ်ဗတိုက်ကဵုတုဲ ဂုဏ်မန်တံဂှ် နွံပ္ဍဲဍုၚ်သေံရ။ မဇတောဝ်တၞောဝ် ဨကရာဇ်မန်တံကီု သၟိၚ်ပၞာန်မန်တံကီု ဒးဒုၚ်ကလေၚ်ခါန်ကၞက် ညးဒုၚ်ကာသၟိၚ်ဨကရာဇ်တၠတိသေံ နဒဒှ်အမာတ်ဒဴဗညာ သ္ကိုပ်ပၞာန်ရေၚ်ၚ်ရ။
ဟိုတ်ဂှ်ရ ပ္ဍဲကာလ (၁၉၄၈) ဂကူမန်တံ စတုဲ ကၠောန်ပၠန်ဂတးဂှ်မ္ဂး ပ္ဍဲကဵုဂကူမန်ဂှ် ညးလေပ်လဝ်ကွတ်ပၞာန် ညးနွံမံၚ် အပ္ဍဲကဵုပၞာန်ဂှ် ဟွံမွဲရ။ ဟွံတုပ်ကဵု ကရေၚ်တံရ။ ဒပ်ပၞာန်ကရေၚ်တံဂှ် ဍေံတံဒက်လဝ် တံဒပ်ကရေၚ် သၟဝ်အၚ်္ဂလိ်က်တံတုဲ ကာလရပ်လွဟ်ပၠန်ဂတးဂှ် တိတ်အာ အတိုၚ်မွဲဒပ်ရ။ ပၠန်ဂတးမန်ဂှ် သၟာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် တၠပညာတံ ဆဝ်ဗ္ၚုဟ်တုဲ သၟတ်တံ စတံရပ်လွဟ်ရ။ ဆဂး ပ္ဍဲကဵုသၟဝ်ပၠတရဴ ‘ဗော်ပၠတရဴဍုၚ်မန်’ ဂှ် အခိၚ်တေံ ကောန်ပၞာန်မန်တံ လၟိဟ်နွံမံၚ် ကြပ် (၁၅၀၀) တၠ နူကဵုဒေသဘာအၚ် စဵုကဵုစိုပ် ဒေသဍုၚ်ရေဝ်တေံရောၚ်ဟီုတှေ် တော်ရံၚ် အပ္ဍဲကဵုအခိၚ်တေံဂှ် ဒြဟတ်ဂၠိုၚ်ကွေံရောၚ်။
အခိၚ်ဗော်ပၠတရဴဍုၚ်မန်တေံတှေ် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဗော်ပၠတရဴဍုၚ်မန်တံ အာကၠုၚ် ဆဵုဂဗကဵု က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်မန်ဍုၚ်သေံတံ လောဲသွာရ။ ပၠန်ဂတးမန်တံ ကေတ်အရီုအဗၚ် နူကဵုမန်ဍုၚ်သေံတံ လောဲသွာရ။ အခိၚ် အာစာထောန်တိ်ၚ်ကဵု မိနှေန်တံ ဆဵုဂဗကု က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်မန်ဍုၚ်သေံတံတှေ် ညးတံ ညာတ်ကေတ် ပၠန်ဂတးဂှ် ဒးအာဍာ်ဇမၠိၚ်ရောၚ် သွက်ဂွံလွဳၜၚ်ပတိတ် သၟတ်တံ တၠပညာသွာၚ်အုပ်ဓုပ် သ္ကိုပ်ပၞာန်တံဂှ် ညးတံ ကေတ်ကဵုတာလျိုၚ်ရောၚ် ဂးရ။ ဆဂး ကေၚ်ကာ ဗော်ပၠတရဴဍုၚ်မန် အခိၚ်တေံဂှ် ရန်တၟအ်လဝ် သွက်ဂွံကၠောန်ပၠန်ဂတး ဍာ်ဇမၠိၚ်ဟွံသေၚ်၊ အခေါၚ်ခိုဟ်တှေ် လုပ်ကၠောန် ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ရောၚ်တုဲ ပဲါတးထောံ ကသပ်မန်ဍုၚ်သေံရ။ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်မန်ဍုၚ်သေံတံ စိုတ်ဟွံခိုဟ်ရ ရဴဝွံ အဲအာစာကၞေဟ် ကေၚ်မိၚ် အကြာမန်ဍုၚ်သေံရ။ လက္ကရဴဏံ ဗော်ပၠတရဴဍုၚ်မန် ပအပ်လွဟ် (ဖျေံလွဟ်) ကဵု အလဵုအသဳဗၟာရောၚ် မိၚ်ဂှ် မန်ဍုၚ်သေံတံ ဗဒေံါမံၚ်ကီုရောၚ် အာစာထောန်တိၚ် က္လေၚ်လဴထ္ၜးစ ပ္ဍဲကေၚ်ကာ ဗော်ပၠတရဴဍုၚ်မန်ရ။ လက္ကရဴအိုတ် အရေဝ်ကဵုကသပ်မန်ဍုၚ်သေံတံဂှ် ဟွံဒှ်ရှ်သာတုဲ ဗော်ပၠတရဴဍုၚ်မန် ဖျေံလွဟ် (၁၁၁၁) ဇကု ကုဒပ်ပၞာန်ဗၟာရ။ ယဝ်ရ အခိၚ်တေံ ဗော်ပၠတရဴဍုၚ်မန် ပံၚ်ဗစပ်ကဵု မန်ဍုၚ်သေံ ဂွံပကတ်ပကေၚ် တၠပညာ ကေုာံ သ္ကိုပ်ပၞာန် ပၠတရဴအာ ပၠန်ဂတးမ္ဂး နူဒြဟတ် (၁၅၀၀) တၠဂှ် စဵုကဵု (၁၅၀၀၀) တၠ ဒှ်မာန်ရ။
(၁၉၅၈) ဗော်ပၠတရဴဍုၚ်မန်တုဲ ကေၚ်ကာဗော်ပၠတရဴဍုၚ်မန် သှေ်မံၚ်မွဲတၠ ဥက္ကဌဇၞော် နာဲယှိုဲကျေန်ဂှ် က္လေၚ်ဒက်ပတန် ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိတုဲ ပၠန်ဂတးညံၚ်ဟွံဂွံပိုတ်အာ ထိ်ၚ်လဝ်ကီုလေဝ် ဂွံက္လေၚ်ဒှ်တိုန်ဒြဟတ်မွဲဝါပၠန်ဂှ် ဒးကေတ်အခိၚ် ကြပ် (၁၀-၁၅) သၞာံပြၚ်ရ။ သက္ကရာဇ် (၁၉၇၀) ပြၚ်ဂှ် ကွးဘာတံ လုပ်ကၠုၚ်ပၠန်ဂတးဂၠိုၚ်တုဲ ဒြဟတ်ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိကီု ဒြဟတ်ဒပ်ပၞာန်ဗၠးၜးကောန်ဂကူမန်ဂှ် ခိုၚ်ကၠိုက်ကၠုၚ်ရ။ အခိ်ၚ်ဒြဟတ်ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ သၟဝ်ပၠတရဴ ဥက္ကဌ နာဲယှိုဲကျေန်ကဵု နာဲနလ္လာတံဂှ်တှေ် မန်ဍုၚ်သေံတံ ကဵုကၠုၚ်ဒြဟတ်နွံရ။
ဒြဟတ်ဍိုန်လျစှေ် ကြဴနူကဵု ဒေံါပန်ပှော် (၁၉၉၅)
ပ္ဍဲကဵုအခိၚ် (၁၉၉၀) တေံတုဲ သွက်ဂွံဖဍိုန်ဖျေံ ဒြဟတ်ပၠန်ဂတး ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံဂှ် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ စကာကၠုၚ် နဲကဲပြယာဲမွဲဗီုရ။ အခိၚ်ဂှ်မ္ဂး သ္ကိုပ်ပၞာန်ခေန်ညောအ်ဂှ် အာစာကၠီ ဇၞော်အိုတ်ရ။ ညးတံဂှ် ရန်တၟအ်လဝ် သွက်ဂွံလီကေတ် ဒပ်ပၞာန်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံဖအိုတ် ညံၚ်ဟွံဂွံဇၞော်အိုတ်ဂှ် ထိၚ်ထောံကဵု ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် အခေါၚ်အရာတၟေၚ်တံတုဲ ညံၚ်ဟွံဂွံဗတိုက် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ထောံလဝ်ရ။ လတုဲ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံဂှ် အာဗတိုက် ဒပ်ပၞာန်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တၞဟ်ဟ်တံရ။
အခိၚ်လက်ထက် (၁၉၉၅) ဂှ်မ္ဂး အခိၚ်ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ ဒေံါပန်ပှော်တုဲဂှ် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ကဵုတိကဵုကၠအ်ကဵုသ္ၚိ ကု ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ သုီုကဵုက္ဍိုပ်သ္ကိုပ်တံတုဲ ထိၚ်ထောံ လတူဍုၚ်ရ။ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဗော်တံ ဂွံအခေါၚ်ဆဵုဂဗ ကုခမဳသၚ် ညးဍုၚ်ကွာန်ဂကူမန်တံကီုလေဝ် မွဲအခိၚ်ဓဝ် ပၠန်ဂတးမန်ဂှ် ဍေံဟွံတုဲဒှ်ဏီရ။ ဒုၚ်သဇိုၚ်ကဵု တၚ်တုပ်စိုတ် ဒေံါပန်ပှော်တုဲ ဒပ်ပၞာန်မန်ကီုှ ပရေၚ်အုပ်ဓုပ်ဗော်ကီု ဒးရုပ်ပတိုန် နူကဵုပလိုတ်ဍာန်ကွဳပၟတ် ရေဝ်-ထဝဲါတုဲ ပရေၚ်အုပ်ဓုပ်ဗော်ကီု ပရေၚ်စဵုဒၞာညးဍုၚ်ကွာန်ကီု အကံက်အခေါန်တံကီု ဍန်ဂြက်စှေ်အာကီုရ။
မွဲသာ်ပၠန်ဂှ် အခိၚ်ခေန်ညောအ် နွံအဝဵုဂှ်မ္ဂး ဍေံကဵုအခေါၚ်ကူသာန်ပၠောပ်ကွဳစက်တံ နွံတုဲ ကောန်သ္ဂံၚ်ကီု ဗိုလ်ပၞာန်တံကီု ပါလုပ်မွဲစွံကဵု ရဲသၟာပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ရ။ အခိၚ်ဂှ်တှေ် သၟာပၠန်ဂတးတံ တီအာရှ်သာ ကၠောန်ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ရ။ ညးတာလျိုၚ်ကီု ကောန်ဗော်ကီု ကောန်ပၞာန်တံကီု နုက်တိ်တ်အာ နူဗော်ကီုရ။ ဟိုတ်နူကဵု အခိၚ်ဒးပၠန်ဂတး ဒးဗတို်က်ပၞာန် ဟွံမွဲတုဲ ကောန်ဗော် ကောန်သ္ဂံၚ်တံဂှ် ရံၚ်ကဵု ပရေၚ်အိန်ထံၚ်ကဵု ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်တံတုဲ တိ်တ်နူကဵုပၞာန်ကီုရ။ လက္ကရဴဏံ ကြဴနူကဵုသက္ကရာဇ် (၂၀၁၀)၊ ဍုၚ်ဂှ် ပံက်တိုန် အခေါၚ်သၠးပွးနွံတိုန် အခေါၚ်ကၠောန်ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် ဒှ်တိုန်တုဲ ကောန်ဗော်တံကီု ကောန်သ္ဂံၚ်တံကီု ဆက်တုဲဒေံါဇူအာကီုရ။ ဒြဟတ်ဗော်သၟးဟွံသေၚ် ဒြဟတ်ဒပ်ပၞာန်လေဝ် ဍိုန်လျစှေ်အာကီုရ။
နကဵုလညာတ်မွဲ သၟတ်တံ သွက်ဂွံလုပ်ယိုက်ဂၠေၚ်ပၞာန်ရ။ လညာတ်ခိုဟ်မွဲရ။ ဆဂး ပြသၞာဍေံဝွံ ဆၜိုတ်လၟိဟ်ကောန်ပၞာန်ဂၠိုၚ်သၟးဟွံတုဲ လွဟ်လေဝ် ဗွဲမရုံဂပ် ဒးဗဂပ်ကဵုတုဲ ခရိတ်စတံလေဝ် ဒးဗပေၚ်ကဵုရောၚ်တုဲ လျိုၚ်ဇၞော်ဒၟံၚ်ရောၚ်။ ဆဂး မုဒှ်ဒှ် ဒြဟတ်ဇကုနွံမ္ဂး ညးတၞဟ်တံ ဟွံထေၚ်သောဲရ။
မုဟိုတ်ဒးချပ် ဒးဗပေၚ်ဒြဟတ်ပၞာန်၊ ဒြဟတ်ပၠန်ဂတး
မန်ပိုဲ အာတ်ကၠုၚ် ဍုၚ်မန် အခေါၚ်အရာဂကူမန် နူကဵုသက္ကရာဇ် (၁၉၄၈) ရရောၚ်၊ လၟုဟ် ပေၚ်အာ (၇၅) သၞာံကီုရ။ ရံၚ်အာအကာဲအရာ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တ္ၚဲဏံ က္လေၚ်သီကေတ်အဝဵုမွဲဝါပၠန်တုဲ အခေါၚ်အရာ ဒက်ပတန်ကၠုၚ်တွဵုရးဍုၚ် နွံကဵုကံကုသဵုဇကု ဇကုဖန်က်ကေတ် ပ္ဍဲကဵုကၟိန်ဍုၚ်ဖေဝ်ဒရေဝ်ဇေတ်တ်ဂှ် ဍေံဟွံလောဲသွာရ။ ပၞာန်ဗၟာတံ ပတေၚ်ဏာ သၞောတ်ဝ် (၂၀၀၈) ရောၚ်။ ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တၞဟ်ဟ်တံ တီကၠး အခိုက်ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံတုဲ လုပ်ပေဲါဗတို်က် တိဍာ်ဒေသဇကု ဇကုဂွံသီကေတ်ရ။ သီတုဲမ္ဂး သမၠဲပတိတ် ပရေၚ်အုပ်ဓုပ်ကီုရ။ ဂကူမန်ပိုဲလေဝ် ဂတဏံမွဲမွဲတ္ၚဲ ဒးကွာ်အာဂၠံၚ်ဏံရောၚ်။ ပတှေ်ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ကဵုဖေဝ်ဒရေဝ်ရောၚ်တှေ် ဒှ်ဝါတ်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ သွက်ဂွံဗပေၚ်ဒြဟတ်ပၞာန် ဒြဟတ်ပၠန်ဂတးဂှ် စိုပ်အခိၚ်ရောၚ် မိက်ဂွံဆဝ်မ္ၚုဟ်ဏာကဵု ကောန်ဂကူမန်တံရ။ အခိၚ်ဗၟာကဵုဗၟာ ဒှ်ပဋိပက္ခဂှ် တိဍာ်ဇကု ဇကုက္လေၚ်သီကေတ်မာန်တုဲ ဖျေံပရေၚ်အုပ်ဓုပ်မာန်မ္ဂး ခိုဟ်အိုတ်ရောၚ် ပတိုန်ထ္ၜးဏာရ။
