Category: ပရိုၚ်

ဝဏ္ဏမာန်၊ အဝ်ဂါတ် ၃၀၊ ၂၀၂၁

အသေအဟာန် တ္ၚဲစၟတ်သမ္တီ သဘၚ်ရတုထဝ် ဗွိုက်လ္တက်ကယျိုၚ်မန် (ပေၚ် ၅၀) သၞာံ ရန်လဝ်သွက်ဂွံကၠောန်အာ ပ္ဍဲဂိတုနဝ်ဝေမ်ဗာ (၂၁) ဂှ် ဟိုတ်နူယဲကပ်ကၠောံထၞာန် ဟွံဟဲဇးဏီတုဲ ပဆုဲဏာ စဵုကဵု သၞာံ (၂၀၂၂) တေံရ။
ပရေၚ်ပဆုဲဏာ တ္ၚဲစၟတ်သမ္တီ သဘၚ်ရတုထဝ် ဗွိုက်လ္တက်ကယျိုၚ်မန် (ပေၚ် ၅၀) သၞာံဂှ် တုဲကၠုၚ်ကောံဓရီုလၟေၚ် အလန်ပဥ္စမ ဂိတုဂျူလာၚ် (၂၅) ဂှ် သဳကၠဳသ္ပလဝ်ဒတန်တုဲ ပ္ဍဲကဵုကောံဓရီုလၟေၚ်အလန်ဆဌမ အဝ်ဂါတ် (၂၉) ဂှ် လေဝ် ထပ်သ္ပဒတန်ပၠန်တုဲ ကိစ္စပဆုဲလဝ် တ္ၚဲသဘၚ်ရတုထဝ် ဗွိုက်လ္တက်ကယျိုၚ်မန် (ပေၚ် ၅၀) သၞာံဂှ် ထပ်တုဲ လလောၚ်တြးအာ ပ္ဍဲပရိုၚ်ပၠန်ရောၚ် ဂွံတီကေတ်ရ။
ပ္ဍဲကဵုအသေအဟာန် စၟတ်သမ္တီသဘၚ်ရတုထဝ် ဗွိုက်လ္တက်ကယျိုၚ်မန် (ပေၚ် ၅၀) သၞာံဂှ် နူကဵုကမ္မတဳ သွာၚ်ထ္ၜးပျးတံ ကော်ဘိက်အာ ဆေၚ်သွံဂၠိက်ယာတ်ကယျိုၚ်မန် ပွိုၚ်ဍုၚ်ဂမၠိုၚ်တုဲ စဳဇန်ထ္ၜးပျးအာ စတံနူ ခေတ်ဟံသာဝတဳ အဆက်ဆက်ကီု၊ ခေတ်ဗကာံကီု၊ ခေတ်ဒွါဝတဳ (သေံ) ကီု ဗွိုက်လ္တက်ကယျိုၚ်မန် ခေတ်တ္ၚဲဏံ သာ်လဵုတၟေၚ်တၞဟ်ခြာဂှ် ကမ္မတဳသွာၚ်ထ္ၜးပျး ဗွိုက်လ္တက်တံ ချူဓဇက်မူဝါဒတုဲ ဖျေံအာဗီု ကုဂကောံထ္ၜးပျးတံဂှ် ရန်လဝ်နွံရ။
ဗွိုက်လ္တက်ကောန်ဂကူမန်ဂှ် စတံနူ (၁၉၇၁) သၞာံ၊ ဂိတုအဝ်ဂါတ် (၂၁) တေံ ကမ္မတဳလိက်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန် လ္ဂုၚ် (ဂကောံကွးဘာတ္ကသဵုဂမၠိုၚ်) စဗၟံက်ရုပ်ရဴ စပ်ကဵုဗွိုက်လ္တက်ကယျိုၚ်မန်တုဲ သၞာံ (၂၀၂၁) ဂိတုအဝ်ဂါတ် (၂၁) ဂှ်မ္ဂး ဗွိုက်လ္တက်ကယျိုၚ်ကယျဝ်မန် (ခေတ်ပစ္စုပ္ပန်ဏံ) သ္ပဂွံဒတန် (၅၀) သၞာံ ပေၚ်ကၠုၚ်ရ။

ပရေၚ်ထ္ၜးပျး ဗွိုက်လ္တက်ကယျိုၚ်မန်ဝွံ ကာလကၠောန်ဗဒှ်လဝ် စၟတ်သမ္တီပေၚ် (၄၀) သၞာံ၊ ဒစးဒုၚ်သဘၚ်ရတုထဝ် တုဲကၠုၚ် (၁၀) သၞာံတေံလေဝ် ကေၚ်ကၠောန်လဝ် ပ္ဍဲကဵုဟဝ်တေဝ် (ယှိုဲမျေအ်မဵုထောန်)၊ ဍုၚ်မတ်မလီုနွံရ။

သွက်သ္ဂောံကၠောန်ဗဒှ် အသေအဟာန် စၟတ်သမ္တီ သဘၚ်ရတုထဝ် ဗွိုက်လ္တက်ကောန်ဂကူမန်ဂှ် တုဲကၠုၚ်ဂိတုအေဗရဴ (၄) တေံ ဂကောံဗၟံက်ပတိုန် ဗွိုက်လ္တက်ကောန်ဂကူမန်ဂမၠိုၚ် ကော်ကောံဓရီု ပ္ဍဲဘာဇောတိကရာမ ဍုၚ်မတ်မလီုတုဲ ဒက်ပတန်ဏာလဝ် ကမ္မတဳကၠောန်ဗဒှ် သဘၚ်ရတုထဝ်ရ။

မာံသုခ၊ အဝ်ဂါတ် ၂၆၊ ၂၀၂၁

တုဲကၠုၚ်ဂိတုအဝ်ဂါတ် တတိယသတ္တဟဂှ် နာဲဗညာလဴ နူကဵုကမ္မတဳစဵုဒၞာယဲကပ် Covid-19 ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ အဆံၚ်ဗဟဵု စှေ်ဆဵုဂဗလဝ်ကဵု ကမ္မတဳစဵုဒၞာယဲ အဆံၚ်ခရိုၚ်မတ်မလီု ကေုာံ ကမ္မတဳရီုဗၚ်စဵုဒၞာဲယဲ လှာဒကှ်၊ အ္စာဂဥုဲ အုပ်ဓုပ်ကွာန်၊ ပ္ဍဲဒေသလှာဒကှ် ပ္ဍဲကွာန်ဒဵုထောၚ်ဂှ်နွံရ။
ပ္ဍဲအရာထိၚ်ဒဝ်စဵုဒၞာယဲကပ် ဒၞာဲဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ အုပ်ဓုပ်လဝ်တအ်ဂှ် ပဠောံ PPE သွက်အ္စာဂဥုဲ သွက်ကမ္မတဳ ဘိုၚ်ရီုဗၚ်စဵုဒၞာတအ် ဂွံစကာသုၚ်စောဲဂှ် ညံၚ်ဂွံရုံဂပ် ဘိုၚ်ဗပေၚ်အာကဵုတုဲ ဂဥုဲသွက်ဂွံလွဳအာယဲတအ်ဂှ်လေဝ် ၜိုတ်ထေက်ကြိုက် ညံၚ်ဂွံစကာအာဂှ် ဘိုၚ်ထံက်ပၚ်အာကဵုကီုရောၚ်ဂှ် ညးဟီုဏာလဝ်နွံရ။
“ပြဟ်ပြဟ်ဏံသောၚ် PPE ဂှ်တှေ် ညးဟီု ပရာန် PPE ဂှ် နူကဵုညးတအ် ညးတအ်ကေတ်လျိုၚ်
တုဲတှေ် ဂဥုဲဇဗ ၜိုတ်ထေက်ကြိုက်ကဵုဏောၚ် ညးဟီုဟဂှ်၊ ဂဥုဲဇဗဂှ်တှေ် ခက်ကဵုလှုဲ ညးဟီု လှုဲဂှ်တှေ် နူကဵုတၠဒါန်တေံ ပြၚ်ဟွံဂွံဏီ သာ်ဏံ နူကဵုညးတိုန်စိုပ်ကောံဓရီုဂှ် ကမ္မတဳစဵုဒၞာယဲ ပွိုၚ်ဍုၚ်လှာဒကှ် နာဲအံၚ်မန် ဟီုရ။
ပ္ဍဲဒေသလှာဒကှ်ဂှ် ဒှ်ဌာန်ဒေသဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ အုပ်ဓုပ်လဝ်တုဲ ပ္ဍဲကာလယဲကပ်ဏံ ညံၚ်ဂွံစၟဳစၟတ်ဂွံလွဳလွတ် ကုညးဒှ်ယဲ Covid-19 မာန်ဂှ် နူကဵုကမ္မတဳစဵုဒၞာယဲ Covid-19 အဆံၚ်ဗဟဵု ပံက်ကဵုလဝ်ဒၞာဲလွဳလွတ်ယဲ ပ္ဍဲဌာန ဘာတန်သၠုၚ်ဒဵုထောၚ်ဂှ်နွံရ။
ပ္ဍဲဌာနဒၞာဲရုၚ်ဂဥုဲလွဳလွတ်ယဲဂှ်ဝွံ အ္စာဂဥုဲနွံ (၆) တၠ၊ ညးဘိုၚ်ရီုဗၚ်နစေတနာ (၁၅) တၠ နွံတုဲ အကြာဂှ် နူကဵုအုပ်ဓုပ်ကွာန် ကေုာံ ဂကောံနာနာတအ် ဘိုၚ်ပါလုပ်ရီုဗၚ်မံၚ်နွံရ။
ပ္ဍဲဒေသလှာဒကှ်ဝွံ ညးကၠောံစပ်ယဲ ကွာန်ဝါဂၠိၚ်၊ ကြုၚ်ခယာၚ်၊ ကုန်မိပ်ဇြိပ်၊ ဒဵုထောၚ်၊ ကအ်ပှ်လှ် စရၚ်ဗွဲအပြောံ (၁၅၀) ပြၚ်နွံတုဲ ဟိုတ်နူယဲ Covid 19 တုဲ မၞိဟ်ဒးချိုတ် နွံကီုရ။

မိလတိုပ်၊ အဝ်ဂါတ် ၃၀၊ ၂၀၂၁

နကဵုအသိၚ်အလိုန် ဍာ်ဇၞော်လဝ်တုဲကၠုၚ်ဂှ်တုဲ နူကဵုဂကောံသၟတ်ထံက်ပၚ် စေတနာမန် ကွာန်ကအ်ဗိန်၊ ပွိုၚ်ဍုၚ်ကအ်ကြိက်တအ် ထံက်ပၚ်ဇွောံမစၞစ ကုညးဒးဒုၚ်ဘဲဒဏ်ဍာ်ဇၞော်တအ်ရ။
တုဲကၠုၚ်ဂိတုတုဲတေံဂှ်မ္ဂး မွဲဒမြိပ်ပွိုၚ်တိုက်ကွာန်ကအ်ဗိန်ဂှ် ဟိုတ်နူဗြဲဇၞော် ဍာ်ဇၞော်တုဲ ဍာ်ဗၠိုက်အာ တ္ၚဲဗွဲမလအ်လရ။ ဟိုတ်နူဍာ်ဗၠိုက်အာဂှ်တုဲ သ္ၚိသဝ်သဝ်လ္ၚဵု၊ ညးခက်ခုဲကဵု ပရေၚ်ဗုၚ်ဂၞဴလ္ၚဵု ဒှ်ကၠုၚ်ခက်ခုဲကဵု ပရေၚ်စသုၚ်မံၚ်စံၚ်နွံရ။
“ဆနူကဵုဍာ်ဇၞော်ဂှ်တုဲတှေ် သ္ၚိမၞိဟ်ဒိုက်ဝါတ် စသုၚ်ကြေပ်ကျာတ်၊ ပက္ကတိဂှ်လေဝ် ဝါတ်ကျာတ်မံၚ်ရ၊ ဍာ်ဂၠိုၚ်တုဲ အာကၠုၚ်ဟွံလောဲတအ်ဂှ်တှေ် ပိုဲအာကဵုဒါန် နကဵုဂကောံကသေအ်ကၟဝ်ကၠုၚ်တုဲ ထံက်ပၚ်ကၠုၚ်မံၚ်ဗီုဂှ်” သာ်ဝွံ ဂကောံသၟတ်ထံက်ပၚ် စေတနာမန် နာဲသုတ ဟီုထ္ၜးရ။
ဟိုတ်ဗြဲဂူဂၠိုၚ် ဍာ်ဇၞော်တုဲ မၞိဟ်ဒုၚ်သဇိုၚ်ကဵု ကမၠောန်တ္ၚဲတံ ဆိုအ်ဗခက်ခုဲကဵု ပရေၚ်အာကၠုၚ်ဟွံဂွံ ဝါတ်ကျာတ် စသုၚ်ဟွံရုမ်ဂပ်တအ်ဂှ် လၟိဟ်သ္ၚိ ၜိုတ် (၅၀) သ္ၚိနွံရ။
သၞာံဏံဂှ် ဟိုတ်နူအသိၚ်ယဲကပ်ကိုဝ်ဝေဒ် (၁၉) လပှ်တတိယဏံ ဟွံကဵုအခေါၚ်တိတ်မ္ၚး ဒးမံၚ်ဒၟံၚ်ပ္ဍဲသ္ၚိကီု အသိၚ် ဗြဲဂူဍာ်ဇၞော်တုဲ ဟွံဂွံကၠောန်ကမၠောန်တုဲ မၞိဟ်ဒုၚ်သဇိုၚ်ကဵု ကမၠောန်တ္ၚဲတအ်ဂှ် ဒှ်ကၠုၚ်ခက်ခုဲကဵု ပရေၚ်မံၚ်စံၚ်စသုၚ် ဂွံဆက်တန်တဴအာ ပရေၚ်ဘဝဂွံဂျိုၚ်လမျီုဂှ် ဇီုကပိုက်ကၠုၚ်နွံရ။
“အသိၚ်ယဲကိုဝ်ဝေဒ် (၁၉) တတိယဏံသၠုၚ်တုဲ အ္စာဂဥုဲဂွံလွဳယဲဂှ်ဟွံမွဲကီု ဂွံရာန်စဂဥုဲပၠန်ဂှ် ဆေၚ်ဂဥုဲလေဝ် ကၟာတ်လဝ်ဖအိုတ်ကီု၊ ကသီုဗြဲဂူဍာ်ဇၞော် အာကၠုၚ်ဟွံဂွံကီုတုဲ ဒှ်ဒဒိုက်ကဵု ပရေၚ်လွဳလွတ်ယဲ ဇၞော်ကဵုဇြဟတ်” သာ်ဏံ နာဲသုတ ဆက်ဟီုပၠန်ရ။
ဟိုတ်နူကဵု အသိၚ်ယဲကိုဝ်ဝေဒ် (၁၉) လပှ်တတိယဏံဂှ်ကီု ဗြဲဇၞော်ဂူတုဲ ဍာ်ဇၞော်အာကၠုၚ်ဟွံဂွံကီုတုဲ ဟွံဂွံလွဳလွတ် ယဲ၊ ဟွံဂွံရာန်စဂဥုဲကီုတအ်ဂှ်တုဲ မၞိဟ်ဒှ်ယဲ ခ္ဍက် ဒးဆာံ၊ ဇကုဂမ္တဴတအ် ဇၟာပ်သ္ၚိ တၟံမၞိဟ် က္တဵုဒှ်ယဲ ဒးဒုၚ်ကၠုၚ် ဝေ ဒနာဂၠိုၚ်တုဲ မၞိဟ်ယဲသံသယကီု မၞိဟ်ဇၞော်ဇၞော် ယဲဍာ်ဇမၠိၚ်တအ်ကီုဂှ် ပြဟ်လလုဲအာနွံဂၠိုၚ်ရ။
ပ္ဍဲအသိၚ်ဍာ်ဇၞော် အာကၠုၚ်ဟွံဂွံဂှ်တုဲ နကဵုဂကောံသၟတ်ထံက်ပၚ်စေတနာ ကွာန်ကအ်ဗိန် ထံက်ပၚ်ကၠုၚ် သ္ၚိမၞိဟ်ဒိုက်ဝါတ် စသုၚ်ဟွံပြေပြံၚ်ဂှ်မ္ဂး မွဲသ္ၚိ သ္ၚုု(၆) ကဠတ်ဂှ် မွဲရိုက်၊ ကၠေၚ်၊ ခၟိက်ဍာတ် (အချိုမှုန်႕) ၜဵု၊ မမ၊ ကွာၚ် သီုသြန် မွဲလက်ဒကေဝ် ထံက်ပၚ်ကၠုၚ်လဝ် သာ်ဝွံရ။
ဂကောံသၟတ်ထံက်ပၚ်စေတနာမန် ကွာန်ကအ်ဗိန်ဝွံ သၞာံဏံမ္ဂး ပံက်ကၠုၚ်လဝ်ဂကောံ ပေၚ် (၅) သၞာံတုဲ အာဂတ ဏံ စပ်ကဵုပရေၚ်မၞိဟ်ဒိုက်ဝါတ်ကီု ဟိုတ်အသိၚ်ယဲသၠုၚ် အာကၠုၚ်ကၠောန်ကမၠောန်ဟွံပြေပြံၚ်ဂှ်မ္ဂး ပရေၚ်ဘဝညး တအ် သွက်ဂွံဆက်ဂျိုၚ်အာလမျီု ရန်တၟံတုဲ သွက်ဂွံဆက်ကဵုအာဒါန်နွံရောၚ် တီကေတ်ရ။

ဝဏ္ဏမာန်၊ အဝ်ဂါတ် ၂၇၊ ၂၀၂၁

ပ္ဍဲတိဍာ်ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိအုပ်ဓုပ်ဝွံ ဒေသပွဳပွူဗဟဵု၊ ဒေသပယျဵု၊ ခရိုၚ်သဓီု စတံနူပွိုၚ်ဍုၚ်ကအ်ကြိက်၊ ပွိုၚ်ဍုၚ်ဘာအၚ်၊ ပွိုၚ်ဍုၚ်ကျာ်မြဟ်၊ ခရိုၚ်မတ်မလီုဂှ် စတံနူပွိုၚ်လှာဒကှ်၊ ပွိုၚ်ဍုၚ်မုဟ်ဍုၚ်၊ ပွိုၚ်ဍာ်ဇြပ်ဗု၊ ခရိုၚ်ထဝဲါဂှ် ပွိုၚ်ဍုၚ်ရေဝ်သၠုၚ်ကျာ-သၟဝ်ကျာ၊ ပွိုၚ်ဍုၚ်ဍာ်ဗုရ။
ဒေသပွိုၚ်ဍုၚ်လ္ၚဵုဂှ် ဗီုကဵုခရိုၚ်သဓီု ပွိုၚ်ဍုၚ်ကအ်ကြိက်၊ ပွိုၚ်ဍုၚ်ဘာအၚ်၊ ပွိုၚ်ဍုၚ်ကျာ်မြဟ် ဗွဲမဂၠိုၚ်ဂှ် ဒှ်မံၚ်ဒေသနှဴရဴ (ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ-ကံၚ်ဇြဳပၞာန်) တုဲ ညးဍုၚ်ကွာန် နွံသၟဝ်တဲ ဒေသအုပ်ဓုပ်နှဴရဴတံ ဂွံအခေါၚ်ထပက်ဂဥုဲစဵုဒၞာ ဗၞတ် ထေက်ကြိုက်နွံရ။ သှေ်ဒေသသြဇာဗော်တဴ ပရေၚ်အုပ်ဓုပ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန် က္ဍဟွံစိုပ်တအ် သၟဝ်ပရေၚ်အုပ်ဓုပ် ဗော်ဍုၚ် မန်တၟိပေၚ်ပေၚ်တအ်မ္ဂး ဟွံဂွံထပက်ဂဥုဲစဵုဒၞာဏီရ။
သာ်ဂှ်ကီု ခရိုၚ်မတ်မလီုမ္ဂး ဗီုကဵုပွိုၚ်ဍုၚ်မုဟ်ဍုၚ်၊ ပွိုၚ်ဍုၚ်ဇြပ်ဗုမ္ဂး ဒှ်ဒၟံၚ်သၟဝ်တဲဒေသ ကံၚ်ဇြဳပၞာန် အုပ်ဓုပ်တုဲ ဗွဲမဂၠိုၚ် ဂွံအခေါၚ်ထပက်ဂဥုဲစဵုဒၞာနွံပေၚ်ပေၚ်ရ။ ဗီုကဵုပွိုၚ်ဍုၚ်လှာဒကှ်မ္ဂး သကုတ်ဒေသဗော်သြဇာတဴမ္ဂး ဟွံဂွံအခေါၚ်ထ ပက်ဂဥုဲစဵုဒၞာဏီရ။
ခရိုၚ်ထဝဲါမ္ဂး ဗီုကဵုပွိုၚ်ဍုၚ်ရေဝ်သၠုၚ်ကျာ၊ သၟဝ်ကျာ ဒေသဗွဲမဂၠိုၚ် ဒှ်ဒၟံၚ်ဒေသသၟဝ်တဲ အုပ်ဓုပ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန်တုဲ ဗွဲမဂၠိုၚ် ဂွံအခေါၚ်ရ။ သှေ်ဒၟံၚ် ဒေသကၞောတ်ၜဳရေဝ် တိဍာ်သၟဝ်ပရေၚ်အုပ်ဓုပ် ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိပေၚ်ပေၚ်တအ်ဂှ် ဟွံဂွံထပက်ဏီရ။
နူကဵုဗွိုၚ်ပ္ဍဲဍုၚ်ဂှ် ညးတာလျိုၚ်တံကီု၊ ကောန်ဗော်တံကီု၊ ရုၚ်ဆက်စပ်-ဂကောံဆက်စပ်ကဵု ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိတံအိုတ်သီုဂှ် ဂွံအခေါၚ်ထပက်ဂဥုဲစဵုဒၞာ ယဲကိုဝ်ဝေဒ် (၁၉) နွံရ။
“ညးဍုၚ်ကွာန် မၞုံပ္ဍဲတိဍာ်ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ ညံၚ်ဂွံဂွံထပက်ဂဥုဲစဵုဒၞာ ယဲကိုဝ်ဝေဒ် (၁၉) နကဵုဗော်ဂှ် အာတ်မံၚ်အရီုအဗၚ် ဂၠာဲမံၚ်တၠဒါန်ဖိုဟ်ရ၊ ဗော်ဂၠာဲမံၚ်နဲဖိုဟ်ရ ညံၚ်ဂွံထပက်ဂဥုဲစဵုဒၞာ ယဲဏံမာန်” သာ်ဏံ ကမ္မတဳစဵုဒၞာယဲကိုဝ်ဝေဒ်(၁၉) (ကမ္မတဳဗဟဵု-ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ) နာဲတူရဌေ ဟီုရ။
နူစယဲကိုဝ်ဝေဒ် (၁၉) စကတဵုဒှ် အပ္ဍဲကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာ ဆက်စပ်ပ္ဍဲဒေသရးမန်တုဲ နူကဵုဗော်ဍုၚ်မန်တၟိဂှ် ပံက်ကၠုၚ်ကမ္မတဳ စဵုဒၞာယဲကိုဝ်ဝေဒ် (၁၉) အဆံၚ်ဗဟဵု၊ အဆံၚ်ခရိုၚ်၊ အဆံၚ်ပွိုၚ်ဍုၚ် အဆံၚ်ဆံၚ်နွံတုဲ ရုၚ်ဂဥုဲလွဳလွတ်စဵုဒၞာယဲကီု၊ အ္စာဂဥုဲတံကီု ဂဥုဲဇဗ ကေုာံ ကပေါတ်စဵုဒၞာယဲကီုဂှ် နကဵုဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ ရေၚ်တၠုၚ်နွံရ။
ပ္ဍဲကဵုယဲကိုဝ်ဝေဒ် (၁၉) ကတဵုဒှ် အသိၚ်အလိုန်လပှ်ပထမကဵု ဒုတိယတေံဂှ် ပ္ဍဲကဵုပွဳဗွိုၚ်တိဍာ်ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ မၞိဟ် ဒှ်ကၠောံထၞာန်ယဲ နွံအောန်ကွေံကွေံရ။ ပ္ဍဲကဵုကာလ အလိုန်လပှ်တတိယဏံဂှ် စတံနူခရိုၚ်သဓီု၊ ခရိုၚ်မတ်မလီု ဒှ် ကၠောံထၞာန်ယဲ နွံဂၠိုၚ်ကွေံကွေံရ။
“သွက်ဂွံလွဳလွတ် စပ်ကဵုယဲကိုဝ်ဝေဒ် (၁၉) ဇွိုန်လပှ်တတိယဏံ ပ္ဍဲတိဍာ်ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ ပံက်လဝ်ရုၚ်ဂဥုဲ နွံ (၅) ဒၞာဲ၊ ခရိုၚ်သဓီု စွံလဝ်ပ္ဍဲကွာန်ဝါရိုတ်မွဲဒၞာဲ၊ ခရိုၚ်မတ်မလီုတှေ် ပိုဲစွံလဝ် ပ္ဍဲကွာန်ဒဵုထောၚ်၊ ခရိုၚ်ထဝဲါဂှ်တှေ် စွံပ္ဍဲ ဝါဇြေန်၊ ပွိုၚ်ဍုၚ်ကျာ်ပိဂှ်တှေ် ပိုဲစွံလဝ် ပ္ဍဲကွာန်ဗလးဒုန်ဖါ်၊ ကၞောတ်ၜဳရေဝ်ဂှ်တှေ် ပိုဲစွံလဝ် ပ္ဍဲကွာန်ပၞၚ်ဗိုန်နွံ” ကမ္မတဳစဵုဒၞာယဲကိုဝ်ဝေဒ် (၁၉) ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ နာဲတူရဌေ ဟီုရ။
ပၞောဝ်ကဵုခရိုၚ် (၃) ခရိုၚ်ဂှ်မ္ဂး ခရိုၚ်မတ်မလီုဂှ် ဒှ်ကၠောံထၞာန်ယဲကိုဝ်ဝေဒ် (၁၉) လၟိဟ်ဂၠိုၚ်အိုတ်တုဲ ခရိုၚ်ထဝဲါဂှ် လၟိဟ်ကၠောံထၞာန်ယဲ အောန်မံၚ်ဏီရောၚ် သ္ဂးရ။
ပ္ဍဲကာလအကာဲအရာယဲကပ် ကိုဝ်ဝေဒ် (၁၉) အလိုန်လပှ်တတိယဏံဂှ် အပ္ဍဲဗွိုၚ်တိဍာ် ဂကောံရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်လ္ၚဵု ကောန်ညးဍုၚ်ကွာန်ဒေသညးတအ် ညံၚ်ဂွံထပက်ဂဥုဲစဵုဒၞာယဲမာန်ဖအိုတ်ဂှ် ညးတအ်ရုန်ဂစာန်ကၠုၚ် ဗီုညးကဵုညးနွံရ။
နကဵုဗော်ဍုၚ်မန်တၟိလေဝ် ညးဒေသညးဍုၚ်ကွာန်တံ ညံၚ်ဂွံထပက်ဂဥုဲစဵုဒၞာယဲကပ်ကိုဝ်ဝေဒ် (၁၉) မာန်ဂှ် ရေၚ်တၠုၚ်ဂစာန်ဒၟံၚ်ဖိုဟ်ရောၚ် ကမ္မတဳစဵုဒၞာယဲကိုဝ်ဝေဒ် (၁၉) ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ ဟီုထ္ၜး ဂွံတီကေတ်ရ။

ဝဏ္ဏမာန်၊ အဝ်ဂါတ် ၂၅၊ ၂၀၂၁

ပူဂဵုနုက်တိတ်နူဗော်ညဳသၟဟ်မန်ဂမၠိုၚ် ဒက်ပတန်လဝ် ဂကောံပရေၚ်ကေၚ်ကာမန်ဝွံ ပံၚ်ကောံကဵု ဂကောံဂဳတ မန်ပံၚ်ကောံ ကေုာံ ဂကောံမဟာဇန်လ္ၚဵုတုဲ ဂိတုအဝ်ဂါတ် (၂၄) အခိၚ်သဝ်တ္ၚဲ (၇) နာဍဳ စဵုကဵုစိုပ် (၉း၃၀) ဂှ် ကၠောန်သ္ပ Live Show တုဲ ဂၠာဲအာသြန်ဂအုံ သွက်ရီုဗၚ်ထံက်ပၚ် ယဲကပ် ကေုာံ ဘဲဒဏ်သဘာဝရ။
ပ္ဍဲကဵု အစဳဇန် Live Show ဂှ် ဂကောံပရေၚ်ကေၚ်ကာမန် (မွန်လူမျိုးရေးရာအဖွဲ႕)၊ ဂကောံဂဳတမန်ပံၚ်ကောံကဵု ဂကောံအစောန်စရာဲညးဗြဴမန် (၃) ဂကောံတအ် ပံၚ်ကောံတုဲ ကၠောန်ဗဒှ်ဏာလဝ် ပ္ဍဲကဵု “ရဵုယာဟေန်တာ” ဟဝ်တေဝ် ဍုၚ်မတ်မလီုရ။
“အဓိက ပိုဲကၠောန် Live Show ဏံဂှ်တှေ် တၚ်ရန်တၟံပိုဲ ရီုဗၚ်ထံက်ပၚ် ယဲကပ် ကေုာံ ဘဲဒဏ်သဘာဝ ကတဵုဒှ် ပ္ဍဲဒေသမန်၊ အခိၚ်ဏံဂှ် ဒှ်မံၚ်အခိၚ်ယဲကပ်လေဝ် ကတဵုဒှ်ဇၞော်ကဵုဇြဟတ်တှေ် ဂကောံပိုဲလေဝ် ဟီုကဵုပရေၚ် ချဳဓရာၚ်တှေ် ဒှ်အလန်ကၠာအိုတ်ဟီုဂွံလေဝ်” သာ်ဏံ ကမ္မတဳကေၚ်ကာ ဂကောံပရေၚ်ကေၚ်ကာမန်မွဲတၠ ဟီုထ္ၜးရ။
အစဳဇန် ဗလး Live Show နူဂဳတမန်ပံၚ်ကောံဂှ် ဗလးဏာ နူကဵုမုက်လိက်မဟာဇန် Social media ပ္ဍဲဌာန်ပရိုၚ်မန် ကီု၊ ဗလးဏာ ပ္ဍဲကဵုမုက်လိက်ဂကောံမဟာဇန်လ္ၚဵုတအ်ကီုရ။
ဂကောံပရေၚ်ကေၚ်ကာမန်ဂှ် နူကဵုဗော်ညဳသၟဟ်မန် ပါလုပ်ပံၚ်တောဲကၠုၚ် ပ္ဍဲကဵုကရောံ (နစက) ကံၚ်ဇြဳပၞာန်တုဲ ဂကောံညးအုပ်ကာ (၂) တၠကဵု ကမ္မတဳကေၚ်ကာဗဟဵု ကေုာံ ကမ္မတဳဗဟဵု (၃၄) တၠ၊ ညးတာလျိုၚ် ပ္ဍဲပွိုၚ်ဍုၚ်လ္ၚဵုလ္ၚဵု ပံၚ်ဖအိုတ် ဗၞတ်ၜိုတ် (၅၀) တၠတအ် နုက်တိတ်လဝ်နူဗော်ညဳသၟဟ်မန်ရ။
ပူဂဵုနုက်တိတ်နူဗော်ညဳသၟဟ်မန် ကြဴနူကဵု ဒက်ပတန်လဝ် ဂကောံပရေၚ်ကေၚ်ကာမန်တုဲ အစဳဇန် ရီုဗၚ်ထံက်ပၚ် စဵုဒၞာယဲကပ် ကေုာံ ဘဲဒဏ်သဘာဝဏံဂှ် ဒှ်ပရေၚ်ချဳဓရာၚ် အလန်ကိုပ်ကၠာအိုတ်ရောၚ် ဂွံတီကေတ်ရ။

ဝဏ္ဏမာန် ပတိုန်ထ္ၜးလဝ်ရ။

သၟာန် ။ ။ ပြဟ်ဟ်လၟုဟ်ဏံ ပ္ဍဲကဵုဒေသမန်ပိုဲတံ ယဲမနက် (တုပ်သွေး) ဒှ်မံၚ် ဇၟာပ်ဍုၚ်၊ ဇၟာပ်ကွာန် ကေုာံ ယဲကိုဝ်ဝေဒ် (၁၉) ဇွိုန်လပှ်တတိယဏံ ဍေံထုဲနှဴဒၟံၚ်ကဵု ယဲမနက်ဏံတုဲ ညးဍုၚ်ကွာန်တံ စပ်ကဵုယဲကိုဝ်ဝေဒ်ဏံကဵု ယဲမနက်တံ ဂွံပါ်ခြာ၊ ဂွံစွံစိုတ်ဒးဂှ် မုတၚ်ဒးစွံသတိနွံ နကဵုဒံက်တာ လ္ၚတ်လဝ်ဂှ်တှေ် မိက်ဂွံကဵု ဟီုလဴကဵုညိ?
သွဟ် ။ ။ ၜိုတ်အဲတီတှေ် ယဲမနက် (တုပ်သွေး) ရိုဟ်ဟ်သၞာံကီု၊ သၞာံဏံကီုဂှ်တှေ် ဗွဲမဂၠိုၚ် ဍေံဒှ်စ ပွိုၚ်မွဲသတ္တဟ ဂၠိုၚ်အိုတ်ရ။ တုဲပၠန် ဝေဒနာဍေံ ဟွံဂၠိုၚ်စကွေံပုဟ်၊ ဒှ်ယဲမနက်တှေ် စစၞလေဝ် ကအ်ဟွံလီုစကွေံကွေံပုဟ်၊ ခြာဟွံလအ် ဍေံကလေၚ်ဗၠးအာပၠန်ရ။ ယဝ်ရ ဒှ်ယဲကိုဝ်ဝေဒ်ယျဟီုတှေ် ကဵုယဲမနက်ဏံ ဍေံဟွံတၞဟ်ခြာစကွေံပုဟ်၊ ကိုဝ်ဝေဒ်ဂှ်တှေ် မုသၟူလေဝ် ပိုဲဟွံဂွံရပုဟ်၊ တၚ်ဏံ ဍေံတၞဟ်ခြာမံၚ်ကဵု ယဲမနက်ရ။ ဒှ်ယဲမနက်ညိညိရတှေ် သၟူဍေံဟွံကၠေံ၊ ဂွံမံၚ်သၟူညိညိဏီ၊ ကာလလက္ခဏာကိုဝ်ဝေဒ်တှေ် ဂွံၜါပိတ္ၚဲဓဝ် သၟူကၠေံတုဲ စစၞလေဝ် ဟွံရုမ်ဂပ်ပ္ဍဲခန္ဓဇကု၊ ဇြဟတ်လေဝ်ပိုတ်၊ မၞိဟ်ဍောတ်တ်တှေ် လအ်ပွိုၚ် (၂) သတ္တဟဏီ၊ ယဝ်ရ မၞိဟ်ဇၞော်တှေ် စဵုကဵု (၂၀/၂၅) တ္ၚဲဏီ ဇြဟတ်ဟွံမွဲကၠုၚ်ရ။
သၟာန် ။ ။ ညးလ္ၚဵုဂှ်တှေ် ဟွံဂွံသၟူဖိုဟ်ရ၊ ဆဂး ကာလစမ်ၜတ်တှေ် ဟွံဆဵုစၟယဲ ဗီုဏံဂှ်တှေ် မၞိဟ်တအ်ဗွဲမဂၠိုၚ်တှေ် ထေၚ်ကေတ် ယဲမနက်ဓမ္မတာရ ဒှ်သာ်ဏံတှေ် ဗီုလဵုဒှ်မာန်?
သွဟ် ။ ။ အေဇှ်ဂှ်လေဝ် ကိုဝ်ဝေဒ် ဍေံဒှ်မာန်မံၚ်ရ။ ဆဂး စၟဗတိုက်ယဲ ပ္ဍဲခန္ဓဇကု ဍေံခိုဟ်မံၚ်တုဲ ဝေဒနာဍေံ ဟွံသ္ကာတ်မြဟ်ဂှ်ရ ပွိုၚ်မွဲသတ္တဟ ဍေံဗၠးမာန်မံၚ်၊ အခိၚ်အခါဇကုဒှ်မံၚ်ဂှ် ဍေံကၠောံအာညးတၞဟ်လေဝ် မာန်မံၚ်ကီုဏောၚ်။¬
သၟာန် ။ ။ ပ္ဍဲကွာန်ဗွဲမဂၠိုၚ်ဂှ်တှေ် အခိၚ်လၟုဟ် အဃောဒှ်မံၚ် ယဲမနက်ဂၠိုၚ်တှေ် ယဲမနက်ဟာ၊ ယဲကိုဝ်ဝေဒ်ဟာဂှ် ပါ်ပဲါဟွံဒး ဟွံတီကၠးတှေ် ဂွံစဵုဒၞာဂှ်လေဝ် ညးတအ်စဵုဒၞာဟွံဒး၊ ဟွံစဵုဒၞာ ဒှ်ဗီုဏံတှေ် အန္တရာယ်နွံမာန်ဟာ?
သွဟ် ။ ။ ယွံ – အခိၚ်လၟုဟ်ဂှ် ဒှ်ကၠုၚ်ဗီုဂှ်ရတှေ် ယဲမနက်ဒှ်ဒှ်၊ ကိုဝ်ဝေဒ်ဒှ်ဒှ်၊ ဒှ်ကၠုၚ်သံသယဏောၚ်တှေ် ဒၞာထောံ ဇကုဇကု၊ လ္ပယှုက်ကဵု ရဲပ္ဍဲသ္ၚိတှေ် ဍေံခိုဟ်အိုတ်ရ၊ လ္ပနှဴရဴပ္ဍဲသ္ၚိ စဵုကဵုဇကုဗၠးတှေ် ခိုဟ်အိုတ်ရ။ ယဲဏံဂှ် အဓိက မၞိဟ်ဇၞော်ဇၞော်ရ ဒးဂွိၚ်၊ မၞိဟ်ဍောတ်တ်တှေ် စဵုကဵုလမျီုအိုတ်ဂှ် ဍေံဟွံဒှ်ဏီ။
သၟာန် ။ ။ အခိၚ်လၟုဟ်ဂှ် ညးတာလျိုၚ် ပရေၚ်ထတ်ယုက်တအ် အဃောညးတံဖန်ဇန်ဒၟံၚ် ပရေၚ်ထပက်ဂဥုဲစဵုဒၞာ နွံ မၞိဟ်လ္ၚဵုဂှ်တှေ် ယဲဝေဒနာ မပတံကဵု ယဲကသအ်၊ ယဲဆီၜေတ်၊ ယဲဂြိုဟ်ယိုက် နွံမံၚ်တှေ်ရော ထပက်ထေက်ဟာ?
သွဟ် ။ ။ ယဝ်ရဒးဟီုတှေ် မန်ပိုဲဗွဲမဂၠိုၚ်တံ ဗှ်ပရိုၚ် သုၚ်စောဲပရိုၚ်မဳဒဳယာတံ အောန်မံၚ်ညိ၊ ဗီု (WHO) တံ ညးဖျေံ ပရးလဝ်လိက် ကၠာဲလဝ်နကဵုဘာသာဗၟာ နွံမံၚ်ဏောၚ်၊ အေဗီုညးတံဖျေံလဝ်ဂှ် ရဲဒှ်ယဲကိုဝ်ဝေဒ်တုဲလေဝ် ဇူထောံပွိုၚ်မွဲဂိတုတုဲ ထ္ပက်ဂဥုဲစဵုဒၞာ ဂွံမံၚ်ဏောၚ်၊ နူကဵု (ကျန်းမာရေးဝန်ကြီးဌာန) တံလေဝ် ညးဖျေံလဝ်နွံရ။ ယဝ်ရ ဇကုမံၚ်ခိုဟ်မံၚ်ရတှေ် ထ္ပက်၊ ဒှ်မံၚ်ယဲ (ဆီးချို၊ သွေးတိုး) ထ္ပက်ဂွံမံၚ်ဖအိုတ်ရ။ ကိစ္စယဲကောန်တၟံ၊ ယဲ (HIV)၊ ယဲကေၚ်သာတံ ဒးပဲါ၊ ယဲဇြဟတ်ဟွံမွဲ ကော်စ (နာတာရှည်) တိက်မံၚ်တွဵု အေဗီုဂှ်တှေ် ထ္ပက်ဟွံထေက်၊ မၞိဟ်ဗြဴတၠယဲဒိုက် (ယိုက်လဝ်ဂဝ်ဂၞဴ) ကဵု မၞိဟ်ဗြဴ ကောန်ၚာ်မဴဒၟံၚ်တှ် လ္ပထပက်တှေ်ခိုဟ်၊ ဗွဲမဂၠိုၚ်တှေ် ထ္ပက်ဂွံမံၚ်ဖအိုတ်ရ။
သၟာန် ။ ။ တၚ်သၟာန်လက္ကရဴအိုတ်ဏံ မုမိက်ဂွံကဵုသတိ ညးဍုၚ်ကွာန်တံ စပ်ကဵုယဲကိုဝ်ဝေဒ်ကီု၊ ယဲမနက်ကီု နကဵုအ္စာဂဥုဲ ဟီုလဴစညိ?
သွဟ် ။ ။ အဲမိက်ဂွံကဵုသတိ ညးဍုၚ်ကွာန် ကောန်ဂကူမန်ပိုဲသီုဖအိုတ်ဂှ် ယဲဇွိုန်တတိယဏံ ကြပ်ၜက်အာလေဝ် ဟီုဂွံမံၚ်ရ၊ ဆဂး ဍေံအိုတ်အာဟွံသေၚ် ဍေံသှေ်မံၚ်ဏီ၊ ပ္ဍဲသှေ်မံၚ်ဏံ ညံၚ်ဇကုဟွံဂွံကၠောံဂှ် သ္ပသတိညိ၊ ဍေံကၠောံ မာန်မံၚ်ဏီ၊ ဇကုမွဲဓဝ်ကၠောံဂှ် ကိစ္စဟွံမွဲပုဟ်၊ ကလေၚ်ကၠောံအာ မၞိဟ်ပ္ဍဲသ္ၚိဇကုကီု၊ မၞိဟ်ဇၞော်ဇၞော်တံကီု မာန်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ လ္ပသာသ္ပအ်ညိ ညံၚ်ဟွံကၠောံဂှ် ဒးမၚ်မွဲထိၚ်ဒဝ်အာ ညးညးအဲအဲညိဂှ် မိက်ဂွံဟီုဗကန် ဆၜိုတ်ဏံရ။

အဆက်နူလၟေၚ်တုဲတေံ …

ဝဏ္ဏမာန် ပတိုန်ထ္ၜးလဝ်ရ။

သၟာန် ။ ။ ရံၚ်ကေတ်ကဵု အလိုန်လပှ်ဒုတိယတေံကဵု အလိုန်လပှ်တတိယ ကတဵုဒှ်ဒၟံၚ်တ္ၚဲဏံတုဲတှေ် မုဟိုတ် ဂွံကၠောံထၞာန်မြက်၊ ပြဟ်လလုဲချိုတ်ဂၠိုၚ် ဟိုတ်ဖဵုသာ်လဵု အ္စာညာတ်ကေတ်ကီု။
သွဟ် ။ ။ စပ်ကဵုသၞောဝ်မၚ်မွဲယဲကိုဝ်ဝေဒ်ဂှ် အဓိပ္ပဲါဍေံ ပရေၚ်မၚ်မွဲညးသ္ကံဟွံမွဲ ဟီုစဂွံ၊ နကဵုယေဘူယျတှေ် အၝေဏံ ဟိုတ်ဖဵုဍေံနွံမံၚ်၊ မွဲဂှ် စပ်ကဵုယဲကိုဝ်ဝေဒ် ဒှ်မံၚ်လၟုဟ်ဂှ် နကဵုရဲတာလျိုၚ် ထိၚ်ဒဝ်ယဲဏံ ဗီုပြၚ်စဳဇန်နွံနွံ ဗီုလဵုဂွံသ္ပ ဖျေံလဝ်ဗီုပေၚ်ၚ် ဟွံမွဲပုဟ်၊ ၜိုန်ရနွံကီုလေဝ် အေညးတံဖျေံလဝ်ဗီုဂှ် ဟီုကၠးကၠးတှေ် ညးတံကဵု ညးဍုၚ်ကွာန် ဟွံဒှ်မွဲထပ်ပုဟ်။
စပ်ကဵုအကာဲအရာ ကံၚ်ဇြဳပၞာန်တံ သ္ပမာန်ညးဍုၚ်ကွာန်၊ ဓဇန်လ္တူညးဍုၚ်ကွာန်တံဂှ် အေကံၚ်ဇြဳပၞာန်ဟီုဂှ် ညးမွဲလေဝ်ဟွံပတှေ်၊ ညးမွဲလေဝ်ဟွံကလၚ်၊ ပရိုၚ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန် မုဟီုဟီုဂှ် ညးတံလေဝ် ဟွံဗဵု၊ ညးတံလေဝ် ဟွံစှေ်စိုတ်ပုဟ်၊ ပရေၚ်ပံၚ်ဗ္စိုပ် ပေဲါဗတိုက်ယဲဏံ ဗီုလဵုဂွံသ္ပရောဂှ် တက်ကျာညးသ္ကံဟွံဂွံပုဟ်၊ ဣညအ်ဂှ် ဍေံဆက်စပ်ကဵု ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ရ။ အဓိပ္ပဲါဍေံ ရဲအုပ်ဓုပ် ဖျေံမံၚ်စဳဇန်ဂှ်ကဵု ရဲဒးမၚ်မွဲ၊ ဒးဗက်မံၚ်သၞောဝ်ဏံဂှ် ဗ္ဂပ်ညးသ္ကံဟွံဂွံပုဟ်၊ အဓိပ္ပဲါဍေံဂှ် ဟိုတ်နူဍဵုဍိုက် သ္ပမာန်ညးသ္ကံ ဂိဓဇတ်ညးသ္ကံ ဍေံဆက်စပ်ကဵု ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်၊ အေဒှ်ဟဂှ်တှေ် ကံၚ်ဇြဳပၞာန်ဏံဂှ် မွဲလ္ပာ်ဂှ် ဟီုမံၚ်နာနာသာ်ကီုလေဝ် ပရေၚ်မၚ်မွဲညးဍုၚ်ကွာန်ဟွံမွဲ သၞောဝ် လမျီုဟွံလုပ်။
မွဲလ္ပာ်ပၠန်ဂှ် ဖျေံလဝ်ဗီုလေဝ်ဟွံမွဲပုဟ်၊ နကဵုဥပမာမွဲ ယဲဏံဂှ် ဍေံဒှ်ကၠုၚ် ဍေံနွံ (၃) အဆံၚ်၊ မွဲဂှ် ဍေံဒှ်ယဲ မၞိဟ် (၁၀၀) တၠတှေ် ၜိုတ် (၈၅%) ဂှ် ဗီုဍေံကဵုဍေံ ဗၠးကေတ်မာန်ဏောၚ်၊ မုလေဝ်ဟွံဒးသ္ပပုဟ် ပ္ဍဲခန္ဓကာယပိုဲဏံ ကပေါတ်စဵုဒၞာစၟယဲပိုဲတံဏံ ဍေံဗတိုက်ပတိတ်တုဲ ဗၠးအာမာန်ရ။ အေသှေ် မၞိဟ် (၁၅) တၠဏံဂှ် ဒးလွဳဏောၚ်၊ အေလွဳဏံဂှ် ဍေံနွံ ၜါပိအဆံၚ်၊ လ္ၚဵုဂှ် ဒးကေတ်အရီုဗၚ် စပ်ကဵုဂဥုဲ၊ လ္ၚဵုဂှ် ယဲဏံ ဍေံစိုပ်ကသအ်၊ ကသအ်ဂှ် ကၟာတ်တုဲယီုဟွံဂွံ၊ ဒးကေတ်အရီုဗၚ် အံက်ဇြဳဂျေန်၊ အေဇှ်တှေ် လၟိဟ်မၞိဟ်ယဲဏံ ဂၠိုၚ်တိုန်မွဲလစုတ်ဓဝ်ဂှ် စပ်ကဵုပရေၚ်အရီုဗၚ်အံက်ဇြဳဂျေန်၊ နကဵုကံၚ်ဇြဳပၞာန်တံ ဍေံဂွံဗပေၚ် စပ်ကဵုအံက်ဇြဳဂျေန် မၞိဟ်ယဲတံ ဒးကေတ်ဂှ် ဟွံမွဲကၠုၚ်ပုဟ်၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ မၞိဟ်ယဲတံ စိုပ်ရုၚ်ဂဥုဲဗက်ဟွံဂတာပ် ဗီုဇကုကဵုဇကု အံက်ဇြဳဂျေန် ဒးဂၠာဲကေတ်၊ စၞစ ဇကုဒးပလံၚ်ကေတ်ရ။ ဆဠတှေ် အ္စာဂဥုဲဂှ်မှ ဟွံကလေၚ်ရံၚ် အေဍေံဒှ် အကာဲအရာဗီုဂှ် ဍုၚ်ပိုဲတေံ၊ အဓိပ္ပဲါဍေံ မံၚ်မွဲၜါတ္ၚဲတုဲ ချိုတ်အာ၊ အေဂှ်တှေ် တော်ကဵုပရေၚ်ယဲကၠောံက္ဍဏံ မွဲအိန်ထံၚ်ဏံ ဍေံဒှ်ယဲတုဲ ယဲဍေံကၠောံဂှ် ဍေံကၠောံနူ မၞိဟ်ကဵုမၞိဟ်ဏောၚ်၊ ဒှ်ယဲဏံ ဒးမံၚ်ညးသ္ကံ သ္ၚောဲ (၆) ပေဏောၚ်၊ ဠဒးဟီုတက်ကျာ စၟယဲဏံပြးတိတ် ညံၚ်ဟွံဂွံပြး၊ တုဲပၠန် ဒးရပ်စပ်တၠခန္ဓဏံ မၞိဟ်တံဏံရ၊ ဒးရပ်စပ်မၞိဟ်ယဲ မၞိဟ်တံဏံရ၊ ဒးပလံၚ်စၞစ မၞိဟ်တံဏံရ၊ ဒးဂၠာဲအံက်ဇြဳဂျေန် ဒၞာဲတေံ ဒၞာဲဏံ မၞိဟ်တံဏံရ ဒးအာမံၚ်ဂၠိုၚ်ကဵုဒၞာဲရ။ အေမၞိဟ်တံဏံ အာမံၚ်ဖအိုတ်ဂှ် စမ်လဝ်ချိုတ်တ်ပၠိုတ်တ်တုဲ အာမံၚ်ဟာ ဟွံသေၚ်ပုဟ် မွဲလ္ပာ်ဂှ် ၝဲဟာ၊ မိဟာ၊ ယဲကျာတ်မံၚ် ညံၚ်သ္ဂောံဂွံအံက်ဇြဳ ဂျေန်ဂှ် စမ်ဟွံသၠးတုဲ အာမံၚ်ရ။ ယဝ်ရ မၞိဟ်တံဏံ ဒှ်အာယဲ (၃/၄) တၠမ္ဂး ကေတ်ညးသ္ကံဟွံမာန်ရ။ ဟိုတ်နူအံက်ဇြဳ ဂျေန်ရ၊ ယဝ်ရ အံက်ဇြဳဂျေန် ချိုတ်ပၠိုတ်နွံ၊ ဟီုစရ ဥပမာ-ဗီုဍုၚ်သေံဏံတှေ် ပ္ဍဲကဵုမွဲသ္ၚိဂှ် ဒှ်ယဲမၞိဟ်မွဲယျတှေ် မၞိဟ်မွဲဂှ် ဍေံကော်ဏာတုဲ မၞိဟ်သှေ်မံၚ်ပ္ဍဲသ္ၚိဂှ် ဍေံဂစတ်ဂဥုဲစၟတုဲ ဍေံကၟာတ်ထောံသ္ၚိ ဍေံဟွံကဵုအာကၠုၚ်၊ ဍေံကဵုမံၚ်ဂှ်ရ၊ အခိၚ်စတှေ် ဍေံပလံၚ်ကဵုစၞစရ။ ဍေံဟွံကဵုတိတ်အာကၠုၚ်ပုဟ် ကျာညးသ္ကံကဵုဖုၚ်ရဂွံ၊ ဍေံထပိုတ်ထောံ ဂလိုၚ်ဂှ်မှ ကၠောံမံၚ်ဏီ အဓိပ္ပဲါဍေံ ပ္ဍဲဍုၚ်သေံဏံဂှ်၊ ဍုၚ်ပိုဲတေံတှေ် ပရေၚ်မၚ်မွဲသၞောဝ်ယဲဂှ် ဍေံအောန်ကွေံကွေံတုဲ ဍေံကၠောံ ဂၠိုၚ်တိုန်ဏောၚ် ညာတ်သာ်ဂှ်ရ။
သၟာန် ။ ။ ပရေၚ်လွဳလွတ်ယဲကီု၊ စပ်ကဵုပရေၚ်စဵုဒၞာယဲကီု စတံနူစက်ယီု အံက်သဳဂျေန်၊ မပတံကဵု ဂဥုဲဇဗ၊ ကပေါတ်စဵုဒၞာယဲ တၚ်ကော်ဆဴနွံမံၚ်နာနာသာ် လတူတၚ်ကော်ဆဴဏံ သာ်လဵုဂွံတတ်ထပါ်အာမာန် လညာတ် အ္စာ?။
သွဟ် ။ ။ စပ်ကဵုစဵုဒၞာမၚ်မွဲလွဳယဲဂှ် ပ္ဍဲဍုၚ်ပိုဲဏံ တၚ်ကော်ဆဴ ဇၞော်ကွေံကွေံဟီုဂွံ၊ ပ္ဍဲကဵုတၚ်ကော်ဆဴဏံ မိက်ဂွံဟီု (၂) ခန်ရ။ စဵုဒၞာမၚ်မွဲယဲကဵု လွဳယဲရ။ အၜေါဏံဂှ် မပ္တံကဵု တွဵုရးဍုၚ်မန်ပိုဲဏံဟီုဂှ် ဂဥုဲဟွံရုမ်ဂပ်၊ အံက်ဇြဳဂျေန်တံဏံ ကျာတ်ဝါတ်၊ ဒးပၠံၚ်ဂၠာဲမံၚ်ညးသ္ကံဂှ် မပ္တံၚုဟ်မးအံက်ဇြဳဂျေန် နူ (၃) ကိုဋ်၊ ဒှ်ကၠုၚ် (၈) ကိုဋ်၊ ယဲဏံဂှ် ဒှ်အန္တရာဲကွေံ၊ ၜိုန်ရဒှ်အန္တရာဲကွေံဟီုဂှ် ယဲဏံဂှ် နကဵုဇြဟတ် ညဳညဳသၟဟ်ဟ် ပိုဲပံၚ်ကောံတုဲတှေ် ပိုဲဗ္တိုက်သရိုဟ်မာန်မံၚ်ဏောၚ်၊ ဆဂး ပိုဲဒးမၚ်မွဲ သၞောဝ်နာနာသာ်ရ၊ စၟဏံ ဍေံဂွံကၠောံဟီုဂှ် ဍေံအာနူမၞိဟ်မွဲတုဲ ဍေံကၠောံအာ မွဲတုဲမွဲပၠန်ဂှ် ဍေံကၠောံ ဂၠိုၚ်အာဟီုဟဂှ်၊ အေဇှ်တှေ် ကိစ္စဇၞော်အိုတ်မွဲဂှ် သ္ဇိုၚ်သၞောဝ် ဂွံထိၚ်မၚ်မွဲယဲဏံမာန်ဂှ် အဓိက ပိုဲဒးကုတ်ထောံ ပိုတ်တ်သ္ကုတ်တ်မာန်မှ လၟိဟ်ကၠောံထၞာန်မံၚ်ယဲဏံဂှ် ဍေံအောန်စှေ်အာမာန်ရ။ အဓိပ္ပဲါဍေံ မိက်ဂွံဟီုဂှ် ကွာန်ဏံ၊ ဒေသဏံ၊ ကၟာတ်ထောံ ပွိုၚ် (၁၄) တ္ၚဲဒှ်ဒှ်၊ မွဲဂိတုဒှ်ဒှ်တှေ် ယဲဏံ ဍေံသာအာမာန်ဏောၚ်၊ ဒၞာဲဒှ်ဂၠိုၚ်ဂှ် ပိုဲဒးကုတ်ထောံပိုတ်တ်မာန်ရ။ အၝေဏံဂှ် ဒှ်အဓိကမွဲဏောၚ် ညာတ်သာ်ဂှ်၊ တုဲပၠန် တၠပညာတံ ကဵုကသပ်စၞောန်ထ္ၜးဂှ် မုလ္ပဟီုမွဲသာ် ဒေသကွာန်ညးကဵုညး၊ သ္ၚိညးကဵုညး၊ ပိုဲမံၚ်ထောံ သ္ၚိပိုဲကဵုပိုဲ ပွိုၚ် (၁၄) တ္ၚဲ ညဳညဳဟီုတှေ် ယဲဏံ ဍေံပိုတ်အာမာန်ရ။ စၟဏံ ဍေံနွံအာယုက် (၁၄) တ္ၚဲ ပိုဲဟီုဂၠိုၚ်အိုတ်ဟီုဟဂှ်၊ ဇေတ်တ်တေံ စၟဏံ ပွိုၚ် (၇) တ္ၚဲဂှ် ဍေံထ္ၜးလက်သန်ယဲရ၊ ယဝ်ရ ပိုဲမၚ်မွဲထိၚ်ဒဝ်အာ ပွိုၚ် (၁၄) တ္ၚဲ မုလ္ပချဳဓရာၚ်ညးသ္ကံတှေ် ယဲဏံ ဍေံအောန်အာမာန်ရ။ ဆဂး ကၟာတ်ထောံပွိုၚ် (၁၄) တ္ၚဲတုဲ မုဂွံစသုၚ်၊ မၞိဟ်လ္ၚဵုပၠန်ဂှ် ကၠောန်မွဲတ္ၚဲ စမွဲတ္ၚဲ ဗီုလဵုဂွံစသုၚ်၊ ဒှ်ဟဂှ်တှေ် ယဲတေံ စွံလဝ်ကၠာ၊ ဂွံစပုၚ်ဂှ် ဒးဖန်ညးသ္ကံကၠာတှေ် ထိၚ်ညးသ္ကံဟွံမာန်ရ။ ဟိုတ်ဒှ်သာ်ဂှ်ရ ဍုၚ်လ္ၚဵုလ္ၚဵုတံ အခိၚ်ဍေံကၟာတ်ဂှ်တှေ် ဍေံကဵုအရီုဗၚ် သွက်ဂွံစသုၚ်မံၚ်စံၚ်ရ။ ဥပမာဍေံ စၟဏံဂှ် ညးမွဲကဵုညးမွဲ မံၚ်ခြာညးသ္ကံ (၆) ပေတှေ် ဍေံကၠောံညးသ္ကံကျာတ်ဟီုဗီုဂှ် အၝေဂှ် ယဝ်ရပိုဲမၚ်မွဲမ္ဂး အေဇှ်လေဝ် ဍေံယအ်စှေ်မာန်၊ တုဲမွဲပၠန်ဂှ် ယာတ်ကၟာတ်ပါၚ်ဏံ ညးမွဲကဵုညးမွဲ ကျာညးသ္ကံဂှ် ဍေံဒၞာဂွံမံၚ်ဏောၚ်၊ အေကိစ္စဏံ ယဝ်ရ ပိုဲထိၚ်ဒဝ် ဗီုညးဗီုအဲမာန်တှေ် ယဲဏံ ဍေံအောန်စှေ်ဏောၚ်။ ဆဂး ဒၞာဲလ္ၚဵုဂှ် ဒးကဵုအရီုဗၚ်ညးသ္ကံ ဂွံတတ်ကၠောံအာမာန် ဂွံထိၚ်ဒဝ်အာမာန်ဂှ် မပ္တံကဵု ယာတ်ကၟာတ်ပါၚ်ကီု၊ စၞစသုၚ်ကီု၊ ပရေၚ်ထံက်ပၚ်နာနာသာ် ကဵုညးတံမာန်မ္ဂး ပရေၚ်ယဲဏံ ဍေံသာစှေ်အာမာန်ရ။ ဆဂး ယဲဏံ ဠဒှ်တှေ် ဂဥုဲစပ်ကဵု ဂွံလွဳယဲဏံ ဟွံမွဲဏီပုဟ်၊ စၟယဲဏံဂှ် ဂဥုဲဂစိုတ် ဟွံမာန်ဏီပုဟ်၊ ဍုၚ်ပိုဲတံ ဗွဲမဂၠိုၚ် စမံၚ်ဂဥုဲတေံ ဂဥုဲဏံဂှ် နကဵု (WHO) ဟွံသ္ပစၟတ်သမ္တီမွဲသာ်ဏီမ္ဂး စဟွံထေက်ဏီ၊ အဓိကမွဲဂှ် ကၠာပိုဲဟွံဂွံဒှ်ယဲဏံကီု၊ ဒှ်အာကီုဂှ်၊ မုပိုဲဒးလွဳလွတ် ပ္ဍဲမၚ်မွဲ ပ္ဍဲခန္ဓဇကုပိုဲရော၊ တၠပညာတံ ကဵုကသပ်ဟီု ကၠုၚ်မံၚ်ဂှ် အာဟာရဇကုဇကု ညံၚ်ဟွံဂွံယအ် စပ်ကဵုစၞစ နွံကဵုအာဟာရဂှ် ညံၚ်ဂွံသုၚ်စောဲစ၊ ဒးတိက်ဖဲဖဲ၊ အာဟာရ ခန္ဓပိုဲပေၚ်မ္ဂး အခိၚ်ခန္ဓပိုဲ ဒးဗတိုက်ပတိတ်ယဲ ဍေံဂွံဇြဟတ်၊ ဍေံဂွံခိုဟ်၊ ဍေံဂွံမာန်ယဲပြဟ်ဟ် ညးတံ ကဵု ကသပ်ဗီုဂှ်ရ။ တုဲပၠန် ဗွဲတၟေၚ် အ္စာဂဥုဲဗွဲမဂၠိုၚ်တံ သုၚ်စောဲဗ္စဒၟံၚ် ဂဥုဲ ဂွံထိၚ်ပ္ဍဲခန္ဓကာယပိုဲ အခိၚ်ဍေံဟွံညိၚ်ဝတ်မ္ဂး ဍေံဗ္စထိၚ်မံၚ်ကဵုဂဥုဲဂှ်ရ။ ဆဂး စဂၠိုၚ်တှေ် ဍေံဒှ်အန္တရာဲကဵု ပ္ဍဲခန္ဓဇကုပိုဲမာန်ပၠန်၊ ဒှ်မာန်တှေ် သုၚ်ဍာ်ၜဵု (ဓါတ်ဆား ရေး) ဂၠိုၚ်ၚ်တှေ် ခိုဟ်ရ။ ဠဂှ်မှ စၟယဲတံ ဍေံချိုတ်အာမာန်ဏောၚ်၊ တုဲမွဲပၠန် ယဲဆက်စပ်ကဵု အံက်ဇြဳဂျေန်ဟီုဂှ်တှေ် ယဝ်ရဍေံဇီုကပိုက်ကဵု ပ္ဍဲခန္ဓဇကုပိုဲ မပ္တံကဵု ယဲကသအ်၊ ယဲကောန်တၟံတံမှ ဒးသုၚ်စောဲ စိုပ်ကဆံၚ်လွဳရ။ ဒှ်မာန်တှေ် စဂဥုဲဂှ် နွံပၟိက်မှ စညိ။ ဟွံမွဲပၟိက်တှေ် လ္ပစဏီ အ္စာဂဥုဲတံ ဟီုဂးလဝ် သာ်ဏံနွံရ။ ပြဟ်ဟ်ဏံ ပ္ဍဲပိုဲတံဏံ အခက်ခုဲမံၚ်ဗီုဏံဂှ် လညာတ်စပ်ကဵုပရေၚ်စဵုဒၞာယဲ ဟွံဍိုက်ပေၚ်လေဝ်ဒှ်မာန်၊ မွဲလ္ပာ်ပၠန်ဂှ် ဂွိၚ်လေဝ်ဒှ်မာန်၊ အ္စာဂဥုဲတံ ဂွံကဵုကသပ် ညးဍုၚ်ကွာန်တံ ချိုတ်တ်ပၠိုတ်တ်လေဝ်ဟွံမွဲ၊ ဒှ်အာအဆံၚ် ကလိုက်ကၟဵုကေတ်ညးသ္ကံ ကြပ်ဟွံမာန်၊ အေဇှ်တှေ် စိုတ်အဲတှေ် ဖျေံစဳဇန်ချိုတ်တ်ပၠိုတ်တ်တုဲ ကိစ္စစဵုဒၞာယဲဏံ ဒၞာဲညးကဵုညး၊ ဒေသညးကဵုညး၊ ဗွိုၚ်ညးကဵုညး၊ ဍေံဒှ်ကၠုၚ်ယဲရတှေ် မုပိုဲဒးကဵုအရီုဗၚ်ထေက်၊ မုပိုဲဒးပြုပြေၚ်ထေက်ဂှ် ပိုဲဒးပလေဝ်ပလေတ်ရ။ ယဝ်ရ အတိုၚ်ပိုဲဖျေံလဝ်စဳဇန်လ္တူတေံ မၚ်မွဲထိၚ်ဒဝ်အာညးသ္ကံမာန်ဏောၚ်တှေ် တၚ်ကော်ဆဴဏံ ဍေံယအ်စှေ်အာမာန် ဏောၚ်။
သၟာန် ။ ။ တၚ်လက္ကရဴအိုတ်ဏံ မုအ္စာမိက်ဂွံထပ်ဗပေၚ် ဟီုနွံမံၚ်ဏီဂှ်လေဝ် ထပ်ဗပေၚ်ဟီုကဵုညိ?
သွဟ် ။ ။ စပ်ကဵုကိစ္စ ဗတိုက်သရိုဟ်ယဲဏံဂှ် ပြဟ်ဟ်ဏံ ပိုဲပတှေ်သၟိၚ်ဟီုဟီု၊ ကံၚ်ဇြဳပၞာန်ဟီုဟီု ပိုဲပတှေ်စဟွံဂွံပုဟ်၊ ဒးပတှေ် နဲကဲညးဍုၚ်ကွာန်ကဵု ညးဍုၚ်ကွာန်တံ ဒးကဵုအရီုဗၚ်ရ။ ပိုဲဒးပတှေ် ညးဍုၚ်ကွာန်တံ ၜိုတ်ဒးနွံထေက် လၟုဟ်လေဝ် ညးတံကၠောန်မံၚ်ရ ၜိုတ်အဲတီဂှ် ကွာန်ညးကဵုညး ဒးကေတ်ဗျူဟာဗီုလဵုရောဟီုတှေ် ဒှ်မံၚ်ပ္ဍဲဍုၚ်တေံ ညံၚ်ဟွံဂွံစိုပ်ကၠုၚ် ပ္ဍဲဒေသရးဇကုဂှ် ဒးဒၞာရ။ ကမ္မတဳစဵုဒၞာယဲ အဆံၚ်ကွာန်ညးကဵုညးဂှ် ညံၚ်ဂွံမံက်ပြဟ်ဟ်မာန် ဗဒှ်တိုန်ညိ၊ ကွာန်ဇကု ဇကုမၚ်မွဲ စပ်ကဵုမၞိဟ်လုပ်တိတ်ကီု၊ ဒးသုၚ်ယာတ်ကၟာတ်ပါၚ်ကီု၊ ဒးကြာတ်တဲနာနာသာ်ကီု အေကိစ္စဏံ ပိုဲသၠုၚ်တိုန်ကဵုပရေၚ်ပညာ၊ မၞိဟ်ကောံကောံလောံလောံ ညံၚ်ဟွံဂွံဒှ် ဗီုလဵုဂွံထိၚ် ချပ်ညးသ္ကံနာနာသာ်တုဲ မၚ်မွဲထိၚ်ဒဝ်အာရ။ လညာတ်အဲတှေ် အဆံၚ်ကွာန်ညးကဵုညး ဒးကၠောန်၊ ဒးကၟာတ်လဒဵု ကွာန်ညးကဵုညး၊ ရဲဝါတ်ကျာတ်တံဂှ် ဗီုလဵုပိုဲဂွံကဵုအရီုဗၚ်၊ မွဲကွာန်ကဵုမွဲကွာန် ယဝ်ဒှ်အခက်ခုဲမွဲမွဲသာ် ပိုဲကဵုပိုဲ ပံၚ်ဗ္စိုပ်ညးသ္ကံမာန်တှေ် ပိုဲတတ်ကၠောံမာန်ဏောၚ်။ ပိုဲလ္ပပတှေ်မံၚ် ညးတေံညးဏံ၊ ပြဟ်ဟ်ဏံ ပတှေ်ဇကုကဵုဇကု၊ ဇကုကဵုဇကု တံၚ်တောဲညးသ္ကံ၊ ဇကုကဵုဇကု ကဵုပညာ၊ ကသေအ်ကၟဝ်ညးသ္ကံ၊ ၝဏံ ဒးဗ္တိုက်ကဵုမာန်ဏောၚ်၊ အဓိက ယဲဏံ ဍေံကၠောံအာ မၞိဟ်မွဲကဵုမၞိဟ်မွဲဏောၚ် ဍေံမံၚ်သၟးသၟး ဍေံဟွံသ္ပဝ်အာပုဟ်၊ မၞိဟ်ကဵုမၞိဟ် အာကၠုၚ် စုက်လုက်ဒးညးသ္ကံ၊ မၚ်မွဲသၞောဝ် စပ်ကဵုယဲဏံအောန်ရ ဍေံကၠောံအာဒှ်ဟဂှ်တှေ် ၝတံဏံ ပိုဲညံၚ်ဂွံမၚ်မွဲအိုတ်ညိ၊ ကမ္မတဳကွာန်ညးကဵုညးကၠောန် လ္ပမၚ်မံၚ် ကမ္မတဳကွာန်တေံ ကဵုအရီုဗၚ်ကွာန်ပိုဲ ကမ္မတဳကွာန်ဇကု ဇကုကၠောန်ကေတ်၊ ဒေသဇကု ဇကုဗဒှ်ကေတ်၊ အဓိကဂှ် ညံၚ်ဂွံတတ်ကၠောံယဲဏံမာန် ကိစ္စဇၞော်အိုတ်ရ။ မွဲသာ်ပၠန်ဂှ် ယဲဏံ ဍေံဇီုကပိုက် မၞိဟ်အာယုက်ဇၞော်ဇၞော်တံဂၠိုၚ်တုဲ ညံၚ်ဟွံဂွံကၠောံထၞာန်အာဂှ် ပိုဲဒးမၚ်မွဲ ညဳညဳသာသာညးသ္ကံဖအိုတ်ညိဂှ် အဲမိက်ဂွံဖတိုက်ဖအောဝ် ဆၜိုတ်ဏံရ။

နာဲကသုမန်

ပ္ဍဲသက္ကရာဇ် (၁၉၈၈) တေံဂှ် ကွးဘာတံ သ္ပသ္ကိုပ်သက အာတ်မိက် သွက်အခေါၚ်အရာဒဳမဝ်ကရေဇြဳ ပ္ဍဲပေဲါ (၈၈၈၈) ကီုရ။ ပ္ဍဲသက္ကရာဇ် (၂၀၂၁) ဏံပၠန်လေဝ် ပ္ဍဲကဵုပေဲါထ္ၜးဆန္ဒ အာတ်မိက်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳဏံဂှ် ကွးဘာတံ သၟတ်တံ ပါကၠုၚ်ကီုရ။ ဆဂး သ္ကိုပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ဂွံကဵုဏာအခေါၚ် ဟွံလောဲလးလးရ။ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ထ္ၜးဟိုတ်နာနာတုဲ ကေတ်စေဝ်လတူ အုပ်ဓုပ်အာဍုၚ်ရောၚ်။ ပဋိပက္ခ အကြာသဘဴပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် သၞောတ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳကဵု သၞောတ်ပၞာန်အုပ်ဓလီုတံ နွံရောၚ်။ ပွိုၚ် (၇၀) သၞာံ သောၚ်ကလးညးသကအ် ဟွံမာန်ဏီရ။

ပဋိပက္ခပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် (၂) သာ်

အတိုၚ်တၠပညာ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တံ သ္ၚဳဂၠိပ်လတူ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဍုၚ်ဗၟာမ္ဂး ပဋိပက္ခဍုၚ်ပိုဲ နွံတဴဒၟံၚ် (၂) သာ်ရ။ ပဋိပက္ခပထမဂှ်တှေ် စပ်ကဵုပြသၞာဖေဝ်ဒရေဝ် မဒှ်ရ။ ပြသၞာဏံဂှ် ဒှ်ကၠုၚ် ဗၞတ် (၇၀) သၞာံတုဲ ပဋိပက္ခဏံဂှ် စပတံနူကဵု ဍုၚ်ပိုဲဂွံဗၠးၜးတေံရ။ ၜိုန်ရက္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဗၟာ ‘ဗိုလ်ချုပ်အောၚ်ဆန်း’ တံ ကဵုလဝ် ကတိပါၚ် သွက်ဂွံဒက်ပတန် ကၟိန်ဍုၚ်ဖေဝ်ဒရေဝ် ပ္ဍဲကဵုလိက်ကသုက်ပေန်လုၚ် (၁၉၄၇) တေံကီုလေဝ် ကာလဂွံဗၠးၜးတုဲဂှ် ကတိပါၚ် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဗၟာတံ လီုအာရ။ ဟိုတ်နူဏံတုဲ ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ ဆက်တုဲ ပၠန်ဂတးကီုရ။

ပဋိပက္ခဒုတိယဝွံ စပ်ကဵုပရူဒဳမဝ်ကရေဇြဳရောၚ်။ ပ္ဍဲကဵုလက်ထက် (၁၉၆၂) ဂှ် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ သီကေတ်အဝဵု နူကဵုအလဵုအသဳဒဳမဝ်ကရေဇြဳတုဲ သ္ကိုပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ဆက်တုဲအုပ်ဓုပ်ဍုၚ်ရ။ နကဵုကံၚ်ဇြဳပၠန်ဂတး (တော်လှန်ရေးကောၚ်စီ) ဂးတုဲ အုပ်ဓုပ်ဍုၚ် စဵုကဵု (၁၉၄၇) ရ။ ပလီုကၠေံထောံ သၞောတ်ဝ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳပေၚ်ၚ်တုဲ (၁၉၇၄) ဂှ် ခၞံဗဒှ်ပတိုန် သၞောတ်ဝ်ဗော်မွဲ ဗော်သဵုယှေဝ်လေတ် (ကော်ဇမၠေံ – မဆလ) တုဲ ဆက်အုပ်ဓုပ်ဍုၚ်ရ။ ကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာဂှ် ဒှ်အာ ဍုၚ်ဝါတ်ဒိုက်အိုတ် မွဲဍုၚ်ရ။ လက္ကရဴအို်တ် ကွးဘာထ္ၜးဆန္ဒ (၈) ပန်မတုဲ အလဵုအသဳမဆလ စှေ်အာတုဲ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ဆက်တုဲ ထိၚ်အဝဵုရ။ လအ်အာ (၂၂) သၞာံတုဲ လက္ကရဴအိုတ် သၞောတ်ဝ်ဒက်ပတန်ဍုၚ် (၂၀၀၈) မံက်တုဲ ကၠောန်ကဵု ပေဲါရုဲမာဲရ။

ရံၚ်အာ ခေတ်အဆက်ဆက်မ္ဂး ကွးဘာတံဂှ် သွက်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳဂှ် အာတ်မိက်ကၠုၚ် အဆက်ဆက်ရ။ ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံဂှ် အာတ်မိက် သၞောတ်ဖေဝ်ဒရေဝ်တုဲ လုပ်ကၠုၚ်ပၠန်ဂတးရ။ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံဂှ် ညးတံ ဒးပါလုပ် ပ္ဍဲကဵုပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်လၟိုန်ရောၚ် ဂးရ။ ဆဂး ပ္ဍဲကဵုလိက်ပရေၚ်ဝွံ အဓိက ဓမံက်ထ္ၜးကဵု အခန်ကဏ္ဍကွးဘာကဵု ဒပ်ပၞာန်တံတုဲ ပရူကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံဂှ် ဆက်ဓမံက်ထ္ၜးကဵုရောၚ်။

သဘာဝကွးဘာကဵု ပေဲါဗတိုက်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳ

ကွးဘာတံဂှ် သၟတ်ရ။ ကွးဘာတံဂှ် နွံပၟိက်ကဵု လညာတ်ပရေၚ်သၠးပွးရ။ အရာဟီုဂး ချုဆန် သၠးပွးရ။ မိက်ဂွံချပ် သၠးပွးရ။ မိက်ဂွံဇၞော်ပၟဝ်ပတိုန် လညာတ်ကီု၊ သဘဴဓရ်ကီု၊ ပရေၚ်ပညာကီုရ။ လတုဲမ္ဂး ဆာန်ဓရ်ဍာံရ။ ဟွံဒးအဂၞပ်စိုတ် ပရေၚ်ဍဵုဍိုက်ရ။ အရာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ပရေၚ်မၞိဟ် ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်တံဂှ် မိက်ဂွံကဵု နွံဓရ်ဍာံရ။ သဘာဝကွးဘာတံဂှ် ကောံဒၟံၚ်ညးသကအ် ပ္ဍဲကဵုဘာတန်သၠုၚ်၊ ပ္ဍဲကဵုဘာကဝ်လိက် ကေုာံ ပ္ဍဲကဵုဘာတက္ကသိုလ်တံရ။ လ္ၚတ်ဒၟံၚ် ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်လၟိုန်ရ။ သ္ၚဳဂၠိပ်ဒၟံၚ် ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်လၟိုန်ရ။ ညးတံဂှ် ဒှ်တၠပညာ အနာဂတ်ရ။

လတူသၞောတ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ဟွံမွဲကဵုပရေၚ်ဓရ်ဍာံဂှ် ကွးဘာတံ ဒစဵုဒစး အဆက်ဆက်ရ။ ကလေၚ်ရံၚ်ကဵု ဝၚ်ကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာမ္ဂး (၁၉၅၈) ဒပ်ပၞာန်ဗၟာဂှ် အလဵုအသဳဥူဏုတံ ပအပ်အဝဵုတုဲ ဒှ်အလဵုအသဳမၚ်ဍုၚ် (မၚ်သ္ၚိ) ဗီုလၟုဟ်ကီုရ။ မၚ်ဍုၚ် ပွိုၚ် (၂) သၞာံတုဲဂှ် ကၠောန်ပေဲါရုဲမာဲ ပအပ်အဝဵုရ။ အခိၚ်ဂှ်တှေ် ကွးဘာတံ မုဟွံဟီုရ။ ဆဂး သ္ကိုပ်ပၞာန်ဗၟာ နေဝေန်ဂှ်တှေ် ပ္ဍဲကဵုသက္ကရာဇ် (၁၉၆၂) ဂှ် ထ္ၜးဟိုတ်ကဵု ပရူဖေဝ်ဒရေဝ်တုဲမ္ဂး သီအဝဵုရ။ အခိၚ်ဂှ်မ္ဂး ကွးဘာတံ ဟွံဒုၚ်တဲတုဲ ထ္ၜးဆန္ဒရ။ လက္ကရဴအိုတ် သ္ကိုပ်ပၞာန်နေဝေန်ဂှ် ဖံက်ခတိုဟ်ထောံ ရုၚ်သမဂ္ဂကွးဘာတုဲ စဂစိုတ်ကွးဘာရ။ စနူကဵုအခိၚ်ဂှ်တုဲ ကွးဘာကဵု ကောန်ပၞာန်ဗၟာတံ ဒှ်ပဋိပက္ခတုဲ ဒက်ဝဲညးသကအ်ရ။

ကွးဘာတံဂှ် ၜိုတ်ညးတံ ဂွံအခေါၚ် ပ္ဍဲခေတ်အဆက်ဆက်ဂှ် ညးတံ ထ္ၜးဆန္ဒရ။ ပ္ဍဲအခိၚ် ညးအုပ်ကာနာနာ ကုလသမဂ္ဂ ‘ဦးသန်႕ ‘ ဂှ်တှေ် ကွးဘာတံ ထ္ၜးဆန္ဒရ။ ပ္ဍဲကာလ သ္ကိုပ်ဝန်ဇၞော်တြေံ
‘ဥူဏု’ တိတ်ဂြိုပ် ကၠောန်ပၠန်ဂတးဂှ်တှေ် ကွးဘာဗၟာတံ လုပ်ပ္ဍဲပေဲါဗတိုက်ပၠန်ဂတးရ။ ကွးဘာမန်တံလေဝ် စိုပ်ကၠုၚ် ပ္ဍဲတိဍာ်ပၠန်ဂတးတုဲ ဒြဟတ်ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိလေဝ် ဇၞော်တိုန်ရ။

ပ္ဍဲအခိၚ် (၈၈၈၈) ဂှ် ကွးဘာတံ သ္ပသ္ကိုပ်သ္ကတုဲ ထ္ၜးဆန္ဒ ဒစဵုဒစးတၠအဝဵုရ။ ဗော်မဆလ အခိၚ်တေံ ဟီုဂှ်လေဝ် ကောန်ပၞာန်ဗၟာတံဟေၚ်ရ အုပ်ဓုပ်လဝ်ရ။ လ္ပအ်ကွးဘာတံဂှ်တှေ် သွက်ဂွံဒက်ပတန်အာ သၞောဝ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳ ကေုာံ သွက်ဂွံဒက်ပတန်အာ ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ရ။ ဆဂး ပၞာန်တံသီအဝဵုတုဲ ကွးဘာတံ ဒးကျဗြီုအာပၠန်ရ။ ကွးဘာတံဗွဲမဂၠိုၚ် လုပ်အာပၠန်ဂတးရ။ လအ်ကၠုၚ် ပွိုၚ် (၃၃) သၞာံတုဲ ကာလပၞာန်တံ က္လေၚ်သီအဝဵု အခိၚ်တ္ၚဲဏံဂှ် ကွးဘာကီု သၟတ်တံကီု မကော်ခဴစ Gen. Z တံ ပါလုပ်ကၠုၚ်ရ။ တၚ်အာတ်မိက် ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂှ် တုပ်ပ်ရောၚ်။

သဘာဝကောန်ပၞာန် ဆာန်ဂကူ ဟံၚ်ပြာ်ဍုၚ်

သဘာဝကောန်ပၞာန်တံဂှ် သွက်ဂွံကဠၚ်အမိၚ်ရ။ အတိုၚ်ညးဇၞော်ဇၞော်တံ ကဵုလဝ်အမိၚ်ဟေၚ် ဍေံတံ ကၠောန်ဗက်ရောၚ်။ မွဲသာ်ပၠန်ဂှ် ပ္ဍဲကဵုဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံဂှ် ဖျေံလဝ်ဗီု ကဵုလဝ်ပညာ ကုကောန်ပၞာန်တံဂှ်တှေ် ကောန်ပၞာန်တံဂှ် ဒးမၚ်မွဲ စဵုဒၞာအာ ကၟိန်ဍုၚ်တုဲ ဒှ်ညးဆာန်ဂကူ ကဵုလမျီု သွက်ဍုၚ်မာန်ရောၚ် ဂးရ။ ပ္ဍဲကဵုတန်ဗတောန် ဘာပၞာန်တံဂှ်တှေ် ညးတံ ဗတောန်ကဵု ကောန်ပၞာန်ဗၟာတံဂှ်တှေ် ဗီုကဵုဨကရာဇ်ဗၟာ သၟိၚ်ကျာန်ရေတ်၊ သၟိၚ်ဗူရဳနံၚ်ကဵု သၟိၚ်အလံၚ်ဖရာတံ သီဗၜေါဝ်လဝ်ဍုၚ်ဗၟာ အတိုၚ်အလုံမွဲဍုၚ်ဂှ် သ္ပတိုၚ်တုဲ ဗတောန်ရ။ ညးတံ ပၠောပ်လဝ် လညာတ်ပၞာန်ပေၚ်ၚ်တုဲ ညးတံဟေၚ် ဒှ်မၞိဟ်ဆာန်ဂကူ အိုတ်အစောန်ရောၚ် ဂးရ။

မွဲသာ်ပၠန်ဂှ် နကဵုဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ဒးသီကေတ်အဝဵုဟီုဂှ် ဟိုတ်နူကဵု သၟာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တံရောၚ် ညးတံ ဖျေံလဝ်ဒုဟ်ရ။ ဟိုတ်နူကဵု သၟာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တံ ဟွံစှေ်ဗီု ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ ဖျေံဗီုသွက်ဂွံပါ်တိတ် နူကၟိန်ဍုၚ်တုဲ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ဒးသီအဝဵု ပ္ဍဲသက္ကရာဇ် (၁၉၆၂) တေံရောၚ် ဂးရ။ ပ္ဍဲသက္ကရာဇ် (၁၉၈၈) ဂှ် ဍုၚ်ကွာန်ရုသံၚ် သၞောတ်ဝ်တံ လီုလာ်အိုတ်တုဲ ညးတံ ဒးသီအဝဵုရောၚ် ဂးရ။ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံဂှ် ဇကုညးတံ ညးတံ ဒှ်မၞိဟ်ဟံၚ်ပြာ်ဍုၚ် ဂးတုဲ သီကေတ်အဝဵုတွဵုရ။ မွဲအခိၚ် ညးတံ ပလီုဂတိပါၚ်လၟိုန်ရ။ ပ္ဍဲသက္ကရာဇ် (၁၉၉၀) ဂှ်မ္ဂး ကၠောန်သ္ပကဵု ပေဲါရုဲမာဲတုဲ ပအပ်ကဵုအဝဵုရောၚ် ဂးတုဲ ဟွံပအပ်ကဵုအဝဵုရ။ ဆက်ကေတ်အဝဵုတုဲ ချူသၞောတ်ဝ် (၂၀၀၈) ရ။ လတုဲ ကၠောန်ကဵု ပေဲါရုဲမာဲ (၂၀၁၀) ရ။ ဆဂး ပေဲါရုဲမာဲ (၃) အဆက်တုဲ ဗော်အေန်အေဝ်ဒဳ ဇၞးတိုန်တုဲ သွက်ပၞာန်တံဂှ် စိုတ်ဟွံမိပ်ကွေံရ။ ဟိုတ်နူကဵု ဒှ်ဒဝိၚ် အဝဵုညးတံ အောန်စှေ်အာတုဲ သီကေတ်အဝဵုရောၚ်။

မွဲသာ်ပၠန်ဂှ်တှေ် ကတိပါၚ်တၠအဝဵုပၞာန်တံဂှ် ပတှေ်စ ဂွံၜိုတ်လဵုရော။ ကဵုလဝ်ကတိပါၚ် သွက်ဂွံကၠောန်ကဵုပေဲါရုဲမာဲ ဂတနူဏံ (၂) သၞာံရောၚ်ဟီုဂှ် ပတှေ်စဂွံ ဗၞတ်အလဵုရော။

ပဋိပက္ခ အကြာဒဳမဝ်ကရေဇြဳကဵု တၠအဝဵုပၞာန်

ပဋိပက္ခ ဍုၚ်ပိုဲဂှ် လအ်အာ ပွိုၚ် (၇၀) သၞာံရ။ ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံဂှ် ဇွောဝ်ဗက်အာ ပ္ဍဲကဵုပဋိပက္ခဏံရ။ ဆဂး ပ္ဍဲကဵုပွိုၚ် (၇၀) သၞာံဏံဂှ် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ အုပ်ဓုပ်လဝ်ဍုၚ်ဂှ် ဗၞတ် (၅၀) သၞာံရ။ ဇၟာပ်ပ်ပၞာန်ဗၟာတံ အုပ်ဓုပ်ဍုၚ်ဂှ်တှေ် ပရေၚ်တဴတက်ဍုၚ်ဂှ် ဆုတ်ယောၚ်စှေ်တုဲ ဍုၚ်ဇိုၚ်ဝုတ်ဒိုဟ်တံ တဴတက်တိုန်အာ တၟာဂလိုၚ်ရောၚ်။

သၟတ်တံကီု ကွးဘာတံကီု ညးမနွံအဝဲဍောတ်တ်တံ အခိၚ်တ္ၚဲဏံဂှ် လ္ပအ်ညးတံ သွက်ဂွံဇၞော်မောဝ်တိုန်အာ အရာပရေၚ်မၞိဟ် ပရေၚ်ပညာ ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်တံ အိုဿီုတုဲ စၟဳဒၟံၚ် သွက်ဂွံဗက်အာ ဍုၚ်သအာၚ်တံရောၚ်။ မိက်ဂွံချပ် မိက်ဂွံဟီု သၠးပွးရောၚ်။ မိက်ဂွံသၠာဲဂတးလညာတ် ညးတံ သၠးပွးရောၚ်။ အရာအိုဿီုဏံ ဒှ်ဝါတ် ပ္ဍဲသၟဝ်အလဵုအသဳပၞာန်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ကွးဘာတံကီု သၟတ်တံကီု ဒုၚ်အိုတ်လမျီုတုဲ လုပ်ပေဲါဗတိုက် အာတ်မိက်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳရ။

သရုပ်မ္ဂး ဟိုတ်နူကဵု စိုတ်ဓာတ် ဟွံမိက်သောၚ်ကလးပဋိပက္ခ ၜို်ဟ်ဟ်သြိုဟ်ဟ် စကာဒြဟတ်လွဟ်တုဲ သောၚ်ကလးဒၟံၚ်ညးသ္ကအ်မ္ဂး အကာဲအရာ ၜိုဟ်လလမ်ဍုၚ်ပိုဲတံဂှ် လအ်အာ သ္ၚောဲအာရောၚ်။

ဝဏ္ဏမာန်
နိဿဲ —
နာဲဟံသာ (မွန်အမျိုးသားလွတ်မြောက်မှုတော်လှန်ရေးဖြစ်စဉ်သမိုၚ်း)
နာဲပါန်တာ (မွန်နိုၚ်ၚံရေးလှုပ်ရှားမှုသမိုၚ်းအတွေ႕အကြုံ)

ဟွံလအ် စိုပ်ဂိတုခ္ဍဲသဳပေၚ်ဂှ်မ္ဂး စိုပ်ကၠုၚ်အခိၚ် တ္ၚဲပၠန်ဂတးမန်ပၠန်ရ၊ စပ္တံနူအခိၚ် သက္ကရာဇ်ဍုၚ် (၁၃၁၀) ဂိတုခ္ဍဲသဳပေၚ်တေံ ဒဵုတ္ၚဲဏံမ္ဂး ဝၚ်ပၠန်ဂတးမန် ပေၚ်ကၠုၚ် ပွိုၚ် (၇၄) သၞာံရ၊ ဂကောံ-ဗော်ပၠန်ဂတး မန် နကဵုလွဟ်ဂှ် ဗော်ပၠတရဴဍုၚ်မန်ဂှ်မွဲပ္ၚံက်၊ ဗော်ပၠတရဴဍုၚ်မန် သၠာဲဂၠံၚ်တရဴတုဲ ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ ကလေၚ်ကွာ်ဂၠံၚ်တရဴ ပၠန်ဂတးရပ်လွဟ်ရ၊ ပရေၚ်ပၠန်ဂတးမန်ဂှ် စတမ်နူဗိုလ်တုၚ် ကေုာံ နာဲပါန်တာ က္ဍိုက်ပ် စပၠံၚ်လွဟ်ဒပ်စဵုဒၞာ ပ္ဍဲကွာန်ထဝ်ပၠၚ် ပွိုၚ်ဍုၚ်ကအ်ကြိက်ဂှ်တုဲ ပၠန်ဂတးမန် စတန်ဒှ်ကၠုၚ်ရောၚ် စၟတ်သမ္တီကၠုၚ် ဝၚ်ပၠန်ဂတးရပ်လွဟ်မန်ရ။
ဝၚ်ပၠန်ဂတးမန်ဝွံ ဇၟာပ်ကြပ်စိုပ်ကၠုၚ် ဂိတုခ္ဍဲသဳပေၚ်မ္ဂး သ္ပနိဿဲကဵု လိက်အုပ် နာဲဟံသာ ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိကီု၊ လိက်အုပ် နာဲပါန်တာကီုတုဲ ချူကၠုၚ်လဝ်အဆက်က်နွံရ၊ နူကၠာဟွံစိုပ် တ္ၚဲပၠန်ဂတးမန် သၞာံဏံလေဝ် သွက်ဂွံဒှ်ပရေၚ်ဆဝ်မ္ၚုဟ်တုဲ ပ္တိုန်ထ္ၜးဏာ ပရေၚ်ဝၚ်ပၠန်ဂတးမန် စက္တဵုဒှ်ကၠုၚ် မွဲအခန် ဍောတ်ပၠန်ရ။
မန်စချပ်ကၠုၚ် ဗီုဂွံပကောံလွဟ်
(၁၉၄၇) ဂှ် ကောန်ဂကူကောန်ဍုၚ်အရၚ်လ္ၚဵု ပကောံပကေဝ်တိုန်ဇြဟတ် သွက်ပၠန်ဂတးရပ်လွဟ်ရ။ ပ္ဍဲဂှ် မန်လေဝ် စချပ်ကၠုၚ် သွက်ဂွံပၠန်ဂတး နကဵုလွဟ်ရ၊ ဆဂးဂှ် ပ္ဍဲမန်ပ္ဍဲအခိၚ်ဂှ် တၞိၚ်မွဲတၞုၚ်လေဝ် ဟွံမွဲရ။
ပ္ဍဲကဵုအစဳဇန် ပကောံလွဟ်ဂှ် ဂၠံၚ်ရာန်ကေတ်ကဵု ဂၠံၚ်ပၠံၚ်ကေတ် ၜါနဲဏံ ချပ်ဂွံကီုလေဝ် ပ္ဍဲကဵုနဲရာန် ကေတ်ဂှ် သြန်ပ္ဍဲတဲဟွံမွဲတုဲ နဲဏံဟွံပြေပြံၚ်၊ နဲပၠံၚ်ကေတ်ဂှ် ဖျေံလးကၠုၚ် နဲအဓိကရ။
ဂကောံကေၚ်ကာပရေၚ်မန် (မွန်လူမျိုးရေးရာအဖွဲ႕ချုပ်) ဂွံပကောံလွဟ်ဂှ် သဳကၠဳပညဳပညပ်ကဵု ကေအေန် ယူ (ကရေၚ်) တံရ။ သဳကၠဳပညဳပညပ်တုဲဂှ် ပံက်ပတိုန် ဌာနစဵုဒၞာတုဲ ကဵုတာလျိုၚ် ကုနာဲဇြာန်တူ အာဍိုပ် ရ။
ဂွံပံၚ်တောဲကဵု နာဲဇြာန်တူဂှ် ကဵုတာလျိုၚ်ကဵု နာဲဗညောံကဵု နာဲပါန်တာရ။ နကဵုအဆံၚ်ပထမဂှ် စန်ဒက် ကုသၟတ်တံတုဲ သွက်ဂွံကဵုတန်ဗ္တောန်ကွတ်ပၞာန်သ္ဇိုၚ်ဂှ် ကဵုတာလျိုၚ် ကုနာဲဗညောံရ။
အခိၚ်ပကောံစန်ဒက်ဒၟံၚ်သၟတ်တံ အဃောကဵုဒၟံၚ်ကွတ်ဗ္တောန်ပၞာန်သ္ဇိုၚ် ကုသၟတ်တံဂှ် နူကဵုဌာနပကတ်ပ ကေၚ်ပၞာန် ရးတနၚ်္သဳ ဗိုလ်တုၚ် (ကောန်ကွာန်ထုၚ်အိုၚ်) ဂှ် ပါလုပ်ကၠုၚ် ပ္ဍဲဒပ်ပၞာန်စဵုဒၞာ ကောန်ဂကူမန် တုဲ အကာဲအရာခိုဟ်ကၠုၚ်ရ။
ပ္ဍဲဒပ်စဵုဒၞာကောန်ဂကူမန်ဂှ် သ္ပနိဿဲကဵု ဒပ်ကရေၚ်ကေအေန်ဒဳအိုဝ်တုဲ ပ္ဍဲမန်မ္ဂး အေမ်အေန်ဒဳအိုဝ် MNDO သာ် ဝွံ ကဵုကၠုၚ်ယၟုရ။
ကွတ်ပၞာန်သ္ဇိုၚ်ဂှ် ဒၞာဲဒေသဗွဲမဂၠိုၚ် ကဵုကွတ်ဗ္တောန် ကုသၟတ်ဒေသနာနာတံ မာန်ကၠုၚ်တုဲ သၟတ်တံလေဝ် စပ်ကဵုကွတ်ပၞာန်ဂှ် စိုတ်ဓာတ်ကတိုၚ်ကၟိုဟ် ဂၠိုၚ်ကၠုၚ်ရ။
သွက်ဂွံစန်ဒက်ကီု သွက်ဂွံဗမံက်ပတိုန် ပေဲါဗတိုက်ရပ်လွဟ်ကီု သွက်ပ္ဍဲဒေသရေဝ်ဂှ် နာဲပါန်တာဝွံ အဓိက ညးရေၚ်တၠုၚ်ဂစာန်ကၠုၚ်ရ။
နာဲပါန်တာဝွံ ရေၚ်တၠုၚ်ကၠောန်သ္ပဒၟံၚ် အ္စာဘာ ပ္ဍဲဘာတၟံကၞေၚ် (ပွိုၚ်ဍုၚ်ရေဝ်) ရ။ နာဲပါန်တာ ဂွံအဆက်ကဵု ညးဆာန်ဂကူ နာဲထောန်ယျေန်၊ နာဲထောန်ဖေ၊ နာဲဃေန်တံတုဲ ပံက်ပတိုန် ဂကောံကေၚ် ကာမန် အဆံၚ်ပွိုၚ်ဍုၚ်၊ အဆံၚ်ကွာန်ရ။
အခိၚ်ဂှ် ပ္ဍဲပွိုၚ်ဍုၚ်ရေဝ်ဂှ် ဍိုပ်ဒေသညးကဵုညး ဗိုလ်ညးကဵုညး အုပ်ဓုပ်ဒၟံၚ်ညးသ္ကံအိုတ်ရ။ ဗိုလ်ဒကုတ်ဒေ သညးကဵုညးဂှ် စန်ပကောံကၠုၚ်ရ။
ဒေသရေဝ်သၠုၚ်ကျာ ဒေသခေါဇာဂှ် နာဲပါန်တာ စန်ဒက်-ဒက်မိတ်ဂွံ ဗိုလ်လဝ်ရ။ လတူဂၠံၚ်တရဴ နာဲပါန်တာဂှ် ဗိုလ်လဝ် ဒုၚ်တဲတုပ်စိုတ်တုဲ ဒကုတ်ဒေသကၞောတ်ၜဳရေဝ် (ဗမံက်ဍုၚ်ရေဝ်) ဂှ် ညးအာမံၚ်ဍိုပ်ဒေသ နာဲထောန်ဖျူ၊ နာဲမှၚ် စတံ အာစန်ဒက်သဳကၠဳရ။
ဒေသရေဝ်သၟဝ်ကျာ ဒကုတ်ကွာန်တံၚ်မောံ ညးဍိုပ်မံၚ်ဍိုပ်ဒေသ နာဲကောန်မာၚ်၊ နာဲဖဵုတိုၚ် ကေုာံ ကော ဒေံညးတံဂမၠိုၚ်၊ ဒကုတ်ဒေသကွာန်ကံဍောတ်ဂှ် ဂကောံ နာဲထောန်မိုၚ်၊ ဒကုတ်ဒေသဖာလိန် (ပလိုတ် ရေဝ်) ဂှ် ဂကောံ နာဲထောန်ဖေ၊ နာဲသာန်ထောန်တံ အာစန်ဒက်၊ ဒက်မိတ်ရ။
ဂကောံတံဝွံ လွဟ်ညးကဵုညးနွံတုဲ ဒကုတ်ဒေသညးကဵုညး အုပ်ဓုပ်လဝ်ရ။ အခိၚ်စဗမံက်ရုပ်ရဴ ပၠန်ဂတးကဵုလွဟ်မ္ဂး သွက်ဂွံပံၚ်တောဲကဵု ဂကောံကေၚ်ကာမန်ဂှ် ဂွံလဝ်တၚ်တုပ်စိုတ်ညးသ္ကံရ။
ပ္ဍဲအခိၚ်ဂှ်မ္ဂး ဒကုတ်ဒေသကွာန်ကံဍောတ် ဂကောံ နာဲထောန်မိုၚ်တံ ဇြဟတ်လွဟ်ခိုဟ်အိုတ်ရ။ ပ္ဍဲအခိၚ် ပၞာန်ဂၠးတိ အလန်ဒုတိယ ကတဵုဒှ်ဂှ် ပၞာန်အေၚ်္ဂလိက်တံ ထောံဗမ်ကုက္ၜၚ်ပၞာန်ဒပ်ပၞာန်ဂျပါန်တံ (၃) ဖ္ဍိုက် ပ္ဍဲတ္ကံလဂုတ်ဂှ် ဗၠိုက်အာရ၊ အခါဂှ် ဂကောံ နာဲထောန်မိုၚ်တံ ဟံၚ်ဂွံလဝ် လွဟ်တံဂှ် နွံဒၟံၚ်ရ။
ဟိုတ်ဂှ်တုဲ ဒကုတ်ဒေသ ကံဍောတ်၊ လမိုၚ်၊ တၟံကၞေၚ်၊ တံၚ်ပရၚ်၊ သၞေဟ်ခရေၚ်၊ ဗွိုၚ်ကွာန်အနေၚ်ဂှ် ဒှ်ညးသြဇာဇၞော်အိုတ်မွဲရ။ ဗွဲကြဴဏံ အလုံမွဲပွိုၚ်ဍုၚ်ရေဝ်ဂှ် သြဇာညးတံ (ဂကောံ နာဲထောန်မိုၚ်) သြဇာ ဓလီုမာန်ကၠုၚ်ရ။
ညးကေတ်လဝ်တာလျိုၚ် ဌာနဒပ်စဵုဒၞာ နာဲဇြာန်တူဝွံ ဂွံဗမံက်ရုပ်ရဴပၠန်ဂတးရပ်လွဟ်ဂှ် စန်ဒက်ကုသၟတ် တံတုဲ ကဵုကွတ်ပၞာန်ကီု၊ ပရေၚ်ပကောံဂၠာဲလွဟ်ကီု ဒးရုန်ဂစာန်ကၠုၚ်ရ။ ပ္ဍဲကဵုပရေၚ်ဂၠာဲပကောံလွဟ်ဂှ် နဲ ရာန်ကေတ်ကဵု နဲပၠံၚ်ကေတ် သီုၜါနဲ ဒးသုၚ်စောဲကၠုၚ်ရ။
မၞိဟ်စှေ်နူကွတ်ဗ္တောန်ပၞာန်တုဲ ပ္ဍဲကဵုမၞိဟ်ပတှေ်ဂှ် မၞိဟ်စိုန်သကီု ရုဲကေတ် (၂၀) တၠတုဲ ကဵုသုၚ်ဍာ်သစ္စာတုဲ မွဲတောဲ မၞိဟ် (၅) တၠ တိဍာ်ညးတံစိစောန်ဂှ် ဗလးဏာ ကဵုကေတ်တာလျိုၚ်ရ။
နဲဂွံဂွံလွဟ်ဂှ် ဂကောံကေၚ်ကာမန် သဳကၠဳကဵု ဍိုပ်သကိုပ်ကရေၚ်တံရ၊ ပ္ဍဲအခိၚ်ဂှ် ပ္ဍဲဒေသမန်မ္ဂး ပၞာန်ကွာန် (ပြည်သူ႕စစ်) ပလုက် (စစ်ရဲ) တံ ရပ်လွဟ်လဝ်နွံရ။ ပ္ဍဲကဵုပလုက် (စစ်ရဲ) တံဂှ် ဗွဲမဂၠိုၚ် ကရေၚ်ပါဂၠိုၚ်ရ၊ ဂကောံကေၚ်ကာမန် ဒက်လဝ်မိတ် ကုကရေၚ် (ကေအေန်ယူ) တံတုဲ ပ္ဍဲပလုက်၊ ပၞာန်ကွာန်တံဂှ် ဗတိုက် သီကေတ်လွဟ် သာ်ဝွံ ဖျေံအစဳဇန်ရ။
လတူကိုန်အစဳဇန်ဂှ် ပညဳပညပ်လဝ်ကုဒပ်ပလုက် (စစ်ရဲ) စၟတ် (၅) ဍုၚ်မတ်မလီု သကိုပ်ဒပ်တံတုဲ အခါရမန်တံ လုပ်သီလွဟ်မ္ဂး ဒပ်ပလုက်တံ ညံၚ်ဂွံသုၚ်စောဲနဲပရိယာယ်တုဲ ညံၚ်ဂွံပဲါအာရ၊ ယဝ်ခါရ ဟွံအာဟွံဂွံ ဒှ်ကၠုၚ်လေဝ် ၜါလ္ပာ်ပညဳပညပ်တုဲ ဗီုပြေပြံၚ်ရေၚ်တၠုၚ်အာ သာ်ဝွံ တုပ်လဝ်စိုတ်ညးသ္ကံရ။
သဳကၠဳပညဳပညပ် ကုကရေၚ်တံ ဂွံတၚ်တုပ်စိုတ်တုဲ ပရေၚ်ကမၠောန်သီလွဟ်ဂှ် ဂကောံကေၚ်ကာမန် ကော်ဆဵုဂဗ ကုညးဒးကေတ်တာလျိုၚ် ဗိုလ်တုၚ်၊ နာဲပါန်တာတံရ။
အစဳဇန်ပရေၚ်သီလွဟ်ဂှ် ဗီုပြၚ် ဂကောံသၟတ်မန်မွဲဂကောံ ဟွံသေၚ်မ္ဂး ဂကောံပလီုပလာ် မွဲဂကောံ သ္ပပ ရိယာယ်တုဲ နနဲကာပၞုက် လၟေၚ်လၟေၚ် ဒးဒုၚ်စဳရေၚ်ကဵု ဌာန်ဂအုပ် (ဂကောံကေၚ်ကာမန်) ရ။ နူကဵုဌာန် ဂအုပ်ဂှ်လေဝ် ပညဳပညပ်အာ ကုတံဒပ်ပလုက်တံရ။
ပရေၚ်သီလွဟ်ဂှ် ညံၚ်ဟွံဆေၚ်စပ်ကဵု ဂကောံကေၚ်ကာမန်ဂှ် သဳကၠဳညးသ္ကံဂှ် ဗိုလ်တုၚ်၊ နာဲပါန်တာတံ ဒုၚ်တဲရ။
စအစဳဇန် ပရေၚ်သီလွဟ်
ဗိုလ်တုၚ်၊ နာဲပါန်တာတံ စအစဳဇန် သွက်ဂွံသီလွဟ် ဒပ်စဵုဒၞာပ္ဍဲကွာန်ထဝ်ပၠၚ်ဂှ် လွဟ်နွံဒၟံၚ်ပ္ဍဲတဲဟွံရုမ်ဂပ်တုဲ လွဟ်နွံပ္ဍဲဒပ်စဵုဒၞာ ပ္ဍဲကွာန်ကံနှာတ်ဂှ် ညံၚ်ဂွံသုၚ်စောဲတုဲ အာစန်ဒက်ရ။ ဂကောံဒပ်စဵုဒၞာကွာန်ကံနှာတ်တံလေဝ် ပံၚ်တောဲပါလုပ်ကီုရောၚ်ဂးတုဲ ဂွံဇြဟတ်မၞိဟ် (၂၇) တၠဂှ် ပ္ဍဲတ္ၚဲဂိတုခ္ဍဲသဳပေၚ် (၁၃၁၀) ဟီုကဵုခရေတ်မ္ဂး (၁၉၄၈) ဂိတုအဝ်ဂါတ် (၁၉) ဂှ် စအစဳဇန် သီလွဟ် ပ္ဍဲဒပ်စဵုဒၞာ ကွာန်ထဝ်ပၠၚ်ရ။
စတိတ်အစဳဇန်ပၠန်ဂတးဂှ် ပ္ဍဲကဵုတဲဂကောံပၠန်ဂတးမန်တအ် လွဟ်ဟွံမွဲဏီတုဲ နူကဵုဂကောံကေၚ်ကာ ပရေၚ်မန်ဂှ် ဒးဖျေံသ္ဂုတ်သွာတ် ပါ်ပ္တိတ်ဏာ ညးက္ဍိုက်ပ် ဗိုလ်တုၚ်၊ နာဲပါန်တာ ကေုာံ သၟတ်မွဲက္ဍိုပ် (၂၀) တၠတုဲ နဲဂွံဂွံလွဟ်ဂှ် ပၠံၚ်သီကေတ် ပ္ဍဲကဵုဂကောံဂီုကၠီုကွာန်တအ်ရ၊ ပ္ဍဲတ္ၚဲသဳပေၚ်မွဲတ္ၚဲဓဝ်ဂှ် သီဂွံလွဟ် ဗၞတ် (၉၀) ဇကိုအ်ရ။
မွဲဒမြိပ်ဂှ် တ္ၚဲယးဂိတုခ္ဍဲသဳ (၁) စွေက်ဂှ် စဓမံက်ရုပ်ရဴသီလွဟ်ပၠန်ဂှ်တုဲ ပွိုၚ် (၂) တ္ၚဲဂှ် ဖအိုတ်သီဂွံလွဟ် (၂၅၀) ဇကိုအ်ရ၊ သီဂွံဏာလွဟ်ဂမၠိုၚ်တုဲဂှ် သီုကဵုသီကေတ်ဏာ က္ၜၚ်ဂြိပ်ဒၟံၚ် ပ္ဍဲကဵုၜဳဂြာၚ်မွဲဖ္ဍိုက်ရ။
ပ္ဍဲအခိၚ်ဂှ် နူကဵုကောံဓရီုဂကောံကေၚ်ကာမန်ဂှ် ရဲသီလွဟ်ပၠန်ဂတးရပ်လွဟ်တအ် ဟွံဒုၚ်လဝ်ယၟု နူဂ ကောံကေၚ်ကာပရေၚ်မန်ဂှ်တုဲ အလာံဂကောံလေဝ် ညံၚ်ဟွံဂွံသုၚ်စောဲဒးဂှ် ပ္ဍဲဝိုၚ်သဳကၠဳကောံဓရီု ဟီု စၞောန်လဝ်ညးသ္ကအ်နွံရ၊ ဆဂးဂှ် သီဂွံက္ၜၚ်ဂြိပ်ဒၟံၚ် ပ္ဍဲကဵုၜဳဂြာၚ်ဂှ်တုဲ လ္တူက္ၜၚ်ဂှ် ပစူဏာအလာံ ဂကောံ ကေၚ်ကာမန်ဂှ်ရ၊ အလဵုအသဳတီအာ အခါနူဂကောံကေၚ်ကာမန်တအ်တုဲ ကော်ဆဵုဗ ကဵုကၠုၚ်ဇြဟတ် ဓရိုဟ် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်မန် (ဂကောံကေၚ်ကာပရေၚ်မန်) တအ် ညံၚ်ဂွံဖျေံလွဟ်ရ။
ဆဂးဂှ် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဂကောံကေၚ်ကာပရေၚ်မန်တအ် ဟွံစှေ်စိုတ် လ္တူဇြဟတ်ဓရိုဟ် ဂၠံၚ်ဂွံဖျေံလွဟ် ကုအလဵုအသဳဂှ်တုဲ ညံၚ်ဂွံဆက်ပၠန်ဂတး နကဵုလွဟ်ဂှ် ပဵုတုဲဂွံကၠုၚ်ဇြဟတ်က္ဍၚ်ရ။
စပ်ကဵုကိစ္စအလဵုအသဳ ကဵုကၠုၚ်ဇြဟတ်ဓရိုဟ် ဂကောံသီလွဟ်တအ် ညံၚ်ဂွံဖျေံလွဟ်ဂှ်တုဲ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်တအ် ချပ်သဳကၠဳ ထပ်လးပရေၚ်ကမၠောန်ရ၊ ယဝ်ရအလဵုအသဳ ကဵုကၠုၚ်ဇြဟတ်ဓရိုဟ်ကဵု ပရေၚ်ပၞာန်မ္ဂး ညံၚ်ဂွံစဵုဒၞာအာ နကဵုပရေၚ်ပၞာန်ဂှ် ဂွံကၠုၚ်ဇြဟတ်ရ။
အတိုၚ်ဇြဟတ်ဓရိုဟ် အလဵုအသဳတုဲ ဥက္ကဌ နာဲလှမိုၚ်ကဵု နာဲဗလောန်တအ် အာဆဵုဂဗကဵု ခရိုၚ်ဝန် ဥူဗ သာန်ရ၊ ညံၚ်သၟတ်တအ် ဂွံဖျေံလွဟ်ဂှ် ဟီုကဵုတာလျိုၚ် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ် နာဲလှမိုၚ် နာဲဗလောန်ဂှ်ရ။
အခိၚ်ဂှ်ဝွံ ဂကောံကရေၚ်တအ် အခိၚ်ပၠန်ဂတးကဵုလွဟ် ဟွံစိုပ်ဏီတုဲ ကိစ္စအလဵုအသဳ ကဵုကၠုၚ်ဇြဟတ် ဓရိုဟ် ဖျေံလွဟ်ဂှ် ညံၚ်ဂွံတံၚ်လဝ်အခိၚ်ကၠာ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ် နာဲလှမိုၚ်၊ နာဲဗလောန်၊ နာဲၚိုဲတိၚ်တအ် ချပ်သဳ ကၠဳဇိၚ်တပ်ကၠုၚ်ရ။
ဂိတုအဝ်ဂါတ် (၂၇) ဂှ် နာဲလှမိုၚ် အာပညဳဇိၚ်တပ်ဒၟံၚ်ကဵု သၟတ်သီလွဟ် ပ္ဍဲကဵုကွာန်ထုၚ်အိုၚ်ဂှ် ဟွံစိုပ်ကၠုၚ်မတ်မလီုတုဲ ဗ္တံအခိၚ် (၈) နာဍဳဂှ် အလဵုအသဳတအ် ထိၚ်ရပ်ဏာ နာဲဗလောန်ကဵု နာဲၚိုဲတိၚ် ပလံၚ်ဏာထံၚ်ဍုၚ်မတ်မလီုရ။
ပရိုၚ်အလဵုအသဳရပ်ဏာ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်မန်တအ် ပ္ဍဲမတ်မလီုဂှ်တုဲ မန်ကဵု ကရေၚ် ပ္ဍဲကဵုဍုၚ်သဓီုတအ် သ္ပပေဲါသဳကၠဳရ၊ နူကၠာအလဵုအသဳ ဟွံထိၚ်ရပ်ရဲပၠန်ဂတးတအ် ပ္ဍဲသဓီုဂှ် ညံၚ်ဂွံကၠာတုဲ သီကေတ်ဍုၚ်သဓီုဂှ် သဳကၠဳတုပ်စိုတ်ကဵု ကရေၚ်ရ။
ဂိတုအဝ်ဂါတ် (၃၀) ဂှ် မန်ကဵု ကရေၚ်ပံၚ်တုဲ သီထောံ ဍုၚ်သဓီုရ၊ နကဵုပရေၚ်တုပ်စိုတ် မန်ကဵု ကရေၚ်တုဲ ဗ္တံဂှ် နာဲပါန်တာကဵု ကောန်သ္ဂံၚ် (၁၅၀) တၠ လုပ်စိုပ် ကရပ်ဍုၚ်ဘာအၚ်တုဲ အဝ်ဂါတ် (၃၁) အခိၚ်ပယျဵုဂယးပြဟ်ဂှ် ပစူဏာအလာံ မန်ကဵု ကရေၚ် ပ္ဍဲဍုၚ်ဘာအၚ်ရ။
မန်ကဵု ကရေၚ် သီကေတ်အလုံခရိုၚ်သဓီုဂှ်တုဲ မန်ကဵု ကရေၚ် ပံက်လဝ်ကမ္မတဳပံၚ်တောဲတုဲ အုပ်ဓုပ်လဝ်ဍုၚ်ရ၊ လ္ပာ်မန်ဂှ် ဥက္ကဌခရိုၚ် ဂကောံကေၚ်ကာပရေၚ်မန် နာဲသာဟာန်၊ ဥက္ကဌပွိုၚ်ဍုၚ်သဓီု နာဲထောန်သိၚ်ကဵု နာဲအံၚ်ချေတ်တအ် ကောပ်ကာဲအုပ်ဓုပ်လဝ်ရ။
အလုံမွဲဂကောံမန်ဂှ် နာဲသိၚ်မိုၚ်ဂှ် ကောပ်ကာဲလဝ်ရ၊ လ္ပာ်ဒပ်ပၞာန်ကရေၚ်တအ်ဂှ် (စောမောၚ် ညွန်႕) ကောပ်ကာဲတုဲ လ္ပာ်ဒပ်ပၞာန်မန်ဂှ် ဗိုလ်တုၚ်ကဵု ဗိုလ်သဵုတေအ်တအ် ကောပ်ကာဲရ။
နူဂှ်တုဲ အလဵုအသဳ ဗလးနၚ်က္ၜၚ်ပၞာန်မေယု ဍုၚ်မတ်မလီုတုဲ သွက်ဂွံပညဳပညပ် မန်ကဵု ကရေၚ်တအ် ညံၚ်ဂွံအပ်ဍုၚ်သီလဝ်ဂှ်ရ၊ မန်ကဵု ကရေၚ်ဂှ် အာတ်မိက်ကၠုၚ် အပ်ကဵုတွဵုရးဍုၚ်မန်၊ တွဵုရးဍုၚ်ကရေၚ်မ္ဂး ပြသၞာအရာရာဂှ် ပြေဟဲအာရောၚ် ဟီုကလေၚ်ကဵု ညးတာလျိုၚ်အလဵုအသဳ ပါကၠုၚ်ကရောံက္ၜၚ်ပၞာန် မေယု ဥူထောန်လှအံၚ်ဂှ်ရ။
ပရေၚ်သဳကၠဳပညပ်ပညပ်အလဵုအသဳဂှ် ဟွံပြေပြံၚ်ကၠုၚ်တုဲ နူဂှ် မန်ကဵု ကရေၚ်ဂှ် ပံၚ်တောဲ လုပ်သီကေတ် ဍုၚ်မတ်မလီုကဵု ခရိုၚ်ကျာ်ခမဳရ၊ သီကေတ်ဍုၚ်တအ်ဂှ်တုဲ ကွာန်မန်မ္ဂး မန်အုပ်ဓုပ်၊ ကွာန်ကရေၚ်မ္ဂး ကရေၚ်အုပ်ဓုပ် သာ်ဝွံ တုပ်လဝ်စိုတ်ညးသ္ကအ်တုဲ အုပ်ဓုပ်လဝ် ဗီုဒှ်ကဵုဒှ်ရ။
စတမ်နူသၞာံ (၁၉၄၈) တေံမန်တအ် စပၠန်ဂတးကၠုၚ် နကဵုလွဟ်တုဲ စိုပ်သၞာံ (၁၉၅၄) ဂကောံပၠန်ဂတးမန် တအ် ပြးဒၟံၚ် အတေံမွဲဂကောံ အဏံမွဲဂကောံဂှ် ကလေၚ်ဒက်ပ္တိုန် ‘ဗော်ပၠတရဴဍုၚ်မန်’ ရ၊ တ္ၚဲဒက်ပ္တန်ဗော်ပၠတရဴဍုၚ်မန်ဂှ် ပ္ဍဲလိက်ဝၚ်ဥက္ကဌဇၞော် နာဲယှိုဲကျေန် ‘သမၞိၚ်အတိက်’ ချူဓမံက်လဝ်တုဲ ပ္ဍဲလိက် (မွန်အမျိုးသားတို႕၏နောက်ခံသမိုၚ်း) ဂှ် (၁၉၅၅) ရ၊ လိက်ဝၚ် နာဲပါန်တာဂှ် ချူလဝ် (၁၉၅၄) ရ။
စိုပ်သၞာံ (၁၉၅၈) ဂျူလာၚ် (၁၉) ဂှ် ဗော်ပၠတရဴဍုၚ်မန် သၠာဲဂၠံၚ်တရဴ ပေဲါဗ္တိုက်ရပ်လွဟ်တုဲ သၠာဲလွဟ်ကဵု ဂၠံၚ်တရဴဒဳမဝ်ကရေဇြဳ ပ္ဍဲအလဵုအသဳ (ဖဆပလ) ရ၊ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်သှေ်မံၚ် စတမ်နူ နာဲယှိုဲကျေန် (ဥက္ကဌ) နာဲဓမ္မ (ညးအုပ်ကာ) ဗော်ပၠတရဴဍုၚ်မန် အပ်လွဟ်တုဲ တ္ၚဲယး ဂျူလာၚ် (၂၀) ဂှ် ကလေၚ်ဒက်ပ္တန် ‘ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ’ ရ။
ပၠန်ဂတးရပ်လွဟ်ဂှ် စတမ်နူဂကောံကေၚ်ကာပရေၚ်မန်၊ ဗော်ပၠတရဴဍုၚ်မန် ၊ ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ အဆက် ဆက် လုပ်ပေဲါဗ္တိုက် ပၠန်ဂတးဂၠံၚ်တရဴရပ်လွဟ်ရ၊ လ္တူဂၠံၚ်တရဴတအ်ဝွံ ခမဳသၚ်၊ ညးဍုၚ်ကွာန်တအ် စှေ်စိုတ်တုဲ ဘိုၚ်ရေၚ်တၠုၚ်ဖ္ဍိုက်ဗပေၚ် သွာၚ်နာနာတုဲ ဒတူလာၚ်ကၠုၚ် ဒဵုတ္ၚဲဏံဏီဖိုဟ်ရောၚ်။
စတမ်နူ အခိၚ် (၁၃၁၀) ဂိတုခ္ဍဲသဳပေၚ်တေံ တ္ၚဲဏံမ္ဂး ပရေၚ်ပၠန်ဂတးမန်ဂှ် ပေၚ်ကၠုၚ် (၇၄)သၞာံ (၇၄) ဗြဲ ဣရ၊ အခေါၚ်အရာကောန်ဂကူမန်ဂှ် မွဲဒမြိပ် ကျ၊ ဟောမ်၊ ဗြမ်၊ ပရဲ သာ်ဝွံ နာနာသာ် တတ်ထပိုက်ကၠုၚ် ရ၊ တ္ၚဲဏံလေဝ် ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ ဆက်ကွာ်ဒၟံၚ် ဂၠံၚ်တရဴပေဲါဗ္တိုက်ရပ်လွဟ်ဖိုဟ်ရ။
ဟိုတ်ဂှ်တုဲ ဇၟာပ်စိုပ်ဂိတုခ္ဍဲသဳပေၚ်ဂှ် ဗွိုၚ်တိဍာ်ပၠန်ဂတးကီု၊ ဗွိုၚ်မ္ၚးဍုၚ်ကီု၊ ဗွိုၚ်ပ္ဍဲဍုၚ်ကီု ကၠောန်တဴအသေ အဟာန် တ္ၚဲပၠန်ဂတးမန်တုဲ သ္ပရှေ်သှေ်၊ သ္ပဂါရဝ ကုဍိုပ်သကိုပ် ပြဟ်လလုဲအာဂမၠိုၚ်ရ။
လၟေၚ်လၟေၚ်သၞာံမ္ဂး ကုအာဇာနဲခမဳသၚ် ကျာ်ဇၞော်အ္စာ သဳလတေဇ (ဘာပလိုက် ကွာန်ပ္ၚ)၊ ကျာ်ဇၞော်အ္စာ သိၚ်္ဃ (ဘာက္ၜၚ်ထဝ် ဍုၚ်မတ်မလီု)၊ နာဲတၠမန် (ကမ္မတဳဗဟဵု ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ) နာဲနလ္လာ (ဒုဥက္ကဌ ဗဟဵု ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ)၊ မိဟံသာ (ကမ္မတဳဗဟဵု ဗော်ပၠတရဴဍုၚ်မန်)၊ နာဲဖဵုချဵု (ညးက္ဍိုက်က္ဍိုပ် ဂကောံဗော်သွးကောန်ဂကူမန်အလုံရးရာမည)၊ နာဲထေန် (ဥက္ကဌဗဟဵု ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ) နာဲအံၚ်ထောန် (ဥက္ကဌဗဟဵု ဗော်ပၠတရဴဍုၚ်မန်) နာဲယှိုဲကျေန် (ဥက္ကဌဗဟဵု ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ) နာဲတိၚ်မိုၚ် (ကမ္မတဳ ကေၚ်ကာဗဟဵု ဗော်ဒဳမဝ်ကရေသဳကောန်ဂကူမန်) နာဲဖဵုစိၚ် (ကမ္မတဳကေၚ်ကာဗဟဵု ဗော်ပၠတရဴဍုၚ်မန်)၊ နာဲထဝ်သောန် (ဥက္ကဌဗဟဵု ဗော်ဒဳမဝ်ကရေသဳကောန်ဂကူမန်)၊ နာဲရဿ (ဒုဥက္ကဌ ဗဟဵုဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ) အာဇာနဲဖအိုတ် ခမဳသၚ်-ခရှ် အပံၚ် (၁၃) ဇကု- တၠ ပံၚ်ပကောံနကဵုဗီုရုပ် (ဗဳနာၚ်) တုဲ သ္ပရှေ်သှေ် ပ္ဍဲကုန် အာဇာနဲ ဒဵုဝၚ်စိၚ် (ကျာ်ပံက်ၜါ) ပွိုၚ်ဍုၚ်မုဟ်ဍုၚ်ဂှ်ရ။