Categories
ပရိုင်ပတောံ: Fact-Checking ပရိုၚ်

အ္စာၝောံလုပ်လဝ် CDM နူကဵု(တမူး)မွဲတၠဂှ် ဟိုတ်နူကဵုညးဒဒုၚ်အဓမ္မလဝ်တုဲ ညးစီရေၚ်ထောံဇကုညးဟီုဂှ် ဒှ်မံၚ်ပရိုၚ်ပတောံ

ပ္ဍဲတိဍာ်ပယျဵုအကြာအိန္ဒယကဵုကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာဂှ် အာစာၝောံနူဘာသၟဝ်တဲ NUGနူကဵုဍုၚ်တမူ(တမူးမြို့)မွဲတၠ မၞုံယၟုဒဝ်မိုဝ်မိုဝ်ဨဂှ် ဟိုတ်နူကဵုညးဒဒုၚ်ပလီုပလာ်ထောံဂှ်ရ ဇကုညး ညးဂွကဵုညးတၞဟ်တုဲ ညးစဳရေၚ်ဂစိုတ်ထောံဇကုညးဂးတုဲ ပရိုၚ်ပတောံမွဲပိုဒ်ဂှ် ဗွဲမဒှ်လၞီအောန်စိုတ် မံက်ပြးတိတ်ကၠုၚ်ဒၟံၚ် အကြာညးသုၚ်စောဲ Social Media တအ်ရ။

Post ပတိုန်လဝ်တအ်ဂှ် ဒဒှ်ရ ကၠာညးဟွံဂွံစဳရေၚ်ထောံဟကုညးဂှ် သီုချူစွံလဝ်ကဵုလိက်မွဲတၞးနွံမံၚ်ဂှ်လေဝ် သီုကဵုဗီုဂှ် တောဲတြးပတိတ်မံၚ်ကဵုပရိုၚ်ပတောံဂှ် ဂွံဆဵုကေတ်မာန်ရ။ အတိုၚ်ချူပတိုန်လဝ်ဂှ် ပိုဲတအ်ကံက်ကေတ်တၚ်နၚ်ပရိုၚ်ဇဂှ်တုဲ ပတိုန်ထ္ၜးဏာကဵုကီုရ။

ဗီုပြၚ်ပတိုန်ထ္ၜးလဝ်အတိုၚ် post ဂှ်တှေ် “တုဲကၠုၚ်ဂိတု အဝ်ဂါတ် စၟတ်တ္ရဲ ၂၆ ဂှ် အ္စာၝောံ CDM နူကဵုဘာသၟဝ်တဲ NUG မွဲတၠ အ္စာၝောံ “ဒဝ်မိုဝ်မိုဝ်ဨ”ဂှ် ဟိုတ်နူကဵဵု ညးဒဒုၚ်အဓမ္မထောံတုဲ ဇကုညး ညးဂွကဵဵုညးတၞဟ်တုဲ ညးစဳရေၚ်ဒက်ဂစိုတ်ထောံကံညးကဵုဇုက်တုဲ ဒဒုၚ်ချိုတ်အာကီုရ။ တုဲပၠန် ကၠာညးဟွံဂွံစဳရေၚ်ထောံဟကုညးဂှ် သီုကဵုညးချူစွံလဝ်လိက်မွဲတၞး” ဂးတုဲ နူကဵုအကံက် “Ko Kyaw Naing”ဂှ်မွဲကဆံၚ် ပတိုန်ထ္ၜးလဝ်ပရိုၚ်ဂှ်ရ။ ပရိုၚ်ဂှ် တိုန်အာတုဲ မၞိဟ်မွဲကဵုမွဲ ကလေၚ်ပါ်ပရအ်မံၚ်ညးသ္ကအ်ဂှ်လေဝ် ဂွံဆဵဵုကေတ်မာန်ရ။

ပရိုၚ်ဂှ် နူကဵုဂကောံစၟဳစၟတ်ပရိုၚ် ဒး၊ ဟွံဒး၊ ဒးချပ်ပိုဲတအ် ကလေၚ်စၟဳစၟတ်ရံၚ်တုဲ ပရိုၚ်ပြးတိတ်ကၠုၚ်မံၚ်ဏံဂှ် ဒှ်မံၚ်ပရိုၚ်တြးသြဝါဒ၊ ပရိုၚ်ပတောံမွဲဂှ် ပိုဲစၟတ်သ္တီလဝ်ရ။ မုဟိုတ်ဂွံစၟတ်သ္တီလဝ်ပရိုၚ်တြးသြဝါဒ၊ ပရိုၚ်ပတောံမွဲဂှ်တှေ် ကလေၚ်ဂၠိုက်ဂၠာဲစၟဳစၟတ်ရံၚ်တုဲ အ္စာၝောံCDM ညးမယိုက်မံၚ်တာလျိုၚ်သၟဝ်တဲ NUGမွဲတၠ ဒဝ်မိုဝ်မိုဝ်ဨဂှ် အခိၚ်ၜိုတ် ၄ နာဍဳဂှ် ညးစဳရေၚ်ဒက်ဂစိုတ်ထောံကံညးကဵုဇုက်ပ္ဍဲသ္ရိညးဂှ် နူကဵုမဳဒဳယာတအ်ချူပတိုန်ထ္ၜးလဝ်နွံရ။ စပ်ကဵုဒဒှ်ရ ညးဒဒုၚ်ပလီုပလာ်အဓမ္မလဝ်ဟီုဂှ် မဳဒဳယာလုပ်ကဵုသၞောဝ်မွဲလဵုလေဝ် ဟွံဂွံပတိုန်ထ္ၜးလဝ်ဏီရ။

 အ္စာၝောံဒဝ်မိုဝ်မိုဝ်ဨဏံဂှ် ဒဒှ်ရ မုလေဝ်ဒုဟ်ဒန်ညးဟွံမွဲမွဲသာ် ဒှ်မၞိဟ်တပ်တးမွဲ ညးမံၚ်ၜိုဟ်ဟ်သြိုဟ်ဟ်မွဲဏောၚ်ဂှ် ဒၞာဲညးကေတ်လဝ်တာလျိုၚ်ဘာ “Federal Education School Tamu” မွဲတၠဂှ် ညးလဴထ္ၜးလဝ်ကဵုဌာနပရိုၚ် “မြေလတ်”ဂှ် နွံရ။ တုဲတှေ် စပ်ကဵဵုလိက်မွဲတၞးဂှ်ပၠန် နူကဵုမဳဒဳယာလုပ်ကဵုသၞောဝ်တအ် ပတိုန်ထ္ၜးလဝ်မွဲသာ်ဟွံသေၚ်တုဲ လိက်တၞးဂှ် စပြးတိတ်ကၠုၚ်လဝ် နူကဵုဂကောံညးထံက်ဂလာန်ကဵုပၞာန်တအ်ဂှ်လေဝ် ဂွံတီကေတ်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ပရိုၚ်တြးသြဝါဒမွဲဂှ် ဂွံတီကေတ်မာန်ရ။

ပရိုၚ်ပြးတိတ်ကၠုၚ်မံၚ်ဏံဂှ် တၚ်နၚ်ပရိုၚ်လေဝ်ဟွံဍိုက်ပေၚ်မွဲသာ် ဗီုဍေံတအ်မိက်ဂွံဒှ်ဂှ် ဖန်ဇန်ပတောံပတိုန်၊ တြးမံၚ်သြဝါဒဂှ်ရ ပရိုၚ်ဏံဂှ် ဒှ်မံၚ်ပရိုၚ်ဗၠေတ်တ်မွဲဂှ် ပိုဲစၟတ်သ္တီလဝ်ရ။ ဟိုတ်ဒှ်သာ်​ရ ညးမဗှ်မံၚ်လိက်ပရိုၚ်တအ်လေဝ် ဆဵုတမ်ရိုဟ်ပရိုၚ်မွဲမွဲမ္ဂး လ္ပပတှေ်စှေ်စိုတ်ပြဟ်ဏီတုဲ ဗက်စၟဳစၟတ်ရံၚ် နူဌာနပရိုၚ်လုပ်ကဵုသၞောဝ်တုဲ ချိုတ်တ်ဗၠိုတ်တ်ကၠာတုဲမှ ပတှေ်စှေ်စိုတ်ပါ်ပရအ်ညိဂှ်လေဝ် မိက်ဂွံဗတိုက်ဖ္အောဝ်ဏာကီုရ။

Categories
ပရိုင်ပတောံ: Fact-Checking ပရိုၚ်

သမ္တီလဝ်တရဴဂစေံအနၚ်ဏံ ပွိုၚ်(၂၀)သၞာံဂှ် ဒဒှ်ဍာံဟွံသေၚ်

စုတ်လဝ်ကပေါတ်ဗက်ဒၞာဲဇိုၚ်ကဵုဂြိုဟ်ပတောံ(ဂြိုလ်တု)ဂှ် ပ္ဍဲလကြဴစးဂစေံအနၚ်မွဲဂှ်တုဲ ဒဒှ်ရ ပ္ဍဲပွိုၚ် ၂၀ သၞာံဏံ တရဴဂစေံဂှ်ပဝ်အာလဝ်တအ်ဂှ် နူကဵဵုဂြိုဟ်ပတောံဂှ်မွဲကဆံၚ် သမ္တီပတိတ်ဂွံနၚ်လဝ်ဗီုတိ(မြေပုံ) တရဴဂစေံဂှ် ပဝ်အာကၠုၚ်လဝ်တအ်ဂှ်ဂးတုဲ post ပတောံမွဲပိုဒ်ဂှ် မံက်ပြးတိတ်ကၠုၚ်မံၚ် အကြာညးသုၚ်စောဲ social media တအ်ရ။ ပ္ဍဲကဵဵုပရိုၚ်ဂှ်တှေ် သွက်ညးဗှ်လိက်ပရိုၚ်တအ် ညံၚ်ဂွံထေၚ်ဗၠေတ်အာမာန်ဂှ် တၚ်နၚ်ဗၠေတ်တ်တအ် ပါလုပ်မံၚ်ဂှ် ဂွံတီကေတ်ရ။

အတိုၚ် Post ပြးတိတ်ကၠုၚ်မံၚ်ဂှ်တှေ် ကေတ်လဝ်ဗီုတိ(မြေပုံ)လ္ပာ်ပွဳပွိုၚ် သ္ကုတ်ဗၟံက်ဒေါဝ်ဗၞဳ ဟစပ်တိုက်အာဖရိက (အရှေ့အလယ်ပိုင်းနဲ့ အာဖရိက တိုက်အစပ်ဒေသတစ်ဝိုင်)ဂှ်ကဵုဗီုဂစေံချိုတ်တ်မွဲဂှ်တုဲ တြးမံၚ်ပရိုၚ်ပတောံဂှ် ဂွံဆဵုကေတ်မာန်ရ။

ဗီုပြၚ်ချူပတိုန်လဝ်ဂှ်တှေ် ” နူကဵုကောန်ဍုၚ်ရုယှာတအ် စုတ်လဝ်ကပေါတ်ဗက်ဒၞာဲဇိုၚ်ကဵုဂြိုဟ်ပတောံ(Tracker)ဂှ် ပ္ဍဲကဵုလကြဴစး ဂစေံအနၚ်ဂှ်တုဲ ပ္ဍဲပွိုၚ်(၂၀)သၞာံဏံ ဗီုပြၚ်ဂစေံဂှ် အာကၠုၚ်လဝ်တအ်ဂှ် ကေတ်သမ္တီပတိတ်လဝ်ကဵုဗီုတိ(မြေပုံ)ဂှ်တုဲ ပတိုန်ထ္ၜးလဝ်ရ။ အခိၚ်လၟုဟ်ဂစေံအနၚ်ဂှ် ချိုတ်အာလ္ပာ်သဝ်ဒဳအာရေဗဳယာ(ဆော်ဒီအာရေဗဳယာ)တေံယျ” သာ်ဝွံ နူကဵုအကံက် “Thar Thar”ဂှ်မွဲကဆံၚ် တုဲကၠုၚ်ဂိတုအဝ်ဂါတ် စၟတ်တ္ရဲ ၁၀ ဂှ် ပတိုန်လဝ်ထ္ၜးလဝ် post ဂှ် ဂွံဆဵုကေတ်ရ။ ပရိုၚ်ပတိုန်ထ္ၜးလဝ်လၟုဟ်ဏံဂှ် ဒှ်မံၚ်ပရိုၚ်ပတောံမွဲဂှ် မိက်ဂွံကဵုဏာသမ္တီကီုရ။

ပရိုၚ်ဂှ် နူကဵုဂကောံစၟဳစၟတ်ပရိုၚ် ဒး၊ ဟွံဒး၊ ဒးချပ်ပိုဲတအ် ကလေၚ်ဂၠိုက်ဂၠာဲရံၚ်တုဲ ဒှ်မံၚ်ပရိုၚ်ပတောံမွဲဂှ် ပိုဲစၟတ်သ္တီလဝ်ရ။ မုဟိုတ် ဂွံစၟတ်သ္တီလဝ် ပရိုၚ်ပတောံမွဲဂှ်တှေ်ပရောပရာဏံဂှ် နူကဵုဌာနမဳဒဳယာ “AFP”တအ် တုဲကၠုၚ်ဂိတုမေ၊ စၟတ်တ္ရဲ ၂၁ တေံဂှ် ကေၚ်ပတိုန်ထ္ၜးလဝ်နွံရ။ တုဲပၠန် ပရောပရာ ဒဒှ်ရ စုတ်လဝ်ကပေါတ်ဗက်ဒၞာဲဇိုၚ်ကဵုဂြိုဟ်ပတောံ(Tracker)ဂှ် ပ္ဍဲလကြဴဂစေံအနၚ်မွဲဂှ် ဗၞတ်ပွိုၚ်(၂၀)သၞာံဟီုဂှ် ပရိုၚ်ဒဒှ်ဍာံမွဲဟွံသေၚ်တုဲ ဒှ်မံၚ်ညးတအ်စမ်ၜိုတ်လဝ်ကဵုဂစေံအနၚ်(၂၀)ဂှ် ပဝ်လဝ်ဗၞတ်ပွိုၚ်(၁၀)ဂိတုဟေၚ်ရဂှ် ဂွံတီကေတ်ရ။ ပရိုၚ်ဒဒှ်ရ သမ္တီပတိတ်လဝ်ဗီုတိ(မြေပုံ)ဂစေံအနၚ်မွဲဓရ် ပဝ်လဝ် ပွိုၚ်(၂၀)သၞာံဂှ် ဒဒှ်ဍာံဟွံသေၚ်တုဲ ဒှ်မံၚ်ဗီုတိ(မြေပုံ) စမ်ၜိုတ်လဝ်ဂစေံ(၂၀)ဂှ် ပဝ်လဝ်ပွိုၚ်(၁၀)ဂိတုတေံဟေၚ်ရ။ တုဲပၠန် တုဲကၠုၚ်သၞာံ ၂၀ တေံဂှ် ကပေါတ်ဂွံဗက်ဒၞာဲဇိုၚ် GPS ဂတာပ်ခေတ်ဗီုဗီုဇဏံဂှ် ဟွံဂွံမံက်ကၠုၚ်ဏီဂှ်လေဝ် ညးတၠပညာ ဂၠိုက်ဂၠာဲပရောပရာဂစေံ(ငှက်ပညာရှင်) နူကဵုကောန်ဍုၚ်ရုယှာ မၞုံယၟု “Elena Schneider” မွဲတၠဂှ် ကေၚ်သောၚ်ကလးလဝ်နွံရ။

ပရိုၚ်ပတိုန်ထ္ၜးလဝ်ဏံဂှ် စုတ်ပတောံပတိုန်လဝ် တၚ်နၚ်ဗၠေတ်တ်တအ်ဂှ်တုဲ ညံၚ်မၞိဟ်တအ် စိုတ်ဂွံလုပ်စကဵုလ္တူ Page ဍေံတအ်ကီု ညံၚ်ဂွံထေၚ်မှာရာအာလ္တူပရိုၚ်မွဲမွဲဂှ် ဖန်ဇန်ပတောံပတိုန်မံၚ်ဂှ်ရ ပရိုၚ်ဏံဂှ် ဒှ်မံၚ်ပရိုၚ်ပတောံမွဲဂှ် မိက်ဂွံကဵုဏာသမ္တီကီုရ။

ဟိုတ်ဒှ်သာ်ဂှ်ရ ဆဵုတမ်ရိုဟ်ပရိုၚ်မွဲမွဲမ္ဂး လ္ပပတှေ်စှေ်စိုတ်ပြဟ်ကၠာဏီတုဲ ဗက်ဂၠိုက်စၟဳစၟတ်ရံၚ် နူကဵုဌာနပရိုၚ် လုပ်ကဵုသၞောဝ်တအ်ကၠာတုဲ တီစဳးကၠးတုဲမှ စှေ်စိုတ်ပါ်ပရအ်ညိဂှ်လေဝ် မိက်ဂွံဗတိုက်ဖ္အောဝ်ဏာကဵုကီုရ။

Categories
ပရိုၚ်

ဟိုတ်နူကဵုရာန်ကၠေၚ်စက်ဟွံဂွံတုဲ ညးဍုၚ်ကွာန်ဗေန်ဂလာဒေသ်တအ် ထ္ၜးကၠုၚ်ဆန္ဒဂးတုဲ ပရိုၚ်ဗဳဒဳယဳုပတောံမံက်ကၠုၚ်

ဟိုတ်နူကဵုရာန်ကၠေၚ်စက်ဟွံဂွံဂှ်ရ ပ္ဍဲကၟိန်ဍုၚ်ဗေန်ဂလာဒေသ်(ဘဂလာဒေ့ရှ်)တအ် ဒှ်ကၠုၚ်ပြသနာတုဲ ညးဍုၚ်ကွာန်ဂမၠိုၚ်တအ် တိတ်ဂၠံၚ်ကောံထ္ၜးကၠုၚ်မံၚ်ဆန္ဒဂးတုဲ ဗဳဒဳယဳုမွဲပိုဒ်ဂှ် မံက်ပြးတိတ်ကၠုၚ်ဒၟံၚ် အကြာညးသုၚ်စောဲ မုက်လိက် Facebook တအ်ရ။ post ဂှ်ပြးတိတ်အာတုဲ ညးမွဲကဵုမွဲ ကလေၚ်ပါ်ပရအ်မံၚ်ညးသ္ကအ်ဂှ် ဂွံဆဵုကေတ်မာန်ရ။

ဗဳဒဳယဳုပတိုန်လဝ်ဏံဂှ် ဒှ်မံၚ်ဗဳဒဳယဳု နူသၞာံတုဲကၠုၚ် ၂၀၁၃ ဂှ် အဃောရဲသၟာဘာသာဗေန်ဂလာဒေသ်လၟဵုတအ် ဟိုတ်နူညးတအ် ဟွံပြေစိုတ်ကဵုပ္ဍဲသၞောဝ်ဘာသာဂှ်မွဲမွဲတုဲ ညးတအ်တိတ်ကၠုၚ်ဂၠံၚ်တုဲ ထ္ၜးလဝ်ဆန္ဒတေံဟေၚ်ရ။ ပ္ဍဲကဵုဗဳဒဳယဳုဂှ်တှေ် ညးသၟာဘာသာဗေန်ဂလာဒေသ်လၟဵုတအ်ကဵု ဗၟာဲသၟိၚ်တအ် ညးမွဲလ္ပာ်ကဵုမွဲလ္ပာ် ကလေၚ်ဒှ်မံၚ်ပြသနာညးသ္ကအ်ဂှ် ဂွံဆဵုကေတ်မာန်ရ။ ပရိုၚ်ပြတိတ်ကၠုၚ်မံၚ်လၟုဟ်ဏံဂှ် ဒှ်မံၚ်ပရိုၚ်ပတောံမွဲဂှ် မိက်ဂွံကဵုဏာသမ်တီကီုရ။

ဗီုပြၚ်ချူပတိုန်လဝ်ဂှ်တှေ် “ပ္ဍဲကၟိန်ဍုၚ်ဗေန်ဂလာဒေသ်တအ်ဝွံ  ကၠေၚ်စက်တအ်ဂှ် ကဵုၚုဟ်သၠုၚ်ၚ်တုဲ ရာန်လေဝ် ဟွံဂွံရပုဟ်” ဂးတုဲ နူကဵုအကံက် “Foe Foe Thar Thin” ဂှ်မွဲကဆံၚ် ပတိုန်လဝ်ဗဳဒဳယဳုပတောံဂှ် ဂွံဆဵုကေတ်မာန်ရ။ ပရိုၚ်ဂှ်တိုန်အာတုဲ ရဲကလေၚ်ပါ်ပရအ်လဝ် post ဂှ် လၟိဟ်(၃၁၀)တၠပြၚ်ဒှ်ကၠုၚ်ရ။

ပရိုၚ်ဂှ် နူကဵုဂကောံစၟဳစၟတ်ပရိုၚ် ဒး၊ ဟွံဒး၊ ဒးချပ်ပိုဲတအ် ကလေၚ်စၟဳစၟတ်ရံၚ်တုဲ ဒှ်မံၚ်ပရိုၚ်ဗဳဒဳယဳုပတောံမွဲဂှ် ပိုဲစၟတ်သ္တီလဝ်ရ။ မုဟိုတ်ဂွံစၟတ်သ္တီလဝ် ပရိုၚ်ပတောံမွဲဂှ်တှေ်ကလေၚ်ဂၠိုက်ဂၠာဲရံၚ်တုဲ ပ္ဍဲကဵုဗဳဒဳယဳုဏံဂှ်တှေ် ဒှ်မံၚ်ဗဳဒဳယဳု တုဲကၠုၚ်သၞာံ၂၀၁၃ တေံမွဲဂှ် ဂွံတီကေတ်ရ။ တုဲပၠန် နူ“YouTube Channel” ဌာနပရိုၚ်ဗျိတုၚ်(ဗိတိန်)တအ်လေဝ် စပ်ကဵုပရောပရာဏံတုဲ တုဲကၠုၚ်နူသၞာံ ၂၀၁၃ တေံဂှ် ညးတအ်ပတိုန်ထ္ၜးလဝ်နွံရ။ ပ္ဍဲကဵုဗဳဒဳယဳုပတိုန်ထ္ၜးလဝ်ဏံဂှ် ဗဳဒဳယဳုဒဒှ်ရညးဍုၚ်ကွာန်ကၟိန်ဍုၚ် ဗေန်ဂလာဒေသ်တအ်ရာန်ကၠေၚ်ဟွံဂွံတုဲ ထ္ၜးမံၚ်ဆန္ဒဟွံသေၚ်တုဲ ဒှ်မံၚ်သၟာပရေၚ်ဘာသာဗေန်ဂလာဒေသ်လ္ရဵုတအ် အဃောညးတအ်ထ္ၜးမံၚ်ဆန္ဒတေံဟေၚ်ရ။ ဟိုတ်ဒှ်သာ်ဂှ်ရ ပရိုၚ်ပြးတိတ်ကၠုၚ်မံၚ်ဏံဂှ် ဒှ်မံၚ်ပရိုၚ်ဗဳဒဳယဳုပတောံမွဲဂှ် ပိုဲဂွံစၟတ်သ္တီလဝ်ရ။

ပ္ဍဲကၟိန်ဍုၚ်ပိုဲတအ်ဝွံ စပ်ကဵုၚုဟ်ကၠေၚ်စက်တအ်ဂှ်တုဲ မွဲတ္ရဲကဵုတ္ရဲ ၚုဟ်မးဟွံတုပ် ပြံၚ်လှာဲမံၚ်တုဲ ကၠေၚ်စက်သွက်ဂွံ သုၚ်စောဲအရၚ်ဇကုဂှ် ပ္ဍဲဂိတုအဝ်ဂါတ်ဏံ ရာန်စဝါတ် ကၠေၚ်စက်ပိုတ်ထကုတ်အာနွံမံၚ်ဂှ်ရ စပ်ကဵုပရိုၚ်ဗီုဗီုဇဏံဂှ် ညးဍုၚ်ကွာန်တအ် စိုတ်လုပ်စဂၠိုၚ်မံၚ်ဂှ်ရ ရဲကၠောန်ဗဒှ်ပရိုၚ်ပတောံတအ်လေဝ် ဗွဲမဂတာပ်အခိၚ်ဂှ် ညံၚ်မၞိဟ်တအ်စိုတ်ဂွံလုပ်စကဵု page ဍေံတအ်မာန်ဂှ် ဖန်ဇန်ကၠောန်စလေပ်မံၚ်ဂှ်ရ ပိုဲတအ်ဒးစွံသတိထေက်ရ။

ဟိုတ်ဒှ်သာ်ဂှ်ရ ဆဵုတမ်ရိုဟ်ပရိုၚ်မွဲမွဲမ္ဂး လ္ပပတှေ်စှေ်စိုတ်ပြဟ်ဏီတုဲ ဗက်ဂၠာဲစၟဳစၟတ်ရံၚ်ကၠာညိ။ တုဲပၠန်ယဝ်ခါရ ဒှ်မံၚ်သံသယလ္တူပရိုၚ်ဂှ်မွဲမွဲမ္ဂး ဗက်အကျောဝ်ရံၚ် နူဌာနပရိုၚ်လုပ်ကဵုသၞောဝ်တုဲ ညးတအ်ပတိုန်ထ္ၜးလဝ်နွံမံၚ်ရဟာ ဟွံသေၚ်တှေ် ပရိုၚ်ဖန်ဇန်ကေတ်လဝ်ဟာဂှ်လေဝ် ဗက်ဂၠာဲစၟဳစၟတ်ရံၚ် ချိုတ်တ်ဗၠိုတ်တ်ကၠာတုဲမှ ပတှေ်စှေ်စိုတ်ပါ်ပရအ်ညိဂှ်လေဝ် မိက်ဂွံဖတိုက်ဖ္အောဝ်ဏာကဵုကီုရ။ 

Categories
ပရိုင်ပတောံ: Fact-Checking ပရိုၚ်

ကေတ်လဝ်ဗီုဗတိုဟ် လ္တူလပှ်ကျာတအ်တုဲ ညံၚ်ကဵုဗတိုဟ်ဂှ် တိုန်လဝ် ပ္ဍဲတွဵုရးဒေသ ကရေၚ်ဍာဲကီု ဗီုပတောံမံက်ကၠုၚ်

ကေတ်လဝ်ဗီုရုပ် ဂကူပတိုဟ် “Dead man’s fingers” တိုန်နူလ္ပာ်ဂြိုပ်ဒေသသၟဝ်ကျာအာမေရိကာကဵု ယူရောပ်(ဥရောပ)တေံဂှ်တုဲ ညံၚ်ကဵုဗတိုဟ်ဟကူဂှ်တိုန်လဝ် ပ္ဍဲလ္ပာ်တွဵုရးဒေသကရေၚ်ဍာဲတအ်ဂှ်ကီု နူကဵုဗီုဂှ်မွဲကဆံၚ် ကၠောန်သ္ပထောံပရိုၚ်ပတောံတုဲ ကလေၚ်ပါ်ပရအ်မံၚ်ညးသ္ကအ် အကြာညးသုၚ်စောဲ မုက်လိက် “Facebook” တအ်ပၠန်ရ။

ပရိုၚ်ဏံဂှ်နူကဵု page “Kayan Generation Youth”ဂှ် စတြးပတိတ်လဝ်ဂှ်ဂွံဆဵုကေတ်မာန်တုဲ ပ္ဍဲကဵုpostဂှ်တှေ် “ပတိုဟ်တိုန်နူတွဵုရးကရေၚ်ဍာဲပိုဲတအ်ရ ၜိုန်တမေၚ်တၟဟ်မံၚ်ကီုလေဝ် စိုတ်ဟွံခိုဟ်ရ။ ရံၚ်ကေတ်တှေ်ဒဒုၚ်စသိုၚ် ညံၚ်ကဵုသဂံၚ်တအ် ဟွံဂွံတိတ်ဗၠးနူဘဝပရလိုက်ဂှ်ကီု” သာ်ဝွံ ချူပတိုန်ထ္ၜးလဝ်ပရိုၚ်ဂှ် သာ်ဂှ်ရ။

ပရိုၚ်ဂှ် နူကဵုဂကောံစဳၟစၟတ်ပရိုၚ်ပိုဲတအ် ကလေၚ်ဂၠိုက်ဂၠာဲရံၚ် ပ္ဍဲ “Google Reverse Image Search” ဂှ်တုဲ ဒှ်မံၚ်ဗီုနူဍုၚ်သ္အာၚ်မွဲဂှ် ပိုဲစၟတ်သတီလဝ်ရ။ တုဲပၠန် ရဲကၠောန်ဗဒှ်ပရိုၚ်ပတောံတအ် သုၚ်စောဲလဝ်ဗီုဏံတုဲ ညံၚ်ရဲဗှ်ပရိုၚ်တအ် စိုတ်ဂွံလုပ်စမာန်ဂှ် တံၚ်ဂြာဲလဝ်စိုတ်ညးဗှ်ပရိုၚ်တအ်မွဲဂှ် ချိုတ်ဗၠိုက်မံၚ်ရ။ အခိၚ်လၟုဟ်ဂှ် ပရိုၚ်ညးတအ်ပတိုန်လဝ်ဏံဂှ် ကလေၚ်ဖျေံထောံဂှ် ဂွံတီကေတ်ရ။

ပတိုဟ်ဟကူ “Dead man’s fingers” ဏံဂှ် ဒှ်ဂကူပတိုဟ်တိုန်စ လ္ပာ်ဂြိုပ်ဍုၚ်အာမေရိကာကဵု ဍုၚ်ယူရောပ်တေံဂှ်လေဝ် ပတိုန်ထ္ၜးလဝ်နွံရ။ ဗီုမတိုန်ထ္ၜးလဝ်ကဵဵုပရိုၚ်တအ်ဂှ် ဗီုတွဵုရးဒေသကရေၚ်ဍာဲတအ်ဟွံသေၚ်တုဲ ဒှ်မံၚ်ဗီုနူဍုၚ်သ္အာၚ်တအ်မွဲဟေၚ်ဂှ်ရ ပရိုၚ်ဏံဂှ်တၚ်နၚ်လေဝ် ဟွံခိုၚ်ဂၠိုက်ဂှ်ရ ဒှ်မံၚ်ပရိုၚ်ပတောံမွဲဂှ် ပိုဲစၟတ်သတီလဝ်ကီုရ။

ပုရိသာဒ်ညးမသုၚ်စောဲမံၚ် Social Mediaတအ်လေဝ် ဆဵုတမ်ရိုဟ်ပရိုၚ်မွဲမွဲကဵုဒှ်၊ ဗီုတောဲပတိုန်လဝ်ကဵုပရိုၚ်တအ်ဂှ်ကဵုဒှ် ကာလပိုဲတအ်ဆဵုမ္ဂး ပိုဲလ္ပပတှေ်စှေ်စိုတ်ပြဟ်ဏီညိ။ တုဲပၠန် ဗီုတောဲပတိုန်လဝ်ကဵုပရိုၚ်တအ်ဂှ် ပရောပရာတအ်ဂှ် ဒှ်လဝ်ပ္ဍဲကၟိန်ဍုၚ်ပိုဲတအ်ရဟာ၊ ဗီုနူဍုၚ်သ္အာၚ်ဟာဂှ် စဳၟစၟတ်ရံၚ်ပ္ဍဲ “Google Reverse Image Search”ဂှ်တှေ်အခိၚ်ကီု၊ စၟတ်တ္ရဲတအ်ဂှ် ဂွံတီကေတ်မာန်မံၚ်ဏောၚ်ဂှ်လေဝ် မိက်ဂွံဗတိုက်ဖ္အောဝ်ဏာကဵုကီုရ။

Reference >>တွေးပြီးမှယုံ-Think Before You Trust 

Categories
ပရိုင်ပတောံ: Fact-Checking ပရိုၚ်

ဌာနပရိုၚ်RFAတအ်ပတိုန်ထ္ၜးလဝ် “ဒပ်ပၞာန်နူဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ ပါလုပ်ကၠုၚ်ကရောံဒပ်ပၞာန်ဗၟာ+BGF”ဟီုဂှ် ဒှ်မံၚ်ပရိုၚ်ဟွံဍာံ

ပ္ဍဲဂိတုဂျောန် စၟတ်တ္ရဲ၂၇ဂှ် စပ်ကဵုပရေၚ်ပေါဲဗတိုက် ပ္ဍဲပွိုၚ်ဍုၚ်သဓီု ပ္ဍဲကွာန်(ထုံးဘိုလေး) ဒပ်ပၞာန်ဗၟာ+BGFကရေၚ်ကဵု ဒပ်ကရေၚ်KNUတအ် ဒှ်လဝ်ပေါဲဗတိုက်တုဲ စံၚ်ပလီုထောံ သ္ၚိညးကွာန် ၁၅၀ သ္ၚိပြၚ်ဂှ်တုဲ နူကဵုညးတာလျိုၚ်ဒပ်ပၞာန်ကရေၚ်KNUမွဲတၠဂှ် ဒဒှ်ရ ဒပ်ပၞာန်ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိလေဝ် ပါလုပ်ကၠုၚ် အဖဝ်ကရောံပၞာန်ဗၟာ+BGFကရေၚ်တအ်ကီုဂးတုဲ ဌာနပရိုၚ်RFAတအ် ပတိုန်ထ္ၜးလဝ်ဏံဂှ် ဒှ်ပရိုၚ်ဟွံဍာံ မွဲရ။

နူဌာနပရိုၚ်RFAတအ် သၟာန်သှ်လဝ်ညးတာလျိုၚ်​ဒပ်ပၞာန်ကရေၚ်KNUမွဲတၠဂှ်တုဲ ဗီုပြၚ်ညးဂလဝ်ဂှ်တှေ် “ စပ်ကဵုပရေၚ်ပေါဲဗတိုက်ဂှ်တှေ်ဒပ်ပၞာန်ဗော်ဍုၚ်မန်တအ်လေဝ် ပါလုပ်ကၠုၚ်ကရောံဒပ်ပၞာန်ဗၟာ+BGFကရေၚ်ဂှ်ဂွံဆဵုကေတ်ကီုရ။ ဒပ်ပၞာန်နူကဵုဗော်ဍုၚ်မန်တၟိတအ် ပါလုပ်ကၠုၚ်အဖဝ်ကရောံဒပ်ပၞာန်ဗၟာ+BGFကရေၚ်ဗီုဏံဂှ် အလန်ပထမဟေၚ်ထေၚ်ကေတ်ရ။ ဒြဟတ်ပၞာန်နူဗော်ဍုၚ်မန်တၟိညးမပါလုပ်ကၠုၚ်တအ်ဂှ် ချိုတ်တ်ဗၠိုတ်တ်ဂှ်ဟွံတီကၠးတုဲ ဒြဟတ်ပၞာန်ၜိုတ်(၆၀)တၠနွံရောၚ်” သာ်ဝွံ ညးဟီုလဝ်ရ။

ပရိုၚ်ဂှ် နူကဵုဂကောံစၟဳစၟတ်ပရိုၚ် ဒး၊ ဟွံဒး ဒးချပ်ပိုဲတအ် စၟဳစၟတ်ရံၚ်တုဲ ဒှ်မံၚ်ပရိုၚ်ဗၠေတ်တ် ပရိုၚ်ဖျေံသိက္ခာဗော်ဍုၚ်မန်တၟိမွဲဟေၚ်ဂှ် ပိုဲစၟတ်သ္တီလဝ်ရ။ မုဟိုတ်ဂွံစၟတ်သ္တီလဝ် ပရိုၚ်ပတောံမွဲဂှ်တှေ် ဌာနပရိုၚ်ညးမဆေၚ်စပ်ကဵဵုဗော် ဌာနပရိုၚ်“ခၟောံဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ 4.0”တအ်လေဝ် စပ်ပရိုၚ်နူကဵုဌာနRFAတအ် ပတိုန်ထ္ၜးလဝ်ဏံဂှ် ဒှ်မံၚ်ပရိုၚ်ဟွံဍာံပြ ဒှ်မံၚ်ပရိုၚ်ဖျေံကဝု ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိမွဲဂှ် ညးတအ်ကလေၚ်သောၚ်းကလးလဝ် သာ်ဏံကီုရ။ 

“ပ္ဍဲဂိတုဂျောန် စၟတ်တ္ရဲ ၂၇ဂှ် စပ်ကဵုပရေၚ်ပေါဲဗတိုက် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာ+BGFကရေၚ်ကဵဵု ဒပ်ကရေၚ်KNU ဒၞာဲဒေသပွိုၚ်ဍုၚ်သဓီုဂှ်တုဲ နူဌာနပရိုၚ်RFAတအ် သၟာန်သှ်လဝ် ညးတာလျိုၚ်ဒပ်ပၞာန်ကရေၚ်KNU ခရိုၚ်သဓီုမွဲတၠဂှ် ညးဂလဝ်ဒဒှ်ရ “ဒပ်ပၞာန်နူဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ ပါလုပ်ကၠုၚ်ကရောံ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာ+BGFတံနွံမံၚ်ရောၚ်” ဟီုဂှ် ဒှ်မံၚ်ပရိုၚ်ဖျေံကဝု၊ ပရိုၚ်ဟွံဍာံပြမွဲဟေၚ်ရ။” သာ်ဝွံ ညးတအ်ကလေၚ်ပတိုန်ထ္ၜးလဝ်ရ။

အခိၚ်အကာဲအရာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်လၟုဟ်ဝွံ စပ်ကဵုပရိုၚ်ဖျေံကဝု၊ ပရိုၚ်သိက္ခာဗော်မွဲမွဲ ညံၚ်ကဵုဇှေ်အာကီု ပရိုၚ်ဗီုဗီုဇဏံဂှ်မံက်တိတ်စလေပ်ရ။ ဟိုတ်ဒှ်သာ်ဂှ်ရ ပရိသာဒ်ညးမဗှ်မံၚ်လိက်ပရိုၚ်တအ်လေဝ် ဆဵုပရိုၚ်မွဲမွဲမ္ဂး လ္ပပတှေ်စှေ်စိုတ်ပြဟ်ဏီတုဲ ပရိုၚ်ပတိုန်လဝ်တအ်ဂှ် တၚ်နၚ်ခိုၚ်ၚ်ကၠိုက်က်နွံမံၚ်ရဟာ၊ ပရိုၚ်ဖျေံကဝုမွဲဟာဂှ် ပါ်ပါဲရံၚ်ချိုတ်တ်ဗၠိုတ်တ်တုဲမှ ပတှေ်စှေ်စိုတ်ပါ်ပရအ်ညိဂှ် မိက်ဂွံဗတိုက်ဖ္အောဝ်ဏာကီုရ။

Categories
ပရိုင်ပတောံ: Fact-Checking ပရိုၚ်

ဖုၚ်ပွမထိၚ်ဒဝ်ကဵုစိုတ် (Tesla Pi Smartphone) ကၠောန်ပ္တိတ်မံၚ်ယျဂးတုဲ ပရိုၚ်ကောလဟာလမံက်ကၠုၚ်

ညးမပ္တိတ်မံၚ် ကွဳစက်ကာဓါတ်လလဳပွမ ကွတ်ပညာသၠုၚ် သေဌဳသိုက်ဘိုက်ကဵု ပြကောဋိကိုတ် (Millionaire) အဳလောန်မာတ် (Elon Musk) ဂှ် ဖန်ဗဒှ်ထောံ ဖုၚ်ပွမထိၚ်ဒဝ်ကဵုစိုတ် (Tesla Pi Smartphone) ယျရောၚ်ဂးတုဲ နူကဵု facebook account “Tin Nyein Oo” ပ္တိုန်ထ္ၜးလဝ် ပ္ဍဲကဵုဂိတုဂျောန်၊ စၟတ်တ္ၚဲ ၉၊ ၂၀၂၂ ဂှ် ပရိုၚ်ကောလဟလမွဲ ပြတိတ်ကၠုၚ် ဗွဲမေဇၞာ်ကဵုဇြဟာတ်ရ။

ပ္ဍဲကဵုမုက်လိက် မၞိဟ်ပရိုၚ်ဏအ်ဂှ် မၞိဟ်ကဵုလဝ် Like ဂှ် ၆၄၀ တၠပြၚ်၊မၞိဟ်ကဵုလဝ် Comment ရ တၠ၊ မၞိဟ်ကလေၚ် တြးပနတိတ်ဂှ် ၃၀၀ တၠပြၚ်ရ။ သီုကဵုမၞိဟ်ဂွံလဝ် Blue Mark တအ်လေဝ် တြးပတိတ်ဏာလဝ် ပရိုၚ်ဏအ်ဂှ်ဂွံဆဵုကေတ်ရ။

ဗီုပြၚ်ချူလဝ် စရာဲဖုန်ဏအ်ဂှ်‌တှေ် “တၠကုမ္ပဏဳ Tesla ဂှ် ဖန်ဗဒှ်ထောံဖုၚ် စရာဲခိုဟ်နူကဵု Iphone 13 X ဏီ၊ တုဲ‌တှေ် ဒေသလဵုဟွံရုဲ ဆက်စၠောံကဵု Star Link တုဲ သုၚ်စောဲ Internet မာန်ရ။ ဒၞာဲဟွံမွဲကဵု ဓါတ်လလဳတအ်လေဝ် သုၚ်စောဲကဵုဇြဟတ်တ္ၚဲဂွံရ။ ၝပိုဲမိက်ဂွံဂွံဒှ်တအ်ဂှ် ချပ်ကဵုစိုတ်တုဲ ပိုဲထိၚ်ဒှ်မာန်ရ။ ဟိုတ်နူဆက်စၠောံလဝ်ကဵု က္ဍဟ်ပိုဲဂှ်ရ ပိုဲသုၚ်စောဲဗီုဏအ်မာန်ရ။ သွက်မၞိဟ်မတ်ဟွံညာတ်၊ ကတောဝ်ဟွံမိၚ်တအ်လေဝ် သုၚ်စောဲခိုဟ်ရ။” သာ်ဝွံချူလဝ်ရ။

စပ်ကဵုပရိုၚ်ဏအ်တုဲ နူကဵုဌာန်ပရိုၚ်မန် ဒး၊ ဟွံဒးတုဲ ချပ်ပိုဲတအ် စၟဳစၟတ်လဝ် သာ်ဏအ်ရ။ ပရိုၚ်ဏအ်ဂှ် ၜိုန်ရပိုဲအာဂၠဂၠာဲပ္ဍဲကဵု Website “Tesla”တအ်ကီုလေဝ် ထမံက်ထ္ၜးလဝ်ဂှ် ဟွံဆဵုရ။ တုဲပၠန် ပ္ဍဲကဵု Twitter, Instagram တၠကုမ္ပဏဳ အဳလောန်မာတ် (Elon Musk) လေဝ် ထမံက်ထ္ၜးလဝ်ဂှ် ဟွံဂွံဆဵုရ။

အခိၚ်လၟုဟ်ဏအ် ပရိုၚ်ကုမ္ပဏဳ Tesla တအ် ပတိတ်မံၚ် ဖုန်ကွတ်ပညာသၠုၚ် ဖုန်ထိၚ်ကဵုစိတ်ဏအ်ဂှ် ဒှ်ပရုၚ်ကောလဟာလမွဲဟေၚ်ရ။

ဟိုတ်နူကဵု ပရိုၚ်ဗီုတအ်ဏအ်ဂှ်ရ ပရိုၚ်ဒးဒးဒှ် ဒးဒုၚ်အုပ်ဓလီုကု ပရိုၚ်ပတောံတအ်အိုတ်ရ။ ဟိုတ်ဒှ်သာ်ဂှ်ရ ပူရိတ်သာတ်ပိုဲတအ်လေဝ် ဗှ်ပရိုၚ်မွဲမွဲပိုဒ်တုဲမ္ဂး ချပ်ချိုတ်ချိုတ်ပၠိုတ်တ်တုဲမှ ထပ်တြးပတိတ်ညိဂှ် မိက်ဂွံဖတိုက်ဖအောဝ်ဏာရ။

Categories
ပရိုင်ပတောံ: Fact-Checking ပရိုၚ်

ကေတ်လဝ်ဗီုရုပ်ဍုၚ် သဳရဳလင်္ကာ တေံတုဲ ညံၚ်ကဵုဒှ်မံၚ်ဍုၚ်အံၚ်ဝကီုဗီုပတောံမံက်ကၠုၚ်

ပ္ဍဲဂိတုမေ၊ စၟတ်တ္ရဲ ၂၅ ဂှ် ဒဒှ်ရ ရဲကောံကၠုၚ်စုတ်မံၚ်ကၠေၚ် ပ္ဍဲကဵုဆေၚ်ကၠေၚ်အံၚ်ဝဂှ်ဂးတုဲ postဗီုပတောံမွဲပိုဒ် မံက်ပြးတိတ်ကၠုၚ်မံၚ် အကြာညးသုၚ်စောဲ social media တအ်မွဲအလန်ပၠန်ရ။ ဗီုဏံဂှ် ဒှ်မံၚ်ဗီု ရဲကၠုၚ်စုတ်မံၚ်ကၠေၚ် ပ္ဍဲအံၚ်ဝဂှ်ဟွံသေၚ်တုဲ ဒှ်ဒၟံၚ်ဗီု ရဲစုတ်မံၚ်ကၠေၚ် ပ္ဍဲဍုၚ်သဳရဳလင်္ကာတေံဟေၚ်ရ။

ဗီုပြၚ်ချူပတိုန်လဝ်ဂှ်တှေ် “ပ္ဍဲပွိုၚ်တ္ရဲဏံ အကာဲအရာဆေၚ်ကၠေၚ်ပ္ဍဲအံၚ်ဝ ညးစွံလဝ်စိုတ် ဟွံဆေၚ်ကဵုကၟိန်ဍုၚ်တအ် ရံၚ်လဝ်” ဂးတုဲနူကဵုအကံက် “Myo Gyi Myo Gyi”ဂှ်မွဲကဆံၚ် ပတိုန်လဝ်ဗီုပတောံဂှ် ဂွံဆဵုကေတ်မာန်ရ။ ပရိုၚ်ဗီုပတောံဂှ် တိုန်အာတုဲ မၞှိဟ်ကလေၚ်ပါ်ပရအ်လဝ် လၟိုဟ်မၞိဟ်ၜိုတ် ၁၇ တၠနွံကၠုၚ်ရ။

တၚ်စၟဳဳစၟတ်>>>>

ဗီုပတိုန်လဝ်ဏံဂှ် နူဌာနပရိုၚ် ဒး၊ ဟွံဒး၊ ဒးချပ်ပိုဲတအ် ကလေၚ်စၟဳစၟတ်ရံၚ်တုဲ ဒှ်မံၚ်ဗီုပတောံမွဲဂှ် ပိုဲစၟတ်သ္တီလဝ်ရ။ မုဟိုတ်ဂွံစၟတ်သ္တီလဝ်ဗီုပတောံမွဲဂှ်တှေ် ကလေၚ်ဂၠိုက်ဂၠာဲရံၚ် နဲကဲစၟဳစၟတ်ဗီု ပ္ဍဲGoogleဂှ်တုဲ ဗီုပတိုန်လဝ်ဏံဂှ် အဃောမၞိဟ်တအ် စုတ်မံၚ်ကၠေၚ်ပ္ဍဲအံၚ်ဝဂှ်ဟွံသေၚ်တုဲ ဒှ်မံၚ်ဗီု နူဍုၚ်သဳရဳလင်္ကာတေံဟေၚ်ရ။ တုဲပၠန်နူကဵုဂကောံ“Fact Crescendo Srilanka”  ဂှ်မွဲကဆံၚ် ညးတအ်ကလေၚ်သၟာန်လဝ် ညးတက်လဝ်ဗီုဏံ “Amila Gamage” ဂှ် ဒဒှ်ရဗီုညးတေံတက်လဝ် ပ္ဍဲဍုၚ်မာတာရာ(Matara)ဍုၚ်သဳရဳလင်္ကာတေံဂှ် နူကဵုWebsite “Factcrescendo Myanmar”တအ် စၟတ်သ္တီလဝ်တုဲ ပတိုန်ထ္ၜးလဝ်နွံရ။

တၚ်သ္ရဳဂၠိပ်>>>>

ပ္ဍဲကၟိုန်ဍုၚ်ပိုဲဝွံ စပ္တာံနူကဵုဂံၚ်ဇဳပၞာန်တအ်သီထောံအဝဵုဂှ်တုဲ စပ်ကဵုၚုဟ်မးကၠေၚ်ဓာတ်တအ်ဂှ် ၚုဟ်မးက္ဍၚ်တိုန်အာကဝက်ပြၚ်နွံကၠုၚ်မံၚ်ဂှ်ရ အရေၚ်ကၠေၚ်ကွဳစက်လ္ရဵုတအ်ဂှ် ဒးသွံရာန်မံၚ်ကဵုlimitဂှ်ရ ဆေၚ်ကၠေၚ်လ္ရဵုတအ် ဒးဒေါံဇူအာလေဝ်နွံရ။ ပရိုၚ်ဗီုပတောံဗီုဇဏံဂှ် ဂိတုတုဲတုဲကၠောန်တေံလေဝ် ကေၚ်မံက်ကၠုၚ်လဝ်နွံရ။

ဟိုတ်ဒှ်သာ်ဂှ်ရ ညးမစိုတ်လုပ်စမံၚ်ကဵုပရိုၚ်တအ်ကီု ညးသုၚ်စောဲsocial mediaတအ်ကီု ဆဵုတမ်ရိုဟ်ပရိုၚ်မွဲမွဲကဵုဒှ်၊ ဆဵုpostမွဲမွဲကဵုဒှ်၊ ဍေံဟွံဍိုက်ပေၚ်ကဵုတၚ်နၚ်မ္ဂး လ္ပပတှေ်စှေ်စိုတ်ပြဟ်ဏီတုဲ ဗက်ဂၠာဲစၟဳစၟတ်ရံၚ်ချိုတ်တ်ဗၠိုတ်တ်တုဲမှ ပတှေ်စှေ်စိုတ်ပါ်ပရအ်ညိဂှ် မိက်ဂွံဗတိုက်ဖ္အောဝ်ဏာကဵုကီုရ။

Categories
ပရိုင်ပတောံ: Fact-Checking ပရိုၚ်

မၞိဟ်ရာန်စုတ်ကၠေၚ်တအ် ကောံကၠုၚ်ရာန်ကၠေၚ် ပ္ဍဲဆေၚ်ကၠေၚ်ဂးတုဲ ဗီုပတောံမံက်တိတ်ကၠုၚ်

ဆေၚ်ကၠေၚ်ပ္ဍဲကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာပိုဲတအ် ဒဒှ်ရကွဳစက်ကာတအ် ကောံကလောံကၠုၚ်တုဲ ညံၚ်ကဵုအဃောရာန်စုတ်မံၚ်ကၠေၚ်ကီု တက်လဝ်ဗီုဂှ်ကဵု(drone)တုဲ ဗီုပတောံဂှ် မံၚ်ပြးတိတ်ကၠုၚ်ဒၟံၚ် လ္တူsocial mediaတအ် မွဲအလန်ပၠန်ရ။ ဗီုဏံဝွံ ပ္ဍဲဂိတုအေဗြဴ၊ သၞာံ၂၀၂၀ဂှ် ပ္ဍဲဍုၚ်ကၟိန်ဍုၚ် “သူဒါန်” (ဆူဒန်နိုၚ်ၚံ)တအ် အဃောကၠေၚ်စက်ပိုတ်ထကုတ်လဝ်အခိၚ်တုဲတုဲတေံတုဲ ကလေၚ်ပ္တိုန်လဝ်ရ။

ဗီုပြၚ်ချူပတိုန်လဝ်ဂှ်တှေ် “ကံၚ်သဳပၞာန်တံ မွဲဏှေအ်မွဲဗီု မွဲဏှေအ်မွဲဗီု

ဗီုပြၚ်ဗွဲမဂၠိုၚ် ကဵုမံၚ်ဒဒိုက် ကဵုညးဍုၚ်ကွာန်တအ်” ဂးတုဲ နူကဵုpage The Voice Of Springဂှ်မွဲကဆံၚ် ပ္ဍဲဂိတုအေဗြဴ၊ စၟတ်တ်ရဲ၁၉ဂှ် တောဲပတိုန်လဝ် သီုဗီုပန်(၄)ဗီုကဵုလိက်ဂှ် ဂွံဆဵုကေတ်မာန်ရ။ postဂှ်တိုန်အာတုဲ မၞိဟ်ကဵုလဝ် reactၜိုတ်(၁၇၀၀)နွံတုဲ ရဲကလေၚ်ပါ်ပရအ်လဝ်ဂှ်တှေ် ၜိုတ်(၂၂၉)တၠဒှ်ကၠုၚ်ရ။

ဗီုပတိုန်လဝ်တအ်ဏံဂှ် နူဌာနပရိုၚ် ဒး၊ ဟွံဒး၊ ဒးချပ်ပိုဲတအ် ကလေၚ်စၟဳစၟတ်ရံၚ်တုဲ ဒးမံၚ်ဗီုပတောံမွဲဂှ် ပိုဲစၟတ်သ္တီလဝ်ရ။ မုဟိုတ်ဂွံစၟတ်သ္တီလဝ် ဗီုပတောံမွဲဟီုဂှ်တှေ်ဗီုရုပ်တက်လဝ်ကဵု(drone) ဒဒှ်ရ ကာတအ်ကောံရာန်မံၚ်ကၠေၚ် ပ္ဍဲဆေၚ်ကၠေၚ်ဏံဂှ် လ္တူWebsite RUPTLYဂှ်မွဲကဆံၚ် ပ္ဍဲဂိတုအေဗြဴ၊ သၞာံ၂၀၂၀ဂှ် ကေၚ်ပတိုန်ထ္ၜးလဝ်နွံရ။ ဟိုတ်ဒှ်သာ်ဂှ် ဗီုပတိုန်လဝ်ဏံဂှ် ဗီုနူကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာဟွံသေၚ်တုဲ ဒှ်မံၚ်ဗီုနူဍုၚ် “သူဒါန်” (ဆူဒန်)တေံမွဲဂှ် ပိုဲစၟတ်သမ္တီလဝ်ရ။

ပ္ဍဲကၟိန်ဍုၚ်ပိုဲတအ်ဝွံ စပ္တံနူအေဗြဴ(၁၉)ဂှ်တုဲ ဆေၚ်ကၠေၚ်လ္ရဵုတအ်ဂှ် ခေတ္တကၟာတ်(ယာယီ)ထောံလဝ်နွံမံၚ်ကီုရ။ ဆေၚ်ကၠေၚ်ဇၞော်ဇၞော်ဗွဲမဂၠိုၚ်တအ်ဂှ် ရဲရာန်ကၠေၚ်မွဲတၠမ္ဂးၜါလက်ဒကေဝ်(20000 kyats)ဟေၚ် သွံကဵုဂွံရောၚ် ပရိုၚ်ဂှ်မံက်ပြးတိတ်အာတုဲဂှ် ညးရာန်စုတ်ကၠေၚ်တအ် ကောံရာန်ကၠုၚ်မံၚ်ညးသ္ကအ်ဂှ်နွံရ။

ပရိသာတ် ညးမဗှ်မံၚ်လိက်ပရိုၚ်တအ်ညးဂမၠိုၚ်လေဝ် ဆဵုတမ်ရိုဟ်ပရိုၚ်မွဲမွဲမ္ဂး လ္ပပတေဟ်စှေ်စိုတ်ပြဟ်ကၠာဏီညိ။ ဗီုပတိုန်လဝ်တအ်ဂှ် ယွံပိုဲတအ်ဒှ်မံၚ်သံသယလ္တူဗီုဏောၚ်ဟီုတှေ် စၟဳစၟတ်ရံၚ်နဲကဲစၟဳစၟတ်ဗီု ပ္ဍဲgoogleကၠာညိ။ တုဲပၠန်ကလေၚ်ပကိတ်ပညဳရံၚ် နူဌာနပရိုၚ်လုပ်ကဵုသၞောဝ်တအ်ကၠာတုဲမှ ပတှေ်စှေ်စိုတ်ပါ်ပရအ်ညိဂှ် မိက်ဂွံဗတိုက်ဖ္အောဝ်ဏာကီုရ။

Categories
ပရိုင်ပတောံ: Fact-Checking ပရိုၚ်

ရုင်ဗလးပၟတ်EPC ပ္ဍဲလှိုင်သာယာ ဍုင်လ္ဂုင်ဂှ် ဒးဒုင်ဗတိုဟ်မခတိုဟ်(ဗုံး)ဂးတုဲ ဗီုပတောံမံက်ကၠုင်

ရုင်ဗလးဗၟတ်(EPC) ပ္ဍဲလှိုၚ်သာယာဂှ် ဒးဒှ်ရ ဒဒုၚ်ခတိုဟ်လဝ် မခတိုဟ်တုဲ နူကဵုဂၠံင်ဇၞော်ဂှ် ဂွံဆဵုမံၚ် ဂယက်(မီးခိုးငွေ့)ဂးတုဲ ဗီုပတောံမံက်ကၠုင်ရ။ ဗီုဂှ်တှေ် အကြာညးသုင်စောဲ Facebookတအ် ကလေၚ်ပါ်ပရအ်မံင် ညးသ္ကအ်မွဲကဆံင်ပၠန်ရ။

ဗီုဂှ် ပ္ဍဲဂိတုဇျာန္နဝါရီ စၟတ် (၂၉)ဂှ် နူကဵုအကံက်’’ အောင်ကျော် မင်း’’ဂှ်မွဲကဆံၚ် ပတိုန်ထ္ၜးလဝ်ရ။ ပတိုန်တုဲ ပွိုၚ်ၜိုတ်(၃)ျနာဍဳဂှ် ရဲသုၚ်စောဲsocial mediaတအ် ကလၚ်ပါ်ပရအ်(Share)လဝ်postဂှ် ၜိုတ်(၃၀၀)ပြၚ် နွံကၠုၚ်ရ။

ဗီုပြၚ်ပတိုန်လဝ်ဂှ်တှေ် “မ္ရဵုအခိၚ်နူးဂယးရ၊၊ ဗ္စိုပ် ရုၚ်စက်ဗလးပၟတ်(EPC) ပ္ဍဲလှိုၚ်သာယာတေံ။ ၂၉.၁.၂၀၂၂’’ဂးတုဲ သီုကဵုဗီုဂှ်မွဲစွံ ညးတေံ တောဲပတိုန်လဝ်ပရိုၚ်ဂှ် ဂွံဆဵုကေတ်ရ။

 ဗီုဂှ် နူကဵုဌာနပရိုၚ် ဒး၊ ဟွံဒး၊ ဒးချပ်ပိုဲတအ် ကလေၚ်စၟဳစၟတ်ရံၚ်တုဲ ဗီုရုပ်ရုၚ်ဗလးပၟတ်(EPC) ဒးဒုၚ်ခတိုဟ်လဝ်မခတိုဟ်သေၚ်တုဲ “ ဗီုဝွံ တုဲကၠုၚ်ကာလ ၂၀၂၁ ဂိတုမာတ်တေံ ပ္ဍဲကဵုပရေၚ်တာဒၞာပေါဲထ္ၜးဆန္ဒ လှိုၚ်သာယာ ဍုၚ်လ္ဂုၚ်ဂှ် ဗီုစံၚ်လဝ်တေံဟေၚ်ရ။ ရုၚ်စက်ဗလးပၟတ်(EPC) ပ္ဍဲလှိုၚ်သာယာ(ရွှေဗန်း)ကဵု ရုင်စက်(EPC)ဂှ် ဒးဒှ်ရ ရဲဂကောံပၠန်ဂတးပန်(၄)ဂကောံတအ် ခတိုဟ်လဝ်မခတိုဟ်ဂှ် နူကဵုဂကောံSpring Revolution Flames (SPF)ဂှ် မွဲကဆံၚ် ပ္ဍဲဂိတုဇျာန္နဝါရဳ စၟတ်တ္ရဲ ၂၈ “ဂှ် ပတိုန်ထ္ၜးလဝ် နွံမံၚ်ကီုလေဝ် စပ်ကဵုကိစ္စဗီုဂှ်တှေ် မုလေဝ်ဟွံဆေၚ်စပ်ကဵု ပရိုၚ်ဇဏံတုဲ ဗီုပတိုန်မံၚ်ဏံဂှ် ဒှ်မံၚ်ဗီုပတောံမွဲဂှ် ပိုဲစၟတ်သ္တီရ။

အခိၚ်ကာလလၟုဟ်ဂွံ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ကၟိန်ဍုၚ်ပိုဲတအ်လေဝ် ဟွံညိၚ်ဝတ်ဏီတုဲ ရဲဖန်ဇန်မံၚ် ပရိုၚ်ပတောံတအ်လေဝ် ဖန်ဇန်မံၚ်ပရိုၚ်ပတောံ၊ တြးမံၚ်သြဝါဒ၊ ပတောံပတိုန်မံၚ်ဗီုရုပ်တအ်ဂှ် ဗွဲမဂၠိုၚ်ဂှ် ဂွံဆဵုကေတ်မာန်ရ။

ဟိုတ်ဒှ်သာ်ဂှ်ရ ညးမဗှ်မပရိုၚ်တအ်ကီု၊ ရဲသုၚ်စောဲမံၚ်social mediaတအ်လေဝ် ဆဵုတမ်ရုဟ်ပရိုၚ်မွဲမွဲကဵုဒှ်၊ ဗီုရုပ်တောဲပတိုန်လဝ်ကဵုပရိုၚ်ဂှ်ကဵုဒှ် လ္ပပတှေ်ပြဟ်ဏီညိ။ တုဲပၠန် ဗက်ဂၠိုက်ဂၠာဲ ကျောဝ်ရံၚ် နူဌာနပရိုၚ် လုပ်ကဵုသၞောဝ်တအ်ကၠာညိ။ ဗီုတောဲပတိုန်လဝ်ကဵုပရိုၚ်ဂှ် စၟတ်တ္ရဲအခိၚ်ကာလလၟုဟ်ရဟာ၊ ဗီုဂှ်ဒှ်မံၚ်ဗီု အခိၚ်တုဲကၠုၚ်ရဟာဂှ် ဂၠိုက်ဂၠာဲ၊ လ္ရတ်ရံၚ်ချိုတ်တ်ဗၠိုက်က်တုဲမှ ပတှေ်စှေ်စိုတ်ညိဂှ် မိက်ဂွံဗတိုက်ဖ္ဍောဝ်ဏာကီုရ။

Categories
ပရိုၚ်

တွဵုရးဍုၚ်မန်ဂှ် တၞီလုပ်လၟိဟ်ပ္ဍဲတွဵုရး ကောန်ၚာ်မံၚ်ဘာ အောန်အိုတ် ဂး

ပ္ဍဲတွဵုရးဍုၚ်မန်ဝွံ ကောန်ၚာ်မၞုံအာယုက်အကြာ ၅ သၞာံကဵု ၁၇ သၞာံတအ်ဂှ် တိုန်ဘာအောန်မံၚ်ဗွဲမလောန်တုဲ ကောန်ၚာ် ၆၄ က္ဍိုပ်ကၠံဟေၚ် တိုန်ဘာမာန်အိုတ်ရောၚ်ဂှ် နူဂကောံ UNICEF ရုၚ်လစှေ်ပ္ဍဲမတ်မလီု မစ္စစ် Anne-Cecile Vialle ဟီုဏာပ္ဍဲ ဂိတုဂျူလာၚ် ၂၅၊ တ္ၚဲစၟတ်သမ္တီ UNICEF ဍုၚ်မတ်မလီုပေၚ် ၁၀ သၞာံ ကၠောန်ဗဒှ်ပ္ဍဲ ၚိုဲမိုဝ် ဟို၀်တေဝ် ဍုၚ်မတ်မလီုဂှ်ရ။