Category: ပရိုၚ်

ဝဏ္ဏမာန်၊ ဂိတုဂျူလာၚ် ၂၄၊ ၂၀၂၂

ပ္ဍဲကဵုပွိုၚ်ဍုၚ်ဇြပ်ဗုဝွံ ကမ္မတဳသြန်ဂအုံ ပရေၚ်ပညာကောန်ဂကူမန်တအ် ကၠောန်သ္ပကောံဓရီုတုဲ ရန်ဖျေံလဝ် သွက်ဂွံဗၟံက်အာရုပ်ရဴ ဘာကောန်ဂကူမန် တန်သၠုၚ်နွံရောၚ် ဂကောံဥက္ကဌသြန်ဂအုံမွဲတၠ ဟီုလဴထ္ၜးရ။
“ပိုဲရန်ကဵု ပရေၚ်ပညာကောန်ဂကူ ပ္ဍဲပွိုၚ်ဍုၚ်ပိုဲဏံတုဲတှေ် ဘာတန်သၠုၚ် ဟွံသေၚ်တှေ် ဘာတောဲဖက်ဘာတန်သၠုၚ်မွဲဒၞာဲ ညံၚ်ဂွံက္တဵုဒှ်ကၠုၚ်ဂှ်တှေ် နူကဵုကောံဓရီုကမ္မတဳဂၠာဲသြန်ဂအုံပိုဲ ချပ်ရန်လဝ်နွံ” ဂကောံဥက္ကဌကမ္မတဳသြန်ဂအုံ နာဲဗညာဂ္ဇအ် ဟီုရ။
ဘာကောန်ဂကူမန် ပ္ဍဲပွိုၚ်ဍုၚ်ဇြပ်ဗုဂှ် ဘာတန်မူလ၊ မူလလောန်ကဵု ဘာတန်ဒေါဝ်နွံတုဲ ကောန်ကွးဘာတအ်အံၚ်နူတန်ဒေါဝ်တုဲ ဂွံတိုန်ဘာတန်သၠုၚ်ဂှ် ဒးအာတိုန် ဘာဝၚ်သ္ပဝ်၊ အၚ်ဒၚ်၊ ညဳသာဂှ် ဒှ်ခက်ခုဲနာနာသာ်တုဲ ကွးဘာတအ် ဟွံတိုန်ဂှ်ရ ဒးချပ်ပ္တိုန် ဘာတန်သၠုၚ်ဝွံရောၚ် သ္ဂးရ။
“တဲကၠာဏံဂှ်တှေ် ဘာတန်သၠုၚ်ပေၚ်ပေၚ်ဟွံသေၚ်ဏီပုဟ် တောဲဖက်အာ ဘာတန်သၠုၚ် သၟဝ်တဲဘာဝၚ်သ္ပဝ်ဟာ၊ သၟဝ်တဲဘာအၚ်ဒၚ်ဟာ ညဳသာဟာဂှ်တှေ် ပိုဲဟွံဂွံချပ်လဝ်ဏီ၊ ကၠာတဲဟဏံတှေ် ၜိုတ် (၉) တန် ပိုဲစပံက်အာကၠာရောၚ်” နာဲဗညာဂ္ဇအ် ဆက်ဟီုထ္ၜးရ။
ပ္ဍဲကဵုပွိုၚ်ဍုၚ်ဇြပ်ဗုဂှ် ဘာကောန်ဂကူမန်တန်ဒေါဝ် ကွာန်ပ္ၚကဵု ကွာန်အနေၚ် နွံၜါဘာတုဲ ကွးဘာသွက်ဂွံတိုန် (၉) တန်ဂှ် နွံဗၞတ် (၃၀) တၠပြၚ်နွံရ။
တုဲကၠုၚ်ဂိတုဒ္ဂိုန် (၉) စွေက် (ဂျူလာၚ် ၂၁) ဂှ် ကမ္မတဳသြန်ဂအုံ ပရေၚ်ပညာကောန်ဂကူမန် ပွိုၚ်ဍုၚ်ဇြပ်ဗုတအ် ကၠောန်သ္ပကောံဓရီု ပ္ဍဲဘာသန္တဳသုခ ဍုၚ်ဇြပ်ဗုတုဲ ကလေၚ်ရုဲစှ်ဏာ ကမ္မတဳ ညးကေတ်တာလျိုၚ်တၟိတုဲ လၟေၚ်ကမၠောန်နဲကဲသြန်ဂအုံကီု၊ လၟေၚ်ကမၠောန်သွက်ဂွံဗၟံက်ရုပ်ရဴ ဘာတန်သၠုၚ် (ဝါ) ဘာတောဲဖက်တန်သၠုၚ်ကီု ဖျေံဏာလၟေၚ်ကမၠောန်နွံရ။
ဘာကောန်ဂကူမန် ပ္ဍဲပွိုၚ်ဍုၚ်ဇြပ်ဗုဂှ် ဖအိုတ်နွံ (၁၂) ဘာတုဲ အ္စာဘာ-အ္စာဗြဴ နွံ (၅၂) တၠ၊ လၟိဟ်ကွးဘာနွံ (၁၀၅၆) တၠရ။

မိလတိုပ်၊ ဂျူလာၚ် ၂၇၊ ၂၀၂၂

ပ္ဍဲဂိတုခ္ဍဲသဳပေၚ် တ္ၚဲပၠန်ဂတးမန် သဘၚ်ရတ်ဗိုတ် (၇၅) ဝါဏံ ညံၚ်ဂွံလ္ဇံက်အာ ရုပ်နာဲပါန်တာ ပ္ဍဲဌာန်တိုပ်သုက်ညး ကွာန်ဝါဂၠံၚ် ပွိုၚ်ဍုၚ်ဇြပ်ဗုဂှ်ရောၚ် နာယက ကမ္မတဳကၠောန်ဗဒှ်ရုပ် နာဲတၠဆာန် ဟီုရ။
“ရုပ်ဂှ် ကၠောန်တုဲမံၚ်ရ ဒၞာဲစွံဂှ်ရ ကၠောန်မံၚ်ဖိုဟ်၊ ချိၚ်လဝ်တှေ် တ္ၚဲပၠန်ဂတးဏံ လ္ဇံက်ဏောၚ်ဖျေံလဝ်သာ်ဂှ်၊ ဆဂးတှေ် တ္ၚဲသဳခ္ဍဲသဳပေၚ်ဂှ် ရံၚ်ကဵုခမဳသၚ်တအ် ဟွံသၠးတုဲတှေ် လ္ဇံက်ဂှ် ပရဟ်(ပြဟ်)ထောံမွဲတ္ၚဲဏောၚ်” သာ်ဏံ နာဲတၠဆာန် ဟီုရ။
ညးအာဂတပၠတရဴ ပရေၚ်ပၠန်ဂတးမန် နာဲပါန်တာဝွံ ၜိုန်ရညးဖံက်ကၠုၚ်ဂၠံၚ် ဝၚ်ပၠန်ဂတးမန်ဂှ်ကီုလေဝ် ပ္ဍဲလိက်ဝၚ်ဗွဲမဂၠိုၚ်ကီု၊ သၟတ်တအ် ခေတ်ဗွဲကြဴဏံကီု ချူဓမံက်ပ္တိတ်အောန်ဂှ်တုဲ လ္တူဏံ ညးကွာန်ဝါဂၠံၚ်တအ် စန်ပကောံတုဲ ဒက်ပ္တန်ကၠုၚ် သွက်ဂွံကၠောန်ဗဒှ်ရုပ် နာဲပါန်တာရ။
“နာဲပါန်တာဂှ် ဇာတိညးရဲကွာန်လေဝ်ဒှ်ကီု မွဲသာ်ပၠန် ပ္ဍဲကဵုဝၚ်ပၠန်ဂတးတှေ် ညးဂှ် စတမ်ဍိုက်ဍိုပ်တုဲတှေ် ရပ်လွဟ် ပၠန်ဂတးမန် ညံၚ်ဂွံက္တဵုဒှ်ကၠုၚ်ဂှ်တှေ် ညးတအ်ဂိုတ်ဂစာန်ကၠုၚ်၊ တုဲပၠန် ပ္ဍဲလိက်ဝၚ်တအ်ကီု သၟတ်တအ်ကီု ဂွံဆဵုကေတ်အောန်မံၚ်၊ လ္တူသာ်ဂှ်ရ ထေက်ကဵုဒးပ္တိုန်စရာဲ မွဲမွဲဗီုထေက်ရောၚ် ဂးသာ်ဂှ်တုဲတှေ် ကၠောန်ပ္တိုန်ရုပ်ဏံ” နာဲတၠဆာန် ဟီုရ။
ပၠန်ဂတးမန်ဂှ် စတမ်နူသက္ကရာဇ်ဍုၚ် (၁၃၁၀) ဂိတုခ္ဍဲသဳပေၚ် သက္ကရာဇ်ခရေတ် (1948 August 19) အခိၚ်နူဂယး (၆း၃၀) နာဍဳဂှ် ဗိုလ်တုၚ်၊ နာဲပါန်တာ က္ဍိုက်ပ်တုဲ သ္ဂံၚ်သၟတ် ၜိုတ် (၂၀) တၠတအ် စလုပ်ဗိုၚ် ပ္ဍဲဗဒိုပ်ဒပ်စဵုဒၞာ ကွာန်ထဝ်ပၠၚ် ပွိုၚ်ဍုၚ်ကအ်ကြိက်တုဲ စသီကၠုၚ်လွဟ်ဂှ် ပ္ဍဲဝၚ်မ္ဂး တ္ၚဲပၠန်ဂတးမန် ပြာကတ်ကၠုၚ်ရ။

မာံသုခ၊ ဂိတုဂျူလာၚ် ၃၀၊ ၂၀၂၂

စနူဂိတုခ္ဍဲသဳ (၁) မံက် စဵုစိုပ် (၇) မံက် နူကဵုဂကောံဗ္တောန်လိက်ပတ်မန် ကေုာံ ယေန်သၞာၚ်ဗုဒ္ဓဘာသာ အလုံဒေသရးမန် ပံၚ်တောဲကဵု ဂကောံဗ္တောန်လိက်ပတ်မန် ကေုာံ ယေန်သၞာၚ်ဗုဒ္ဓဘာသာ ဒေသတ္ကအ်ခၟိုၚ်တုဲ ပံက်အာတန်ဗ္တောန်ကွတ်အ္စာ ပွိုၚ် (၇) တ္ၚဲနွံရ။
ရန်ကဵုနဲကဲဗ္တောန်လိက်မန်ဥတုကညၚ် ညံၚ်ဂွံဒှ်မွဲဗီုပြၚ်ဓဝ်ကီု နကဵုသၞောတ်ဗီုပြၚ်စှေ်စှေ် နဲကဲတၟိ သွက်ဂွံဗ္တောန်အာမာန်ကီုတုဲ အစဳဇန်ပံက်တန်ဗ္တောန်ကွတ်အ္စာဏံ ကတဵုဒှ်ကၠုၚ်ရ။
‘‘ရံၚ်ကေတ်ကဵု အခိၚ်အခါကာလတှေ် နဲကဲဗ္တောန်လိက်တအ်ဂှ်ညံၚ်ဍေံဂွံတၟိတိုန် အာမံၚ်နဲကဲညးကဵုညး ညံၚ်ဟွံဂွံဒှ်၊ နဲကဲမွဲဗီုပြၚ်ဓဝ် ဒးနွံထေက်ဏောၚ် ပိုဲချပ်ညးသ္ကံတုဲတှေ် ဒှ်ပံက်ကၠုၚ်တန်ဗ္တောန်ဏံ၊ ပ္ဍဲတန်ဗ္တောန်ဏံဂှ်တှေ် နဲကဲဗ္တောန် CCA ပါဏောၚ်၊ သွာၚ်စပ်ကဵုယေန်သၞာၚ်ဗုဒ္ဓဘာသာ သွာၚ်ဓမ္မသကူမန်ပါဏောၚ်၊ ပံၚ်ပ္ကောံညးသ္ကံညးတုဲတှေ် ပံက်အာဘာကွတ်ဗ္တောန်အ္စာဏံ” သာ်ဏံ ကျာ်ဇၞော်အ္စာဝရဝံသ ဟီုရ။
ဘာဏံဝွံ ပ္ဍဲဒေသတ္ကအ်ခၟိုၚ် ဋ္ဌာနဘာဗ္တောန်မံၚ်လိက်မန်ဖအိုတ်တအ်ဂှ် မွဲဋ္ဌာနမ္ဂး အောန်အိုတ်အ္စာ (၃) တၠ ဒးတိုန်ဘာကွတ်ဏံတုဲ အ္စာဘာဗ္တောန်မံၚ်ဥတုကညၚ် လၟုဟ်ကေတ်မံၚ်တာလျိုၚ် အ္စာဗ္တောန်လိက်မန် ပ္ဍဲဘာအလဵုအသဳ (Teaching Assistant) ကဵု (Language Teacher) တအ်ဂှ်လေဝ် အာတ်အခေါၚ်ညးလျိုၚ်မဆေၚ်စပ်တုဲ တိုန်မံၚ်တန်ဗ္တောန်ကွတ်အ္စာဏံ နွံကီုတုဲ လၟိဟ်ကွးဘာတိုန်တန်ဗ္တောန်ကွတ်အ္စာဏံ ဖအိုတ် (၇၃) နွံတုဲ အ္စာတန်ဗ္တောန် (၇) တၠနွံရ။
ဘာကွတ်ဗ္တောန်အ္စာဗီုဏံဝွံ နူကဵုပွိုၚ်ဍုၚ်ကျာ်မြဟ်၊ ပွိုၚ်ဍုၚ်ပံၚ်၊ ကေၚ်ပံက်ကၠုၚ်လဝ်နွံတုဲ ဂတဏံ ပွိုၚ်ဍုၚ်သှေ်တအ်ဂှ် ညံၚ်ဂွံပံက်အာ ဇၟာပ်ပွိုၚ်ဍုၚ်မာန် စဳဇန်မံၚ်နွံတုဲ နူကဵုဂကောံဗ္တောန်လိက်ပတ်မန် ကေုာံ ယေန်သၞာၚ်ဗုဒ္ဓဘာသာ အဆံၚ်ပွိုၚ်ဍုၚ် ကုပွိုၚ်ဍုၚ် မပံက်တန်ဗ္တောန်ကွတ်အ္စာတအ်ဂှ်ကဵု ဂကောံဗ္တောန်လိက်ပတ် ကေုာံ ယေန်သၞာၚ်ဗုဒ္ဓဘာသာ အလုံဒေသရမန် ဘိုၚ်ထံက်ပၚ်အာကဵု သြန် (၅၀၀၀၀၀) မသုန်ကိုဋ်တုဲ သီုဘိုၚ်ဂၠာဲအာကဵု အ္စာတန်ဗ္တောန်တအ်နွံရ။

ဂိတုခ္ဍဲသဳပေၚ်ဏံမ္ဂး တ္ၚဲမန်စတိတ်ဂွံပၠန်ဂတး စိုပ်ကၠုၚ်သဘၚ်ရတုဗိုတ် (ဝါ) သဘၚ်ရတ်ဗိုတ် ပေၚ်ကၠုၚ် (၇၅) ဝါရ။ ဇၟာပ်စိုပ်ကၠုၚ်တ္ၚဲပၠန်ဂတးမ္ဂး သၚ်သၟတ် ကေုာံ သၟတ်သွာၚ်ဇဳ၊ ဗော်၊ ညးဍုၚ်ကွာန်ဆာန်ဂကူဒေသဇဳ ကောံဂၠောဲ ဇက်အာ သ္ပဂါရဝ ဒၞာဲစွံပ္တန်လဝ် ဗီုရုပ်က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ ပ္ဍဲကဵုကုန်ကျာ်ပံက်ၜါ ဒဵုဝၚ်စိၚ် ပွိုၚ်ဍုၚ်မုဟ်ဍုၚ်ရ။
တုပ်သာ်ဂှ်ကီု ဒၞာဲစွံပ္တန်လဝ် ဗီုရုပ် (ဂိုဟ်) က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဗော်မန်ဒဳမဝ် ပ္ဍဲဍုၚ်ပံၚ်ဂှ်လေဝ် သၚ်၊ သၟတ်၊ ဗော်၊ ညးဍုၚ်ကွာန်တအ် ပ္ဍဲတ္ၚဲပၠန်ဂတးဂှ် အာသ္ပရှေ်သှေ် သ္ပဂါရဝ နွံကီုရ။
စှေ်ကၠုၚ်သကုတ်ပွိုၚ်ဍုၚ်မုဟ်ဍုၚ်မ္ဂး ပ္ဍဲကဵုကွာန်သၞေဟ်ဗဒဝ် ဒၞာဲစွံပ္တန်လဝ် ဗီုရုပ်နာဲနလ္လာဂှ် ညးဒေသတအ် အာသ္ပရှေ်သှေ် သ္ပဂါရဝဂှ်ကီု၊ ပ္ဍဲကဵုကွာန်ပ္ၚ ဒၞာဲစွံပ္တန်လဝ် နာဲအံၚ်ထောန် ဗွိုၚ်ဆက်စပ်ဗော်တအ် ညးဒေသတအ် အာသ္ပရှေ်သှေ် သ္ပဂါရဝဂှ်ကီု၊ တုဲပၠန် ပ္ဍဲကဵုဘာဗလိုက် ကွာန်ပ္ၚ ဒၞာဲစွံပ္တန်လဝ် ဂိုဟ်ကျာ်ဇၞော်အ္စာသဳလတေဇဂှ်ကီု သ္ပဂါရဝတဴ ဗီုညးကဵုညးအိုတ်ရ။
ပ္ဍဲဗွိုၚ်ကာလပၠန်ဂတးမွဲဒမြိပ်ဂှ် က္ဍိုပ်သ္ကုပ်ခမဳသၚ် ကျာ်ဇၞော်အ္စာဂမၠိုၚ်ကီု၊ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ရပ် လွဟ်ကီု၊ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ပ္ဍဲဍုၚ်ကီု ပြဟ်လလုဲအာဗွဲမဂၠိုၚ်တုဲ ဗီုညးကဵုညး ဒက်ပ္တန်လဝ်ဂိုဟ် စွံပ္တန်လဝ်ဗီုရုပ် ဒေသညးကဵုညးနွံဂှ် ဂွံဆဵုကေတ်ရ။
ဇုတ်ဂိုဟ် ဗီုရုပ်က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်တအ်ဂှ် ထေက်ကဵုဒးစွံပ္တန်လဝ် မွဲဒၞာဲတုဲ အလုံဂကူမန်တအ် ထေက်ကဵုဒးကေတ်ခန်လ္ၚတ်၊ ထေက်ဒးဗှ်ဗၞုဟ် ဒးသ္ပရှေ်သှေ် သ္ပဂါရဝ ဗွဲမလောန်ရောၚ်။
ဂွံစွံပ္တန်ဇုတ်ဂိုဟ် ဗီု်ရုပ်က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ပြဟ်လလုဲအာဂမၠိုၚ်တအ်ဂှ် ဒးဗဒှ်ပ္တိုန် ကုန်အာဇနဲမန် မွဲမွဲဒၞာဲထေက်ရောၚ်။
ဂွံဖန်ပ္တိုန် ကုန်အာဇနဲမန် မွဲမွဲဒၞာဲမာန်ဂှ်လေဝ် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဗော်တအ် သၚ်ကျာ်ဇၞော်အ္စာ ဂကောံမဟာဇန် ပံၚ်ကောံတုဲ ထေက်ကဵုဒးချပ်ပ္တိုန် ကမ္မတဳဖန်ဗဒှ် ကုန်အာဇနဲမန် မွဲဂကောံတုဲ ဒးရေၚ်တၠုၚ်အာ ဇုတ်ဂိုဟ် ဗီုရုပ်က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်မပြးဇးဒၟံၚ် ဒေသညးကဵုညးဂှ် ကလေၚ်ပကောံ မ္ဒးစွံပ္တန်အာ ပ္ဍဲကဵုကုန်အာဇနဲမန်ထေက်ရောၚ်။

Download Guiding star Vol.10, No.14, July.16, 2022

နာဲသစ္စခိုၚ် ပ္တိုန်ထ္ၜးလဝ်ရ။

သၟာန် ။ ။ တၠကၠအ်ထ္ၜိုတ်ဗွဲမဂၠိုၚ်တံ ၜိုန်ရဂတာပ်ခေတ် တဵုမံၚ်မဆက်မတ်ကီုလေဝ် ဒဵုကဵုလၟုဟ် ရဲတဵုတၞံမအရိုၚ် နွံမံၚ်ဏီဖိုဟ်၊ အေလ္တူဏံ အ္စာမိက်ဂွံကဵုကသပ် ဗီုလဵုနွံမံၚ်ကီုရော?
သွဟ် ။ ။ ပိုဲဂှ် နူကဵုဂကောံထ္ၜိုတ်ရာဗာ တွဵုရးဍုၚ်မန်ပိုဲဏံဂှ် ကဵုမံၚ်တန်ဗ္တောန်ကၠာတေံဂှ် ထ္ၜိုတ်ဂွံပဵုဂၠိုၚ် (ရာဘာထွက်တိုးရေး) ဟီုဂှ် နဲလဵုဂွံတဵု၊ ဂကူလဵုဂွံတဵုဂှ် ပိုဲကဵုလဝ်ပညာနွံမံၚ်ရ။ ဆဂး ပ္ဍဲကဵုတွဵုရးဍုၚ်မန်ပိုဲ ဧကနွံ မံၚ် (၅) ကိုဋ်ဂှ် သွက် (၁၀) က္ဍိုပ်ကၠံဂှ် ပိုဲကဵုဟွံမာန်ဏီတုဲ လညာတ်ကၠာကၠာတေံ ဂွံတဴတက်ကၠုၚ်၊ ဂွံဗက်ကၠုၚ် လညာတ်တၟိလၟုဟ်ဂှ် အောန်မံၚ်ဏီ။ ဍာံဍာံဂှ် ကၠာတေံလေဝ် ဗီုဂှ်ကီု၊ ပိုဲတံမှာန်စမၞိဟ်တြေံတုဲတှေ် ညးတံဟီု အဵု ကၠာတေံဏံ ပိုဲတဵုလဝ်မွဲအာယုက်ရ အပါပိုဲ၊ ဘနော်ပိုဲ တဵုမံၚ်ဒဵုလၟုဟ် ခွါတ်မံၚ်ဖိုဟ်၊ ပိုဲဒးဟွံဒးစုတ်ဝဲါပုဟ် ညးတံဟီု၊ ဆဂး ဗီုလဵုဂွံမံၚ်ထ္ၜိုတ်ဂှ်လေဝ် ညးတံဟွံတီပုဟ်၊ ခွါတ်အာ ၜိုတ်ဍေံဂွံဂှ်ကေတ် သွံတုဲစ ဆၜိုတ်ဂှ်ရ။ ညးတံ ဂွံသ္ပလဝ်သမ္တီ ချိုတ်တ်ပၠိုတ်တ်လေဝ်ဟွံသေၚ်၊ သၞာံဏံ ပိုဲဂွံရာဗါ မွဲစုတ်ပံၚ် ဇှ်လေဝ် ညးတံဟွံတီပုဟ်။ တၞံထ္ၜိုတ်ညးတံ မွဲဧကတိတ် မူစိပံၚ်ဂှ်လေဝ် ညးတံဟွံတီ၊ ညးတံလေဝ် ဟွံစုတ်ဝဲါပုဟ်၊ တဵုတၞံရာဗါတုဲ ဒးစုတ်ဝဲါဏောၚ် ညးတံလေဝ်ဟွံတီပုဟ်၊ ဆဂး တၞံရာဗါဂှ် ဍေံဂျို်မံၚ်ဖိုဟ်၊ ညးတံလေဝ် ခွါတ်စမံၚ်ဖိုဟ်၊ ဆဂး လက္ကရဴဏံ ဟဂှ်ဟွံသေၚ်ပုဟ်၊ ကၠောန်ဗီုလဵုမှ၊ ဂကူဗီုလဵုမှ ရာဗါဍေံတိတ်ဂၠိုၚ် အေဗီုတံဏံ လၟုဟ် ဍေံသ္ပလဝ် သုတေသနတုဲ ဍေံကဵုမံၚ်ပညာကီုရ။
သၟာန် ။ ။ ယွံ – အ္စာ မွဲသာ်ပၠန်တှေ် ညးလ္ၚဵုဂှ် တဵုမံၚ်တၞံ မအရိုၚ် ဍေံဇၞော်တိုန်ညိမှ ကလေၚ်ဆက်စုတ် ဂကူမဆက်မတ်ပၠန်တှေ် အေဗီုဏံဂှ် ဍေံကိတ်ညဳမံၚ်ရဟာ? ဖဵုဍေံ၊ ဒုဟ်ဍေံ ဗီုပြၚ်လဵုနွံကီုရော အ္စာသောၚ်ထ္ၜး ကဵုညိ?
သွဟ် ။ ။ ဍာံဍာံတေံ ကိစ္စနဲဏံ ဍေံပရေံမုရောဟီုတှေ် ပိုဲဂှ် လးတိတုဲမှ ပိုဲဆက်စုတ်၊ ပိုဲဆက်စုတ်တုဲတှေ် ပိုဲကေတ်ဍာံဍာံ၊ ပိုဲခွါတ်ဍာံဍာံဂှ် တၞံဆက်ဂှ်ရ ပိုဲခွါတ်၊ တၞံသၟဝ်ဂှ် တၞဟ်ဏောၚ်၊ ဂကူဍေံ ဟွံသေၚ်ပုဟ်၊ ဒှ်မံၚ်မအရိုၚ်ဏောၚ်၊ မုဍေံဒှ်ကၠုၚ်ရောဟီုတှေ် ဒၞာဲဆက်ကဵု ဒၞာဲဍေံဒှ်ကၠုၚ်တၟိဂှ် အောန်အိုတ် ၜိုတ် (၁၀) ၝောံတဲ၊ ဗီုဂှ်ဟွံသေၚ်တှေ် ၜိုတ် (၁) ပေ ဒးနွံ၊ အၝေဂှ် ဍေံဟီု ခွါတ်ဟွံတိတ်ပုဟ်၊ ဍေံဟီု ဒှ်ဇိုၚ်စိၚ်ရ။ တဵုစုတ်တၞံမအရိုၚ် တုဲမှ ဆက်စုတ်မတ်တှေ် ဍေံပရေံမွဲဂှ် ဂွံဒၞာဲခွါတ်အောန်၊ စှေ်နူလ္တူတုဲ ဂွံစိုပ်တိဂှ် ခွါတ်ဟွံဂွံဟွံသေၚ် ထ္ၜိုတ်ဍေံ တိတ်အောန်ရ။
သၟာန် ။ ။ ဒှ်ဟဂှ်တှေ် ကမၠောန်ထ္ၜိုတ်ဏံ ဂွံဖောအ်ဗြေဝ်တဴတက်ကၠုၚ်ဂှ် တန်တဴမံၚ်ကဵု လညာတ်တၟာဂလိုၚ် ဏောၚ်၊ ဂွံဂွံလညာတ်ပၠန်လေဝ် တန်တဴမံၚ်ကဵု ကမၠောန်သုတေသနပၠန်ဏောၚ်၊ မိက်ဂွံသၟာန်ဂှ်တှေ် ပ္ဍဲကဵု အလဵုအသဳတံ သ္ပမံၚ်သုတေသနဂှ် တၞံထ္ၜိုတ်တံဂှ် နကဵုအ္စာဂှ် ရဲတဵုတၞံထ္ၜိုတ်ကီု၊ ရဲတာလျိုၚ်ဂကောံကၠောန် ထ္ၜိုတ်ကီုတှေ် ဂွံမံၚ်ဇြဟတ်ရဟာ အကာဲအရာဍေံ ဗီုလဵုနွံကီုရောအ္စာ?
သွဟ် ။ ။ ဍာံဍာံတေံ စပ်ကဵုကမၠောန်သုတေသန ပ္ဍဲဍုၚ်ပိုဲဏံဂှ် သွာၚ်စုၚ် ဇြဟတ်အောန်ကွေံကွေံရ။ မုဟိုတ် ဇြဟတ်အောန်ရောဟီုတှေ် ကွေံကွေံဂှ် သြန်ဘဏ္ဍာရ။ သုတေသနဏံဂှ် ပၟိက်ဇၞော်၊ သုတေသနဟွံမွဲတှေ် မုကမၠောန်ဒှ်ဒှ်၊ သွဟ်ဍေံဍာံ ဂွံဟွံမာန်ပုဟ်၊ ကၠောန်သုတေသနဏံလေဝ် သွဟ်ဍေံဂွံတိတ်မွဲမွဲဂှ် ဒးကၠောန်တၟာ လအ်၊ ဒးပ္တိတ်တမ်ရိုဟ်ဂၠိုၚ်ရ။ ဍုၚ်ပိုဲဏံဂှ် ဟိုတ်နူဝါတ်တုဲ ဍိုက်က်ပေၚ်ၚ် ကၠောန်ကဵုဟွံမာန်ရ။ လောန်ကၠုၚ် (၂၀/၃၀) သၞာံဂှ်ရ ကၠောန်ဂွံကၠုၚ်လဝ်မွဲဝါတုဲတှေ် လက္ကရဴဏံ ကၠောန်လေဝ် ဟွံကၠောန်ဟဂှ်ရ။ ဍာံဍာံတေံ သုတေသနဂှ် ဇၟာပ်သွာၚ် မုကမၠောန်ဒှ်ဒှ် ပိုဲကၠောန်မံၚ်လၟုဟ်ဂှ် ဖဵုဍေံ နွံအောန်ဟာ၊ ဂၠိုၚ်ဟာ၊ ဍာံဟာ၊ ဗၠေတ်ဟာ ညံၚ်ဂွံတီသွဟ်ဂှ်ရ သ္ပကၠုၚ်သုတေသနရ။ တုဲပၠန် ကမၠောန်တဵုတၞံထ္ၜိုတ်ဟီုဂှ် ကၠောန်လၟုဟ် တီလၟုဟ်ဟွံသေၚ်ဏီ၊ ဒးတဵုဍေံဏီ ဍေံဇၞော်တိုန်တုဲ ဒးခွါတ်ဍေံဏီ၊ ခွါတ်ဂွံသၞာံပထမဂှ်တှေ် ဍေံတိတ်ဗီုလဵု၊ သၞာံဒုတိယဂှ် ဍေံတိတ်ဗီုလဵု၊ သၞာံတတိယဟီုဂှ် ဗီုဍေံဟီုလဝ် တိတ်ပေၚ်ၚ်ဖအိုတ်ရ။ ဆဂး (၂၆၀)ကဵု (၂၃၅) ဍေံတိတ်ဟဂှ်ဟွံသေၚ်ပုဟ်၊ သၞာံလအ်ခ္ဍၚ် ဍေံတိတ်ဂၠိုၚ်တိုန်တုဲတှေ် ဟီုစဖဵုဍေံနွံဂၠိုၚ်ရ။ တုဲပၠန် ကမၠောန်သုတေသနဏံဂှ် ရာဗါမွဲဓဝ်ဟွံသေၚ်၊ ဇၟာပ်သွာၚ်နာနာ ဒးကၠောန်ထေက်ရ။
သၟာန် ။ ။ လက္ကရဴအိုတ်ဏံ နကဵုရဲကၠောန်လဝ် ကၠအ်ထ္ၜိုတ်သၞာံလအ်အ်မွဲကီု၊ နကဵုညးတာလျိုၚ်ဂကောံ ကၠောန်ပ္တိတ်ထ္ၜိုတ် တွဵုရးဍုၚ်မန်မွဲကီုတှေ် မုမိက်ဂွံဟီုဂလာန် အရၚ်ရဲတဵုကၠအ်ထ္ၜိုတ်တံ နွံမံၚ်ဏီတှေ် ဟီုဗပေၚ်ကဵုညိအ္စာ?
သွဟ် ။ ။ လၟုဟ်ဂှ် ပိုဲတံ တဵုဂွံတှေ်တုဲ၊ ပ္တိတ်ဂွံတှေ်တုဲ၊ ပိုဲသွံထ္ၜိုတ်တှေ် ဂွံၚုဟ်အောန်၊ လၟုဟ်ဂှ်လေဝ် ဍုၚ်သၟာၚ်တံ ဍေံရာန်မံၚ်ၚုဟ်ထ္ၜိုတ်မူစိ ပ္ဍဲလပှ်ကျာဂှ် ဂွံဆဵုမံၚ်ရ။ ဠပိုဲအာသွံ ပ္ဍဲကဵုဒေၚ်ဂှ်တှေ် ဗီုဍေံဟီုလဝ် ကဝက်လေဝ်ဟွံဂွံပုဟ်၊ မုဟိုတ် ဒးဒှ်မံၚ်ဗီုဏံရော? ဗွဝ်ဖျာဂၠးကဝ် ပၟိက်ဍာ်ဒကေဝ်ထ္ၜိုတ် ၜိုတ်လဵုနွံမှ ဍေံကဵုၚုဟ်လဵု ဗီုပၟိက်ဍေံတံနွံ ရဲရာန်ဂှ် ပိုဲတံ ဗပေၚ်ကဵုဟွံမာန်ပုဟ်၊ ၜိုတ်ၚုဟ်မးအောန်န်ရ ပိုဲတံဂွံမံၚ်၊ ဗဂေတ်ဏာဗဂေတ်နၚ် ဟိုတ်နူပိုဲဝါတ်ပၠန်ရ၊ ဥပမာဍေံ တဵုလဝ် (၅) ဧက၊ (၁၀) ဧက ရဲတဵုထ္ၜိုတ် မၞိဟ်ဝါတ်တ်ဂှ်တှေ် ဍေံဂှ် တ္ၚဲဏံခွါတ်ထ္ၜိုတ်တုဲတှေ် တ္ၚဲယး သွက်ဍေံဂွံစပုၚ် ဍေံနွံပၟိက် မိက်သ္ဂောံဂွံလှုဲရ။ ထ္ၜိုတ်ဂှ် နကဵုဗွဝ်ဖျာဂၠးကဝ်နွံပၟိက်ဂှ် ဒးအးဏောၚ်၊ ဒးဟကှ်ကဵုဍေံဏောၚ်၊ အေဗီုဂှ် ဒးကၠောန်အဆံၚ်ဍေံနွံတၟာဂလိုၚ်၊ ဂွံဒှ်အဆံၚ်ၜိုတ်ဂှ်တှေ် အောန်အိုတ် ဒးကၠောန် (၂၀) တ္ၚဲ၊ မွဲဂိတုမှ အဆံၚ်ဂှ် ပိုဲဂွံမာန်၊ ဠဂှ်မှ ပိုဲသွံစတှေ် ဍေံဂွံအဆံၚ်သၠုၚ်ၚ်၊ ဍေံဂွံၚုဟ်သၠုၚ်ၚ်၊ ဗွဝ်ဖျာဂၠးကဝ် ဗီုဍေံနွံပၟိက်ဂှ် ပိုဲကၠောန်ကဵုဟွံမာန်ပုဟ်၊ အေဇှ်တှေ် ကြုက်တံဂှ် ဍေံဂွံတှေ်တုဲ ဍေံကေတ်ထောံတုဲ ဍေံကၠောန်ထောံထ္ၜိုတ် အဆံၚ်သၠုၚ်ၚ်တုဲတှေ် ၚုဟ်ခိုဟ်ဍေံဂွံဏာရ။ ကိစ္စသဇိုၚ်ဂှ် ရဲတဵုထ္ၜိုတ်တံ မုလေဝ်ဟွံတီကွေံပုဟ်၊ ဟိုတ်နူသ္ဂောံဂွံထ္ၜိုတ်ၚုဟ်ခိုဟ်ဟ်ဂှ် ဇကုကဵုအခိၚ်ဟွံမာန်ပုဟ်၊ ဗီုဍေံဒးစိုတ် ဇကုကၠောန်ကဵုဟွံမာန်တုဲ ၜိုတ်ဒှ်ကဵုဒှ် ဂွံတုဲတှေ် ၚုဟ်မးဇကုကေတ်ဂှ် ဟွံဂွံရ။ လက္ကရဴဏံ သွက်ဂွံပ္တိတ်ထ္ၜိုတ်ရာဗါပိုဲဏံဂှ် ရဲတဵုထ္ၜိုတ်ဂၠး ကဝ်ဂှ် ဖျေံလဝ်မူဝါဒတၟာဂလိုၚ်၊ သွက်ပိုဲတံဂှ် ဍေံဟွံကိတ်ညဳ တၟာဂလိုၚ်မံၚ်၊ လၟုဟ်ပိုဲတဵုမံၚ်ဂှ် တဵုဂွံတှေ်တုဲ၊ ဗါ်ထောံဂြိုပ်အိုတ်၊ တဵုထောံထ္ၜိုတ်ဖအိုတ်၊ အေထ္ၜိုတ်ဗီုဂှ်တှေ် ရဲအုပ်ဓလီုလဝ်ဗွဝ်ဖျာဂၠးကဝ်ဂှ် ဍေံတံ ဟွံကေတ်ပုဟ်၊ ဍေံတံဟွံရာန်ပုဟ်၊ ဍေံတံဟွံရာန်ဟီုဗီုဂှ်တှေ် ပိုဲတံဂှ် ဗီုဍေံဟီုဂှ် ပိုဲကၠောန်ဟွံမာန်ပုဟ်၊ ဥပမာဍေံ ပိုဲတံတဵုစုတ်လဝ်ဖိုတ် မုဍေံဟီုတှေ် ဖျေံလဝ်စေဝ်ပၞောန် ဗီုပြၚ်ညံၚ်ဟွံဂွံလီုဂှ် ဂကူတၞံဆုတၞဟ်ဟ် ဒးတဵုစုတ် ပ္ဍဲ (၁) ဧကတှေ် ပိုဲတဵုလဝ်ထ္ၜိုတ် (၂၀၀) တၞံတှေ် အောန်အိုတ် (၄၀) တၞံ ဆုဂကူတၞဟ်ဟ် ဒးနှဴတုဲ တှေ် ဒးတဵုစုတ်ဏောၚ် ဗီုပြၚ်ဖျေံလဝ်စေဝ်ပၞောန်ဂှ် ဍေံဟွံလီု ဟီုဟဂှ်။ ပိုဲတဵုစမ်ရံၚ်တုဲယျ ဍေံဟွံဂျိုၚ်ပုဟ်၊ (သစ်တောဌာန) ဍေံကဵုသ္ပဗီုဂှ် ပိုဲသ္ပစမ်ရံၚ်တုဲယျ ဟွံဂျိုၚ်ပုဟ်၊ ဟွံဂျိုၚ်တှေ် အာတိုၚ်ဏံ ပိုဲအာမံၚ်ဗီုတြေံရ ဟီုတှေ် ပိုဲဗက်ဟွံမာန်ညးတၞဟ်ပုဟ်၊ ပိုဲဗက်ဟွံမာန်တှေ် ဗွဝ်ဖျာဂၠးကဝ်ဂှ် ပိုဲဟွံဂွံမံၚ်ဟဂှ်၊ ပိုဲဟွံဂွံတှေ် ပိုဲဒှ်မံၚ် ဒဒိုက်ဟဂှ်ရ။ လၟုဟ်တှေ် ထ္ၜိုတ်အဆံၚ်ဂွံသၠုၚ်၊ နဲကဲဗီုလဵုဂွံကၠောန်၊ ဍေံပြံၚ်သၠာဲမံၚ်ဟဂှ်တှေ် ပိုဲဂှ် ဒးဗက်တၟာကလှေ်၊ ပိုဲအာဓမ္မတာဏံဂှ် လက္ကရဴတှေ် ဒးပလေဝ်အာသိုက်က်ပၠန်ဏောၚ် အဲညာတ်ဟဂှ်ရ။

မာံရဲထဝ်

တၞံအနှာတ်၊ သတ်အနှာတ်မ္ဂးဂှ် ……..
ဘာသာမန်=တၞံအနှာတ်၊ သတ်အနှာတ်၊ ဘာသာဗၟာ=နာနတ်ပၚ်၊ နာနတ်သီး၊ ဘာသာသေံ(ထိုၚ်) =သပလောတ်၊ ဘာသာအၚ်္ဂလိက်=Pineapple၊ ယၟုရုက္ခဗေဒ=Ananas sativus Linn ဒှ်တုဲ ဒေသမူလဂှ် ဍုၚ်ဗရာဇြဳ (Brazil) တ္ကအ်အမေရိကသၠုၚ်ကျာဒှ်ရောၚ်ဂှ် တၠပညာတံ ဓမံက်လဝ်ရ။ နူတံမူလ ဗီုပြၚ်သတ်အနှာတ်ဂှ် တုပ်သၟဟ်ဒၟံၚ်ကဵုသတ်ပြဳ (ထၚ်းရူးသီး) တုဲ နကဵုဘာသာသပိၚ် (စပိန်)“Pina’’ ပဳညာ ကော်ကၠုၚ်လဝ်လောဲလောဲအိုတ်ရ။ နူဘာသာသပိၚ်ဂှ်မြိပတ်အာတုဲ အၚ်္ဂလိက်တံ ကော်ကၠုၚ် Pineapple ရောၚ်ဂှ် ဟီုလဝ်နွံရ။ တၞံအနှာတ်နူတံဝါဒိ တ္ကအ်အမေရိကသၠုၚ်ကျာဂှ် ပြးတိတ်ကၠုၚ်အလုံဂၠးတိဒှ်ကီုလေဝ် ပြးတိတ်ကၠုၚ်ဒေသဂၠိုၚ်အိုတ်ဂှ် ဒှ်ဒေသတ္ကအ်အေယှတုဲ ဗွဲတၟေၚ်တ္ကအ်အေယှဒိုဟ်အဂၞဲဂှ် ဒှ်ဒေသတိဍာ်တၞံအနှာတ် ဒးဂၞပ်ဂၠိုၚ်အိုတ်ရ။ ပ္ဍဲကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာဏံဝွံ ဥတုရာသဳဒေသတိဍာ် ဟိုတ်နူထေက်ကြိုက်ဒၟံၚ်ကဵုတၞံအနှာတ်တုဲ ဇၟာပ်ဒေသပ္ဍဲကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာဏံ ညးကောန်ဍုၚ်ကွာန်တံ တဵုလဝ်တၞံအနှာတ်နွံဂၠိုၚ်ရောၚ်ဂှ် သ္ဂောံဆဵုကေတ်မာန်ရ။
စပ်ကဵုတၞံအနှာတ်၊ သတ်အနှာတ်တုဲ နကဵုဘာသာဗၟာတံ ကော်ဒၟံၚ်ယၟု (နာနတ်) ဂှ် စကာလဝ်ရမျာၚ် နူဒေသမူလ တ္ကအ်အမေရိကတေံ၊ ညးဒေသ (Tupi Indian) တံ ကော်ဒၟံၚ် Nana တုဲ ဗၟာတံလေဝ် ကော်ဒၟံၚ် (နာနတ်) ဒှ်မာန်ရောၚ်။ နူဝေါဟာ Nana ဂှ် အခိၚ်ကာလဒေသ သ္ၚောဲခြာအာတုဲ ညးဒေသတံ ကော်ကၠုၚ် Ana nas (အနှာတ်) ရ။ ဝေါဟာတံမူလ Ana nas (အနှာတ်) ဏံဝွံ တုပ်ဒၟံၚ်ကဵုရမျာၚ်ဂကူမန်တံ ကော်ဒၟံၚ် တၞံအနှာတ်၊ သတ်အနှာတ်ကီုဂှ် ဗွဲတၟေၚ်သ္ဂောံဆဵုကေတ်မာန်ရ။
ဂကူတၞံအနှာတ်၊ ဂကူသတ်အနှတ် ………..
ဂကောံဂကူသတ်အနှာတ်ဂှ် နွံ (၃) ရဂှ် တၠပညာတံ ဓမံက်လဝ်နွံရ။ ဍေံဂမၠိုၚ်ဂှ် Cayenne, Queen, ကေုာံ Spanish ဒှ်ရောၚ်။ စပ်ကဵုဂကောံဂကူပိဂကူဂှ် သ္ဂောံဒှ်ဗဟုသုတတုဲ ဆက်တုဲသောၚ်က္လးကဵု ဗွဲခမၞောန်ရ။
ဂကောံဂကူသတ်အနှာတ် Cayenne ဝွံ ဒှ်ဂကူသတ်အနှာတ်အဓိကတုဲ သွက်ဂွံစကာအာ သတ်အ နှာတ်နာနာသာ်မာန်ဂှ် ဒှ်ပၟိက်ဇၞော်ရ။ သၠုၚ်တၞံအနှာတ်ဂှ် နွံတဴနူ (၃၆”ၝောံတဲ) စဵုကဵု (၄၀”ၝောံတဲ) သၠုၚ်နွံ မာန်ရ။ တၞးအနှာတ်ဂှ် နူတၞံဂှ် ဂၠိၚ်တိတ်အာလ္ပါ်မ္ၚး (၄၈”ၝောံတဲ) စဵုကဵု (၆၀”ၝောံတဲ) နွံမာန်ရ။ ပ္ဍဲဂကောံဂကူသတ်ဂှ် ဂကူ Kew ဂမၠိုၚ် ပါလုပ်ရ။ ဂကူသတ် Kew ဂှ် အဝယ်သတ်ဇၞော်တုဲ လျိုၚ်သတ်ဍေံ (၂.၃-၃.၆) ကဳလဝ်ဂရာမ် (၁.၅ပသာ-စဵုကဵုၜါပသာ) နွံဒှ်ရ။ ဂကူသတ်အနှာတ်ဏံဂှ် စပ်ကဵုကၠောန်စၞစပြိုံက်စုတ်ပ္ဍဲစေဝ် (စည်သွတ်ဗူး) ဂှ် စကာထေက်ရ။ အရံၚ်သာ်ဖျုန်အနှာတ်ဂှ် ဒှ်ဒၟံၚ်အရံၚ်သာ်မိတ်တုဲ ဍာ်ပရောပ်ဒၟံၚ် (အရည်ရႊမ်း) ရ။ တၞးအနှာတ်ဂှ် ဇလ(ဆူး)နွံဒၟံၚ် လ္ပာ်တၞုၚ်တၞး ဗၞတ်ညိညရ။
ဂကူသတ်အနှာတ် Queen ဝွံ ဒှ်ဂကူတြေံမွဲဂကူတုဲ ဍုၚ်အဝ်သတေလယျ ကေုာံ ဍုၚ်အာဖရိကသၠုၚ်ကျာ တေံ ညးတဵုဂၠိုၚ်ရ။ ဂကူ Queen ဝွံ အဝယ်တၞံ၊ အဝယ်တၞး ကေုာံ အဝယ်သတ်ဍေံဂမၠိုၚ်ကီု မ္ဒးဍောတ်နူအဝယ်ဂကူသတ်အနှာတ် Cayenne ဏီရောၚ်။ တၞးဍေံဂှ်ဂၠိၚ်တုဲ အဝယ်တၞးဍောတ်တုဲ ဇလ(ဆူး)ဂမၠိုၚ် ရၚ်ဒၟံၚ်ကၠေတ်ကၠေတ် မွဲဇမၠိၚ်ဓရီုသၟောန်တၞးဂှ် (ဆူးများ အရွက်၏နှုတ်ခမ်းတလျှောက်ခပ်စိပ်စိပ်ပေါက်နေ) ရ။
ဂကူသတ်အနှာတ် Spanish ဝွံ တ္ကအ်အိန္ဒိယျပဠိုတ် (အနောက်အိန္ဒိယကွျန်းစု) ၊ ဍုၚ်ကျူပါ၊ မက္ကဇြဳကဝ် တေံဂှ် ညးတဵုဂၠိုၚ်ရ။ ဂကူသတ်အနှာတ် Singapore Spanish မဒှ်ဂကူသတ်အနှာတ် သွက်ဂွံကၠောန် စၞစပြိုက်စုတ်ပ္ဍဲစေဝ်ဂှ် ပ္ဍဲဍုၚ်မလေဝ်ယှာ၊ ဍုၚ်သေံ တၠကၠအ်တံ ညးတဵုဂကူတၞံအနှာတ်ဏံ လၟိဟ်ဂၠိုၚ်ရ။ ဣဝွံ စပ်ကဵုဂကူသတ်အနှာတ်တုဲ ဓမံက်လဝ်ကဵု ဗွဲခမၞောန်ရောၚ်။ တၞံအနှာတ်ဂှ် သၞောတ်လဵုဂွံတဵုထေက်ရောဂှ် ဆက်ပ္တိုန်ထ္ၜးကဵု ဗွဲခမၞောန်ရ။
မတၞံအနှာတ်ဂမၠိုၚ်
သွက်ဂွံတဵုတၞံအနှာတ်မာန် ဂွံသ္ပမ (ဂကူမတၞံအနှာတ်) မာန်ဂှ် ဒးစကာအာ ပလုတ်တၞံ (သားတက်) ဂမၠိုၚ်ရ။ ပလုတ်တၞံဂှ် ကေတ်နူတၞံဂကူအနှာတ်နာနာသာ်မာန်တုဲ တဵုအာနကဵုမတၞံ (ပျိုးပၚ်) ပ္ဍဲတိကၠအ်တေံမာန်ရ။
(၁) Subsoiler ပလုတ်တၞံ (သားတက်) တိတ်ကၠုၚ်နူတၞံနွံသၟဝ်တိ၊ (၂) Shoots ပလုတ်တၞံ တိတ်နူအကြာတၞး ပ္ဍဲတၞံအနှာတ်၊ (၃) Slips ပလုတ်တၞံကၠုက်တိတ်ကၠုၚ် နူတဝ်သတ်အနှာတ် ပ္ဍဲတမ်တၞံကြပ်ဒၟံၚ်ကဵုတိ၊ (၄) Slips ပလုတ်တၞံ ကၠုတ်တိတ်ကၠုၚ် နူတိဒှ်တၞံသၟဝ်အိုတ်၊ (၅) Crown တၞးကောံဒၟံၚ် လ္တူက္ဍိုပ်သတ်အနှာတ် (လ္တူသတ်အနှာတ်တၞးကောံတုဲ ဒှ်ဒၟံၚ်ဗီုပြၚ်ၝောံကိုဋ်)၊ (၆) Butts or Stumps တၞံအနှာတ်ဂမၠိုၚ် ရတ်သီ (ခုတ်သိမ်း) တုဲမ္ဂး ဓဂဵုတၞံ (အပၚ်အၚုတ်များ) ဂမၠိုၚ်ဂှ် ကလေၚ်သီထ္ၜောဝ်ကေတ်တုဲ ကလေၚ်သ္ပမတၞံ သွက်ဂွံတဵုအာပၠန် သာ်ဝွံ နဲကဲသ္ပမနာနာသာ်နွံရ။
ဂကူတိ ကေုာံ ဥတုရာသဳ
တၞံအနှာတ်ဝွံ ဒးဂၞပ်ကဵု ဥတုရာသဳကတူ ကေုာံ ဓာတ်ဍုက်ဍေက်တုဲ ဂကူတိပဠေတ်ဂှ် ဟွံဒးဂၞပ်၊ ဂကူတိ ဍာ်ဟွံမၚ်၊ ဂကူတိကောန်တိဂၠိုၚ်ဂှ် တဵုထေက်ရ။ ဂကူတိဝါန်ဖျုန်တိဂၠိုၚ် ကေုာံ ဂကူတိဖျုန်တိၜတ် (နုန်းမြေ) ဗွဲတၟေၚ်တၞံဖောအ်ဗြေဝ်တဴတက်ခိုဟ်တုဲ သတ်တိတ်ဂၠိုၚ်ရ။ ဒေသတဵုတၞံအနှာတ်ဂှ် ဗၞတ်ဂွံဍာ်ဗြဲ (ဗၞတ်ဗြဲဂူ) နူ (၂၀”ၝောံတဲ) စဵုကဵု (၁၀၀”ၝောံတဲ) ပြၚ်ဂှ် တဵုဂွံမာန်ရ။ တၞံအနှာတ်ဂှ် ဒေသကရောၚ်ဒဵု၊ ဒေသကုန်ဒဵု ၜိုန်သၠုၚ်တဴနူဗလးဍာ်ၜဳ (ပၚ်လယ်ရေမျက်နှာပြၚ်အထက်) (၃၅၀၀’ပေ) ကီုလေဝ် တဵုဂွံမာန်၊ တၞံဖောအ်ဗြေတဴတက်မာန်၊ သတ်တိမာန်ရောၚ် သ္ဂောံတီကေတ်ရ။
ဂကူမတၞံ ထေက်ကဵုဒးတဵု
(၁) Subsoiler ပလုတ်တၞံ (သားတက်) တိတ်ကၠုၚ်နူတၞံနွံသၟဝ်တိ၊ (၂) Shoots ပလုတ်တၞံ တိတ်နူအကြာတၞး ပ္ဍဲတၞံအနှာတ်၊ (၃) Slips ပလုတ်တၞံကၠုက်တိတ်ကၠုၚ် နူတဝ်သတ်အနှာတ် ပ္ဍဲတမ်တၞံကြပ်ဒၟံၚ်ကဵုတိ၊ (၄) Slips ပလုတ်တၞံ ကၠုတ်တိတ်ကၠုၚ် နူတိဒှ်တၞံသၟဝ်အိုတ်ဂှ် စကာအာ ဒဒှ်မတၞံကလေၚ်တဵု (ပြန်စိုက်မည့်သားတက်မျိုး) မ္ဂး ဒှ်ခိုဟ်အိုတ်ရ။ မတၞံဂမၠိုၚ်တဵုတုဲ ဂွံအာယုက်တၞံမွဲသၞာံမ္ဂး သတ်တိတ်မာန်ရ။ ဂကူမတၞံ Crown တၞးကောံဒၟံၚ် လ္တူက္ဍိုပ်သတ်အ နှာတ် (တၞံအနှာတ် ဗီုပြၚ်ၝောံကိုဋ်) ကေုာံ Butts or Stumps တၞံအနှာတ်ဂမၠိုၚ် ရတ်သီ (ခုတ်သိမ်း) တုဲမ္ဂး ဓဂဵုတၞံ (အပၚ်အၚုတ်များ) ဂမၠိုၚ်ဂှ် ကလေၚ်သီထ္ၜောဝ်ကေတ်တုဲ ကလေၚ်သ္ပမတၞံ သွက်ဂွံတဵုအာပၠန်မ္ဂး တဵုတၞံတုဲ ဂွံအာယုက်တၞံ (၂) သၞာံတုဲမှ သတ်အနှာတ် သတ်တိတ်မာန်ရ။
သၞောတ်တဵုတၞံအနှာတ်
တိတဵုတၞံအနှာတ်ဂှ် ထောဲကဵုတိဇြိုဟ်ဇြိုဟ်၊ ဇိက်ကဵုတိဍိုတ်ဍိုတ်တုဲ တက်ပၞက်သွက်ဂွံကၠောန်ကရုၚ်တဵုတၞံ အနှာတ်ဂှ်မာန်ရ။ တဵုအာနကဵုကတိုၚ်လေဝ် တဵုမာန်ကီုရ။ မွဲတၞံကဵုမွဲတၞံဂှ် ခြာတဵုအာ (၂) ပေတုဲ မွဲကရုၚ်ကဵုမွဲကရုၚ်ဂှ် ခြာလဝ် (၄) ပေတုဲ တဵုအာတၞံအနှာတ်ဂှ်မာန်ရ။ မွဲဨကမ္ဂး တဵုဂွံလၟိဟ်တၞံအနှာတ် (၅၄၄၅) တၞံရ။ တၞံအနှာတ်ဂှ် အဝယ်ဇၞော်တိုန်တုဲမ္ဂး အကြာတၞံအနှာတ်ဂှ် တၞံသတ်ဆု၊ တၞံသၞေဝ်ကေဝ်ဂမၠိုၚ် တဵုစုတ်မာန်ကီုရ။ တၞံအနှာတ်ဝွံ ဒှ်ဂကူတၞံဒးဂၞပ်ကဵုသၞိၚ်၊ ဒးဂၞပ်ကဵုဓယံက်တုဲ တဵုအာအကြာတၞံဗြာတ်၊ အကြာတၞံသိၚ်ဃဵု၊ အကြာတၞံကဝ်ဖဳ၊ တၞံခၞာဲဍုၚ်ဂမၠိုၚ်လေဝ် ဒှ်ဖဵုဂၠိုၚ်ရောၚ်ဂှ် သ္ဂောံဆဵုကေတ်မာန်ရ။
စုတ်ကဵုဝဲါ
တဵုတၞံအနှာတ်မ္ဂး သွက်မွဲရာသီ အခိၚ်ကၠောန်ပလေဝ်တိတေံဂှ် ဒးစုတ်ကဵုဝါဲသဘာဝ (မပ္တံဝါဲအိက်ဂၠဴ၊ ဝါဲ အိက်စာၚ်၊ ဝါဲတိ၊ ဝါဲဗဝ်ကာယှဳ) ဂကူဝါဲမွဲမွဲဂကူဂှ် လၟိဟ် (၂) တာန်၊ (၁၂၀၀ ပသာပြၚ်) ဂှ် ဒးစုတ်ကဵုပ္ဍဲတိတဵုဂှ်ထေက်ရ။ တဵုဂွံတၞံလအ်ဂွံ (၃) ဂိတု တၞံသၠုၚ်တိုန် (၄”ၝောံတဲ) တၞးတၟိတၟိတိတ်ကၠုၚ်မ္ဂး ဝါဲဓါတ် (N) ယူရဳယျာဂှ် လျိုၚ် (၇) ပသာ၊ ဝါဲဓါတ် (P) တဳသူပါ (၃၀) ပသာ၊ ဝါဲဓါတ်ပဝ်တတိတ် (K) ဂှ် လျိုၚ် (၁၅) ပသာ၊ ပါ်ထောံၜါအခိၚ်တုဲ စုတ်ကဵုမာန်ရ။ ဝါဲသဘာဝ မပ္တံဝါဲတိ၊ ကာမ်တူ၊ ကာမ်သြောံလေဝ် စုတ်ကဵု အကြာတၞံ၊ အကြာကရုၚ်ဂှ် ဒဒှ်ဝါဲအုပ်ကဵု တမ်တၞံအနှာတ်ဂှ်မာန်ကီုရ။
ပလှ်သတ်အနှာတ်
တဵုတၞံတုဲ ဂွံအာယုက်တၞံ (၁၀) ဂိတု၊ (၁၂) ဂိတုတုဲမ္ဂး ပ္ကဴစကဴတိတ်မာန်တုဲ ပ္ဍဲပွိုၚ်မွဲသၞာံ ဟွံသေၚ်မ္ဂး လအ်ဂွံ (အကြာ ၁၅ ဂိတု – ၁၈ ဂိတု) တုဲမှ ဂွံပလှ်သတ်အနှာတ်မာန်ရ။ ဂကူအနှာတ်လ္ၚဵုဂှ် ဂွံအာယုက်တၞံ ၜါသၞာံတုဲမှ စပ္ကဴကဴတုဲ သတ်အနှာတ်သ္ဂောံကြံၚ်ဍုဟ်ပၠန်ဂှ် လအ် (၁၀) ဂိတုတုဲမှ စပလှ်သတ်မာန်ရ။ တန်တဴလ္တူဂကူတၞံ မတဵုလဝ်၊ တန်တဴလ္တူသၞောတ်တဵုလဝ်၊ တန်တဴလ္တူတိခိုဟ်၊ တိပရေအ်တုဲ ပ္ဍဲမွဲဨကဂှ် သတ်အနှာတ်လျိုၚ်တာန် (၁၅ တာန် စဵုကဵု ၂၀ တာန်) တိတ်မာန်ရောၚ်။
သတ်အနှာတ်သွက်ဂွံသွံစ (သွက်စ) ဂှ် အခါရသတ်အနှာတ်ကြံၚ်ဍုဟ်ကၠုၚ်မ္ဂး အရံၚ်သာ်မိတ်ဒှ်ကၠုၚ်မ္ဂး ပလှ်သွံအာသိုက်သိုက်မာန်ရ။ အခါရကၠောန်ပ္တိတ်စၞစသတ်အနှာတ် ပြိုက်စုတ်ပ္ဍဲစေဝ် (စည်သွတ်ဗူး) မ္ဂး သတ်အနှာတ်ဍုဟ်ဍုဟ် လၟိဟ်ဗွဲမဂၠိုၚ် ဒးပလှ်အာရ။ သွက်ဂွံပလှ်ဂွံ သတ်အနှာတ်လၟိဟ်ဂၠိုၚ်ဂၠိုၚ်မာန် ပ္ဍဲမွဲအခိၚ်ဟေၚ်ဂှ်မ္ဂး သတ်အနှာတ်ကြံၚ်ကြံၚ်ဂမၠိုၚ်ဂှ် ဒးစကာဂဥုဲ Ethrel (အဳတရေဲ) တုဲ ဒးဟဍုဟ်ကဵုရ။ ဂကူဂဥုဲ Ethrel နွံအစောံစရာဲ (ပြၚ်းအား) (၁၂၅-၂၅၀) ppm ဂှ် ပၠာဲကဵုဍာ်တုဲ ပြောဟ်စုတ်ကဵု လ္တူသတ်အနှာတ်ဂမၠိုၚ်ဂှ်ရ။ အစောံစရာဂဥုဲ Ethrel ဝွံ အဝယ်သတ်ကြံၚ်ဒၟံၚ်ဂမၠိုၚ်ဂှ် မ္ဒးဍုဟ်ညဳအာမာန်တုဲ ရှ်သာသတ်အနှာတ်ဂှ်လေဝ် ဍာတ်ဂၠိုၚ်တိုန်ကီုရ။ သၟာၚ်နူဂှ် သတ်ဟွံကြံၚ်ဍုဟ်ဏီဂမၠိုၚ်ဂှ်လေဝ် ဟွံလီုလာ်အာ၊ စိုပ်အခိၚ်ကြံၚ်ဍုဟ်တေံဂှ် အတိုၚ်ပကတိဍေံကဵုဍေံ ကြံၚ်ဍုဟ်ကၠုၚ်မာန်ကီုရ။

ဝဏ္ဏမာန်၊ ၁၃၈၄၊ ဂိတုဒ္ဂိုန် (၁၀) မံက်

အသိၚ်အလိုန် အကာဲအရာ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ကၟိန်ဍုၚ် ဒေသလ္ၚဵုလ္ၚဵု က္တဵုဒှ်ပေဲါပၞာန်၊ ဒှ်ရုသံၚ်လေဝ် ပ္ဍဲဒေသရးမန်ဂှ် ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်မန် ဒတူလိုၚ်ဂၠံၚ်ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်တုဲ အကာဲအရာ ပရေၚ်ပညာကောန်ဂကူမန်လေဝ် အသိၚ်ခိုဟ်ကၠုၚ်ရ။
အကြာပဋိပက္ခေ ဗာ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ကၟိန်ဍုၚ်တအ် ဒှ်သေက်ဇဵုညးသ္ကအ်ဂှ် သီုကဵုဇီုကပိုက်ကၠုၚ်ကဵု ပရေၚ်ပညာကၟိန်တုဲ ဟိုတ်နူဇီုကပိုက်ဒးကဵု ပရေၚ်ပညာကၟိန်ဍုၚ်ဂှ် ပရေၚ်ပညာကောန်ဂကူကောန်ဍုၚ်အရၚ် စတမ်နူပရေၚ်ပညာကောန်ဂကူမန် ညးဍုၚ်ကွာန်တအ် အာရီုလုပ်စိုပ်ကၠုၚ်ရ။
မိမကွးဘာတအ် ဒှ်ဂဝိၚ်ကဵု ပရေၚ်ဂီုကၠီုကီု၊ ဟွံစှေ်စိုတ်ကီု ဂဝိၚ်နာနာသာ် လုပ်ကၠုၚ်ပ္ဍဲမိမကွးဘာတအ်သာ်ဂှ်တုဲ ပ္ဍဲကဵုဘာကောန်ဂကူမန် ဘာတန်သၠုၚ်၊ တန်လဒေါဝ်၊ တန်မူလ ပ္ဍဲကွာန်တအ် လၟိဟ်ကွးဘာပဵုတိုန်ကၠုၚ်ဂၠိုၚ်တုဲ ဒှ်ခက်ခုဲကဵု ဒၞာဲကွးဘာတအ်ဒၟံၚ်ရ။
ဆဂှ်ဟွံက ကွာန်ဘာကောန်ဂကူ ဟွံမွဲဏီတအ်ဂှ် ခမဳသၚ်ညးဍုၚ်ကွာန်ပံၚ်တောဲတုဲ ချပ်ဖန်ဗဒှ်ကၠုၚ်၊ သိုၚ်ပ္တန်ကၠုၚ် ဘာကောန်ဂကူ အဆံၚ်နာနာ တန်ဒှ်ကၠုၚ် အကာဲအရာညးကဵုညးလေဝ်နွံရ။
မွဲအဆက်ဂှ် ပ္ဍဲကဵုသၞာံဗ္တောန်ပညာ (၂၀၂၁-၂၀၂၂) ဏံ ဌာနပရေၚ်ပညာတအ် သီုကဵုပံက်ပ္တန်ကၠုၚ် “ဘာကဝ်လိက် ကောန်ဂကူမန်” တုဲ အသိၚ်ပရေၚ်ပညာကောန်ဂကူမန်ဂှ် မြဟ်တမ္ညဝ်အာ၊ ဍုၚ်တီ ကွာန်တီ အရာပ်တီ ဂၠးတိတီ အာအိုတ်ရ။
အဃောအသိၚ်ပရေၚ်ပညာကောန်ဂကူမန် သၠုၚ်တိုန်ဒၟံၚ်တ္ၚဲဏံဂှ် မၞိဟ်လ္ၚဵုတအ်လေဝ် ဒှ်ဂဝိၚ်ကဵု ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်မန်တုဲ ဒှ်ဂဝိၚ်ကဵု ပရေၚ်ပညာကောန်ဂကူမန် ခက်ခုဲလေဝ်နွံရ။
တုဲကၠုၚ်ဂိတုဒ္ဂိုန် (၃) မံက်ဂှ် ကမ္မတဳပရေၚ်ပညာကောန်ဂကူမန်တအ် စှေ်သ္ပပေဲါသောၚ်ကလးပံက်လညာတ် ပရေၚ်ပညာကောန်ဂကူမန် ပ္ဍဲကွာန်ဝၚ်ရာဲ ပွိုၚ်ဍုၚ်ဇြပ်ဗုတုဲ ကမ္မတဳရေၚ်တၠုၚ်ဘာ နူကဵုကွာန်မွဲတၠ သၟာန်ဟီုတိုန် ပ္ဍဲဝိုၚ်သဳကၠဳ မ္ၚးပေဲါသောၚ်ကလးဂှ် သာ်ဝွံရ။
“ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ ဒေံါပန်ပှော်လီုအာမ္ဂး ပရေၚ်ပညာကောန်ဂကူမန် ဘာကောန်ဂကူဏံ လီုမာန်ဟာ” ဂကောံရေၚ်တၠုၚ်ဘာ ပွိုၚ်ဍုၚ်ဇြပ်ဗုမွဲတၠ သၟာန်တိုန် ညးတာလျိုၚ်ကမ္မတဳပရေၚ်ပညာကောန်ဂကူမန် မွဲတၠဂှ် ညးဟီု သွဟ်ဏာဗီုဏံရ။ “ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ ဒေံါပန်ပှော်လီုလေဝ် ဘာကောန်ဂကူမန် ဟွံလီုပုဟ် ဆက်တန်အာ အတိုၚ် ပကတိတြေံရ၊ မုပရောတှေ် ဘာကောန်ဂကူမန်လၟုဟ်ဂှ် မတုပ်တဴလုပ်နွံမံၚ် သၟဝ်သၞောဝ်ဥပဒေပရေၚ်ပညာ ပ္ဍဲဗွိုၚ် သၞောဝ်ဥပဒေရရဏောၚ်၊ ပ္ဍဲကဵုသၞောဝ်ဥပဒေပရေၚ်ပညာ (အမျိုးသားပညာရေးဥပဒေ ၂၀၁၄) ဂှ် ညံၚ်ဟွံဂွံလီုဂှ် ပိုဲလေဝ်ဂစာန်မံၚ်ဏောၚ်” ညးတာလျိုၚ်ကမ္မတဳပရေၚ်ပညာဂှ် ဟီုသောၚ်ကလးရ။
အဓိပ္ပဲါညးတာလျိုၚ် ကမ္မတဳပရေၚ်ပညာကောန်ဂကူမန်ဂှ် ဟီုကလးဏာ ပရောသၞောဝ်ဥပဒေ ပရေၚ်ပညာအလဵုအသဳ (အမျိုးသားပညာရေးဥပဒေ) သ္ပလဝ်ဒတန် ပ္ဍဲစၠတ်ထဝ်ကၟိန်ဍုၚ်(၂၀၁၄) ဂှ်ရ။
လိက်သၞောဝ်ဥပဒေပရေၚ်ပညာ (၂၀၁၄) ဂှ် ကမ္မတဳပရေၚ်ပညာကောန်ဂကူမန်တအ် ကံက်နုက်လဝ်တုဲ သီုကဵုတြးလဝ် ကုညးတိုန်စိုပ် ပ္ဍဲပေဲါသဳကၠဳပံက်လညာတ် ပရေၚ်ပညာကောန်ဂကူမန်ဂှ်ကီုရ။
အတိုၚ်လိက်သၞောဝ်ဥပဒေပရေၚ်ပညာ (အလဵုအသဳ) စၠတ်ထဝ်ကၟိန်ဍုၚ်သ္ပလဝ်ဒတန် (၂၀၁၄) ဂှ် ကံက်နုက်ပ္တိုန်ထ္ၜးဏာ ဂကူဘာဂမၠိုၚ်ရ။
အခန် (၆) ဂကူဘာဂမၠိုၚ် –
(က) ဘာအလဵုအသဳဂမၠိုၚ် (အစိုးရကျောၚ်းများ)
(ခ) ဘာဂွံလဝ်ပရေၚ်ထံက်ပၚ် အလဵုအသဳဂမၠိုၚ် (အစိုးရအထောက်အပံ့ခံကျောၚ်းများ)
(ဂ) ဘာဒေသန္တရပိုၚ် (ဒေသန္တရအဖွဲ႕အစည်းပိုၚ်ကျောၚ်းများ)
(ဃ) ဘာဇကုဇကု (ဟွံသေၚ်မ္ဂး) ဘာပူဂဵုဂမၠိုၚ် (ကိုယ်ပိုၚ် သို႕မဟုတ် ပုဂ္ဂလိက ကျောၚ်းများ)
(ၚ) ဘာဗ္တောန်လိက်ဘာလကျာ်ဂမၠိုၚ် (ဘုန်းတော်ကြီးသၚ် ပညာရေးကျောၚ်းများ)
(စ) ဘာပရဟိတဂမၠိုၚ် (ပရဟိတကျောၚ်းများ)
(ဆ) ဘာပရေၚ်ပညာအစဳဇန်တၟေၚ် (အထူးပညာရေးအစီအစဉ်ကျောၚ်းများ)
(ဇ) ဘာပြံၚ်ပဆုဲကဵု ဘာကာတၟေၚ်ဂမၠိုၚ် (ရွေ႕လျားနှၚ့် အရေးပေါ်ကျောၚ်းများ)
(္ၚ) ဘာဌာနဝန်ဇၞော် (ဟွံသေၚ်မ္ဂး) ဘာဌာနဝန်ဇၞော်မဆေၚ်စပ် စၟတ်သမ္တီလဝ်ဂမၠိုၚ် (ဝန်းကြီးဌာန သို႕မဟုတ် သက်ဆိုၚ်ရာဝန်းကြီးဌာနက အခါအားလျော်စွာ သတ်မှတ်သည့်ကျောၚ်းများ)
ပၞောဝ်ကဵုဂကူဘာ (၉) ဂကူဂှ် ပ္ဍဲကဵုဂကူဘာလၟေၚ်(ဂ) ဘာဂကောံဒေသန္တရ (ဒေသန္တရအဖွဲ႕အစည်းပိုၚ်ကျောၚ်း) ဂှ် ကမ္မတဳပရေၚ်ပညာကောန်ဂကူမန်ဂှ် ချူဓဇက်လဝ်သၞောဝ်ဥပဒေ ဗီုပြၚ်ဒက်ပ္တန်ဂကောံတုဲ ပ္တိုန်ထ္ၜးလဝ်ကဵု ဌာနပရေၚ်ပညာကောန်ဂကူမန် (ဗဟဵု) ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိရ။ ဆဂး လ္တူဏံ ဌာနပရေၚ်ပညာကောန်ဂကူမန် (ဗဟဵု) ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ မုဟွံပ္တိတ်ရမျာၚ်မွဲသာ်ရ။
ယဝ်လုပ်သ္ပသ္ဇိုၚ် ပ္ဍဲသၞောဝ်ဥပဒေ (အလဵုအသဳ) အတိုၚ်ပ္ဍဲသၞောဝ်ဥပဒေ ဂကူဘာဒေသန္တရမ္ဂး ဒးဒုၚ်ပြုပြေၚ်အုပ်ဓုပ် ကောပ်ကာဲသၟဝ်ပၠတရဴ ပရေၚ်ပညာအလဵုအသဳဟာဂှ် ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ ဒှ်ဂဝိၚ်ရ။ ဟိုတ်နူဏံတုဲ ဌာနပရေၚ်ပညာကောန်ဂကူမန် ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ မုဟွံပ္တိတ်ရမျာၚ်မွဲသာ် ဒှ်မာန်ရောၚ် ထေၚ်ကေတ်ရ။
ပရေၚ်ပညာကောန်ဂကူမန်ဝွံ သၞာံ (၂၀၂၂) ဏံမ္ဂး ပေၚ်ကၠုၚ်သဘၚ်ရတ်ထဝ် (၅၀) သၞာံရ။ သွက်ဂွံကၠောန်သဘၚ် စၟတ်သမ္တီသဘၚ်ရတ်ထဝ်ဂှ် ဌာနပရေၚ်ပညာ ကမ္မတဳပရေၚ်ပညာကောန်ဂကူမန်တအ် ရေၚ်တၠုၚ်ပလေဝ်ပလေဝ် ဒၟံၚ်နွံရ။
သၞာံ (၁၉၇၂) ဂှ် စဒက်ပ္တန်ကၠုၚ်လဝ် ဌာနပရေၚ်ပညာကောန်ဂကူမန်တုဲ (၁၉၉၂) ဂှ် ထပ်ဒက်ပ္တန် ကမ္မတဳပရေၚ်ပညာကောန်ဂကူမန်ရ။ အခိၚ်ဝွံ ဘာကောန်ဂကူမန် ဗွိုၚ်ပ္ဍဲဍုၚ်လေဝ် ဗြော်ဗြေဝ်ကၠုၚ် ပ္ဍဲပွိုၚ်ဍုၚ်နာနာရ။
စိုပ်သၞာံ (၂၀၁၄) ဂှ် ကမ္မတဳပရေၚ်ပညာကောန်ဂကူမန် (ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ) ကၠောန်သ္ပကောံဓရီု ချပ်သဳကၠဳ ပရေၚ်ပညာကောန်ဂကူမန်တုဲ ပ္ဍဲကောံဓရီုဂှ် ထပ်ပံက်သၠဲပ္တိတ် ကမ္မတဳပရေၚ်ပညာကောန်ဂကူမန် (သမၠဲ) သွာၚ်ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ၊ သွာၚ်ခမဳသၚ်၊ သွာတ်တၠပညာညးဆာန်ဂကူ ပံၚ်ကောံတုဲ ဒက်ပ္တန်ကၠုၚ် ကမ္မတဳပရေၚ်ပ ညာ (သမၠဲ) သွာၚ်ဗော်+သွာၚ်သၚ်+သွာၚ်တၠပညာညးဆာန်ဂကူ ပံၚ် (၂၅) ဇကု-တၠရ။
ပ္ဍဲကဵုဘာကောန်ဂကူမန်ဂှ် ဘာကောန်ဂကူမန် တန်သၠုၚ် (၃) ဘာ၊ ဘာဖက်ဆောတန်သၠုၚ် ဍုၚ်လၟိုၚ် (၁) ဘာ (ဖက်ဆောကဵု ဘာတန်သၠုၚ်ညဳသာ)၊ ဘာတန်ဒေါဝ် (၈) ဘာ ပံၚ်လၟိဟ်ဘာ (၁၃၂) ဘာ၊ ဘာကဝ်လိက်ကောန်ဂ ကူမန် (၁) ဘာရ။
စရၚ်ဘာကီု၊ စရၚ်အ္စာဘာကီု၊ စရၚ်ကွးဘာကီု သွက်သၞာံဗ္တောန်ပညာ (၂၀၂၁-၂၀၂၂) ဏံ ကမ္မတဳပရေၚ်ပညာကောန်ဂကူမန်တအ် ဟွံဂွံသရောပ်စရၚ်ဏီရ။ အတိုၚ်စရၚ်တုဲကၠုၚ်တေံမ္ဂး အ္စာဘာကေတ်ဒၟံၚ်တာလျိုၚ် လၟိဟ် (၇၀၀) တၠပြၚ်၊ လၟိဟ်ကွးဘာ (၂) လက်ပြၚ်နွံရ။
ပ္ဍဲကဵုသၞာံဗ္တောန်ပညာ (၂၀၂၁-၂၀၂၂) ဏံဂှ် ပွိုၚ်ဍုၚ်ပံၚ်၊ ပွိုၚ်ဍုၚ်မုဟ်ဍုၚ်၊ ပွိုၚ်ဍုၚ်ဇြပ်ဗု၊ ပွိုၚ်ဍုၚ်ရေဝ် ကေုာံ ပွိုၚ်ဍုၚ်လ္ၚဵု သိုၚ်ပတန်ကၠုၚ် ဘာကောန်ဂကူတၟိလေဝ် နွံဗွဲမဂၠိုၚ်ရ။
လၟိဟ်ဘာ၊ လၟိဟ်အ္စာ၊ လၟိဟ်ကွးဘာ သွက်ဂွံပဵုကၠုၚ်နွံရ။ အသိၚ်ပရေၚ်ပညာကောန်ဂကူမန် ခိုဟ်ကၠုၚ်ဏံဂှ် တာလျိုၚ်ဇၞော်ကၠုၚ်ရောၚ်။
ကမ္မတဳပရေၚ်ပညာကောန်ဂကူမန်တအ် ဆဝ်မ္ၚုဟ်ဒုၚ်ဒါန်ကီု၊ ချဳဒရာၚ်သြန်လုပ်ဂကောံ “ညးဆာန်ကၟိန်ပရေၚ်ပညာကောန်ဂကူမန်” ပကောံဂွံလဝ်သြန်ဒါန် ဗၞတ်ညိညကီုရ။
အခိၚ်အသိၚ်ပရေၚ်ပညာကောန်ဂကူမန် သၠုၚ်ခိုဟ်တိုန်ကၠုၚ်ဏံဂှ် ဇၟာပ်ကောန်ဂကူမန် ညံၚ်ဂွံစုတ်သြန်ဂအုံ “ညး ဆာန်ကၟိန်ပရေၚ်ပညာကောန်ဂကူမန်” မွဲဂိတု (၁၀၀၀) ဒကေဝ်ဂှ်ကီု၊ ဇၟာပ်ကွာန်မန် ဘာကောန်ဂကူဟွံမွဲဏီ ညံၚ်ဂွံ သိုၚ်ပ္တန်ပ္တိုန် ဘာကောန်ဂကူမန်တုဲ ပွိုၚ်ဍုၚ်ဘာတန်သၠုၚ်ဟွံမွဲဏီဂှ် ညံၚ်ဂွံသိုၚ်ပ္တန်ပ္တိုန်ဘာတန်သၠုၚ်ဂှ် ဒးဆက်ရေၚ်တၠုၚ်အာရောၚ်။
နိဿဲ –
(၁) သၞောဝ်ဥပဒေပရေၚ်ပညာ (အမျိုးသားရေးဥပဒေ ၂၀၁၄)
(၂) တၚ်နၚ် အ္စာအံၚ်ဇၞး (ကမ္မတဳပရေၚ်ပညာသမၠဲ)