ဟံၚ်နန် (ပါၚ်ကၟာ)
ဗွဲကိုပ်ကၠာ ပိုဲဒးကၠိုဟ်လဝ် အဓိပ္ပါယ်သၟတ်တံကဵု အဓိပ္ပါယ် Internet ရ၊ သၟတ်တံမ္ဂးဂှ် နကဵုဝေါဟာ အေၚ်္ဂလိက်မ္ဂး Youth ညးဟီုစရ။ သၟတ်တံမ္ဂးဂှ် ဒှ်ရတ် ဒှ်မတ်မၞိက် မပြဲပြဲ ပ္ဍဲလောကဏံရ။ လောကပိုဲ ဂွံရာၚ်ဆာဲ ဂွံကျေဝ်မံၚ်ဂှ် ဟိုတ်နူသၟတ်တံရ၊ အဝဲအဃောဍောတ်မံၚ်တေံဂှ် ဟိုတ်နူဂိုတ်ဂ္စာန် ကတ်လဝ်ပညာ ကေုာံ နဲကဲတၞဟ်ဟ်သာ်တံတုဲ ကာလဇၞော်တိုန်မ္ဂး ဒှ်ကၠုၚ် သဝ်ဝန်၊ အ္စာသိပ္ပံ၊ အ္စာနဲကဲပညာ၊ အ္စာကၠောန်က္ၜၚ်ကျာ၊ ကွဳစက်၊ ကွ္ပဳပၟတ်၊ အ္စာကၠောန်ကမ်ပျူတာ၊ စက်ဆက်စၠောံပရိုၚ် Telephone ၊ အ္စာပုတ်ရုပ် သိုၚ်ခၞံသ္ၚိတံရ။ အ္စာသီုဖအိုတ်တံဂှ် ဒှ်ညးဒတုဲဖဵုကဵုဍုၚ်လိုက်ဏံ သီုဖအိုတ်ရ၊ ဒှ်ညးပဠေဝ်ပဠေတ်ဍုၚ်လိုက် ဒှ်ညးဒက်ပ္တန်ဍုၚ်လိုက်ဏံ ဖအိုတ်ရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ သၟတ်တံဟီုမ္ဂး ဒှ်ရတ် ဒှ်မတ်မၞိက် သွက်လောကပိုဲ တန်တဴဒၟံၚ်လၟုဟ်ဏံရ။ သၟတ်မန်တံဟီုမ္ဂး ဒှ်ရတ် ဒှ်မတ်မၞိက် သွက်ဂကူမန်တံရ သာ်ဝွံ ကဵုဂွံဒှ်ညိ။
Internet ဟီုဂှ် International Computer network ဒှ်ဒၞါဲဆက်စၠောံလဝ် ကမ်ပျူတာ အလုံလိုက်မွဲရ။ ဟီုမွဲနဲပၠန်မ္ဂး A System connecting which is linking millions of computer around the world အဓိပ္ပါယ်ဍေံဂှ် ဒှ်နဲကဲ သၞောတ်ခံက်ဒၞက်လဝ်ကမ်ပျူတာ ဂၠိုၚ်ကဵုပြကောဋိကိုဋ် ပ္ဍဲအလုံဍုၚ်လိုက်ဏံမွဲရ။ Internet မ္ဂးဂှ် ဒးဟီုဗွဲခ္ဍန်မ္ဂး ဒှ်ဒၞါဲဓနက်ကျာရ၊ အလုံဍုၚ်လိုက်မွဲ သ္ဂောံကဵုပရိုၚ် – ကေတ်ပရိုၚ် ညးသ္ကံဂွံဂှ် ကမ်ပျူတာ မွဲကဵုမွဲ၊ မွဲဒၞါဲကဵုမွဲဒၞါဲ ဒးခံက်ဓနက် ဆက်စၠောံလဝ်ညးသ္ကံရ။
Internet ဟီုဂှ် ဒှ်ဒၞါဲ သွက်ဂွံကတ်လ္ၚတ် ပရေၚ်ဗဟုသုတ ပညာတၞဟ်ဟ်သာ်မွဲလေဝ် ဟီုဂွံရ။ အပ္ဍဲကဵု အေန်တာနေတ် ဒၞါဲခံက်ဓနက်ကျာဂှ် ပညာနွံ စုံဇဳကွေံရ၊ ဥပမာ e-book ဟီုဂှ် electronic books လိက်အုပ် ညးတက်လဝ်ကဵု တၞးစက္ခောတံ ဟွံသေၚ်ရ၊ လိက်အုပ် ဒးဗှ်ကေတ် နကဵုစက်ကမ်ပျူတာ တံရ။ e-commerce ဟီုဂှ် ဒှ်ဒၞါဲသွံရာန် ကပေါတ်ဖျာ ကၠောန်ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် ပ္ဍဲအေန်တာနေတ်ရ။
ဂွံဂၠာဲပရိုၚ် ပရူပရာမွဲမွဲဂှ်လေဝ် ဒးလုပ်ကဵု Website ရ။ Website မ္ဂးဂှ် ဒှ်ဒၞါဲကလိဂွံပရိုၚ်မာန်၊ ဒှ်ဒၞါဲ ဆဵုပရိုၚ် မမိက်ကဵုမွဲမွဲမာန်ဂှ် ညးဟီုစ Website ရ။ ဟီုမွဲနဲပၠန်မ္ဂး A computer with a domain name is called “a Website” ဂွံအာကဵု Website ဂှ်လေဝ် ဒးလုပ်ကဵုအေန်တာနေတ် ဒးအာကဵု On line လ္တူကျာဖအိုတ်ရ။ ယဝ်ဇကုမိက်ဂွံဂွံပရိုၚ် နူအေန်တာနေတ်တေံမ္ဂး ပရိုၚ်ဂှ် ဇကု down load စုတ် ပ္ဍဲကမ်ပျူတာဇကု သာ်ဂှ်ဟွံသေၚ်မ္ဂး ပ္ဍဲကဵုဖုၚ်ဇကု။ ပရိုၚ်ဇကုပၠန် ဇကုမိက်ဂွံပ္တိုန် လ္တူအေန်တာနေတ် ကဵုညးလောကတံတီမ္ဂး ပရိုၚ်ဇကုဂှ် ဒး Up-load စုတ် ပ္ဍဲအေန်တာနေတ်တေံရ။ ဝေါဟာ download ကဵု Up-load တံဂှ် တီမံၚ်သီုဖအိုတ်ရ။ မံၚ်အပ္ဍဲဍုၚ်လိုက်မွဲစွံ ညးပြံၚ်လှာဲမ္ဂး ဇကုလေဝ် ဒးပြံၚ်လှာဲကီုမှ ဍေံစှေ်ဗီုရ။ ဗီုညးတီဂှ် ဇကုတီလဝ်ကီုမှ အာမွဲစွံကဵုညးဂွံရ။ အေန်တာနေတ် ကော်ဂး ဒၞါဲခံက်ဓနက်ကျာဏံဂှ် ဒှ်အရာဒတုဲဖဵု ကဵုညးလောကတံဍာံဍာံရ၊ သၟတ်တ္ၚဲဏံကဵု internet ၜါပြကာဏံ ယဝ်ရ ဂွံပံၚ်ညးသ္ကံမ္ဂး မလေပ်ပြံၚ်လှာဲထောံ ဍုၚ်လိုက်ပိုဲဏံမာန်ရ။
ဍုၚ်လိုက်ပိုဲဏံဂှ် ဒှ်အာကွာန်မွဲဣရ၊ ဗီုဏံ ဟီုစမံၚ်အိုတ်ရ၊ ဍုၚ်လိုက်ပိုဲဏံ ဂွံဒှ်အာကွာန်ဂှ် ညးလဵု ကၠုၚ်သ္ပကဵုရော သၟိၚ်အိန်ဒေဝတဴတံ ကၠုၚ်သ္ပကဵုဟာ ဟွံသေၚ်ရ၊ Internet သ္ပကဵုလဝ်ရ၊ Internet ဂှ် ဒှ်ညးတၠဣဒ္ဓိရ၊ ကောန်ဍုၚ်လိုက်ဏံ သီုဖအိုတ်ဂှ် ညံၚ်ဂွံကြပ်ကၠုၚ်ညးသ္ကံဂှ် အေန်တာနေတ် သ္ပကဵုမာန်ရ။ မၞိဟ်သ္ၚောဲသ္ၚောဲဂှ် ညံၚ်ဂွံကြပ်ကၠုၚ်မာန်၊ မၞိဟ်ကြပ်ပ်ဂှ်လေဝ် ညံၚ်ဂွံသ္ၚောဲအာမာန်ဂှ် အေန်တာနေတ်ရ သ္ပကဵုမာန်ရ။ လက်ထက်ကၠာတေံဏံမ္ဂး ပြၚ်လိက်မွဲဍုၚ်ကဵုမွဲဍုၚ်မ္ဂး လအ်အာ ကြပ်ၜိုတ်ထပှ်တ္ၚဲရ၊ အခိၚ်လၟုဟ်မ္ဂး လၟုဟ်ပြၚ် လၟုဟ်စိုပ်ရ၊ ဍုၚ်အမေရိကာန်ကဵု ဍုၚ်မန်ဗၟာဏံဂှ် သ္ၚောဲခြာဒၟံၚ် ဂလိုၚ်ဂလိုၚ်ဏံဂှ် ရံၚ်ဗဵုမုခ်မတ်ညးသ္ကံတုဲ တက်ကျာညးသ္ကံဂွံရ။ မုက္တဵုဒှ်ဒၟံၚ် အပ္ဍဲဍုၚ်အမေရိကာန် တေံရောဟီုဂှ် လွာဲလွာဲဂှ် ပိုဲတီကေတ်မာန်ရ၊ ပ္ဍဲဍုၚ်ပိုဲဏံ မုဒှ်ဒၟံၚ်ရောဂှ်လေဝ် လွာဲဂှ် ညးတံတီကေတ်မာန်ကီုရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ လိုက်ပိုဲဏံ ၜိုန်ဇၞော်လှဲဒၟံၚ် ဂလိုၚ်လဵုကီုလေဝ် Internet ဏံ တံၚ်ပရပ်နၚ် ဖျုဲပရပ်နၚ် ကဵုထဍောတ်ဖျေံ ကဵုဒှ်အာ ညံၚ်ကွာန်မွဲကီုရ။
သ္ၚောဲမံၚ်ဂှ် ညံၚ်ဂွံကြပ်ကၠုၚ်၊ ကြပ်ဂှ် ညံၚ်ဂွံသ္ၚောဲအာဂှ် ညးလဵုမွဲသ္ပကဵုရော ဟီုဂှ် ဒှ်သၟိၚ် Internet ရ၊ ပ္ဍဲဂၠးတိဏံ အ္စာချူလိက်ဒယှ်မွဲ မၞုံယၟု Thomas friedman ညးဂှ် ဒှ်ကောန်ဍုၚ်အမေရိကာန်မွဲရ၊ နကဵုပၟိက်က်ိစ္စညး မမိက်ကဵုမွဲမွဲတုဲ ညးစိုပ်အာ ဍုၚ်ပြၚ်သေတ်တေံရ၊ စိုပ်အာဍုၚ်ပြၚ်သေတ်တေံတုဲ ညးဒးလိၚ်ကွဳစက် လိၚ်စမၞိဟ် Taxi ရ၊ တိုန်ဍိုက်ဂွံ ကွဳစက်လိၚ်စဂှ်တုဲ ညးတေံ ကဵု ကမ်ပျူတာ Laptop (ကမ်ပျူတာဇံက်ထွာဲ) ညးတေံမွဲမဂှ် ညးတေံ ကၠောန်မံၚ်ကမၠောန် ညးတေံရ၊ မၞိဟ်ဒဳကွဳစက်Taxi ဂှ်လေဝ် ညးတေံကေုာံဖုၚ်ညးတေံမွဲမ ညးတေံ ကေတ်အဆက် တက်မံၚ်ကျာ ကုဂကောံ အိန်ထံၚ်ညးတေံ အပ္ဍဲဍုၚ်အဖရိကတေံရ၊ တဲမွဲဒိုဟ်ဂှ် ဗက်ကွဳစက်တုဲ တဲမွဲဒိုဟ်ဂှ် ရပ်လဝ်ဖုၚ် တက်မံၚ်ကျာကဵုအိန်ထံၚ် ညးတေံရ။ အ္စာချူလိက်ဂှ် စိုပ်အာ ခဒမ်ဇူဟဝ်တေဝ် (Hotel) ဒၞါဲညးတေံ ဇူဒီုဂှ်တုဲ ညးသောၚ်ကဵု ခရိတ်ကွဳစက်တုဲ ညးတိုန်အာ ခဒမ်ဇူဒီု ညးရ၊ တၠကွဳစက် Taxi လေဝ် ဂၠံၚ်ညးတေံ ကဵုညးတေံ ညးတေံဆက်တိတ်အာရ။
ကာလဂှ် အ္စာချူလိက် Thomas friedman အဃောကွာ်တိုန်ဒၟံၚ် ဇိုၚ်တၞိန်ဟဝ်တေဝ်ဂှ် ညးတေံ ချပ်တိုန်သာ်ဏံရ။ “အဝ်… နူကၠၚ်ဏံ အဲဂဇအ်ဒၟံၚ်ကဵု မၞိဟ်ဒဳကွဳစက်ဂှ် ကြပ်ပ်ရ၊ ဆ္ဂး အရေဝ် မွဲပါၚ်လေဝ် ဟဂွံတက်ကျာ ညးသ္ကံသွံ၊ ပိုဲညးၜါ ၜိုန်ဂဇအ်ဒၟံၚ်ညးသ္ကံ မွဲစွံကြပ်ပ်ကီုလေဝ် ညံၚ်မသ္ၚောဲဒၟံၚ် ညးသ္ကံကီုရသွံ၊ ချပ်အာလ္ပာ်မၞိဟ်ဒဳကွဳစက် တက္ကသဳ မဒှ်ဂကူမၞိဟ်ဗ္စံက် နဳဂြောဂှ်မ္ဂး ညးတေံ ကေတ်အဆက် တက်ဒၟံၚ်ကျာကဵုဖုၚ် ကေုာံ အိန်ထံၚ်ညး မၞုံပ္ဍဲဍုၚ်အဖရိကတေံရ။ ညးတေံ နွံပ္ဍဲပြၚ်သေတ်တုဲ က္ဍတက်အာကျာ နကဵုဖုၚ် ကဵုအဖရိကတေံဂှ် ၜိုန်သ္ၚောဲဒၟံၚ်ဖိုဟ် ကီုလေဝ် ညံၚ်မကြပ်ဒၟံၚ် ညးသ္ကံကီုရ ဂးတုဲ friedman အံသဝ်တိုန် “အဝ်… Internet ဏံ မၞိဟ်ကြပ်ဒၟံၚ်ဂှ် ညံၚ်ဂွံသ္ၚောဲအာ၊ မၞိဟ်မသ္ၚောဲဒၟံၚ်ဂှ် ညံၚ်ဂွံကြပ်ကၠုၚ် ညးသ္ကံဂှ် ဍေံသ္ပကဵုမာန်ဒၟံၚ် ဏောၚ်သွံ”ရ။
ခေတ်ဏံဂှ် မိက်ဂွံကော်စ ခေတ်ဂတာပ်စိုတ်ရ။ ဂတာပ်ကဵုစိုတ်မၞိဟ်တံရ။ Internet ဂှ် ပြံၚ်လှာဲကဵု ဘဝပိုဲမၞိဟ်တံ ဂလိုၚ် ဂလိုၚ်ဏံမာန်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ကောန်ဂကူမန်ပိုဲတံ မိက်ဂွံဂတာပ်စိုတ် မိက်ဂွံဂတာပ်ခေတ်မ္ဂး ပညာဂတာပ်ခေတ် ပညာဂတာပ်စိုတ်ဂှ် ထေက်ကဵုဒးလေပ်လဝ်ရ။ စိုပ်ကၠုၚ်အခိၚ် ဒးလေပ်လဝ်ဘာသာ အေၚ်္ဂလိက် ကေုာံ ဘာသာကမ်ပျူတာ အေန်တာနေတ်တံရ၊ ပိုဲကောန်ဂကူတံ ၚုဟ်က္တဵုဂွံရ။ လ္ပတိက်သၠိၚ်မံၚ် အပ္ဍဲကဵုလ္ပံတေံရ၊ ညံၚ်ဂွံဒှ်ဍာံ ညံၚ်ဂွံဂွံဍာံဂှ် ဒးဂစာန်ရ၊ ညံၚ်ဂွံဒှ်ဒတုဲဖဵု သွက်ဇကု သွက်ဂကူဇကုဂှ် ဂစာန်ဂွံရ။
လုပ်ဝေၚ်အေန်တာနေတ်ပၠန်လေဝ် လုပ်ဒၟံၚ် chatting ဟီုအရေဝ် သၠာဲဂတး တက်ဝေၚ်ကျာကဵု သ္ကံရဲ မွဲတုဲမွဲသၟးဂှ် ဟွံတုဲရ။ ဂၠာဲဒၟံၚ်သ္ကံရဲ မွဲတုဲမွဲသၟးဂှ်လေဝ် ဟွံတုဲရ၊ အပ္ဍဲအေန်တာနေတ်ဂှ် ပညာသာ်လဵု ပိုဲဒးကေတ်ရော၊ ပညာသာ်လဵု ပိုဲဒးကတ်ဗ္တောန်ထေက်ရော သာ်ဏံ ဒးချပ်ဗ္စာ ဇြိုဟ်ဟ်နက်က်ရ၊ မုသ္ပရောဟီုမ္ဂး သၟတ်တံမ္ဂးဂှ် ၚုဟ်မးဇၞော်ဗွဲမလောန်ရ။ အဃောဇကု ဍောတ်မံၚ်ဏီဏံ ဗီုလဵုဂွံပ္တိတ်ပရဲ အပ္ဍဲအဝဲဇကု ဍောတ်သွတ်မံၚ်ဏံဂှ်ရော ဒးချပ်ရ။ ဘဝဟီုဂှ် ဍေံနွံဒၟံၚ်ကဵုဗၞတ်ဗ္ၜတ်ရ၊ အခိၚ်ဂှ် ဍေံဟွံမၚ်ပိုဲ၊ မုဇကုမိက်ဂွံဒှ် မုဇကုဒးစိုတ်ရောဂှ် တီလဝ်ပြဟ်ခ္ဍၚ် ခိုဟ်ခ္ဍၚ်ရ၊ ကာလဇၞော်တိုန်မ္ဂး ဒှ်မၞိ်ဟ်တၠအစောန် မာန်ရ။ မုဇကု ဒးဂၞပ်စိုတ်ကဵုကမၠောန်လဵုရောဂှ် ဂၠာဲဒဵုဆဵုညိ၊ ဒးစိုတ်ဂၠံၚ်လ္ပာ်ခိုဟ်ဂှ်ညိ၊ ဂၠံၚ်လ္ပာ်ပရေံဂှ် လ္ပဒးဂၞပ်ညိ၊ ဂၠာဲဂၠံၚ်ဟွံခိုဟ်မ္ဂး ဒးဆဵုအရာဟွံခိုဟ် ဒးဆဵုဘဲအန္တရာဲတံရ။
ဒၞါဲဏံ မိက်ဂွံလဴကဵု ပရူဒဒှ် ပူဂဵုတၠအစောန် ပူဂဵုတၟေၚ်ၚ်ၜါတၠရ၊ မၞိဟ်ၜါတၠဏံဟီုဂှ် ဒှ် steve jobs ကဵု Bill gates ရ။ အလုံဍုၚ်လိုက်ဏံ မၞိဟ်ဟွံတီ ညးၜါဏံ ဟွံမွဲရ။ ပူဂဵုၜါဏံ ဇၟာပ်ပ်မၞိဟ် တီဒၟံၚ်ဖအိုတ်ရ။ မၞိဟ်ၜါဏံ ညးမွဲလေဝ် မံၚ်ဘာဟွံစိုပ်ဒတုဲရ၊ ဒှ်သာ်ဂှ်ရ ညးမွဲလေဝ် ဟွံကလိဂွံ တဆိပ်ဒဳဂရဳ တက္ကသဵုရ။ ၜိုန်ဂှ်လေဝ် စိစောန် ဍိုက်ပေၚ်တဴကဵု စရာဲကွေံရ၊ မူဟိုတ်ရောမ္ဂး မုညးတံမိက်ဂွံဒှ်ဂှ် ညးတံတီ၊ အရာညးတံဒစိုတ် မုရောဟီုဂှ် ညးတံတီဒၟံၚ် နူအဝဲဍောတ်တ်တေံရ။ မုဇကုမိက်ဂွံဒှ်ဂှ် တီလဝ်ပြဟ်ခ္ဍၚ်တှေ် ဘဝဇကု အံၚ်ဇၞးပြဟ်ခ္ဍၚ်ရ။
Steve jobs ဂှ် အခိၚ်ညးတေံ စိုပ်အာဘာတက္ကသဵုဂှ် ညးကလိဂွံအာယုက် ၁၆-၁၇ သၞာံရ၊ မုညးတေံ ချပ်သာ်လဵုရောဟီုမ္ဂး “ၝ…ဘာတက္ကသဵုဏံ ၚုဟ်မးဍေံဂှ်လေဝ်က္ဍၚ်၊ မိမအဲ ညးတံပကောံ ပကေဝ်ကၠုၚ်လဝ် အလုံမွဲဘဝညးတံဂှ် ဒးအိုတ်ဒၟံၚ် အပ္ဍဲကဵုဘာတက္ကသဵုဏံရ၊ သြန်အိုတ်ဒၟံၚ် ဂလိုၚ်ဂလိုၚ် ဏံဂှ် ဂုဏ်ဖဵုဍေံ နွံၜိုတ်လဵုကီုရော၊ ဘာတက္ကသဵုဏံ မုရီုကဵုဘဝအဲဏံမာန်ရော၊ ဟွံဒှ်ရ…ဟွံဒှ်ရ ဘာတက္ကသဵုဏံ ရီုဗၚ်ဘဝအဲမာန် ဟွံသေၚ်ရ” ညးချပ်သာ်ဏံတုဲ ညးတေံဒေါံထောံဘာလက်ဂှ်ရ။ ဒေါံထောံဘာတုဲ ကမၠောန်ညးတေံ ဒးစိုတ်ဂှ် ညးတေံကၠောန်ရ။ ညးတေံ ဂိုတ်ဂစာန်ကမၠောန်တုဲ apple computer company ဂှ် က္တဵုဒှ်ကၠုၚ်ရ။ ကိုပ်ကၠာနူကဵုညးတေံ ဟွံဂွံအံၚ်ဇၞးဏီဂှ် ဂၠိုၚ်ကဵုဝါ ကေၚ်ကျ ကေၚ်ဟောံဗြံကၠုၚ် နွံကီုရ၊ သွက်ဂွံရပ်ဂှ် တဲပိုဲနွံဒၟံၚ်ၜါရ၊ တဲမွဲဂှ် ဗလးထောံယျတှေ် တဲမွဲပၠန် ညံၚ်ဂွံဗိုန်ဂှ် ဒးရပ်ကေမ်လဝ် ကၟောန်န်ရ၊ ညံၚ်ဂွံအံၚ်ဇၞးဂှ် ဒးကၟောန်ရ၊ ဍိုန်ၜတ်ဒၟံၚ်ဟွံဂွံရ။ ဟိုတ်နူကဵု steve jobs ဂစာန်ကၠုၚ်လဝ်တုဲ တ္ၚဲဏံ အလုံလို်က်ပိုဲမၞိဟ်ဏံ ဂွံရပ်စပ်စကာဒၟံၚ် ကွတ်တဲညးတေံ ကမ်ပျူတာ ကေုာံ ဖုၚ်အိပ်ပေဝ်လ်တံရ။ ဟီုကၠုၚ်ပရူကမ်ပျူတာ ကဵု ဖုၚ်အိပ်ပေဝ်လ်တံဂှ်မ္ဂး မၞိဟ်ဟွံဒးစိုတ်ဂှ် ဟွံမွဲရ။ လၟုဟ်မ္ဂး Steve jobs ဂှ် ဟွံမွဲပ္ဍဲလိုက်ဏံရ၊ ၜိုန်ဂှ်လေဝ် ကွတ်ပညာနဲကဲညးဂှ် ဆက်ဂျိုၚ်ဒၟံၚ်စၞးညး အပ္ဍဲလောကဏံဖိုဟ်ရ။
Bill gates ပၠန်ဂှ် အဃောတိုန်ဒၟံၚ်တက္ကသဵု သၞာံဒုတိယဂှ် ညးတေံ ဂြိပ်တိတ်နူဘာရ။ တိတ်နူဘာတက္ကသဵုတုဲ ကၠောန်ကမၠောန်ဇကု မဒးဂၞပ်ဂှ်ရ၊ ဟိုတ်နူဆာန်ကမၠောန်ကီု ဟိုတ်နူဓဝ်လွဳ ခိုဟ်ကီုတုဲ ကမ္ပနဳ Microsoft သွက်ဂွံဒှ်ဒတုဲဖဵု ညးလိုက်ဂှ် မံက်တိတ်ကၠုၚ် ပ္ဍဲလိုက်ဏံမွဲပၠန်ရ၊ ဍုၚ်လိုက်ပိုဲဏံ ဂွံပြံၚ်လှာဲအာ နကဵုကွတ်တၟေၚ်ၚ်ဂှ် ပူဂဵုၜါဏံ ရၚ်တၠုၚ်မာန်ကၠုၚ်ရ။ ညံၚ်ဂွံဒှ်အထံက်ကဵု ပရေၚ်ဇၞောဝ်မောဝ် လိုက်ဂှ်လေဝ် ပူဂဵုၜါဏံ ရၚ်တၠုၚ်ကၠုၚ်မာန်။ အခိၚ်လၟုဟ် Bill gates ဂှ် ဒှ်သေဋ္ဌဳ ဇၞော်အိုတ်မွဲ ပ္ဍဲလိုက်မၞိဟ်ဏံရ။ ဟိုတ်နူ ညးဆာန်ကမၠောန်ညး လ္ဂူလ္ဂူတပ်ပ်ဂှ်ရ သြန် ဒးဗက်ကၠုၚ် လက်ကြဴညးရ။ ဆာန်ကမၠောန်မ္ဂး သြန်ဒးဗက်ကၠုၚ် လက်ကြဴဏောၚ်ဂှ် ညးထ္ၜးဏာ သက်သဳသာဓကရ။ ဒဒှ်ရသၟတ်တံ ဒှ်ဒၟံၚ်ရတ် မၞုံကဵုၚုဟ်မး ပ္ဍဲလိုက်ဏံဏောၚ်ဟီုဂှ် ပူဂဵုၜါတၠဏံ ထ္ၜးဏာသက်သဳ မာန်အာကျေဝ်ဝ် လက်ဂှ်ရ။ သၟာၚ်နူပူဂဵုၜါဏံတုဲ ပူဂဵုမဖှ်သာ်ဏံ နွံတဴဗွဲမဂၠိုၚ်ဏီရ။ ဆာန်ကမၠောန်တုဲ ကၠောန်မ္ဂး ကမၠောန် ဟွံဍိုက်ပေၚ် ဟွံကျေဝ်ဂှ် ဟွံမွဲရ။ မိက်ဂွံဂွံသြန်တုဲမှ ကၠောန်ကမၠောန်မ္ဂး သြန်ဂှ် ဂွံကွေံရ၊ ဆ္ဂး ကွတ်ကမၠောန်ဇကု မကၠောန်ဂှ် ခိုဟ်ကီုလေဝ် ဟွံဍိုက်ပေၚ် က္ဍိုပ်ကၠံရ။
ကမၠောန်ညံၚ်ဂွံခိုဟ်ဂှ် ပ္တိတ်ဇြဟတ်တုဲ ကၠောန်မ္ဂး သြန်ဂှ် ဍေံဗက်ကၠုၚ် လက်ကြဴတွဵုရ၊ သြန်ဂှ် ဍေံဒှ်အရာ ဗက်လက်ကြဴ ကမၠောန်ရ။ သြန်ယဝ်အာဂတ မၞိဟ်ကၠောန်ကမၠောန်ဂှ်မ္ဂး မၞိဟ်ဂှ် မတ်ဂၠုအာမာန်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ဆာန်ကမၠောန်ဇကု မကၠောန်မံၚ်ဂှ်ညိ။ steve jobs ဟီု ရဴဝွံမ္ဂး “The best way to do great work is to love what you do” နဲကဲကၠောန်ကမၠောန်ခိုဟ်အိုတ်ဂှ် ပွမဆာန် ကမၠောန်ဇကု မကၠောန်ဒၟံၚ်ဂှ်ဟေၚ်ရ။ “Love what you do what you lov” ဆာန်ကမၠောန် ဇကုကၠောန်၊ ကၠောန်ကမၠောန် ဇကုဆာန်ဂှ်မ္ဂး ဘဝ ဒးအံၚ်ဇၞးဟေၚ်ရ။ အခိၚ်ပ္ဍဲဘဝဇကုဂှ် ဗီုလဵုမိက်ဂွံကဵုဍေံအိုတ်ရော? ကၠောန်ကမၠောန်လေဝ် အခိၚ်အိုတ် ဟွံကၠောန်လေဝ် အခိၚ်အိုတ်ဒၟံၚ် တုပ်ပ်ရ။ အခိၚ်ဂှ် အိုတ်ဒၟံၚ်အရိုဟ်တ္ၚဲရ၊ ဍေံအိုတ်အာ ဂလိုၚ်လဵုရောဟီုမ္ဂး စဵုကဵုမွဲမဏေတ်လေဝ် ဟွံသှေ်ဂှ် ဍေံအိုတ်အာမာန်ရ။ စနူကဵုအခိၚ်လဵုတုဲ ပိုဲတံဗျုကၠုၚ်မံၚ်ရော ယဝ်သၟာန်မ္ဂး စနူကဵုအခိၚ် သၠးတိတ်ကၠုၚ် နူကဵုဂဝ်ဂၞဴမိတေံရ ဗျုကၠုၚ်မံၚ်၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ကၠာနူအခိၚ်ဇကု ဟွံအိုတ်ဏီဂှ် ထ္ၜးအစောန် ဂွံရ။ ပိုဲဂစာန်ကၠောန် ကွေံကွေံမှ ၜိုတ်ဒးဂစပ်၊ ညးပြံၚ်သၠာဲမ္ဂး ဇကုပြံၚ်သၠာဲဗက်ကီုမှ စှေ်ဗီုရ။ ပြံၚ်လှာဲ ဂၠံၚ်လ္ပာ်ခိုဟ်ဂှ် မိက်ဂွံဟီုရ၊ သာ်ဂှ်ဟွံသေၚ်မ္ဂး ဇကုဂလုဲသှေ် ကဝက်မံၚ်ဍာ်ရ။
အမေရိကာန်တံလေဝ်ဂစာန်၊ ကြုက်တံလေဝ်ဂစာန်တှေ် မန်တံလေဝ် ဒးဂစာန်ကီုရ၊ ဂွံမံၚ် ပ္ဍဲဍုၚ်လိုက်ဏံဂွံဂှ် ရုန်ဂစာန်ဒၟံၚ်တွဵုမှ ၜိုတ်ဒးဂစပ်၊ ဒိုအ်ဒၟံၚ် ဇူဒၟံၚ်ဟွံဂွံ။ ဒးချဳဒရာၚ်ဒၟံၚ် လၟိုန်ရ၊ ကဂမၠိုၚ်တံဂှ် ၜိၚ်ဒၟံၚ်တွဵုမှ မံၚ်အပ္ဍဲဍာ်ဂွံရ။ ဂစေံမ္ဂးဂှ် ပဝ်ဒၟံၚ်တွဵုမှ အာလ္တူကျာဂွံ၊ ဒိုအ်ထောံမ္ဂး ဒတုံပြဟ်စှေ် နူအာကာသတေံဏောၚ်၊ ပိုဲမၞိဟ်တံလေဝ် ရုန်ဂစာန်ဒၟံၚ်တွဵုမှ မံၚ်အပ္ဍဲဍုၚ်လိုက်ဏံဂွံ၊ ဂကူမန်ပိုဲလေဝ် ရုန်ဂစာန်ဒၟံၚ်တွဵုမှ မံၚ်အပ္ဍဲကၟိန်ဍုၚ်ပိုဲဏံဂွံ။ သာ်ဂှ်ဟွံသေၚ်မ္ဂး စိုပ်အာဘဝ ကကၠေံအာ အကြာကဝေက် ဏောၚ်။
မၞိဟ်ချူလိက်ဏံ ကေၚ်ဗှ်လဝ်လိက် “Thomas Friedman” မွဲအုပ်၊ ယၟုလိက်ဂှ် “The world is flat” အဓိပ္ပါယ်ဍေံဂှ် ဂၠးတိပိုဲဏံ ထပှေ်အာဣရ ဂးတုဲ အပ္ဍဲလိက်အုပ်ညးဂှ် ညးထ္ၜးလဝ် ဗီုဂလာန် ကောန်ဂကူ အဖရိကတံမွဲပိုဒ် အတိုၚ်သၟဝ်ဏံရ။
“Every morning in Africa, agazelle wakes up, It knows it must run faster than the fastest lion or it will be killed.
Every morning a lion wakes up.
It knows it must out run the slowest gazelle or it will starve to death.
It doesn’t matter whether you are a lion or gazelle,
When the sun comes up, you better start running”
အဓိပ္ပါယ်ဗတ်မန်- “အပ္ဍဲဍုၚ်အဖရိကတေံ ဇၟာပ်ပ်ဖါနူဂယး ဒြာဲဍောတ်မွဲ ၚုဟ်က္တဵုနူသတိက်ရ၊ ဒြာဲဍောတ်ဂှ် တီဒၟံၚ်ဒဒှ်ရ ညးတေံ ဒးဂြိပ်မြက်နူ ဇာဒိသိုၚ် မဂြိပ်ပြဟ်အိုတ်ဂှ်ဏောၚ် သာ်ဂှ် ဟွံသေၚ်မ္ဂး ဇကု ဘိုအ်ဂွံဒှ်စၞဇာဒိသိုၚ်ရနွံ။
သာ်ဂှ်ကီု ဇၟာပ်ပ်နူဂယးမ္ဂး ဇာဒိသိုၚ်မွဲ ညးတေံ ၚုဟ်က္တဵုနူသတိက်ရ၊ ဇာဒိသိုၚ်ဂှ်လေဝ် တီဒၟံၚ် ဒဒှ်ရ ညးတေံ ဒးဂြိပ်မြက် နူဒြာဲမဂြိပ်အိၚ်အိုတ်ဂှ်ဏောၚ်၊ သာ်ဂှ်ဟွံသေၚ်မ္ဂး ဇာဒိသိုၚ်ဂှ် ကၠောဝ်စၞတုဲ ဒးချိုတ်ဏောၚ်။
မၞးဂှ် ဇာဒိသိုၚ်မွဲဟာ ဒြာဲဍောတ်မွဲဟာဂှ် ကိစ္စဟွံဇၞော်ကီုလေဝ် ကာလတ္ၚဲတၟးကၠုၚ်မ္ဂး မၞးဒးစဂြိပ် (ဗွဲစၟတ်) ရ။
“ဒၞါဲဏံ မိက်ဂွံဗပေၚ်ညိဂှ် မၞးဂှ် ဒှ်မြာ်မွဲဟာ ဒှ်ၜိုပ်မွဲဟာဂှ် ကိစ္စဟွံဇၞော်ရ ကာလတ္ၚဲတၟးကၠုၚ်မ္ဂး မၞးဒစဂြိပ် ဒးစပဝ်တွဵုရ။
ဣဏံဂှ် ဒှ်ဂလာန် ကောန်ညးဍုၚ်အဖရိကတံရ၊ ဗီုလဵုဒှ်ဒှ်ရ မံၚ်ဒၟံၚ်ပ္ဍဲလောကဏံဏီမ္ဂး ဟွံရုန်ဂစာန် ဟွံဂြိပ်တှေ် လလုဲရ၊ သှ်ၜေက် လက်ကြဴညးတၞဟ်ရ၊ ဇာဒိသိုၚ်ဂြိပ် ဂလိုၚ်လဵုပြဟ်ဟ်ရ ဒြာဲတံ ညံၚ်ဂွံဂြိပ်ပြဟ်နူ ဇာဒိသိုၚ်ဂှ် ဂစာန်မာန်မှ ဂွံဂျိုၚ်လမျီုမာန်၊ ဇာဒိသိုၚ်တံပၠန်လေဝ် ဇကုဗီုလဵုအိၚ်ၚ်ရ ဂြိပ် ညံၚ်ဂွံပြဟ်မြက်နူဒြာဲ မဂြိပ်အိၚ်အိုတ်ဂှ် ဂစာန်မာန်မှ (ဟွံအေၚ်ကၠောဝ်တုဲ) ဂွံဂျိုၚ်လမျီုမာန်၊ သာ်ဂှ် ဟွံသေၚ်မ္ဂး ဇာဒိသိုၚ်တံ ကၠောဝ်စၞဒးချိုတ်ဏောၚ်။
ပိုဲမၞိဟ်တံလေဝ် တ္ၚဲတၟးတိုန်မ္ဂး ရုန်ဂစာန် ညံၚ်ဇာဒိသိုၚ် ကဵု ဒြာဲတံကီုမှ စှေ်ဗီု ဒးရးဏောၚ်၊ ဟွံဂစာန်မ္ဂး ဘဝဇကု ကၠေံအာ အကြာညးတၞဟ်တံဏောၚ်၊ ပိုဲမန်တံလေဝ် အရေဝ်ပိုဲ လိက်ပိုဲ ယေန်သၞာၚ် ဘာသာ သာသနာပိုဲ ပိုဲဟွံဂစာန်မၚ်မွဲမ္ဂး ညံၚ်ဒြာဲဒးဒုၚ်သ္ၚာဲကဵု ဇာဒိသိုၚ်တံဂှ်ကီု ပိုဲကောန်ဂကူမန်တံ ဒးဒုၚ်သ္ၚာဲကဵု ဂကူညးတၞဟ်တံ ချိုတ်ပၠိုတ်ရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ လ္ပသ္ပအ်သာညိ၊ သွက်ဂွံမၚ်မွဲ သွက်ဂွံပဠေဝ်ပဠေတ် သွက်ဂွံကတ်ဗ္တောန်ဂှ် ဒးမံၚ်ကဵုအခိၚ်လၟိုန်ရ။ လဇုဲအာ ပြဟ်အာဟီုဂှ် ဟွံမွဲရ၊ သွက်သ္ဂောံ ကၠောန်ကမၠောန် ခိုဟ်ဟ်ဂှ် ဒးမံၚ်ကဵုအခိၚ်လၟိုန်ဏောၚ်။
သၟတ်ပိုဲတံဂှ် ကဵုလီုလာ်အာဟွံဂွံရ၊ သၟတ်မန်ပိုဲတံဂှ် ဒှ်ဒြပ် ဒှ်ရတ် ဂကူပိုဲရ၊ ရတ်ဂကူပိုဲဏံ လီုလာ်အာမ္ဂး ဂကူမန်ပိုဲလေဝ် ဒးလေၚ်ရ၊ ဒးဟောံရ၊ သၟတ်မန်ပိုဲဏံရ ဒှ်မၞိဟ်သ္ဂုတ်သွာတ်ကဵု ပရေၚ်ကံကုသဵု အနာဂတ်မန်ပိုဲရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ သၟတ်မန်ပိုဲဂှ် ကဵုလီုလာ် စာ်ထောၚ်အာဟွံဂွံ။ ဂၠံၚ်ဍာန် သ္ၚိဌာန် လီုလာ်အာဂှ် ပဠေဝ်ပဠေတ်လောဲမံၚ်၊ ကၠေၚ်က္ဍဟ်မၞိဟ်တံ လီုလာ်အာမ္ဂး ပဠေဝ်ဟွံလောဲရ။ ကလိဂွံ ဘဝမၞိဟ် မွဲဘဝဂှ် သွက်ဂွံပလီုပလာ်ထောံ ဟွံသေၚ်၊ ဘဝ အဆက်က် ညံၚ်ဂွံခိုဟ်တိုန်အာ ဒဵုစိုပ် ဍုၚ်ဇၞော်နိဗ္ဗာန်တေံဂှ် ဒးပ္တံလဝ်ပါရမဳဏောၚ်ဂှ် ပိုဲတံထေက်ကဵုဒးတီလဝ်။ ဘဝမၞိဟ်ဟီုဂှ် ကလိဂွံဝါတ်သန် ဟိုတ်ဂှ်ရ ညံၚ်ဂွံထေက်တန်ကဵု ၚုဟ်မးဘဝဂှ် ပိုဲတံဒးမံၚ်အာဏောၚ်။
သၟတ်ပိုဲ ညံၚ်ဂွံတီဂှ် ဂၠိုက်ဂၠာဲညိ၊ ကတ်လ္ၚတ်ညိ၊ ဟွံတီဂှ် ဒှ်အန္တရာယ်ဇၞော်အိုတ်ရ၊ ဗှ်လိက်ဂၠိုၚ်ၚ်ညိ၊ လိက်ဂှ် ဒှ်သ္ကံရဲ၊ ဒှ်ညးပဠေဝ်ပဠေတ်ကဵု ဘဝဇကုရ၊ ဂဥုဲချေံ အရက်သုရာ ဗဳယျာတံဂှ် ဒှ်သ္ကံရဲ မပလီုပလာ်ကဵု ဘဝဇကုရ၊ ရုဲသ္ကံရဲလ္ပကဵုဗၠေတ်ညိ၊ ပ္ဍဲ Internet ပၠန်လေဝ် မုပညာကေတ်ရော နွံဒၟံၚ်သီုဖအိုတ်ရ။ ဆ္ဂး မံၚ်ပ္ဍဲဍုၚ်လိုက်ဏံမ္ဂး ဂုဏ် ကဵု ဒုဟ် (pros and cons) နွံဒၟံၚ်သီုၜါသာ်ရ။ အရာလဵု နွံကဵုဂုဏ်၊ အရာလဵု နွံကဵုဒုဟ်ဂှ် ပိုဲကောန်ဗုဒ္ဓဘာသာတံ တီဒၟံၚ်သီုညးဖအိုတ်ရ။ တီဒၟံၚ်ဖိုဟ် သ္ပပန ညံၚ်ဟွံတီဂှ်ရနွံ၊ ၚုဟ်ဒၟံၚ်ဖိုဟ် သ္ပညံၚ်မသၠိၚ်ဂှ်ရနွံ၊ ကွတ်ပညာ နွံကဵုဂုဏ်ဖဵုဂှ် ကတ်ဗ္တောန်ညိ၊ နဲကဲပညာ ဒှ်လလေၚ်ဖဵုဂှ် ဝေၚ်ပါဲညိ၊ ၜိုန်ဒှ်ဂုဏ်ဖဵု သွက်ဇကုကီုလေဝ် ယဝ်ဒှ်လလေၚ်ဖဵု သွက်ညးတၞဟ်မ္ဂး ဟွံထေက်ကဵုကတ်ရ၊ လုပ် Internet မ္ဂး အ္စံၚ်အ္စာဇကုလေဝ် ဟွံမွဲဗ္ဒာဲဇကု၊ မိမဇကုလေဝ် ဟွံမွဲဗ္ဒာဲဇကု၊ သွက်ဂွံ စၞောန်ထ္ၜးကဵု ဂၠံၚ်ခိုဟ် ဂၠံၚ်ပရေံဂှ် ဇကုရ ဒှ်အ္စံၚ်အ္စာ ဒှ်မိမ ဇကုရ၊ ဇကုရ ဒှ် Supervisor ၊ ဒှ်မၞိဟ် ထ္ၜးဂၠံၚ် စၟဳစၟတ် မၚ်မွဲထိၚ်ဒဝ် ဇကုဇကုရ။
အပ္ဍဲ ၂၁ ဗွဝ်ကၠံဏံ ဒးအာကဵုနဲကဲပညာတံရ၊ နဲကဲပညာ technology ဟွံလေပ်လဝ်မ္ဂး ပရေၚ်ဇၞော်မောဝ် တောတက်တံလေဝ် လဇုဲလဇအာဏောၚ်၊ ဗီုလဵုဒှ်ဒှ်ရ နဲကဲပညာတံလေဝ် ဒးလေပ်လဝ်ဏောၚ်၊ ဘာသာအေၚ်္ဂလိက် ကမ်ပျူတာတံလေဝ် ဒးလေပ်လဝ်ဏောၚ်၊ ကွတ်ပညာတံဝွံ ဟွံလေပ်လဝ်မ္ဂး မံၚ်ဟွံဂွံရ၊ ခေတ်ဍေံ အာတ်မိက်ကၠုၚ်ဣရ၊ ဒးကတ်ဗ္တောန်ဟေၚ်ရ၊ ဒြပ်သၟးနွံတုဲ ပညာဟွံမွဲမ္ဂး ဟွံဍိုက်ပေၚ်ရ။ ပညာနွံတုဲ ဒြပ်ဟွံမွဲလေဝ် ဟွံဍိုက်ပေၚ်ရ၊ ပညာကဵုဒြပ်နွံတုဲ ဒ္ဂေတ်ပဋိပတ် လီုလာ်မံၚ်ဂှ်လေဝ် ဟွံဍိုက်ပေၚ်ပၠန်ရ၊ ဒြပ်,ပညာ,ဒ္ဂေတ်ပဋိပတ် သီုပိသာ်ဏံ ဍိုက်ပေၚ်မ္ဂး ဘဝမၞိဟ်ဂှ် ခိုဟ်(ok)ဟီုစဂွံရ၊ ပညာဟွံမွဲမ္ဂး ဒြပ်ဒးကဵုနွံ၊ ဒြပ်ဟွံမွဲမ္ဂး ပညာဒးကဵုနွံ၊ ဆ္ဂး ဒ္ဂေတ်ပဋိပတ်မွဲဂှ် ဒးကဵုနွံဒၟံၚ်လၟိုန်ရ၊ ဒ္ဂေတ်ပဋိပတ်မွဲ လီုမံၚ်မ္ဂး ဘဝမၞးဂှ် မုလေဝ် ဟွံသှေ်ရ၊ ဒ္ဂေတ်ပဋိပတ်ဂှ် ဍေံဟွံရုဲခေတ် ဟွံရုဲအခိၚ်ရ၊ ဒးကဵုနွံဒၟံၚ်လၟိုန်ရ၊ ဒ္ဂေတ်ပဋိပတ်ဂှ် လမျီုပိုဲရ၊ ခေတ် ကဵု အခိၚ် ပြံၚ်လှာဲဒၟံၚ်ကီုလေဝ် ဒ္ဂေတ်ပဋိပတ်ဇကုဂှ် ကဵုပြံၚ်လှာဲထောံဟွံဂွံရ၊ သမ္မတအမေရိကာန် Thomas Jefferson ညးဟီုသာ်ဏံရ၊ In matters of style, swim with the current, in matters of principle,stand liken a rock အဓိပ္ပါယ်ဂှ် “စပ်ကဵုကိစ္စဗီုပြၚ်(သတာဲလ်) တံမ္ဂး ၜိၚ်ဗက်ဇၟောဝ်ဍာ်ခေတ်ညိ၊ စပ်ကဵုကိစ္စ ဒ္ဂေတ်ပဋိပတ်မ္ဂး ဒတဴခိုၚ်ခိုၚ် ညံၚ်တၟံတိုၚ်မွဲညိ” ဂးရ။
ရံၚ်အာထိုၚ်ပဠောံသၟတ်တံမ္ဂး သြန်နွံပေၚ်မံၚ်၊ ရံၚ်အာထိုၚ်စၞာံပၠန်လေဝ် တၞးသြန် တန်မွဲဠက် ဖအိုတ်၊ ရံၚ်အာပ္ဍဲတဲသၟတ်တံပၠန်လေဝ် ဖုၚ်ၜါၜါမ၊ ဆ္ဂး ရံၚ်အာ ပ္ဍဲကဵုက္ဍိုပ်သၟတ်တံမ္ဂး ကၠေၚ်က္ဍဟ်ဟွံမွ္ဂဲ ကှ်ဇတ်မံၚ်ရ၊ ဒှ်သာ်ဏံမ္ဂး သၟတ်ပိုဲတံ ဒှ်ဒၟံၚ် Zero သုညရ။ ညံၚ်ဟဂွံဒှ် Zero သုညဂှ် သၟတ်ပိုဲတံ ဂစာန်ကတ်ပညာညိ၊ မံၚ်သ္ၚောဲကဵုအရက် သုရာ ဗဳယျာ ဂဥုဲချေံတံညိ၊ သၟတ်တံဟီုမ္ဂး ဒးဒှ်သက်သဳ သာဓကခိုဟ်ကဵု ညးဍုၚ်လိုက်တံဏောၚ်၊ ဒးဒှ်သက်သဳသာဓကခိုဟ်ကဵု ညးပွဳပွူဇကုဏောၚ်၊ ကဵုဂွံဒှ် မၞိဟ်ဟံၚ်ပြာ်ဂကူ မၞိဟ်မၚ်မွဲဂကူဇကုညိ၊ လ္ပကဵုဒှ် မၞိဟ်ပလီုပလာ်ဂကူဇကုညိ၊ ဒၞါဲသၟတ်ပိုဲ ဂွံအာဝေၚ်ဂှ် ဆေၚ်အရက် ဆေၚ်ဗဳယျာ၊ ဒၞါဲဝေၚ်ဖေဝ် ဒဇဵုစာၚ် ဒၞါဲသြန်ဒးအိုတ်တံ ဟွံသေၚ်ရ၊ သၟတ်တံ ထေက်ကဵု ဒးအာဝေၚ်ဂှ် ဆေၚ် Internet cafe ၊ ဆေၚ်လိက်၊ တိုက်ဗှ်လိက်၊ အခိၚ်လၟုဟ်ဟီုမ္ဂး တိုက်ဗှ်လိက် ခေတ်တၟိ ညးကော်စ cybrary ၊ ပ္ဍဲတိုက်ဗှ်လိက် cybrary ဏံ e-books နူ Internet ၊ on line တံဂှ် စၠောံပၠောပ် ပ္ဍဲကမ်ပျူတာ ပ္ဍဲဖုၚ်ဇကုတုဲ ဗဵုပ္ဍဲသ္ၚိဇကုဂွံရ။ ဗှ်ပ္ဍဲတိုက်ဗှ်လိက်တေံလေဝ် ဂွံရ။ ဌာန်ဒၞါဲ ကလိဂွံပညာဂှ် ဒှ် Stadium ဒၞါဲသၟတ်ပိုဲတံ ဒးအာဝေၚ်ရ။
ပ္ဍဲကဵုမဳဒဳယျာ (media) ဟီုဂှ်လေဝ် ကတ်လ္ၚတ်ကေတ် ပရေၚ်ပညာ ကလိဂွံမာန် စုံစုံဇဳဇဳကီုရ၊ မဳဒဳယျာဟီုဂှ်လေဝ် ဒှ်ဒၞါဲ ကဵုပညာကုပိုဲမၞိဟ်တံကီုရ။ လိက်အုပ်မဂ္ဂဇြေန်၊ ဂျာနေဝ်တံ၊ TV တံ ရေဒဳယောတံ၊ လိက်ပရိုၚ်တံဒှ်တမ် ကော်စမဳဒဳယျာ ဒၞါဲကဵုပညာ သွက်ပိုဲဖအိုတ်ရ။ မဳဒဳယျာဟီုဂှ် နွံဒၟံၚ်ၜါသာ်၊ Hot media ကဵု Cold media ရ၊ Hot media ဟီုဂှ် မဳဒဳယျာ က္တဴက္တဴ စပ်ကဵုပရေၚ်လဟိၚ်စိုတ် မပ္တံကဵုဒွက်၊လဝေၚ်ဇာတ်၊ ပရေၚ်လှေ်ဒယှေ် ရုပ်ဂမျိုၚ်တံရ။ Cold media ဟီုဂှ် ဒှ်မဳဒဳယျာ ၜိုဟ်ဟ် ဍေံကဵုဗဟုသုတ ဍေံကဵုပညာ ကုပိုဲမၞိဟ်တံရ။ မဳဒဳယျာ ၜါသာ်ဏံ နွံပၟိက်သီုၜါသာ်ရ။ ဆ္ဂး Cold media ဂှ် ကြက်ဍေံနွံတုဲ ဒှ်အရာကဵုပညာ ကုပိုဲမၞိဟ်တံရ။ Hot media ဂှ် ကဵုဇြဟတ်ဍေံဂၠိုၚ်မ္ဂး ဟွံခိုဟ်ရ။ ဍာံဍာံတေံ ဗက်စပရေၚ်မိပ်ဇြိပ် ဂၠိုၚ်မ္ဂး မၞိဟ်လီုရ။ သၟတ်ပိုဲတံဂှ် ဗက်လ္ပာ်မိပ်သၟးရဂၠိုၚ်တုဲ ဒှ်တၚ်ဍိုန်လျကဵု သၟတ်ပိုဲတံရ။ တၚ်ဏံဂှ် ထေက်ကဵုဒးပဠေဝ်ပဠေတ် ဇၞော်ကဵုဇြဟတ်ရ။
လ္ပပတုပ်ဗက်ရုဲတံညိ၊ ပတုပ်ဗက်သာဲညိ၊ သာဲဟီုဂှ် ဍေံဗက်ဂၠာဲဇာပ်ဍောၚ်ပကဴတံရ၊ ဍာ်သာဲဟီုဂှ် ဒှ်ဂဥုဲ သွက်ဂွံဝဳယဲမၞိဟ်တံရ၊ ရုဲဟီုဂှ် ဗက်ဂၠာဲဇာပ်ဇြောတ် သမၟုဲ သမၟေၚ်တံတုဲ ဗက်ပရးယဲကဵု ပိုဲမၞိဟ်တံရ။ သၟတ်ပိုဲတံလေဝ် ဘဝဇကု မိက်ဂွံဇၞော်မောဝ် သၠုၚ်ပြဲတိုန်မ္ဂး ဒ္ဂေတ်ဗက်နဲကဲသာဲညိ။ ဒ္ဂေတ်ဗီုကဵုရုဲဂှ် လ္ပကေတ်ညိ၊ ညးညးအဲအဲ ဝေၚ်ပါဲအိုတ် မိက်ဂွံဖတိုက်ဖအောဝ်ဏာ နမေတ္တာရအဴ။
Our youngsters are our future leaders.
သၟတ်ပိုဲတံမ္ဂးဂှ် ဒှ်က္ဍိုပ်သ္ကိုပ် အနာဂတ်ပိုဲရ။ 
