Category: ပရိုၚ်

မာံတၠအံၚ် ပတိုန်ထ္ၜးလဝ်ရ။

သၟာန် ။ ။ စပ်ကဵုဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ ကၠောန်သ္ပမံၚ် ကောံဓရီုကုဂကောံနာနာတံဂှ် ရန်ကဵုအကာဲအရာ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တ္ၚဲဏံတုဲ ကၠောန်သ္ပဟာ သောၚ်ကလးကဵုညိ။

သွဟ် ။ ။ စပ်ကဵုဂကောံနာနာပိုဲ သ္ပမံၚ်ကောံဓရီုလၟုဟ်ဏံဂှ် တန်တဴကဵု သီုၜါရ၊ မွဲဂှ် ပရေၚ်ကမၠောန် ဌာနပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဏံဂှ် ဒးဆဵုဂဗကဵု ဂကောံနာနာ (၆) ဂကောံဏံဏောၚ်ဂှ် လၟေၚ်ကမၠောန်ရ။
လ္တူလၟေၚ်ကမၠောန်ဏံဂှ်တှေ် ဟီုစတှေ် ဒးကၠောန်အာဏောၚ်၊ ဆေၚ်စပ်ကဵုဌာနပိုဲ ကမၠောန်ဌာနပိုဲ မွဲကီုတှေ် ဒးကၠောန်အာဏောၚ်၊ သ္ပကမၠောန်မွဲ မုရောဟီုတှေ် အခိၚ်အခါ ကာလဏံ ကိစ္စဇၞော် ဣဂှ်တှေ် လစွံစိုတ်ဗော်ပိုဲဏံဂှ် ဂကောံနာနာပိုဲ ဂွံတီဖအိုတ်၊ ဂွံတီဂွံကၠိုဟ်တုဲတှေ် မွဲအဆံၚ်ပၠန် သီုဂွံဖျေံသောၚ်ကလးကဵု ညးဍုၚ်ကွာန်တံ ကောန်ဂကောံနာနာတံ နွံတုဲတှေ် ပိုဲဒးလဴထ္ၜးဏောၚ် ဣဏံဂှ် တာလျိုၚ်ပိုဲနွံ တုဲတှေ် အကာဲအရာ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် လၟုဟ်ဏံဂှ်လေဝ် မွဲအခိၚ်မွဲကာလဂှ်လေဝ် မွဲကဵုမွဲကာလဂှ်တှေ် ပြံၚ်လှာဲပြဟ်မံၚ်ဏောၚ်၊ ပ္ဍဲအရာပြံၚ်လှာဲပြဟ်ဏံဂှ်တှေ် လၟုဟ်ဂှ် ပဵုတုဲတှေ် ကိစ္စဇၞော်ကၠုၚ်၊ လ္ၚဵုဂှ် ညာတ်ကၠုၚ် ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ ပရေၚ်ချဳဒရာၚ် ဍိုန်လျမံၚ် မၞိဟ်လ္ၚဵုညာတ်ကၠုၚ်၊ ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိဂှ် ဟွံပါလုပ် ပ္ဍဲကရောံချဳဒရာၚ်ဏံပုဟ် ညာတ်ကေတ်ဗီုဂှ်၊ ဆဂး ညအ်တှေ် ပိုဲသောၚ်ကလး ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိဂှ် ပါလုပ်ကရောံတံဏံ နွံမံၚ်ရဏောၚ်၊ ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိဂှ် ဆက်စပ်မံၚ်ကဵု ဂကောံရပ်လွဟ်ဟလိုၚ်တုဲတှေ် ဒးပညဳ ဇိၚ်တပ်ကဵု ဂကောံရပ်လွဟ်တၞဟ်တၞဟ်နွံကီု တုဲတှေ် ဒေသပိုဲ အကာဲအရာပိုဲဏံလေဝ် နဲလဵုဂွံကၠောန် ဗီုလဵုဂွံကၠောန် ဣဏံလေဝ် နွံမံၚ်ကီုဏး၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ လ္တူဏံ လစွံစိုတ်ဗော်ပိုဲ ညံၚ်ဂွံကၠိုဟ်ခၠၚ်အာ သ္ပကမၠောန်ဇၞော်ဇၞော်မွဲတုဲတှေ် ပိုဲစှေ်ဆဵုဂကောံနာနာတံ၊ နွံမွဲပၠန်ဂှ် မုရောဟီုတှေ် ဆေၚ်စပ်ကဵု အရၚ်ဇြဟတ်၊ ဇြဟတ်မၞိဟ်၊ ဇြဟတ်ရုပ်ဝတ္ထု၊ ဇြဟတ်ရီုဗၚ်နာနာသာ်တံဏံဂှ် ပ္ဍဲကဵုဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ ညးဂှ်မွဲ ၊ ပူဂဵုလဵုမွဲ ၊ စိုတ်ထတ်ဇြဟတ်နွံ မၚ်မွဲမာန်ဏောၚ်တှေ်လေဝ် ညံၚ်ဂွံပံၚ်ကၠောန် ကဵုဇြဟတ်ကုဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ ကၠုၚ်ဆဝ်မ္ၚုဟ်၊ ကၠုၚ်ကသေအ်ကၟဝ်ကဵု ဂကောံနာနာတံရ။ ဒှ်မံၚ်ရန်တၟံၜါသာ် ရန်တၟံမွဲဂှ် ရန်တၟံဂွံလဴကလး အကာဲအရာ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တ္ၚဲဏံ၊ မွဲလ္ပာ်ဂှ် ဆေၚ်စပ်ကဵု ညးတံဂွံပါလုပ် ကရောံပိုဲမွဲစွံ ဂွံဒှ်ဇြဟတ်ပိုဲမွဲစွံ အကာဲအရာသီုၜါဂှ်ရ။

သၟာန် ။ ။ လတူကၠောန်သ္ပလဝ် ကောံဓရီုတုဲတအ်ဂှ် သရောပ်တုဲ သ္ၚဳဂၠိပ်ကဵု တၚ်ဂွံဇြဟတ်၊ တၚ်ဍိုန်လျ တအ်ညိ။

သွဟ် ။ ။ မိက်ဂွံဟီု တၚ်ဂွံဇြဟတ်ကၠာ၊ တၚ်ဂွံဇြဟတ်ကၠာဂှ်တှေ် လပိုဲဖျေံလဝ်သ္ဂုတ်သွာတ် ပ္ဍဲကဵုလိက်လလောၚ်တြးပိုဲ စပ်ကဵုလ္တူအလဵုအသဳဏံ လ္တူအရာမၞိဟ်ထ္ၜးဆန္ဒတံဏံ ဣဗီုတံဂှ် ပိုဲလလောၚ်တြးလဝ် ပ္ဍဲတ္ၚဲကောန်ဂကူလေဝ် ပိုဲပတိတ်လဝ် လိက်လလောၚ်တြးနွံမံၚ်၊ ပ္ဍဲကဵုဖေဖဝ်ဝါရဳ (၁၂) လေဝ် ပိုဲပတိတ်လဝ် လိက်လလောၚ်တြးနွံမံၚ် လ္တူဏံဂှ်တှ်ေ လ္တူဂၠံၚ်တရဴဗော်၊ အာဂတပၠတရဴဏံဂှ် ညးတံ ဒုၚ်ဂိုၚ်ကေတ်ပေၚ်ပေၚ်ဏောၚ်၊ ဗက်ဍံၚ်လကရဴဗော်ပေၚ်ပေၚ်ဏောၚ်ဂှ် တၚ်ခိုဟ်သွက်ပိုဲမွဲ၊ မွဲပၠန်ဂှ် မုရောဟီုတှေ် လ္တူအရာညးတံ ဗပေၚ်မံၚ်ဇြဟတ်ပိုဲဏံဂှ် နကဵုတိုက်ရိုက်ဟွံသေၚ်ကီုလေဝ် နကဵုမွဲအဆံၚ် ညးတံဘိုၚ်စန္ဒက် မွဲကရောံပိုဲဏောၚ် တုဲတှေ် ပိုဲဆဵုညာတ်ကေတ် နွံမံၚ်မွဲ မုရောဟီုတှေ် လ္ၚဵုဂှ် နကဵုပိုဲဟွံညာတ်ညးတံကီုလေဝ် ပ္ဍဲဂကောံနာနာ ပိုဲကလေၚ်ဆဵုညးသကအ် ပ္ဍဲကဵုပွိုၚ်ဒေံါဇူလဝ်တံဏံဂှ် ကၠောန်မံၚ် ပ္ဍဲကဵုဗွိုၚ်ဂကောံနာနာ မပတံကဵု ဂကောံသၟတ်လေဝ်နွံ၊ ဂကောံဂူယာလေဝ်နွံဏောၚ်၊ နကဵုဂကောံအ္စာဘာ အ္စာဂဥုဲတံဏံလေဝ်နွံဏောၚ်၊ ၜိုတ်ညးတံကေတ်တာလျိုၚ်မာန် ဘိုၚ်လုပ်ကၠောန်မံၚ် ပ္ဍဲကရောံပိုဲဏောၚ်ဂှ် ဂွံကလေၚ်ဆဵုတုဲတှေ် ဂွံဇြဟတ်၊ တှေ် နွံမွဲပၠန်ဂှ် အကာဲအရာဏံ ပိုဲဆဝ်မ္ၚုဟ်လဝ်ညးတံတုဲတှေ် ပိုဲယဝ်ရဒးကေတ်ဇြဟတ် ဗွဲတၟေၚ်ပြဟ်ပြဟ်တှေ် ကဵုဇြဟတ်မာန်ဟာ ပိုဲသၟာန်လဝ်ဂှ်တှေ် ညးတံကဵုဇြဟတ်မာန်ဏောၚ်ဂှ်လေဝ် ညးတံကဵုလဝ်ကတိပါၚ်၊ ဟီုစဗီုဂှ်လေဝ် ပိုဲဒးကေတ်ဇြဟတ် အခိၚ်ဟလေံ အခိၚ်ကာလပြဟ်ပြဟ်ဏံ ကိစ္စမံက်ကၠုၚ်ဏောၚ်ဟီုတှေ် ကဵုဇြဟတ်ကရောံပိုဲမာန်ဟာဂှ်တှေ် ညးတံကဵုဇြဟတ်မာန်ဏောၚ်ဂှ်လေဝ် ကဵုလဝ်ကတိပါၚ်နွံ၊ တၚ်ဂွံဇြဟတ်လေဝ်၊ မွဲပၠန်ဂှ် တၚ်ဍိုန်လျမွဲပၠန်ဂှ် အကာဲအရာတ္ၚဲဏံ ညးတံ ဒးကၠောန်စမံၚ်ပိုန်ဒြပ်နွံမံၚ် ညးတံအဆက်ပိုတ် အဆက်သ္ၚာဲလေဝ်နွံမံၚ် ဗီုပြၚ်ဒက်ပတိုန်ညးတံဂှ် ဍိုန်လျမံၚ်၊ ဣဂှ်တှေ် ဟိုတ်နူကဵု နကဵုဗော်လေဝ် ပညဳဇိၚ်တပ် ပကောံပကေဝ်ကဵုဇြဟတ်ညးတံ သ္ပကောံဓရီုမွဲဏှေံမွဲဏှေံဟွံမာန်ကီု ပရေၚ်ဒက်ပတိုန်ညးတံ ဍိုန်လျမံၚ်တံဂှ် ပိုဲဂှ် ပရေၚ်စေအ်ပေါတ်လ္တူညးတံအောန်ဂှ်တှေ် နကဵုပိုဲ ဟီုစ ဒှ်တၚ်ဍိုန်လျပိုဲဏောၚ်၊ တုဲတှေ် ညးတံ တၚ်ဍိုန်လျလၟုဟ်ဂှ် အကာဲအရာ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဏံ မံက်ကၠုၚ်ဗက်ဟွံဂတာပ် ဟွံစိုပ်ကတာဝ်ညးတံ ၊ ညးတံဟွံဂွံတီ၊ တံဏံဂှ်လေဝ် ညးတံဟွံတီတှေ် ညးတံ ဟွံဂွံဖျေံသ္ဂုတ်သွာတ် ညးတံ ဟွံဂွံကၠောန်ကမၠောန်ကရောံပိဲ်ုမွဲစွံ ဣဏံလေဝ် တၚ်ဍိုန်လျနွံမံၚ်၊ တုဲ နွံမွဲပၠန်ဂှ် ပိဲ်ုကလေၚ်ရံၚ်မွဲပၠန်တှေ် အကာဲအရာလၟုဟ် ညးတံ ဂွံတန်တဴအာတံဏံဂှ် ပိုဲဘိုၚ်ကဵုညးတံဟွံမာန်ဏီပုဟ်၊ ဥပမာဍေံ ဟီုစ ဂွံဗပေၚ်ကဵု မပတံကဵု ပရေၚ်ထံက်ပၚ်ညးတံ ဂကောံနာနာတံဂှ် ဂကောံအ္စာဘာ၊ ဂကောံအ္စာဂဥုဲတံဏံ ဂကောံဂူယာတံဏံ ဂကောံသ္ဂံၚ်တြေံတံဏံဂှ် ပိုဲဘိုၚ်ထံက်ပၚ်ရီုဗၚ်ညးတံ ဍိုန်လျမံၚ်တုဲ ညးတံလေဝ် ဒှ်အခက်ခုဲ၊ တုဲတှေ် ဒးသာဲတိတ်အာ နူဗော် နူဒပ် မွဲချိုန်ခဏဂှ်လေဝ် ညးတံခက်ခုဲကဵု ပရေၚ်ဗုၚ်ဂၞဴ ပရေၚ်တန်တဴညးတံတုဲတှေ် ဣဏံလေဝ် ပိုဲဆဵုညာတ်ဒး တၚ်ဍိုန်လျမွဲ၊ ကိစ္စတၚ်ဍိုန်လျဏံဂှ်လေဝ် ပိုဲဂၠိုက်ဂၠာဲတုဲ ဂွံတၚ်နၚ်တုဲတှေ် ပိုဲကလေၚ်ပလေဝ်ပလေတ်အာဏောၚ်၊ ကလေၚ်ပခိုၚ်အာဏောၚ်၊ သၠိုၚ်ပတိုန်အသိၚ်ဏောၚ်၊ တၚ်တံဏံဂှ် ညးတံကဵုကသပ်ဂှ် ပိုဲဒုၚ်ဂိုၚ်ကေတ်တုဲတှေ် နကဵုကမ္မတဳဗဟဵုပိုဲ ဂတနူဏံ ပိုဲသောၚ်ကလးကဵုဏောၚ် ပိုဲအာတ်ကသပ်ကမ္မတဳဗဟဵုပိုဲဏောၚ်၊ နဲကဲညံၚ်ဂွံခိုဟ် သၠိုၚ်ပတိုန် အသိၚ်ညံၚ်ဂွံထတ်ဂှ် နူကဵုဌာနပိုဲလေဝ် ပတိုန်ထ္ၜးကဵု ကမ္မတဳဗဟဵုတံပၠန်ဏောၚ်။

သၟာန် ။ ။ စပ်ကဵုသွာၚ်နာနာ ဂကောံနွံမံၚ် သၟဝ်ပၠတရဴဗော်တအ်ဂှ် မုဒးပလေဝ်၊ မုဒးပခိုၚ်ပတိုန် ဗီုစဏံ ပလေဝ်ပလေတ်မံၚ်နွံကီုဟာ။

သွဟ် ။ ။ ဣဂှ်တှေ် ညအ် ဆဵုဂဗဇၞော်ဇၞော်နွံမွဲ၊ ဥပမာဍေံ ညးဍုၚ်ကွာန်အပ္ဍဲဍုၚ် အပ္ဍဲဍုၚ်ဟီုဂှ် ပ္ဍဲကဵုၝောံဍုၚ်တေံ လ္ဂုၚ်၊ ဗဂေါဝ်၊ အၚ်ဝ လၟုဟ် မၞိဟ်ဟလိုၚ် သ္ပမာန်ဍဵုဍိုက်တုဲတှေ် ကလေၚ်ပၠန်ကဵုတဲတံဏံဂှ် ဆဵုညာတ် မိက်ဂွံကလေၚ်ပၠန်ကဵု လွဟ်နာနာသာ်လေဝ် မိက်ဂွံပၠန်ကီုလေဝ် ဆဵုဒးဂကူဗၟာ ဒးဒုၚ်မံၚ် ဟီုစ ညးတံပၠန်ဂတးဟွံမွဲတုဲတှေ် ဒးဂစာန်ကေတ်မံၚ် ညးတံကဵုညးတံ ဗီုဏံ ယဝ်ခါရ ကောန်ဂကူပိုဲ ဗီုဏံ ဟွံဒးဂၠာဲနဲကဲကွေံကွေံပုဟ်၊ ယဝ်ခါရ ဇြဟတ်ပိုဲနွံ မၞိဟ်ဂံၚ်သ္ကာ၊ မၞိဟ်စိုန်သ္ကီု၊ မၞိဟ်စိုတ်ဓါတ်ဍိုက်ပေၚ်ဗက်ဟွံဂတာပ်ဂှ် ကလေၚ်ပၠန်မာန်ဏောၚ်၊ ဣဂှ်တှေ် ပိုဲဂှ် အခန်ဂတဏံ ဒးပလေဝ်ပလေတ်ဂှ် ဇၟာပ်သၟတ်တံ အာယုက်စိုပ် အာယုက်ပေၚ်တှေ် ဒးလေပ်လဝ် ကွတ်ပၞာန်ဏောၚ်၊ အခိၚ်ကိစ္စဇၞော်မှ ဒးစဗ္တောန်တှေ် ဟွံဂတာပ်ရ၊ အခိၚ်ကိစ္စဇၞော်မှ ကိစ္စမံက်မှ စဗ္တောန်တှေ် ဟွံဂတာပ်ရ၊ လေပ်လဝ်ကွတ်မွဲမွဲသာ်တှေ် ပရေၚ်စဵုဒၞာဇကု၊ ပရေၚ်စဵုဒၞာဒေသဇကု၊ ပရေၚ်စဵုဒၞာဂကူဇကုဂှ် အခိၚ်ဟွံရုဲ ယိုက်ဂၠေၚ်ကၠောန်မာန်ဏောၚ်၊ ဟိုတ်ဂှ်ရတှေ် ကိစ္စဇၞော်မှ ဒးဂၠိုက်ဂၠာဲ ဒးစဗ္တောန်ကွတ်ဟွံသေၚ်ပုဟ် နကဵုဆဵုဂဗမွဲတှေ်၊ ဣဂှ်ရတှေ် ဣဏံ ပိုဲတီယျ ဂွံယိုက်ဂၠေၚ်ပၠန်လေဝ် သ္ဇိုၚ်ဍာ်ဒကေဝ် ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ဒးနွံဏောၚ်၊ သ္ဇိုၚ်ဍာ်ဒကေဝ် ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်နွံမှ ဇြဟတ်နွံမှ စိုတ်ဓါတ်ပါ၊ စိုတ်ဓါတ်ပါမှ နဇိုၚ်နတဲ ဂွံကၠောန်မာန်၊ ဣဂှ်တှေ် ကၠာတဲအိုတ်ဂှ်တှေ် သၟတ်တံ၊ ညးဍုၚ်ကွာန်တံ စိုတ်ဓါတ် ညံၚ်ဂွံပါ စိုတ်ဓါတ် ဆာန်ဂကူ ညံၚ်ဂွံသၠုၚ်ဂှ် သ္ဇိုၚ်ဍေံဂှ် ဒးကၠုၚ်ကတ်လ္ၚတ် ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဏောၚ်၊ ဒးသ္ၚဳဂၠိပ် ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်လေပ်ဏောၚ်၊ ဒးပါ်ပါဲခိုဟ်ပရေံလေပ်ဏောၚ် အခန်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်၊ တုဲတှေ် မွဲအဆံၚ်ဂှ် အခန်နဇိုၚ်နတဲ ဒးတီ ဒးလေပ်လဝ် ကွတ်စဵုဒၞာဇကုဇကု ပရေၚ်ဂီုကၠီု ဇကုဇကုလေပ်ဏောၚ်၊ ဣဏံဂှ် အခိၚ်အခါ ပြဟ်ဒုၚ် ဒးကၠောန်လဝ်တုဲတုဲဏောၚ်၊ ဣဂှ်ရတှေ် ပိုဲဆဵုညာတ် နကဵုဆဵုဂဗတ္ၚဲဏံ ဒှ်မံၚ်အခိၚ်အခါတ္ၚဲဏံတုဲတှေ် ခန်လ္ၚတ်ဏံဂှ် ပိုဲဆဵုလဝ်ဇၞော်ဇၞော်ဏောၚ်တှေ် ဂတနူဏံ ဇၟာပ်ကောန်ဂကူမန် ညံၚ်ဂွံလေပ်ကွတ် သ္ဇိုၚ်ဂီုကၠီုဇကု၊ စရာဲဍာ်ဒကေဝ် ညံၚ်ဂွံသၠုၚ်တိုန်ဂှ် ပိုဲဒးသ္ပကမၠောန် စဳဇန်မွဲဏောၚ်၊ ညးတံလေဝ် သ္ပကမၠောန်စဳဇန်မွဲတုဲတှေ် လ္တူမၞိဟ်ဆိုက်ဗ္ဒက်၊ လ္တူညးစိုန်သ္ကီုဂှ် လုပ်ဆိုက်ဗ္ဒက်ညိ၊ လုပ်ကေတ်ပညာ ညံၚ်ဂွံလေပ်ညိ၊ ဣဂှ်တှေ် ဟီုစ မိက်ဂွံပလေဝ်ပလေတ် အခန်ဏံဏး။

သၟာန် ။ ။ ဂလာန်လက္ကရဴအိုတ် မုဒးဟီုဗပေၚ်နွံ ဟီုမာန်ရ။

သွဟ် ။ ။ ဣဂှ်တှေ် အကာဲအရာလၟဟ်ဏံဂှ် ဒးစွံသတိဇၞော်ဇၞော်ဏောၚ်၊ ပရေၚ်ဒက်မိတ် ဆက်စပ်ဏံဂှ် အန္တရာဲနွံသီုၜါ၊ ဣဂှ်တှေ် ကိစ္စအန္တရာဲ ဇၞော်ဇၞော်/ဍောတ်ဍောတ် နွံသီုၜါဏောၚ်၊ ညးဍုၚ်ကွာန်ပိုဲတံ ပါ်ပါဲသ္ၚဳဂၠိပ်ကဵုဒးညိ၊ ပါ်ပါဲသ္ၚဳဂၠိပ် ဗၠေတ်ဗက်ဟွံဂတာပ်ဂှ် လ္တူအန္တရာဲဇကုဇကုကီု အန္တရာဲလ္တူဂကူကီု ဇီုဒးဏောၚ်၊ ဣဂှ်တှေ် ဗီုလဵုဂွံပါဲ ဗီုလဵုဒးဍိုဟ်ကေက်ဂှ် ဇကုလ္ၚတ်ကေတ်ညိ၊ အန္တရာဲဇၞော်မံၚ် မွဲလ္ပာ်ဂှ် အကာဲအရာပြံၚ်လှာဲဏံ ဍေံပြဟ်မံၚ်၊ ဣဂှ်တှေ် ဒးသ္ၚဳဂၠိပ် ဒးလ္ၚတ်ဏောၚ်၊ မွဲတ္ၚဲကဵုမွဲတ္ၚဲ မွဲအခိၚ်ကဵုမွဲအခိၚ်ဏံဂှ် ဟီုစတှေ် ဍေံပြံၚ်လှာဲပြဟ်မံၚ်ဏောၚ်၊ ဣဂှ်တှေ် လ္တူပြံၚ်လှာဲပြဟ်မံၚ်ဏံဂှ် ဇကုသ္ၚဳဂၠိပ်တုဲတှေ် နဲဍိုဟ်ကေက်အိုတ် ပဲါဓလေတ်ညိ၊ စဵုဒၞာဇကုဇကုညိ၊ မွဲလ္ပာ်ဂှ် အရာဂွံပေါဲအံၚ်ဇၞး ဇကုရန်တၟံလဝ်၊ ကံကုသဵုဂကူမန် မန်ညံၚ်ဂွံပိုၚ်ဂှ်လေဝ် ညံၚ်ဂွံအံၚ်ဇၞးဂှ် ဂၠာဲနဲကဲအိုတ်ညိ မိက်ဂွံဟီုဗ္ကန် ဆၜိုတ်ဏံရ။

ဗညာအံၚ်

ပ္ဍဲလက်ထက်အလဵုအသဳ (မဆလ) သ္ကိုပ်ပၞာန်နေဝေန် မသီကေတ်အဝဵု နူသၞာံ (၁၉၆၂) တေံတုဲဂှ် ဒဒှ်ရ သိက္ခာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်လေဝ်စှေ်၊ ပရေၚ်ပိုန်ဂြပ်လေဝ် ဂြုဲဂြေဟ်စှေ်ဂှ် သတ္တဟတုဲကၠုၚ်တေံ ပ္တိုန်ထ္ၜးလဝ်ကဵုတုဲရ။
လက်ထက်အလဵုအသဳ ကံၚ်ဇြဳပၠန်ဂတး ပ္ဍဲသၞာံ (၁၉၆၄) ဂိတုမေ (၁၇) ဂှ် သြန်စက္ခူ (၅၀) ဒကေဝ်ကဵု (၁၀၀) ဒကေဝ် သ္ပကၠေံသြန်ဟွံလုပ်သၞောဝ် အလန်ပထမမွဲဝါ၊ အလန်ဒုတိယဂှ် ပ္ဍဲသၞာံ (၁၉၈၅) ဂိတုနဝ်ဝေမ်ဗာ (၃) ဂှ် မွဲဝါ၊ လက်ကရဴဏအ် ထပ်ပ္တိတ်ကၠုၚ် သြန်စက္ခူ (၂၅- ၃၅- ရ၅) ဒကေဝ်တအ်ဂှ်လေဝ် ထပ်ပလီုကၠေံ ပ္ဍဲသၞာံ (၁၉၈၇) ဂိတုသေပ်တေမ်ဗာ (၅) ဂှ်ပၠန်တုဲ ညးဍုၚ်ကွာန် အလုံမွဲဍုၚ်တအ် အေၚ်ဒုၚ်ဟွံမာန် က္တဵုဒှ်မနောဒေါသအိုတ်။
သၞာံ (၁၉၈၈) ပ္ဍဲဂိတုမာတ်ဂှ် ကွးဘာကဵု ကောန်အရာပ် သေက်ဇဵုညးသ္ကံ ပ္ဍဲစိုအ်ဂုၚ် (ကြု႕ိကုန်း) အရာပ်ပလိုတ် ကရပ်တက္ကသိုလ်ကွတ်စက်လ္ဂုၚ် ဒှ်ကၠုၚ်တုဲဗက် အလဵုအသဳ သီုဟွံပရေပရံၚ်ကဵု ပြေပြေပြံၚ်ၚ်မွဲသာ် စကာကဵုဒပ်ဗၠာဲသၟိၚ်တအ် လုပ်ပသောၚ်ပရေဏာကြာန်န် ပန်ကဵုလွဟ် ကၠဟ်ကဵုဗုံယက် ကုကွးဘာတက္ကသိုလ်ကွတ်စက်တအ်ဂှ်တုဲ ပရေၚ်ကလိုက်ကမဵု ဖုၚ်မဝ် က္တဵုဒှ်ကၠုၚ်ရ။
ဟိုတ်နူသ္ပဏာဆဆဵုကဵု ပေါဲထ္ၜးဆန္ဒဏအ်ဂှ်ရ ညးဍုၚ်ကွာန်ဟွံပေၚ်စိုတ်တအ်လေဝ် ပါလုပ်ကၠုၚ် ကရောံပေါဲထ္ၜးဆန္ဒရ၊ ဒှ်သာ်ဂှ်ရ နူကဵုအသိၚ်အလိုန်ဂှ် ပရေၚ်ကလိုက်ကမဵု ဒ္စါံပန်မ ဂိတုအဝ်ဂါတ် က္တဵုဒှ်ကၠုၚ်တုဲ ပေါဲထ္ၜးဆန္ဒဂှ် သ္ကာတ်မြဟ်တိုန်အာ စဵုကဵုသၞောတ်တၠအဝဵုပၞာန်မွဲဗော် မဒုၚ်လဝ်ယၟု ဗော်ဂၠံၚ်တရဴသဵုယှေဝ်လေတ်ဗၟာ ဒးပြဟ်ဒတုံစှေ်အာရ။
“ဟွံပန်ပ္စူအတူအကး” ဟီုဂှ် ပန်ညးဍုၚ်ကွာန်တှေ် ပန်တပ်တပ်ညိ ညံၚ်မကဵုအမိၚ်သာ်ဏအ်ရ ဏောၚ်။
ပတှေ်ကေတ်ကိုန်ခဏ် ဂၞန်တၟေၚ်ၚ် ကေတ်တ္ၚဲမ္ၚဵု (၁၉၈၈) ဂိတုအဝ်ဂါတ် (၈) တုဲ ကွးဘာတအ် စဳဇန်ကၠုၚ် ညံၚ်ဂွံတိတ်ထ္ၜးဆန္ဒ အလုံမွဲဍုၚ်ဂှ် မြဟ်စိုပ်အာ စဵုကဵုဒေသကွာန်ရး ကွာန်ဂြိုပ်တေံရ။
လိက်စၠောံတဲတအ် ပဝ်သတာတအ် နွံကဵုရုပ်မြာ်ဇဵု မဒှ်သၚ်္ကေတ (ဗကသ) သမဂ္ဂကွးဘာ ဆေၚ်ကဵုအလုံဍုၚ်ဗၟာဂှ်လေဝ် ပြးစိုပ်ကၠုၚ် လ္တူဂၠံၚ်ဍာန် ဍုၚ်လ္ဂုၚ်ရ။
ကမ္မတဳပရေၚ်ဂီုကၠီုအရာပ် ကေုာံ ကမ္မတဳဗကပ်ဗဗေၚ်ဂှ် အစဳဇန်ညးကဵုညး အလုံမွဲဍုၚ် ပံက်စွံကၠုၚ်တုဲ ဗော်(မဆလ) ခါန်စွံလဝ် ဇၞော်ပါတဳယူနေတ် ကံၚ်ဇြဳ ကွာန်/အရာပ်တအ်ဂှ်လေဝ် ပလှ်ဖျေံထောံ နူတာလျိုၚ်ရ။
အလာံတဆိပ်မြာ်ဇဵု လုပ်ဒၟံၚ်ပေါဲဗ္တိုက်ဂှ်လေဝ် ဒှ်အာသၚ်္ကေတ ရဲတိတ်ထ္ၜးဆန္ဒလ္တူဍာန်တအ်အိုတ်ရ။
နူပေါဲထ္ၜးဆန္ဒဍုၚ်လ္ဂုၚ်ဏအ် ညးရေၚ်တၠုၚ်ဖဵုဂဗုတ် ဍုၚ်မာန္တလေဝ် သီုကဵုခမဳလကျာ်တအ်ဟွံက သီုသၟာကမၠောန် ရဲအလဵုအသဳ ရဲဒပ်ဍာ် ဒပ်ကျာ၊ ရဲအကံက်အခေါန်၊ အ္စာဘာဂမၠိုၚ် ညးဒုၚ်ကာ ရုၚ်ဂဥုဲဂမၠိုၚ် ကေုာံ ညးဍုၚ်ကွာန် နူအဆံၚ်နာနာ ကွပ်မၞိဟ်နာနာတအ် မွဲတဲဓဝ် ကၠုၚ်ပံၚ်ကဵု ကွးဘာတအ်တုဲ ပြးထၞာန်အာ စဵုကဵုတွဵုရးတၞဟ်ဟ်တေံရ။
သြန်စက္ခူတၠအဝဵုပၞာန် (မဆလ) ပလီုထောံဂှ် ရဲထ္ၜးဆန္ဒတအ် ဂ္ညိဂ္ညာတ်ဗာန်စုတ်ပ္ဍဲခိုၚ် စုတ်လဝ်ရုပ် နေဝေန်ကဵု သိၚ်လွေန်တအ်တုဲ စံၚ်ပၠေၚ် တိုပ်ထောံရ။
နူတ္ၚဲအဝ်ဂါတ် (၃) တေံရ သၟိၚ်တၠတအ် ပ္တိတ်အမိၚ်သၞောဝ်ပၞာန် ၝောံပိုဒ် (၁၄၄) တုဲ ဗ္တံနူ (၈) နာဍဳ ဒဵုကဵုပယျဵုယး (၄) နာဍဳတေံ တိတ်မ္ၚးဟွံဂွံ၊ လ္တူနူ (၅) တၠ ကောံညးသ္ကံဟွံဂွံ သာ်ဝွံ ပ္တိတ်ကၠုၚ်အမိၚ်ရ။
ပပ္တံနူဂိတုအဝ်ဂါတ် (၈) တုဲ “ အလုံမွဲဍုၚ် ကွးဘာတအ်သၟးဟွံက အ္စာ၊ အ္စာၝောံ၊ ခမဳလကျာ် သီုညးဍုၚ်ကွာန် ကောန်ၚာ်ဟွံသှေ် ကွပ်မၞိဟ်နာနာ တၠကွတ် တၠပညာ သၟာကမၠောန် သၟာဗ္ၚ ဘဝအဆံၚ်မၞိဟ်နာနာ ဂၠောဲတိတ်ထ္ၜးဆန္ဒ ဂၠိုၚ်ကဵုလ္ၚီလက်ဟွံကရ။
ကောန်ပၞာန်တအ် ပန်ပ္တဝ်ဏာလွဟ် အကြာရဲထ္ၜးဆန္ဒဂှ် ရဲထ္ၜးဆန္ဒတအ် ပ္ဍဲပွိုၚ်မွဲသတ္တဟ ဒးဒုၚ်ချိုတ် ဒးဒုၚ်ဒၟံၚ်ဘဲလွဟ် ဗွဲမဂၠိုၚ်ကီုလေဝ် အသိၚ်ထ္ၜးဆန္ဒ ညိလေဝ်ဟွံဍိုန် ဇက်တိုန်ဒၟံၚ် ပေၚ်ၚ်ဖိုဟ်ရ။
နူရေဒဳယောအလဵုအသဳလ္ဂုၚ် လလောၚ်ပ္တိတ် ရပ်ဂွံလဝ် “မၞိဟ်ပထုဲပထံၚ် မၞိဟ်ပၠံၚ်ၜး” (၁,၄၅၁) တၠ သာ်ဏအ်ကီုလေဝ် ပ္ဍဲပေါဲထ္ၜးဆန္ဒ ၈၈၈၈ (၈ ပန်မ) ဏအ် မၞိဟ်ချိုတ် မၞိဟ်ဒးဘဲ နွံဗဒါဲမွဲလက်ရောၚ် ဒှ်တုဲ တၠအဝဵုပၞာန်လလောၚ်ပ္တိတ်ဂှ် ချိုတ် (၉၅) တၠ ဒးဘဲဒဏ် (၂၄၀) တၠ ဂးလဝ်ဆၜိုတ်ဏအ်ဓဝ်ရ။
(၁၉၈၈) စိုပ်တ္ၚဲသေပ်တေမ်ဗာ (၁၈) ဂှ် ဟီုဂးစ ပရေၚ်သီအဝဵု က္တဵုဒှ်အလန်ဒုတိယ ပ္ဍဲဍုၚ်ဗၟာဏအ်ဂှ် သ္ကိုပ်ပၞာန်ဇၞော် သဝ်မိုၚ်ဏောၚ် သီထောံ ဟီုဂးဗွဲမလုပ်ကဵုသၞောဝ်ဂွံကီုလေဝ် ဍာံဍာံဂှ် ဒှ်အစဳဇန် ကၠေမ်နေဝေန်ဏောၚ် ရဲလ္ၚတ်ဒၟံၚ်တအ် ဂးရ။
ပရေၚ်သီအဝဵုဏအ်ဂှ် ၜိုန်ဟီုဒၟံၚ်သီကေတ်အဝဵုကၠာလေဝ် ဗွဲစၟတ်တုန် ဗီုပြၚ်သီအဝဵုဟွံသေၚ်တုဲ နူကဵုတဲ တၠအဝဵုပၞာန်တြေံဂှ် ပွမပြံၚ်စၠောံ ထ္ပက်စုတ်အဇာ ပ္ဍဲတဲသၞောတ်တၠအဝဵုပၞာန်တၟိမွဲဟေၚ်ရ ဒှ်တုဲ ကြက်သာရ (ကြက်ရှ်သာ) ဍေံဂှ် ဒုၚ်စအာဲ အဆက်သၞောတ်တၠအဝဵုပၞာန် တမ်မူလတေံရဏောၚ်ဂှ် သ္ၚဳဂၠိပ်ပ္တိုန်ဏာဆဝွံရအဴ။

ချေတ်မေန်ထောန် , ဂိတုအေဗရဴ ၁၉၊ ၂၀၂၁

ပြသၞာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် က္တဵုဒှ်ဒၟံၚ်တ္ၚဲဏအ် အပ္ဍဲဍုၚ်ဗၟာဂှ် ယဝ်ပသောၚ်ပရေကဵုဟွံမာန်မ္ဂး ဖေက်ဒှ်အာ ညံၚ်ဍုၚ်သဳရဳယျာကွေံ ညးတာလျိုၚ်မွဲတၠ နူကဵုကုလသမဂ္ဂ ဟီုဂးကဵုဏာဂဒိုဟ်ကလၚ်သာ်ဏအ်ဂှ် အပ္ဍဲအကြာကောန်ဍုၚ်ဗၟာတအ် ပ္တိတ်ကၠုၚ်ပုစ္ဆာလေဝ်နွံ သဳကၠဳပ္တိုန်ဖျေံဂလာန်ညးသ္ကံလေဝ် နွံကၠုၚ်ရ။
ဍာံဍာံတေံ အကာဲအရာဍုၚ်ဗၟာကဵု အကာဲအရာအကြာကောန်ဍုၚ်ဗၟာတအ် တၠုၚ်လအာ နွံသာ်လဵုဂှ် ဍုၚ်သၟာၚ်တအ် တီကၠးလဝ် ချိုတ်တ်ပၠိုတ်တ်ဏောၚ်မ္ဂး အရေဝ်ကဵုဂဒိုဟ်ကလၚ်ဂှ်လေဝ် ဟီုပ္တိတ်ဟွံသေၚ်ရ။ ဟိုတ်နူကၠးကေတ်လဝ် ဟွံမွဲဂှ်ရ ဟီုဂးကၠုၚ်ဂလာန်သာ်ဂှ်ဏောၚ်ထေၚ်ရ။
ချိုတ်ပၠိုတ်မွဲဂှ် ဍုၚ်ဗၟာဏအ် ညံၚ်သဳရဳယျာဂှ် ဒှ်ဟွံမာန်၊ မူဟိုတ်ရောဟီုမ္ဂး အကာဲအရာ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်၊ အကာဲအရာပရေၚ်ပၞာန်အပ္ဍဲဍုၚ်၊ အကာဲအရာ ဍုၚ်တၞဟ်ဟ်တအ် ဂွံပါလုပ်မာန်၊ အကာဲအရာ စိုတ်ဓါတ်ကောန်ဍုၚ်တအ်-ရံၚ်လ္တူအကာဲအရာတအ်ဏအ်မ္ဂး တၞဟ်ခြာဒၟံၚ်ဗွဲမလောန်တုဲ ညံၚ်ဍုၚ်သဳရဳယျာဂှ် ဒှ်ဟွံမာန်ရောၚ်။

ပေါဲပၞာန်သဳရဳယျာ
ရံၚ်အာပေါဲပၞာန် ဍုၚ်သဳရဳယျာ က္တဵုဒှ်ကၠုၚ် ပ္ဍဲဂိတုမာတ် သၞာံ ၂၀၁၁ ဂှ်မ္ဂး ဗီုပြၚ်ပေါဲဗ္တိုက်ဂှ် ဒှ်ပေါဲဗ္တိုက် က္တဵုဒှ်အကြာညးဍုၚ်ကွာန် ကဵု ဒပ်အလဵုအသဳအာသာတ် (ဍုၚ်သဳရဳယျာ) ဟွံသေၚ်တုဲ ဒှ်ဒၟံၚ်ပေါဲဗ္တိုက်ဂျဳဟာတ် ရဲ ISIS တအ်ရ။
ဍုၚ်သဳရဳယျာ သ္ကုတ်လ္ပာ်ဗၟံက်ဂှ် ရဲ ISIS တအ် ဗ္တိုက်သီကေတ် လလောၚ်ကၠေံ နဒဒှ်ဍုၚ် အေဿလာမ်မေတ်တုဲ ဝေၚ်ကၠုၚ်ပေါဲပၞာန်ဂျဳဟာတ်ရ။ ညးထံက်ဂလာန်ကဵု ISIS တအ်ဂှ်လေဝ် လုပ်ကၠုၚ်ပ္ဍဲသဳရဳယျာတုဲ ဗိုၚ်ဗ္တိုက်ကရောံ ISIS တအ်ကီုရ။
ISIS တအ် ဝေၚ်ပၞာန်ဂျဳဟာတ်ဂှ် ညးဂၠးတိတအ်ဟွံဒုၚ်တဲတုဲ ဒပ်အမေရိကာန်၊ ဒပ်ပံၚ်ကောံဇြဝ်ဒဳ၊ ဒပ်နူဍုၚ်သၟာၚ် မပ္တံ ဒပ် ရုသှာ၊ တူရကဳ၊ အဳရာန် ကေုာံ ဒပ်ကါဒ်နွံအပ္ဍဲသဳရဳယျာဂှ်လေဝ် ဍိုက်ဗ္တိုက်ကၠုၚ် IS ရ။
ဟိုတ်နူဒှ်ကၠုၚ်ပေါဲပၞာန်ဇၞော်ဇၞော်မွဲကီုဂှ်ရ ဍုၚ်သဳရဳယျာဂှ် လီုလာ်ကၠုၚ်ဒၞါဲဗွဲမဂၠိုၚ်တုဲ မၞိဟ်တအ်ချိုတ်အာ ဗ္ဒါဲ (၄) ကိုဋ်၊ မၞိဟ်ၜိုတ် (၆) ပြကောဋိကိုဋ်ဂှ် ဒးဒဴတိတ်နူဌာန်တုဲ အာစိုပ်ဘဝဒဒိုက်ဒဴပၞာန်ရ။ မ္ၚးနူဂှ် မၞိဟ်ၜိုတ် (၅) ပြကောဋိကိုဋ်ဘာ်ဂှ်ပၠန်လေဝ် ပါဲဒဴတိတ်အာဍုၚ်တၞဟ်ဟ်တေံတုဲ ဒှ်အာရဲဒဒိုက်ဒဴပၞာန်ကီုရ။

ISIS ကဵု ပၞာန်အပ္ဍဲဍုၚ်သဳရဳယျာ
ISIS ဏအ် ပိုၚ်လဝ်ဒပ်ဓမ္မတာမွဲဟွံသေၚ်ရ။ ပ္ဍဲဍေံဂှ် ကမ်လှောဝ် (ခရုသ်) စဵုဒၞါဘဲယျာန်ကျာ၊ အမၠံက်ဇၞော် ဟောဝေတ်သာ၊ ကွဳစက်ခြပ်၊ ဒပ်အမၠံက်၊ သၟာကွတ်နဲပညာ၊ ရဲဒုၚ်ချိုတ်ကဵုဗုံတအ်လေဝ် နွံမံၚ်၊ ဇြဟတ်မၞိဟ်ကီု သီုဇြဟတ်သြန်ဂှ် နူဍုၚ်တၞဟ်ဟ်တအ် ကၠုၚ်ရီုဒၟံၚ်တုဲ ဍုၚ်လ္ၚဵုလ္ၚဵုတအ်လေဝ် ကဵုဒၟံၚ်အထံက်အပၚ်ရ၊ဒၟါနူဂှ်ရ ဇြဟတ်ဍေံမ္ၚိုဟ်မံၚ်။
ဟိုတ်နူဇြဟတ်ဍေံမ္ၚိုဟ်ဒၟံၚ်ဂှ်ရ စွံဗ္ဒိုပ်သဇိုၚ် ပ္ဍဲဍုၚ်သဳရဳယျာ သီကေတ်တိဍာ်ဍုၚ်သဳရဳယျာတုဲ ဝေၚ်ကၠုၚ်ပၞာန်ဂျဳဟာတ်၊ နူဂှ်ဍေံတအ်လလောၚ်ကၠုၚ် နဒဒှ်ဍုၚ်အေဿလာမ်မေတ်၊ ဒၟါနူဂှ်ရ သွက်ဂွံဗ္တိုက် ISIS မဝေၚ်ဒၟံၚ်ပၞာန်ဂျဳဟာတ်ဂှ် အလဵုအသဳ သဳရဳယျာ ဒးပလေဝ်စရ၊ ရံၚ်လ္ပာ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်မ္ဂး ညးဍုၚ်ကွာန်တအ် ဟွံထံက်ဂလာန် အလဵုအသဳအာသာတ် (အလဵုအသဳ သရဳယျာ) ရ၊ ဒၟါနူဂှ်ရ အလဵုအသဳအာသာတ် ကေတ်ဓယံက်သ္ပပဓာန်ကဵုရုသှာတုဲ ဗ္တိုက် ISIS ရ။
ဗ္တိုက်ဆ IS သၟးရဟွံသေၚ် ဒးဗ္တိုက်သီုသပုန်ကါဒ် (ဒပ်ဂကူကါဒ်) ရ။ ၜိုန်ဂှ်လေဝ် ပ္ဍဲအရာဗ္တိုက် IS ဂှ် ဒပ်ကါဒ်လေဝ် လုပ်ဗိုၚ်ဗ္တိုက်ဒၟံၚ်ကီုတုဲ အမေရိကာန်ကီု ဒပ်ပံၚ်ကောံတအ်ကီု ကဵုဒၟံၚ်အထံက်ဂလာန် ကုဒပ်ကာဒ်ရ။ ဒပ်အမေရိကာန် ပန်ဖျေံနူကဵုက္ၜ္ၜၚ်ကျာတေံတှေ် သၟဝ်ဏအ် ဒပ်ကါဒ်တအ် ထ္ပက်လုပ်နကဵုဒပ်တိုက်ရ။

သဳရဳယျာဂှ် ဒှ်ဍုၚ်သ္ၚိရေၚ်ကၟေၚ်ဆက် ကေုာံဍုၚ်အဳရာတ်ရ၊ တုဲပၠန် ဂၠံၚ်ဍာန်ပလံၚ်ဗ္စိုပ်ကၠေၚ်ဍေန် ကဵုဍုၚ်ဇြဝ်ဒဳတေံဂှ်လေဝ် ဒှ်ဒၟံၚ်အဓိကပၠန်ဂှ်ရ ဒပ်ပံၚ်ကောံဇြဝ်ဒဳဂှ် ဒးလုပ်ဗ္တိုက် ISIS ဏအ်ကီုရ။ ဒှ်သာ်ဂှ်ရ ပ္ဍ္ဍ္ဍ္ဍဲပေါဲပၞာန်ဂျဳဟာတ် ဍုၚ်သဳရဳယျာဂှ် ISIS မွဲဓဝ် ဒးဒုၚ်ဗ္တိုက်ဒၟံၚ်ကဵု သပုန်ကါဒ်၊ ဒပ်အမေရိကာန်၊ ဒပ်ပံၚ်ကောံဇြဝ်ဒဳ၊ ဒပ်အလဵုအသဳ သဳရဳယျာတအ်ရ။
ဍုၚ်အဳရာန်ဂှ်လေဝ် ထံက်ဂလာန်ကဵု အလဵုအသဳ အာသာတ် သဳရဳယျာတုဲ ပ္ဍဲပေါဲပၞာန် သဳရဳယျာဏအ် ညးတေံလေဝ် ကဵုဒၟံၚ်အရီုဗၚ် မွဲနဲမွဲဗီု မွဲမွဲဒၞါဲကီုရ။ မူဟိုတ်ရောမ္ဂး ဒပ်ကါဒ် ကောန်ဂကူကါဒ်တအ် ဂစာန်ဒၟံၚ်သွက်ဗၠးဂှ် ညးတေံ ဟွံမွဲပၟိက် မိက်ဂွံဗ္တိုက်သၟးဒၟံၚ်ကီုရ၊တုဲတှေ် ပရဲပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်-ပရေၚ်ပၞာန် မွဲမွဲဗီု ညံၚ်ဂွံနွံကီု ရန်သာ်ဂှ်တုဲ ညးတေံ (အဳရာန်) ဒးဗိုၚ်ရီု သဳရဳယျာ မွဲနဲမွဲဗီုကီုရ။

ပ္ဍဲပေါဲပၞာန်သဳရဳယျာဏအ် တူရကဳလေဝ် ပါကၠုၚ်ကီု
ဗွဲလ္တူတေံဂှ် ဒှ်ဂလာန် ပ္တိုန်ထ္ၜးလဝ် ပရူပေါဲပၞာန်ပ္ဍဲသဳရဳယျာ၊ ပရူ ဂကောံလဵုကဵု ဂကောံလဵု ဗ္တိုက်ညးသ္ကအ်ရောရ။ နူဂှ် ဍုၚ်တူရကဳ နွံဇရေၚ်ဍုၚ်သဳရဳယျာဂှ်လေဝ် လုပ်ဝေၚ်ပၞာန် ပ္ဍဲသဳရဳယျာကီုရ၊ မူဟိုတ်ဒးဝေၚ်ပၞာန် ပ္ဍဲသဳရဳယျာကီုရောဟီုမ္ဂး မိက်ဂွံဗ္တိုက်ကၠေံ ဒပ်ကောန်ဂကူကါဒ် သပုန်ကါဒ်တအ်တုဲ လုပ်ကၠုၚ်ဍုၚ်သဳရဳယျာရ။ ဂကူကါဒ်ဂှ် နွံဒၟံၚ်မွဲဒၞါဲဓဝ်ဟွံသေၚ်ရ၊ ပ္ဍဲ(၄)ဍုၚ် မတွံဂး အဳရာတ်၊ အဳရာန်၊ တူရကဳ၊ သဳရဳယျာဂှ် ကောန်ဂကူကာဒ် တန်တဴဒၟံၚ် နွံၜိုတ် (၄၀) ပြကောဋိကိုဋ်ရ၊ တိဍာ်ပၠန်လေဝ် ဒှ်ဒၟံၚ်မွဲအဆက်ဓဝ် နွံကဵုသမၠဲစတုရိုန် (ပန်ကၠၚ်ညဳ) (၅) ကိုဋ်ကဳလောမဳတာပြၚ်တုဲ ဂစာန်ဒၟံၚ် သွက်ဂွံပ္တန်ဍုၚ်ကာကေဿတာန်ရ။

တုဲပၠန် PKK ဗော်သၟာကမၠောန်ကာဒ် အပ္ဍဲဍုၚ်တူရကဳ မဂစာန်ဒၟံၚ် သွက်ဂွံပ္တန်ဍုၚ်ကာဒ် ပ္ဍဲဒေသသ္ကုတ်အဂၞဲ ဍုၚ်တူရကဳကီု၊ ဒပ်ကါဒ် မကော်ဂး မုက်ဒပ်ဒဳမဝ်ကရေတ်တေတ်သဳရဳယျာ (SDF) မဗ္တိုက်ဒၟံၚ် ISIS အပ္ဍဲသဳရဳယျာဂှ်ကီု ဗော်ၜါဏအ် ဆက်ဒၟံၚ်ညးသ္ကအ်ဏောၚ် အလဵုအသဳ အာဂါန်ဒိုဝ် ဍုၚ်တူရကဳ ဂိုၚ်ကေတ်လဝ်သာ်ဂှ်တုဲ အခါရ ဒပ်အမေရိကာန်တအ် ဆုတ်တိတ်အာ နူဍုၚ်သဳရဳယျာ ပ္ဍဲဂိတုမာတ်၊ သၞာံ ၂၀၁၅ ဂှ် တူရကဳ ညာတ်အာအခေါၚ်ခိုဟ်တုဲ လုပ်ဗ္တိုက်ဒပ်ကါဒ် ပ္ဍဲဍုၚ်သဳရဳယျာရ။
ဒှ်သာ်ဂှ်ရ တူရကဳ ဒးလုပ်ကၠုၚ် ပ္ဍဲပေါဲပၞာန်သဳရဳယျာကီုရ။ အဳရာတ်၊ အဳရာန်၊တူရကဳ၊ ဂျဝ်ဒါန်၊ လေတ်ဗနန်တအ်ဂှ် ဒှ်ဍုၚ်သ္ၚိရေၚ် ကၟေၚ်ဆက်ကဵုဍုၚ်သဳရဳယျာရ။

ဍုၚ်သဳရဳယျာကဵုဍုၚ်ဗၟာ တၞဟ်ခြာညးသ္ကအ်သာ်လဵုရော
ပေါဲပၞာန် အပ္ဍဲဍုၚ်သဳရဳယျာဂှ် က္တဵုဒှ်ကၠုၚ်ဒၟါနူလညာတ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ဟွံသေၚ်၊ သ္ပဟိုတ်ကဵု ISIS တအ် လုပ်ဖျေံသဇိုၚ်ဒပ် သ္ပကၠုၚ်ပေါဲပၞာန်ဂျဳဟာတ်တုဲ က္တဵုဒှ်ကၠုၚ်ပၞာန်ဏောၚ်။ ဒၟါနူဂှ်ရ ပၞာန်ဍုၚ်သၟာၚ်တအ် လုပ်ကၠုၚ်တုဲ ဍုၚ်သဳရဳယျာ ဒှ်ကၠုၚ်ပၞာန် ပွိုၚ် ၁၀ သၞာံ နူ ၂၀၁၁ ဒဵုကဵု ၂၀၂၁ ဂှ် ဍုၚ်လေၚ် စိုပ်ဘဝဗွဝ်ပ္တေၚ်။

ပ္ဍဲပေါဲပၞာန်ဂှ် မၞိဟ်ချိုတ် ၃၇၀၀၀၀ (ဗဒါဲ ၄ ကိုဋ်)၊ ၜိုတ် (၆) ပြကောကိုဋ်ဂှ် စိုပ်အာဘဝ ဒးစ္ဍးကၠေံသ္ၚိဌာန်တုဲ ၜိုတ် (၅) ပြကောဋိကိုဋ်ဘာ်ဂှ် တိတ်အာဍုၚ်မ္ၚး စိုပ်အာဘဝ ဒဒိုက်ဒဴပၞာန်ရ၊ ဍုၚ်ဂှ်လေဝ် ဒှ်အာဍုၚ်ဟုံဗြံ (Failed State) မွဲရ။
လၟုဟ် ပ္ဍဲဍုၚ်ဗၟာဂှ် ဟိုတ်နူပၞာန်သီကေတ်အဝဵု ပ္ဍဲဂိတုဖေဖဝ်ဝါရဳ (၁)၊ သၞာံ ၂၀၂၁ ဂှ်ရ ပရေၚ်ကလိုက်ကမဵု က္တဵုဒှ်ကၠုၚ် အပ္ဍဲဍုၚ်ဂှ် မၞိဟ်ချိုတ်အာ ရ၀၀ ပြၚ်ဣရတုဲ လၟိဟ်ချိုတ် ဟိုတ်နူဂၠိုၚ်တိုန်ဒၟံၚ်ဂှ်ရ ညးဍုၚ်ကွာန်တအ် ဒုၚ်ဟွံမာန်တုဲ နူကဵုပေါဲဗ္တိုက် ဟွံမွဲကဵုပရေၚ်ပကီုပရိုက်ဂှ် ပ္တဝ်အာက္ဍိုပ် ဂၠံၚ်ကလေၚ်ဗ္တိုက်တဝ်စၞေဟ်ရပ်လွဟ်ကီုလေဝ် ဣဏအ်ဂှ် သွက်ဂွံမၚ်မွဲစဵုဒၞါ ဇကုဇကုဟေၚ်ရဏောၚ်။
လ္တူအကာဲအရာ နွံအဆံၚ်ဏအ်ဂှ် ဗွိုၚ်ဍုၚ်သၟာၚ်တေံ ဟီုဂးကၠုၚ် ဂွိၚ်ဖေက်ဒှ်အာ ဍုၚ်ဟုံဗြံ (Failed State) ညံၚ်ဍုၚ်သဳရဳယျာဏောၚ်ဟီုဂှ် ဒှ်ဂလာန် မသ္ၚဳဂၠိပ်ဇွိတ်သ္ပောတ်လဝ် ဍာံဍာံပြပြမွဲ ဟွံသေၚ်ရ။ .
ဍုၚ်သၟာၚ်တေံ ဂွိၚ်ဒၟံၚ်ကဵုဍုၚ်ဗၟာ ဖေက်ဒှ်အာဍုၚ်ဟုံဗြံ (Failed State) ညံၚ်ဍုၚ်သဳရဳယျာဂှ် ဒှ်ဟွံမာန်ရောၚ်ဂှ် ၜတ်ကၞာတ်ရံၚ်ကဵု အကာဲအရာ (၄) တၚ် ထ္ၜးလဝ်လ္တူတေံဂှ်မ္ဂး တီမာန်ရ။

ရံၚ်ကဵုပရေၚ်ပၞာန်မ္ဂး ပ္ဍဲဍုၚ်ဗၟာဏံ ISIS လေဝ် ဟွံမွဲ၊ ဂကောံ သွက်ဂွံဝေၚ်ပေါဲပၞာန်ဂျဳဟာတ်လေဝ် ဟွံမွဲ၊ ဂကူမွဲဂကူ နူကဵု ၄ ဍုၚ်တအ် ပံၚ်ကောံတုဲ ပ္တန်ဍုၚ်ကာကေဿတာန်ဏောၚ်ဟီုဂှ်လေဝ် ပ္ဍဲဍုၚ်ဗၟာဏအ် ဂကူရပ်လွဟ်မဖှ်သာ်ဂှ်ဟွံမွဲ။
အရာနွံပ္ဍဲဍုၚ်ဗၟာဂှ် ဂကောံပၠန်ဂတးရပ်လွဟ် ကောန်ဍုၚ်အရၚ် မအာတ်ဒၟံၚ် အခေါၚ်ဖန်ဖက် ပရေၚ်ကမ်ကုသဵုဇကု ကဵု အခေါၚ်ပရေၚ်အုပ်ဓုပ်ဇကုအပိုၚ်ရနွံကၠုၚ်၊ လၟုဟ်မ္ဂး ပၠန်ဂတးက္ဍိုပ်က္ညၚ်ဂးတုဲ ညးဍုၚ်ကွာန်တအ် ပ္တိတ်ဒၟံၚ်ဇြဟတ် သွက်ဂွံပြံၚ်ကၠောံ နဗီုပြၚ်ပၠန်ဂတးရပ်လွဟ် သ္ဂောံဂွံဒဳမဝ်ကရေဇြဳဂှ်ရ ဍေံထပ်ဒှ်တိုန်မွဲညိကွေံဏီ။

နကဵုဝါဒပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ပၠန်လေဝ် ညံၚ်ဂွံဒှ်မွဲၝောံ မွဲဒပ် စန်ပကောံဟွံမာန်ဏီဖိုဟ်တုဲ ဂကောံပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် မဂစာန်ဒၟံၚ် ဗီုညးကဵုညးရ နွံဂၠိုၚ်။ ညးဍုၚ်ကွာန် နွံအပ္ဍဲဍုၚ်ဂှ်ပၠန်လေဝ် လ္ၚဵုဂှ်မိက်ဂွံအာ နကဵုဝါဒဟွံပကီုပရာပ်၊ လ္ၚဵုဂှ် မိက်ဂွံအာ နကဵုဝါဒရပ်လွဟ်တဝ်စၞေဟ်တုဲ ဍုၚ်ဖေက်ဒှ်အာ ဗွဝ်ပ္တေၚ်ဂှ်လေဝ် ဟွံမွဲပၟိက်အိုတ်။
ရံၚ်အာဍုၚ် ဗွဲဝုတ်ဒိုဟ်တအ်ပၠန်လေဝ် ဍုၚ်ကြုက်၊ အိန္ဒိယ၊ ဗၚ်္ဂါလာဒေတ်၊ သေံထာဲ၊ လဴ တအ်ဂှ် ဒှ်ဍုၚ်သ္ၚိရေၚ်ကၟေၚ်ဆက်ကဵုဍုၚ်ဗၟာတုဲ ဍုၚ်တအ်ဏအ်ဂှ် ဍုၚ်နွံပၟိက်ကဵုပေါဲပၞာန်ဟွံသေၚ်ရ။ ဝါဒပရေၚ်ဆက်ဆောံကဵုဍုၚ်သၟာၚ်ဂှ်လေဝ် ရပ်လဝ်မူဝါဒဟွံလုပ်ဖန်အပ္ဍဲပရေၚ်ဍုၚ်ညးတၞဟ် (ဒ္ဂေတ်ဗက်ပေၚ်ၚ်ဟွံသေၚ်) ပၠန်ရ။

ဣဏအ်ဂှ် ဒှ်တၚ်တၞဟ်ခြာ ဍုၚ်သဳရဳယျာ ကဵု ဍုၚ်ဗၟာရ၊ ဣဂှ်ရ ဍုၚ်ဗၟာဏအ် ဂွံဒှ်ညံၚ်သဳရဳယျာဂှ် သ္ၚောဲဒၟံၚ်တၟာဂလိုၚ်ဏီ။ ဒှ်မာန်တှေ် ညံၚ်ဍုၚ်ကဝ်လမ်ဗဳယျာရ ဒှ်မာန်ဏောၚ်။ မူဟိုတ်ရောမ္ဂး ဍုၚ်ဂှ်လေဝ် က္တံၚ်က္တဴ လရံက်လရာ် က္ဍုဟ်လေဝ် က္ဍုဟ်ဒၟံၚ်ပၞာန်ပၠန်တုဲ ဟိုတ်နူဂါဲအာဒၟံၚ် လ္ပာ်ပၠန်ဂတးရပ်လွဟ်ကီုဂှ်ရ ပရေၚ်အုပ်လဒမ်သၞောဝ်ဂှ်ဍိုန်လျစှေ်ကၠုၚ်။

ပ္ဍဲဍုၚ်ကဝ်လမ်ဗဳယျာတေံ ဒပ်သပုန်ဝှက်(FACR) ပုန်ပၠန်ကဵု ဒပ်ကဝ်လမ်ဗဳယျာတုဲ က္တဵုဒှ်ပၞာန်အပ္ဍဲဍုၚ်၊ ဍုၚ်က္တံၚ်က္တဴ၊ အရာအုပ်လဒမ်သၞောဝ်လေဝ် ဍိုန်လျစှေ်ကၠုၚ်တုဲ ကမၠောန်ဟွံလုပ်သၞောဝ် မပ္တံသွံရာန်ဂဥုဲၜူမာဲ၊ ကၠတ်သွံရာန်လွဟ်တအ် က္တဵုဒှ်ကၠုၚ်တုဲ ပ္ဍဲဂၠံၚ်ဍာန် (ဟွံ) ပ္ဍဲသ္ၚိ (ဟွံ) ပ္ဍဲဆေၚ်စသုၚ် တအ်ဂှ် ပွပန်ဂစိုတ်မၞိဟ်တအ် က္တဵုဒှ်ကၠုၚ်၊ အပေါတ်ပိုန်ဟာန် ကၟိန်ဍုၚ်၊ ပိုန်ဟာန် ညးဍုၚ်ကွာန်တအ် ဒးဒုၚ်ပလီုပလာ်၊ ရုၚ်ကေုာံစမြိုၚ်အလဵုအသဳဂှ်လေဝ် ဒးဒုၚ်ပလီု၊ ညးလိၚ်သ္ပမၞိဟ်ပရမ်တအ်လေဝ် ဂၠိုၚ်တိုန်တုဲ ဍုၚ်က္တံၚ်က္တဴဂၠိုၚ်တိုန်က္ဍၚ်ရ။ သၟာၚ်နူဏအ်ပၠန် ဒၞါဲတေံဗုံခတိုဟ် ဒၞါဲဏအ်ဗုံခတိုဟ် ဒှ်ကၠုၚ်အဆံၚ်ဏအ်တုဲ ကမၠောန်ဒုစရိုတ်လေဝ် ဂၠိုၚ်တိုန်ရ။
ဍုၚ်ဗၟာဏအ်လေဝ် ပသောၚ်ပြသၞာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဏအ် ဟွံမာန်မ္ဂး ဂဥုဲၜူမာဲကဵု လွဟ်လက်နက်တအ် ဂၠိုၚ်တိုန်မာန်ဏောၚ်။ ဒှ်ကၠုၚ်သာ်ဂှ်ကွေံမ္ဂး မၞိဟ်တအ် ထိၚ်ဝါတ်ကၠုၚ်တုဲ ညံၚ်ဍုၚ်ကဝ်လမ်ဗဳယျာဂှ် ဒှ်အာမာန်ဏောၚ်။ ဗီုဍုၚ်သၟာၚ်ညာတ် ညံၚ်ဍုၚ်သဳရဳယျာဂှ် ဍေံဒှ်ဟွံမာန်၊ ဒှ်တှေ် ညံၚ်ဍုၚ်ကဝ်လမ်ဗဳယျာဏအ်ရ ဍေံဒှ်မာန်။ ဆ္ဂး ပရေၚ်ဂဥုဲၜူမာဲကဵုလွဟ်လက်နက်ဂှ် စဵုဒၞာမာန်မ္ဂး အကာဲအရာ ညံၚ်ဍုၚ်ကဝ်လမ်ဗဳယျာဂှ်လေဝ် ဍေံဒှ်ဟွံလောဲ။

ဂကောံရပ်လွဟ်ဂမၠိုၚ် အပ္ဍဲဍုၚ်ဗၟာ
ပ္ဍဲဍုၚ်ဗၟာဏအ် ဂကောံရပ်လွဟ် နွံတဴဗွဲမဂၠိုၚ်ဂၠၚ်တုဲ ဂၠိုၚ်တဴဂလိုၚ်ဂလိုၚ်ဏအ်ဏောၚ်ဂှ် ညးဍုၚ်ကွာန်တအ် ဟွံထေၚ်လဝ်မွဲလှေ်ရ။
ဒပ်ပၞာန်၊ပျဳဒုသေတ်၊ ဒပ်မၚ်ပယျဵု (BGF)၊ ဂကောံပၠန်ဂတးရပ်လွဟ် ကောန်ဍုၚ်အရၚ် တဝ်စၞေဟ်ဒၟံၚ် အလဵုအသဳ နမပ္တံသာ်ဏအ် ယဝ်ရိုဟ်လၟိဟ် ဂကောံရပ်လွဟ် အလုံဖအိုတ်မ္ဂး ပ္ဍဲဍုၚ်ဗၟာဏအ် ဂကောံရပ်လွဟ် နွံ (၅၀၂၃) ဂကောံရောၚ်ဂှ် ဂးလဝ်ပ္ဍဲလိက်ကၞပ် သ္ပလဝ်သုတေသန လက်ထက်အလဵုအသဳ ဥူတိၚ်သိၚ် တေံရ။ အပ္ဍဲဂှ် ယဝ်နုက်ကၠေံ ဒပ်ပၞာန်၊ ပျဳဒုသေတ်၊ ဒပ်မၚ်ပယျဵု (BGF) တအ်မ္ဂး လၟိဟ်ၜိုတ်ဂှ် ဟွံမွဲရ။

ဒးဓမံက်ထ္ၜး ဂကောံပၠန်ဂတးရပ်လွဟ် ကေါန်ဍုၚ်အရၚ် တဝ်စၞေဟ်ဒၟံၚ် ကေုာံအလဵုအသဳဂှ်ရောၚ်မ္ဂး “ဒပ်ပၞာန်ပရေၚ်ညဳသၟဟ်ရးဝ (UWSA)၊ဒပ်မဟာမိတ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳကောန်ဂကူ (NDAA-ဂကောံမာၚ်ဠာ)၊ဗော်ပရေၚ်တောတက် ရးသေံ (SSPP/SSA)၊ဒပ်ပၞာန်ပရေၚ်ဗၠးၜးကချေၚ်(KIA)၊ ဒပ်ပၞာန်ရခေၚ် (AA)၊ TNLA-ဒပ်ပၞာန်ဗၠးၜးကောန်ဂကူတအာၚ် (ပလံၚ်)၊ ဒပ်မဟာမိတ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳ ဂကူဗၟာ(MNDAA-ဂကောံကဝ်က)၊ ဗော်ပရေၚ်တောတက်ဂကူကရေၚ်ဍာဲ (KNPP)၊ ကံၚ်ဇြဳကောန်ဂကူရခေၚ်(ANC)၊ ကပ္ပလာန်-ကံၚ်ဇြဳသဵုယှေဝ်လေတ်ဂကူနာဂ (NSCN-K)။

သၟာၚ်နူဏအ်ပၠန် ကံၚ်ဇြဳကလေၚ်ပ္တန် ရးသေံ (RCSS/SSA)၊ ဗော်ကရေၚ် (KNU)၊ ဒပ်ပၞာန်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳ ကောန်ဂကူကရေၚ် (DKBA)၊ ကံၚ်ဇြဳပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်- ဒပ်ပၞာန်ဗၠးၜးကောန်ဂကူကရေၚ်/ဗော်ကရေၚ် ကေအေန်ယူ (KNU/KNLA-PC)၊ ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ (NMSP)၊ ဗော်ဒဳမဝ်ကရေတ်တေတ်ဠာဟူ (LDU)၊ဗော်ဂအုပ်ပရေၚ်ဗၠးၜးကောန်ဂကူပအိုဝ်(PNLO) ၊ ဗော်ပရေၚ်ဗၠးၜးရးရခေၚ်(ALP)၊ မုက်ဒပ်ဒဳမဝ်ကရေတ်တေတ် ကွးဘာဂမၠိုၚ် ဆေၚ်ကဵုအလုံဍုၚ်ဗၟာ (ABSDF)၊မုက်ဒပ်ကောန်ဂကူချေၚ်(CNF) တအ်လေဝ်နွံ။
ကြဴနူဂှ်ပၠန် ဒပ်ကောန်ဂကူသေံဍာဲ (SNA)၊ဗော်ကောန်ဂကူဇြိုဝ်မဳ (ZRO/ZRA)၊ ဗော်ကောန်ဂကူ ကူကဳ(KNO/KNA) တအ်လေဝ် နွံဒၟံၚ်ဏီရ။

အကာဲအရာ ရဲရပ်လွဟ်ကဵု ဒပ်ပၞာန်
ဂကောံပၠန်ဂတးရပ်လွဟ် နွံပ္ဍဲဍုၚ်ဗၟာဏအ်ဂှ် အတိုၚ်ဓမံက်ထ္ၜးလဝ်လ္တူတေံရ။ အပ္ဍဲဂှ် ဂကောံ ကေတ်လဝ်ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ် ကဵု ဂကောံဟဂွံကေတ်လဝ် ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ် နွံဏောၚ်၊ ဂကောံ ဂစာန်ဒၟံၚ်သွက်ဂွံပါလုပ် ပ္ဍဲပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်လေဝ် နွံဏောၚ်။
UWSA၊ NDAA၊ SSPP၊ KNU၊ KNU/KNLA-PC ၊ DKBA၊ RCSS၊ CNF၊ ABSDF၊ PNLO၊ NMSP၊ ALP၊ NSCN-K ၊ KNPP – (၁၄) ဂကောံဏအ် ဒှ်ဂကောံ (Bilateral) ၜါလ္ပာ်တုပ်စိုတ် ထ္ပက်လဝ်စၟတ်တဲ လိက်ကသုက်ဒိုအ်ပန်ပှော် အဆံၚ်တွဵုရး (ဟွံ) အဆံၚ်ကၟိန်ဍုၚ်ရ။

KIA ၊ TNLA၊ AA၊MNDAA တအ်လေဝ် သွက်ဂွံထ္ပက်စၟတ် တၚ်ၜါလ္ပာ်တုပ်စိုတ် Bilateral ဂှ် သဳကၠဳဒၟံၚ်တုဲ SNA၊ ZRO၊ KNO၊ ANC (ANC – ဂှ် တုဲကၠုၚ်တေံ အလဵုအသဳ ကော်ဘိက်ကီုလေဝ် လက်ကရဴဏအ် အလဵုအသဳဟွံကော်ရ) တအ်ဂှ် ဒှ်ဂကောံ ဂစာန်ဒၟံၚ် သွက်ဂွံပါလုပ် ပ္ဍဲကမၠောန် ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ရ။

ပ္ဍဲအကြာအကာဲအရာ နွံကၠုၚ်ဗီုဏအ်ဂှ် ဂကောံရပ်လွဟ် RCSS၊ KNU၊ KNU/KNLA-PC၊ DKBA၊ PNLO၊ CNF၊ ABSDF၊ LDU၊ NMSP၊ ALP တအ်ဂှ် ထ္ပက်လဝ်စၟတ်တဲ NCA လိက်ကသုက်တုပ်စိုတ်ဒိုအ်ပန်ပှော် အလုံမွဲဍုၚ်တုဲ သွက်ဂွံသဳကၠဳကမၠောန်ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ် ကေုာံအလဵုအသဳဂှ် ပံက်လဝ် ဂကောံက္ဍိုက်ပ်ကမၠောန်ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ် (PPST) တုဲ ရၚ်တၠုၚ်ဒၟံၚ် ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ရ။

UWSA၊ NDAA၊ SSPP၊ KIA၊ TNLA၊ AA၊ MNDAA တအ်ဂှ် ဒက်လဝ် (FPNCC) ဂကောံညးစၞး ပ္ညဳပ္ညပ်သဳကၠဳပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ကၟိန်ဍုၚ်ပံၚ်ကောံတုဲ သွက်ဂွံထ္ပက် NCA ဂှ်လေဝ် သဳကၠဳဒၟံၚ်ကီုရ။ FPNCC ဟီုဂှ် ဒှ်ဂကောံမဟာမိတ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်သၟးရ၊ မဟာမိတ်ပရေၚ်ပၞာန် ဟွံသေၚ်ဏီရ။ ဆ္ဂး ပ္ဍဲ FPNCC ဏအ် ဂကောံ KIA၊ TNLA၊ AA၊ MNDAA တအ်ရ သ္ပလဝ်မဟာမိတ် သီုပရေၚ်ပၞာန် သီုပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တုဲ ဆက်တဝ်စၞေဟ်ဒၟံၚ် ဒပ်ပၞာန်ရ။

တုဲပၠန် SNA၊ ZRO၊ KNO၊ KNPP၊ NSCN-K၊ ANC တအ်လေဝ် ညံၚ်ဂွံပါလုပ် ပ္ဍဲပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ကီုဂှ် နအလဵုလဵုညးတအ် ညးတအ်ဂစာန်ဒၟံၚ်ဖိုဟ်ကီုရ၊KNPP ဂှ် နကဵုပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်မ္ဂး ဆက်ဆောံကၠောံက္ဍဒၟံၚ် ကေုာံဂကောံသၟဝ်ကျာ (FPNCC)၊ဂကောံသၠုၚ်ကျာ (PPST) တအ်ကီုလေဝ် ဂကောံ NSCN-K ဂှ်တန်တဴဒၟံၚ်ဗွဲတၞဟ်ခြာရ။ SNA လေဝ် တန်တဴဒၟံၚ်ဗွဲတၞဟ်ခြာကီုတုဲ ဟွံလအ် ဟွံလအ် ဒှ်ဒၟံၚ်ပေါဲဗ္တိုက် ကဵု ဒပ်ပၞာန်ရ။ ဂကောံ ZRO ကဵု KNO ကေၚ်အာတ်လုပ်ဂကောံ UNFC ကီုရ၊ ဆ္ဂး UNFC ဟွံဒုၚ်တဲဏီ။

ဂကောံလဵုဂှ် ဒှ်ဒၟံၚ်ပေါဲဗ္တိုက် ကုဒပ်ပၞာန်ရော?

ပြဟ်ဟ်ဏအ် KNU၊ KIA တအ် ဒှ်ဒၟံၚ်ပေါဲဗ္တိုက်ကဵုဒပ်ပၞာန်တုဲ ပေါဲဗ္တိုက်ထတ်သ္ကာတ်မံၚ်ရ။ ကေုာံဂကောံကောဒေံမဟာမိတ်သၟဝ်ကျာ AA၊ TNLA၊ MNDAA တအ်ဂှ်မ္ဂး လ္ပာ်ရးသေံသၟဝ်ကျာ၊ ရးဒေသဇၞော်မာန္တလေဝ် ပွိုၚ်ဍုၚ်မိုဝ်ကုက်တေံ ဒှ်ဒၟံၚ်ပေါဲဗ္တိုက်ညိညိညည နွံကီုရ။

လ္ပာ်ပွိုၚ်ဍုၚ်ဟုမ္မလေန် ရးဒေသဇၞော်သေတ်ကာၚ်တေံဂှ် ဒှ်ပေါဲဗ္တိုက်ညိညိညည ကေုာံ ZNA ဂှ်နွံ။ လ္ပာ်တွဵုရးသေံတေံပၠန်လေဝ် RCSS ကဵု ဒပ်ပၞာန် ဒှ်ပေါဲဗ္တိုက်နွံ၊ သ္ကုတ်ရးသေံသၟဝ်ကျာ လ္ပာ်ကျံက်မေဝ်,ဒဳပဝ်,ဠာရှဵု,ကတ်ခါၚ်,မူဇြာ,နမ္မတူ တေံ RCSS ကေုာံ TNLA-SSPP ပံၚ်တောဲတုဲ ဒှ်ပေါဲဗ္တိုက်ကုဒပ်ပၞာန်ရ။

လ္ၚတ်ရံၚ်အကာဲအရာပေါဲဗ္တိုက် ဒှ်ဒၟံၚ်လၟုဟ်ဏအ်ဂှ်မ္ဂး အလုံဂကောံပၠန်ဂတးရပ်လွဟ်ဖအိုတ်ဂှ် ဒှ်ဒၟံၚ်ပေါဲဗ္တိုက် ကုဒပ်ပၞာန် ဟွံသေၚ်တုဲ ဂကောံရပ်လွဟ် ၃-၄ ဂကောံဓဝ်ရ ဒှ်ဒၟံၚ်ပေါဲဗ္တိုက်ဂှ် ဂွံဆဵုကေတ်။

အကာဲအရာ အခိုက်ဗီုဗီုဏအ်ဂှ်လေဝ် လအ်ကၠုၚ် ရ၀ သၞာံပြၚ်ဣရတုဲ ညောန်ကြပ်ကၠုၚ်ကဵု အခိၚ်ကသီုမ္ဂး ပေါဲဗ္တိုက်အခိုက်ဏအ် နွံကၠုၚ်ဒၟံၚ်ရရ။ ဗွဲတၟေၚ် ပေါဲဗ္တိုက်ဒှ်ကဵု KIA ဂှ်မ္ဂး ဒပ်ပၞာန်သီအဝဵုဂှ် ညးဍုၚ်ကွာန်တအ် ဟွံဒးဂၞပ် ဟွံစှေ်စိုတ်ကဵုဒပ်ပၞာန်တုဲ အရိုဟ်ဟ်တ္ၚဲ ကၠောန်ကၠုၚ်ဒၟံၚ် ပရေၚ်ဒ္စဵုဒ္စးတုဲ လ္ပာ်မုက်ပၞာန်တေံ အလဵုအသဳပၞာန် စွံအာရီုဟွံမာန်ဒှ်ကၠုၚ်ရ၊ ဒှ်သာ်ဂှ်ရ ဗ္ဒိုပ်ဇကု တိဍာ်ဇကု စိုပ်အာ ပ္ဍဲတဲဒပ်ပၞာန်တုဲတုဲကၠုၚ် တေံဂှ် KIA ကလေၚ်ဗ္တိုက် ကလေၚ်သီကေတ်ရ။

ပေါဲဗ္တိုက်ကဵု KNU ဂှ်လေဝ် နူအခိၚ်တုဲတုဲကၠုၚ်တေံရ ပ္ဍဲတိဍာ်မဟာဒပ် (၅) ဗော် KNU ဂှ် ဒှ်ဒၟံၚ်ပေါဲဗ္တိုက်ရရ။ ဆ္ဂး ကြဴနူဒပ်ပၞာန်သီအဝဵုတုဲ လ္ပာ်ကေအေန်ယူ ဒုၚ်တဲ ကဵုအခေါၚ်ဗ္ဒဗ္ဒါဲ ရဲထ္ၜးဆန္ဒ CDM ၊ ဒုၚ်တၠုၚ်ထံက်ဂလာန် CRPH ၊ လုပ်ဗ္တိုက် သီကေတ် ဗ္ဒိုပ်ဒပ်ပၞာန်- နွံကၠုၚ်သာ်ဏအ်တုဲ ပေါဲဗ္တိုက် ကလေၚ်သ္ကာတ်ကၠုၚ်ရ။

ပေါဲဗ္တိုက် ဒှ်ကဵု AA၊ TNLA၊ MNDAA တအ်ဂှ်လေဝ် ပေါဲဗ္တိုက်ဇၞော်ဇၞော် အဆံၚ်သီဍုၚ် သီရးလေဝ် ဟွံသေၚ်၊ ပေါဲဗ္တိုက်ဍောတ်တ်သၟးရ။ ပိဂကောံဏအ်ဂှ်လေဝ် ဍေံဟွံဗၠးနူဓယံက်သြဇာ ကြုက် ကဵု UWSA တုဲ ပေါဲဗ္တိုက်ဍေံတအ်ဂှ်လေဝ် နွံကၠုၚ်ကဵုအပိုၚ်ခြာ သၞောတ်ဗ္ၜတ်ရ။

ဣဂှ်ရ ရံၚ်ကေတ်အကာဲအရာ ပေါဲဗ္တိုက်တအ်ဏအ်မ္ဂး ဍုၚ်ဗၟာဏအ် ဒှ်ညံၚ်ဍုၚ်သဳရဳယျာ မာန်မံၚ်ဏောၚ်ဟီုဂှ် ဍေံဒှ်ဟွံမာန်။

ပေါဲဗ္တိုက်ဘိုအ်ဂွံဇၞော် ဘိုအ်ဂွံထတ်သ္ကာတ် နွံမာန်မွဲဂှ် ပ္ဍဲကဵုအလဵုအသဳ ပရေၚ်ညဳသၟဟ်ဂကူ (NUG) နူကမ္မတဳသ္ပစၞးကၠတ်ထဝ်ကၟိန်ဍုၚ် CRPH ပံက်လဝ်ဂှ် ဌာနဝန်ဇၞော်ပရေၚ်စဵုဒၞါနွံဒၟံၚ်တုဲ နူကဵုဌာနဝန်ဇၞော်ပရေၚ်စဵုဒၞါ ဝန်ဇၞော် ဥူယဳမန် ကေတ်လဝ်တာလျိုၚ်ဏအ် ယဝ်ပ္တန်ဒပ်စဵုဒၞါ မၚ်မွဲညးဍုၚ်ကွာန် (PDA) မာန်ဏောၚ်ဒှ်မ္ဂး ပေါဲဗ္တိုက်ဇၞော်တိုန်မာန်ဏောၚ်။

သာ်ဂှ်ဟွံသေၚ်မ္ဂး ဘိုအ်ဂွံဒှ်တၟေၚ်ၚ်တၟဟ်ဟ် အောန်အာတုဲ ညံၚ်ဍုၚ်ကဝ်လမ်ဗဳယျာတေံ ဂဥုဲၜူမာဲ ကဵု လွဟ်လက်နက်တအ် ဂၠိုၚ်တိုန်တုဲ ဒၞါဲတေံ မၞိဟ်ဒးဒုၚ်ဂစိုတ်၊ ဒၞါဲဏအ် မၞိဟ်ဒးဒုၚ်ဂစိုတ်၊ မွဲဏှေံ သ္ၚိအရာပ်တေံ ဒးဒုၚ်ပလီု၊ မွဲဏှေံ သ္ၚိအရာပ်ဏအ် ဒးဒုၚ်ပလီု၊ ဒၞါဲတေံ ရုၚ်အလဵုအသဳ ဒးဒုၚ်ပလီု၊ ဒၞါဲဏအ် ရုၚ်အလဵုအသဳ ဒးဒုၚ်ပလီု၊ မွဲဏှေံဒၞါဲတေံ ညးဗြဴတအ် ဒးဒုၚ်ပလီု၊ မွဲဏှေံ ဒၞါဲဏအ် ညးဗြဴတအ် ဒးဒုၚ်ပလီု ပွပရေအ်ပရေအ်ဗီုဗီုတအ်ဏအ် က္တဵုဒှ်မာန်ဏောၚ်။

ပရေၚ်ပြိုၚ်ဇြဟတ် အကြာဒပ်ပၞာန်ကဵု ဒပ်စဵုဒၞာညးဍုၚ်ကွာန် (PDA)

ညးဍုၚ်ကွာန် မကၠောန်ဒၟံၚ်ပၠန်ဂတးက္ဍိုပ်က္ညၚ်တအ် စန်ပကောံကေတ် ဂကောံပၠန်ဂတးရပ်လွဟ် ကောန်ဍုၚ်အရၚ် နွံကၠုၚ်အပ္ဍဲဍုၚ်ဗၟာဏအ်ဂှ်တုဲ ဒက်ပ္တန်ဒပ်ဖေတ်ဒရေဝ်ဏောၚ်၊ တုဲတှေ် ကလေၚ်တဝ်စၞေဟ် ပလှ်ဖျေံတၠအဝဵုပၞာန်ရောၚ် ရန်လဝ်သာ်ဏအ်ကီုလေဝ် အခါဒးကၠောန်ကွေံကွေံ (နတဲ)မ္ဂး ဒဒှ်ရဟွံလောဲသွာရောၚ်ဂှ် တီကၠိုဟ်အာတုဲ ပြံၚ်လှာဲအာမွဲဂၠံၚ်ပၠန် ဂွံဆဵုကေတ်။

မွဲဂၠံၚ်ပၠန်ဟီုဂှ် ဂၠံၚ်ရောဟီုမ္ဂး CRPH ပံက်လဝ်အလဵုအသဳညဳသၟဟ်ဂကူ NUG ၊ နူကဵုအလဵုအသဳဂှ်ပၠန် ပံက်စွံကၠုၚ် ဌာနဝန်ဇၞော်ပရေၚ်စဵုဒၞါဂှ် သွက်ဂွံဆက်ပံက်အာ ဒပ်စဵုဒၞါညးဍုၚ်ကွာန် PDA တုဲ ညာတ်အာဂၠံၚ်ဏအ်ရ။ ဣဏအ်လေဝ် လဟီုဂှ်လောဲကွေံရ ဆ္ဂး အခါရ ပံက်ကွေံကွေံ (နတဲ) မ္ဂး ဝါတ်တဴဗွဲမလောန်ကီုဏောၚ်။

ဍေံဟွံလောဲသွာဟီုဂှ် မၞိဟ်,လွဟ်လက်နက်, သြန်, တိဍာ် သဇိုၚ်အဓိကတအ်ဏအ် နွံမံၚ်ဏီဏောၚ်။ ဟိုတ်နူက္ဍုဟ်ဒပ်ပၞာန် ဒ္စဵုဒ္စးဒၟံၚ်ကဵုဒပ်ပၞာန်ဂှ်ရ မၞိဟ် ကေုာံ သြန် သွက် NUG ဂှ် ဂၠာဲဟွံဝါတ်ကီုလေဝ် လွဟ်လက်နက်တအ်ဂှ် ဝါတ်ညိဏောၚ်၊ သာ်ဂှ်ကီု သွက်ဂွံပံက်စွံရုၚ်အလဵုအသဳ NUG ၊ သွက်ဂွံပကတ်ပကေၚ်ကွတ်ပၞာန်ဂှ် တိဍာ်ဇကုဒးနွံဏောၚ်။

ပ္ဍဲတိဍာ်ဂကောံရပ်လွဟ် မဒှ်မိတ်ကဵုဇကုဂှ် ပံက်စွံရုၚ်ယာယဳ၊ ပကတ်ပကေၚ်ကဵုကွတ်ပၞာန် ကုဒပ် PDA မ္ဂး ဒှ်မာန်ဒၟံၚ်ကီုရ။ ဆ္ဂး အရာတအ်ဏအ်ဂှ် ဍေံဒးလုပ်ဗဗွဲသၞောဝ်ကဵု ဂၠးတိဏောၚ်။
အလဵုအသဳ NUG ဓမံက်ရုပ်ရဴ ဒပ် PDA မာန်ဏောၚ်မ္ဂး လ္တူနူပေါဲဗ္တိုက် မဒှ်ဒၟံၚ် ကေုာံ ဂကောံရပ်လွဟ်ဂှ် ပေါဲဗ္တိုက်သ္ကာတ်ဂၠိုၚ်တိုန်ဏောၚ်ဒှ်တုဲ ဍေံစို်ပ်အာ အဆံၚ်သီဍုၚ် သီရး မာန်ရ။ ဆ္ဂး အကြာဏအ် မုဍေံဆက်ဒှ်မာန်ရောဂှ် ညးလဵုလေဝ်ဟီုမာန်ဟွံသေၚ်၊ ဒပ်ပၞာန်လေဝ် နနဲနာနာသာ် ဍေံစဵုဒၞါဇကုဍေံတွဵုရ။

ချိုတ်ပၠိုတ်မွဲဂှ် အတိုၚ်ဟီုလဝ်နူကၠၚ်ဏအ်ရ ပေါဲဗ္တိုက် သီဍုၚ် သီရး နွံကၠုၚ်လဝ်ကဵုဒှ်ကၠာရလေဝ် ညံၚ်ဍုၚ်သဳရဳယျာကီုဒှ်၊ ဍုၚ်ဟုံဗြံ Failed State မွဲကီုဒှ် ဆလအ်လေဝ် ဍေံအာစိုပ်ဒဒှ်ဂှ်ဟွံမာန်။

ဝဏ္ဏမာန်၊ အေဗရဴ ၂၁၊ ၂၀၂၁

စိုပ်အခိၚ်တံသၞာံမ္ဂး သွက်ရဲကၠောန်ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် ‘ခၟာဲၜုက်’ တံ ပလေဝ်ပလေတ်စ သွက်ဂွံတဵုတၞံၜုက်အိုတ်ရ။ ညးချူလိက်ဝွံ ဟွံစိစောန် ပ္ဍဲအရာပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် တဵုလွဳရ။ ၜိုတ်လ္ၚတ်ဂၠိုက်ဂၠာဲဂွံ ပရေၚ်ပရော တဵုတၞံၜုက်ဂှ် သွက်ဂွံဒှ်ပရေၚ်ဆဝ်ဗ္ၚုဟ် ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် တဵုတၞံၜုက်တုဲ ပတိုန်ထ္ၜးဏာ လိက်ပရေၚ် ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် ‘ခၟာဲၜုက်’ ဝွံရ။

‘တၞံၜုက်’ ဝွံ ပ္ဍဲကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာဂှ် မွဲဒမြိပ် အကြာလ္ဂုၚ်ကဵု ဍုၚ်ပြန်၊ အကြာမာန္တလေဝ်၊ တွဵုရးကချေၚ်၊ တွဵုရးကရေၚ်၊ တွဵုရးရခေၚ်၊ တွဵုရးသေံ၊ ရးသေတ်ကိုၚ်၊ ရးဧရာဝတဳ၊ ရးဗ္ဂော၊ တွဵုရးမန်ကဵု ရးတနၚ်္သဳ တိုန်သဘာဝတိုန်တုဲ အလုံဂၠးတိမွဲ ဗၞတ် (၁၃၀) ဂကူနွံ၊ ဗၞတ် (၁၂) ဂကူဂှ် ဓမံက်ရပ်စပ်သုၚ်စောဲဒၟံၚ်ရ။ ပ္ဍဲကဵုဒေသရေဝ် သၟာပရေၚ်ပိုန် ဒြပ် ‘ခၟာဲၜုက်’ မွဲတၠ ဟီုဂှ် ညးတံ ဂွံဆဵုကေတ် (၄) ဂကူ သ္ဂးရ။
‘တၞံဍေံဗီုဇြုံဇဵုတ္ၚ (ဇြုံသာ်သ္ၚေက်) မွဲဂကူ၊ ဗီုအရံၚ်ခၞော်ဇြုံဗုဲ မွဲဂကူ၊ ဗီုအရံၚ်ၜုက်ကွာန်မွဲဂကူ၊ အရၚ်ကၞၚ်ဗုဗု ဗိုဟ်ဗိုဟ် ကၠုကၠု မွဲဂကူ ဆဵုမံၚ် (၄) ဂကူ၊ ပၞောဝ်ကဵု ဂကူ (၄) ဂကူဂှ် တၞံဂကူအရံၚ်သာ်မိတ်ဂှ် ၚုဟ်ဍေံဂွံပဵုၜိုတ် (၂၀) ဒကေဝ်၊ ဆဂး တဵုလၟိဟ်ကဵုလက်၊ ကဵုကိုတ်မ္ဂး ဂွံရုဲပတိတ်ဂှ် ဒှ်ဟွံမာန်တုဲ တၠဆေၚ်တံ တော်ကဵု မွဲၚုဟ်ဓဝ်ရရောၚ် ညးကၠောန်ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် ၜုက် နာဲအံၚ်လွဳ နူကွာန်စောဂလာ ပွိုၚ်ဍုၚ်ရေဝ်သၟဝ်ကျာဂှ် ဟီုထ္ၜးရ။

ပ္ဍဲကဵုတွဵုရးဍုၚ်မန်ဂှ် လၟုဟ်မ္ဂး ပွိုၚ်ဍုၚ်ရေဝ်သၠုၚ်ကျာ-သၟဝ်ကျာ ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် ‘ခၟာဲၜုက်’ ဂှ် ညးဒေသပွိုၚ်ဍုၚ်ရေဝ်တံ အခိၚ်ၜံက်ခဲါ ‘ခၟာဲၜုက်’ မ္ဂး ဒှ်ကမၠောန်ကဵု ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် ‘ခၟာဲၜုက်’ ကွေံကွေံဂှ် ဂွံဆဵုကေတ်ရ။
ဟိုတ်နူဒှ်ကၠုၚ်ကမၠောန်ပိုန်ဒြပ်တုဲ တဵုကၠုၚ်တၞံၜုက်၊ ကၠောန်ကၠုၚ်ကၠအ်ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် ‘ၜုက်’ ဂၠိုၚ်ကၠုၚ်ရ။ ကၠာတဲ သၞာံကၠာတေံမ္ဂး ညးဒေသပွိုၚ်ဍုၚ်ရေဝ်သၠုၚ်ကျာတံ အာဂၠာဲၜံက်ခၟဲါ ‘ခၟာဲၜုက်’ ပ္ဍဲအကြာကၠအ်၊ အကြာဂူ၊ အကြာဂြိုပ် ဒၞာဲဒေသတၞံၜုက်တိုန်ရ။
ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် ‘ခၟာဲၜုက်’ ဂှ် ဒှ်ကၠုၚ်ကမၠောန်ပိုန်ဒြပ် လောဲလောဲမွဲတုဲ ဗွဲကြဴဏံ ညးဒေသပွိုၚ်ဍုၚ်ရေဝ်တံ စတဵုကၠုၚ် ၜုက်ရ။ ဗွဲမဂၠိုၚ် ပ္ဍဲဒေသပွိုၚ်ဍုၚ်ရေဝ်ဂှ် ညးကၠောန်ကၠုၚ် ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် ‘ခၟာဲၜုက်’ ဂၠိုၚ်ကၠုၚ်ရ။
မခၟာဲတဵုပလောမ်လဝ် မွဲပသာဂှ် သၞာံတုဲကၠုၚ်ဏံ (၄၅၀၀) ဒကေဝ်၊ သၞာံဏံ ဒှ်အာမွဲပသာ (၇၀၀၀) ဒကေဝ်ရ။ မတၞံ တဵုပလောမ်လဝ် နူကဵုမသတ်ၜုက်ဂှ် သၞာံတုဲကၠုၚ်တေံ မွဲတၞံ (၂၀) ဒကေဝ်တုဲ သၞာံဏံဂှ် ဒှ်အာ မွဲတၞံ (၄၀) ဒကေဝ် ၚုဟ်က္ဍၚ်တိုန်နူသၞာံတုဲကၠုၚ်တေံ ကဝက်ရ။

‘ပ္ဍဲအဲသၟးဂှ် သၞာံတုဲကၠုၚ်တေံ မတိတ်အာ ၜိုတ် (၇) လက်၊ သၞာံဏံတှေ် ၜိုတ် (၂) ကိုတ်ပြၚ် တိတ်အာတုဲရ၊ သၞာံဏံ မၞိဟ်တဵုဂၠိုၚ်ကၠုၚ်လေဝ် ကၠအ်လ္ၚဵုဂှ် တဵုကၠုၚ်ကဵုကိုတ်လေဝ်နွံ၊ ကဵုလက်လေဝ်နွံ မဟွံရုမ်ဒှ်မံၚ်၊ မၞိဟ်တဵုဂၠိုၚ်မံၚ်၊ ဍေံဂှ် ကၠောန်လေဝ်လောဲ၊ ဂွံသြန်လေဝ်လောဲကွေံကွေံ၊ ဂွံသြန်လေဝ်ပြဟ်’ ညးကၠောန်ကၠအ် ‘ခၟာဲၜုက်’ ဒေသရေဝ်ဂှ် ဆက်လဴထ္ၜးရ။

ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ထၜိုတ်ကဵု ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ၜုက်ဂှ် ညးတော်ထ္ၜးကဵု သာ်ဝွံရ။ တိမွဲဧက ယဝ်တဵုကၠအ်ထၜိုတ်မ္ဂး ဂွံဗၞတ် (၂၀၀) တၞံပြၚ်၊ ယဝ်တဵုတၞံၜုက်မ္ဂး ဂွံလၟိဟ်တၞံ (၁) လက်ပြၚ်၊ ပ္ဍဲကဵုတဵုတၞံထၜိုတ်ဂှ် လလံဂွံခွါတ်ဂွံ လံအာပွိုၚ် (၈) သၞာံ၊ ပ္ဍဲကဵုပွိုၚ် (၈) သၞာံဂှ် ခရိတ်တဵု၊ ခရိတ်ၚး၊ ခရိတ်ဝဲါ ပွိုၚ် (၈) သၞာံဂှ် ခရိတ်အိုတ်ဟွံသက်သာလးလးရ။ လလံအခိၚ် ကၠအ်ထၜိုတ်ဂွံခွါတ်ဂွံ၊ ယဝ်တဵုၜုက်မ္ဂး ပွိုၚ် (၈) သၞာံဂှ် ရာန်ဂွံတိ သွက် (၁၀) ဧက ဒှ်မံၚ်ရောၚ် နာဲအံၚ်လွဳ ညးကၠောန်ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ၜုက်ဂှ် ဟီုတော်ထ္ၜးရ။
ယဝ်တဵုၜုက် (၁၀၀၀) တၞံ၊ ဂွံ (၁၀၀၀) ပသာ ခရိတ်ကမၠောန်အိုတ် မွဲတၞံ (၁၀၀)၊ တၞံ (၁၀၀၀) တှေ် အိုတ်သြန် (၁၀၀၀၀၀) မွဲကိုတ်၊ ပွိုၚ်မွဲသၞာံတှေ် ပိုဲတော် မွဲမ မွဲပသာ ဂွံ (၁၀၀၀) ပသာ၊ ၚုဟ်မွဲပသာ (၂၀၀၀)၊ ဂွံ (၂၀) ကိုတ် ရောၚ် သ္ဂးရ။
‘ခၟာဲၜုက်’ ဂှ် မပ္တံကဵု စၞးစသုၚ် (ခေါက်ဆွဲ)၊ (အသားတု)၊ ကဝ်ဖဳ၊ မဟၜေတ်၊ ပ္ဍဲကဵုကပေါတ် (အလှကုန်) လေဝ် ညးဂၠတိတံ ကၠောန်ပ္တိတ်ကၠုၚ်လဝ်ရ။ တုဲပၠန် နကဵုဂြန်ဂဥုဲဒဗျလေဝ်ကီု၊ ဂြန်ဂဥုဲဂတာပ်ခေတ်လေဝ်ကီု ကၠောန် ပ္တိတ်ဂွံရောၚ် နူကဵုလိက် (ပတ်ဝန်းကျၚ်ထိန်းသိမ်းရေးနှၚ်႔ သစ်တောရေးရာဝန်ကြီးဌာန၊ သစ်တောဦးစီးဌာန၊ တိုးချဲ႕ပညာပေးရေးဌာန) ဂှ် ချူလဝ်ရ။

ဗၞတ်ဗ္ၜတ်ဗီုပြၚ်တဵု ‘တၞံၜုက်’
ဗၞတ်ဗ္ၜတ်ဗီုပြၚ်တဵုတၞံၜုက်ဂှ် အတိုၚ်ပ္ဍဲလိက်ပရေၚ် နူကဵု (ပတ်ဝန်းကျၚ်ထိန်းသိမ်းရေးနှၚ်႔ သစ်တောရေးရာဝန်ကြီးဌာန၊ သစ်တောဦးစီးဌာန၊ တိုးချဲ႕ပညာပေးရေးဌာန) တံ ပ္တိတ်လဝ်မ္ဂး ခြာအကြာမွဲတၞံကဵု မွဲတၞံဂှ် (၂) ပေ၊ အကြာမွဲကရုၚ် (မွဲရေၚ်) ဂှ် ခြာ (၄) ပေ၊ တိဗ္ၜတ် (၁) ဧကမ္ဂး (၅၄၄၅) တၞံ တဵုဂွံမာန်ရ။
အခိၚ်ကသီုဗြဲဂူ တိဍုက်ဗက်ဂှ် စတဵုဖျေံဂွံရ။ ၜံက်ကတိုၚ်အယဲဗၞတ် ဍောတ်အိုတ် (၆) ၝောံတဲ၊ ဒယိုဟ်ဗၞတ် (၄-၅) ၝောံတဲ၊ တိုပ်တိဇြိုဟ်ၜက်အာ ဟွံဂွံရ။ ဒးစွံသတိကဵု ဍာ်မၚ်တုဲ သမၞိၚ် (သၞိၚ်) ဟွံမွဲမ္ဂး (၆၀%) ညံၚ်ဂွံဂွံသမၞိၚ်ဂှ် ဒးဖန်ပလေဝ်ကဵုရ။

တဵုပလုတ် မတၞံၜုက် (၅) ဂကူ
၁။ ခၟာဲၜုက် အယဲ လျိုၚ် (၁၀-၂၀) ဂှ် ဖျေံတဵု။
၂။ ခၟာဲၜုက် နွံလျိုၚ် ဗၞတ် (၁) ပသာဂှ် ကရေက် ဗၞတ် (၈) ကရေက်တုဲ တဵု။
၃။ နူကဵု ခၟာဲၜုက် မတ်တၞံသွက်ဂွံကၠုတ်တိတ် (အဖု) တံဂှ် ကရေက်ပတိတ်တုဲ တဵု။
၄။ မခၟာဲၜုက် သတ်တိတ်ကၠုၚ်နူကဵု တၞးဂှ် တဵုပလောမ် တၞံတိုန်တုဲ တဵု။
၅။ နူကဵု ဂကူၜုက်ၝောံ ပ္ကဴတိတ်ကၠုၚ် ဒှ်ကၠုၚ်မဂှ် တဵုပလောမ်တုဲ တဵု။

ပ္ဍဲကဵုနဲဂွံတဵု မတၞံၜုက် (၅) ဂကူဂှ်မ္ဂး မတၞံၜုက် နွံလျိုၚ် ဗၞတ်လျိုၚ် (၁၀-၂၀) ဂှ် ဗၞတ် (၂) သၞာံမ္ဂး ခဲါခၟာဲ သွံရာန် ဂွံရ။ ယဝ်ခါရ ခၟာဲၜုက် နွံလျိုၚ် အကြာလျိုၚ် (၃၀) လ္ပာ်လတူမ္ဂး ပွိုၚ် (၁) သၞာံဂှ် ၜံက်ခဲါ သွံရာန်ဂွံရ။ ပါ်ကရေက် ခၟာဲၜုက် တုဲ တဵုမ္ဂး အကြာ (၁) သၞာံ ကဵု (၂) သၞာံ ၜံက်ခဲါသွံရာန်ဂွံရ။ ယဝ်တဵု မၜုက်တိတ်ကၠုၚ်နူကဵု တၞးမ္ဂး ဗၞတ် (၃) သၞာံမ္ဂး ၜံက်ခဲါသွံရာန်ဂွံရ။ ယဝ်ရတဵု မၜုက် တိတ်နူကဵု ပ္ကဴဒှ်မသတ်ဍေံ တဵုမ္ဂး ဗၞတ် (၄) သၞာံ ၜံက်ခဲါသွံရာန်ဂွံရ။ လတူ နဲကဲ တဵုပလုတ် (၄) သာ်ဏံဂှ် ခိုဟ်အိုတ်ဂှ် မခၟာဲၜုက် လျိုၚ် (၁၀-၂၀-၃၀) တဵုမာန်မ္ဂး ဇြဟတ်တၞံလေဝ်ခိုဟ်၊ သွံရာန်ဂွံ ပြဟ်အိုတ်ရ။ တန်တဴကဵု တဵုမဇၞော်-ဍောတ်တုဲ ခၟာဲၜုက် ဇၞော်-ဍောတ် ကလိဂွံမာန်ရ။

တဵုတၞံၜုက်မ္ဂး ဂကူတိဍုက်ဍေက်၊ ဗြဲဂူဂၠိုၚ်က္ဍၚ် ခိုဟ်က္ဍၚ်ရ၊ ဆဂး ဒးစွံသတိကဵုဍာ်မၚ် ကလိုပ်ဍာ် ဒၞာဲတဵုလဝ်ဂှ်ရ။ ကာလတဵုမ္ဂး တိစံၚ်၊ အိက်ခတေက်၊ ဟွံသေၚ် ကာမ် (ကာမ် တိတ်နူဗုတ်သ္ၚု) နှဴကဵုတိတုဲ တဵုမာန်မ္ဂး သာခိုဟ်တုဲ ဝဲါဟွံဒးစုတ်ရ၊ ယဝ်ရစုတ်ဒးဝဲါဓာတ်မ္ဂး ဆေၚ်သွံရာန်ၜုက်တံ တးပဲါထောံ၊ ဟွံရာန်ခၟာဲၜုက် ဒးလဝ်ဝဲါဓာတ်ဂှ်ရ။ တိသၠးသွက်ဂွံတဵုဟွံမွဲမ္ဂး ကၠအ်ထၜိုတ်ထဗိုၚ်လဝ်တုဲ အဃောတဵုလဝ်တၞံထၜိုတ်ဍောတ်ဍောတ်တံဂှ် လလံကၞာၚ် ထၜိုတ်ဂွံကၠောံလုက်စုက်ဒးဂှ် စဵုကဵု (၃-၄) သၞာံတဵုစုတ် အကြာကၠအ်ထၜိုတ် တၞံဍောတ်ဍောတ်လေဝ်ဂွံရ။ ဗီုဂှ်ကီု တၞံသတ်ဆုတၞဟ်ဟ်လေဝ် သာ်ဂှ်ကီုရ၊ လလံတၞံသတ်ဆုတံ ဂွံဇၞော်ဂှ် တဵုစုတ် အကြာတၞံသတ်ဆုတံလေဝ် တဵု မာန်ကီုရ။

အတိုၚ်လိက်ပရေၚ် နူကဵု (ပတ်ဝန်းကျၚ် ထိန်းသိမ်းရေးနှၚ်႔ သစ်တောရေးရာဝန်ကြီးဌာန၊ သစ်တောဦးစီးဌာန၊ တိုးချဲ႕ပညာပေးရေးဌာန) ဂှ် ချူဓမံက်လဝ်မ္ဂး တိမွဲဧကမ္ဂး ဗၞတ်ဗ္ၜတ်ချူဓမံက်လဝ်လတူတေံ လၟိဟ်တၞံ (၅၄၄၅) တၞံဂှ် ဗၞတ်လျိုၚ် ‘ခၟာဲၜုက်’ (ကှ်ကှ်) ဂှ် (၂) တာန်၊ တော်ကဵုပသာမ္ဂး (၁၁၀၀) ပသာ ဂွံတုဲ ပရဲတိတ်ၜိုတ် (၇၀) ကိုတ်ရောၚ် ချူဓမံက်လဝ်ရ။

ပရေၚ်သွံရာန် ‘ခၟာဲၜုက်’
အခိၚ် ‘ၜုက်’ တိတ်ဂှ် ကမ္ပဏဳသွံရာန်ၜုက်တံဂှ် ကေတ်ဟွံဂွံ ဒှ်အာ၊ ဍေံတံ ဒးပၠံၚ်ရာန်ညးကအ် ဒှ်မံၚ်၊ ဗီုကဵုဆေၚ် သွံရာန် ပ္ဍဲဍုၚ်ရေဝ်ဂှ်တှေ် ဍေံပ္တိတ်ကဵုလှုဲဏောၚ်၊ မွဲဧကတှေ် ဍေံပ္တိတ်ကဵု (၁၅) ကိုတ်၊ ဆဂး ဍေံကေတ် (80%) ဥပ မာ ညးတၞဟ်ရာန် မွဲပသာ (၁၀၀၀) တှေ် ဇကုဒးကဵုဍေံ (၈၀၀) ၊ မွဲပသာ (၃၀၀၀) ဟီုတှေ် ဂွံ (၂၄၀၀) ပိုဲဒးဒုၚ်ယအ် (၆၀၀) အဵုဗီုဂှ်၊ ယဝ်ပိုဲတဵုလဝ် ကဵုကိုတ်ဏောၚ်တှေ် ဍေံတက်ဗီုတုဲ ပ္တိတ်သြန်ဂွံရောၚ် နာဲအံၚ်လွဳ ဂှ် ဟီုရ။
‘ပ္ဍဲကဵုပိုဲတဵု မၜုက် မွဲတၞံ ပိုဲတော်ပွိုၚ် (၃) သၞာံတှေ် ပိုဲခဲါ (ၜံက်)၊ အောန်အိုတ်တှေ် လျိုၚ်ဍေံတိတ် (၁) ပသာကဵု လျိုၚ် (၇၅) ဍေံတိတ်ဏောၚ်၊ စဵုကဵု (၂) ပသာ (၃) ပသာ ဍေံတိတ်မာန်၊ ယဝ်ပိုဲတဵု မခၟာဲဍေံ နွံၜိုတ်အကြာလျိုၚ် (၁၀) တှေ် ပွိုၚ်မွဲသၞာံမ္ဂး အောန်အိုတ် လျိုၚ် (၁) ပသာ တိတ်ဏောၚ်’ သာ်ဏံ ညးကၠောန်တဵုလဝ်ကၠအ်ၜုက်ဂှ် လဴကဵုရ။

အတိုၚ် နာဲယှိုဲ ဟီုမ္ဂး ယဝ်တဵု တၞံခၟာဲၜုက် ၜိုတ်အကြာလျိုၚ် (၁၀) ပွိုၚ်မွဲသၞာံမ္ဂး ခၟာဲၜုက်တိတ် မွဲမ ၜိုတ်လျိုၚ် (၁) ပသာတုဲ တၟော်ကဵု မွဲပသာ (၁၈၀၀) ဒကေဝ်မ္ဂး ပ္ဍဲမွဲတၞံ မွဲသၞာံ တိတ် (၁၈၀၀) ဒကေဝ်ရ၊ ယဝ်တဵုလဝ်လၟိဟ် (၁) လ္ၚီမ္ဂး ဂွံသြန် (၁၈၀၀၀၀၀) စှ်ဒ္စာံကိုတ်ရ။ တန်တဴကဵု တဵုလွဳလဝ် လၟိဟ်အောန်-ဂၠိုၚ်တုဲ ဂွံပရဲပရၚ်ရ။

ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် ‘ခၟာဲၜုက်’ ဝွံ တဵုလောဲ၊ ကၠောန်လောဲ၊ ဝဲါဟွံဒးစုတ်မွဲသာ် ကၠောန်ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် ပရေၚ်တဵုလွဳ လောဲ သွာရ။ မွဲသာ်ပၠန်ဂှ် နကဵုအခိၚ်ဂၠေံဂၠေံ ခိုဟ်မ္ဂး (၁) သၞာံ၊ ဂၠိုၚ်အိုတ် (၃) သၞာံ၊ အဓိပဲါဂှ် ယဝ်ပိုဲတဵု မတၞံဍေံ နကဵုခၟာဲ ဗၞတ်လျိုၚ် (၁၀-၂၀) မ္ဂး ပွိုၚ်မွဲသၞာံ (ဝါ) ပွိုၚ်ၜါသၞာံဂှ် ၜံက်ခဲါ သွံရာန်ဂွံရ။ ယဝ်တဵု မတၞံၜုက် (ဝါ) မတၞံနူသတ်ၜုက် (ဝါ) တၞံဍောတ်ဍောတ်တဵုမ္ဂး ပွိုၚ် (၃) သၞာံဂှ် ၜံက်ခဲါသွံရာန်ဂွံရ။

နိဿဲ –
လိက်ပရေၚ်နူ-(ပတ်ဝန်းကျၚ်ထိန်းသိမ်းရေးနှၚ်႔ သစ်တောရေးရာဝန်ကြီးဌာန၊ သစ်တောဦးစီးဌာန၊ တိုးချဲ႕ပညာ ပေးရေးဌာန)။

အစေဝ်ဍောတ် (ဍုၚ်ကၟာဝက်ရးဇြာ)

ဖါဂယး အရှိုဏ်စာ်လဝ်တၟိတၟိ ဖါသဝ်တ္ၚဲ ပယာံတၠိၚ်မုက်မတ် အခိၚ်စာၚ်တိုန်ဓနီမ္ဂး အရာအိုဿီုတအ် နှဴဒၟံၚ်ပ္ဍဲဓါတ်ဒမၠုဏီတုဲ သွက်ဂွံတီ မၞိဟ်ညး မၞိဟ်အဲ ကၠးကၠးမာန်ဂှ် ဝါတ်ဗွဲမလောန်ရ။ အေ-အခိၚ်ဂှ် ကော်ဒးယၟု မှာရာအာလေဝ် ဟွံပ္တိုန်ဒုဟ်ညးသ္ကံရ၊ ဆ္ဂး စိုပ်ကၠုၚ်အခိၚ် တ္ၚဲတၟး အကးဇြုၚ် ညာတ်ကၠးအာ အလုံလောကရဂှ်လေဝ် မှာရာဒၟံၚ် ဗီုအခိၚ်ဂၠုတေံဖိုဟ်ဂှ် ယဝ်မၞိဟ်ကြအ်အ် ဟွံသေၚ်မ္ဂး ဒးဒုၚ်ဗျိ ဒးဒုၚ်ပ္တိုန်ဒုဟ်ဍာံဍာံရောၚ်။ မၞိဟ်မွဲကဵုမွဲ ဂွိုအ်ဆဵုလဝ်ညးသ္ကံလအ်တုဲကဵုဒှ်၊ အဝဲဗျုထဴ ညာတ်ဟွံကၠးတုဲ လဆောဝ်လဆောဝ် ကော်ဒးယၟုမၞိဟ်ဗၠေတ် နွံကၠုၚ်မ္ဂး ပွမဒးကလေၚ် ဒုၚ်ဂုဏ် ခၠေဝ်သှ်ပြဟ်ဟ်ဂှ် ဒှ်အခိုက်တၠပညာ ညးဍိုက်ပေၚ်ကဵု ယေန်သၞာၚ်မွဲရ။

မၞိဟ်ပ္ဍဲလောကဏအ် သွက်လမျီုဂွံဂျိုၚ်မ္ဂး မ္ဒးစသုၚ်စၞအဟာရဍေံ မၞုံပ္ဍဲဒေသဇကုတအ်ဂှ်ဟေၚ်တုဲ သ္ဂောံတန်တဴအာ အကြာဂၠးမၞိဟ်တအ်ဂှ် မ္ဒးပတှေ် စှေ်စိုတ်လဝ် ပ္ဍဲကွေတ်ဝါဒ ဆေၚ်ကဵုစိုတ်မတွဟ်ဂး ဘာသာဒၠေါံဗ္တောန် မွဲမွဲဘာသာ နွံတုဲ ကွေတ်ဝါဒပရေၚ်မၞိဟ် (ဝါဒပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်) မပ္တံ ဝါဒသဵုယှေဝ်လေတ်၊ ဝါဒကမျူဏေတ်၊ ဝါဒဒဳမဝ်ကရေဇြဳ မွဲမွဲဝါဒဟေၚ်ပၠန်ရ၊ အပ္ဍဲကွေတ်နာနာတအ်ဂှ်ဝွံ ပါဲနူကွေတ်ဗုဒ္ဓဘာသာ မဒှ်ညးမၞုံညာဏ် သဗ္ဗညု တွဟ်လဝ်ဂှ်မ္ဂး ကွေတ်သၟာၚ်တအ်ဂှ် ဟိုတ်နူအ္စာပုထုဇန်တအ်ဟေၚ် တွဟ်လဝ်တုဲ တၚ်ဆောတ်ယောၚ် ယုတ်ဒေက် ပါလုပ်ဒၟံၚ် ဂၠိုၚ်ကဵုအောန်ဂှ် နွံတွဵုရ။ ရံၚ်ကဵုလၟေၚ်ဏအ်တုဲ ပိုဲဗုဒ္ဓဘာသာတအ် အခိၚ်ကၠောန်ကမၠောန်ဘာသာတေံ ယဝ်ဒ္ဂေတ်ဗက်ဒၟံၚ်စေအ်အ်မ္ဂး သွက်ဂွံအချေဝ်တိတ်အာ ဟွံမွဲကီုလေဝ် ကာလထ္ဍောန်ဗက် လ္တူပၞောန် ဝါဒပရေၚ်မၞိဟ်ဏအ်တှေ် ဒးဆဵုဂဗ တၚ်ဗၠေတ်လောဲ ကွေံကွေံတုဲ စွံဒၟံၚ်သတိလၟိုန်မှ ဂွံဆၜိုတ်ဒးဗစပ်ရ။ ပ္ဍဲကွေတ်ဂမၠိုၚ်ဂှ် ကွေတ်ဝါဒဒဳမဝ်ကရေဇြဳမွဲ ဍိုန်ဍောတ်ဇိပ်ဂၠိပ် ဍိုက်ပေၚ်ကဵု အခေါၚ်အရာမၞိဟ် ဂၠိုၚ်အိုတ်ဂးတုဲ လ္တူပိုဲတအ် ဒုၚ်လဝ်တဲ လၟုဟ်ဂှ်လေဝ် ပၞော်ပြိုဟ်တိတ်ဒၟံၚ်လ္ပာ်သ္ကဲ နွံဟွံအောန်လးလးရ။ လ္ပာ်ဇြဟတ်ဂၠိုၚ်တအ် တုပ်စိုတ်တှေ် လ္ပာ်ဇြဟတ်အောန်တအ် ဒးဒုၚ်တဲ၊ ဒးတုပ်စိုတ်ကီုဟီုဂှ် ပ္တဝ်လဝ်က္ဍိုပ် သ္ပဇၞော်လဝ်ကဵုဓဝ်ဍာံ ဟွံသေၚ်ရ။ လညာတ်ဏအ် ဒှ်မာန် ဟွံမာန်ဂှ် ယဝ်စွံသတိ မၚ်ကျောဝ်မံၚ်မ္ဂး နွံမံၚ်ဂတပိုဲ စုက်စုက်ရ၊ ပ္ဍဲဍုၚ်ဗၟာဏအ် သ္ပလဝ်တိုၚ်ပကဴ ကုဝါဒ ဒဳမဝ်ကရေဇြဳတုဲ ညးက္ညာၚ်ပ္တိတ်ကၠာအိုတ်ဂှ် ဗော်မြာ်ဏောၚ် ဒးဟီုရ၊ အခိၚ်ဒးဒုၚ်လိုန်ဗပိန်လဝ်တေံ ဝက်စရှ်လဝ် ပကဴဒဳမဝ်ကရေဇြဳ သီုဖအိုတ်တုဲဟေၚ် လုပ်ကၠုၚ်ဒၟံၚ်ပေါဲဗ္တိုက်ဂှ် ကာလစိုပ်ပေါဲရုဲမာဲ ၂၀၁၅ ဏအ် သၠာဲဂွံအာဒၞါဲ နကဵုအသိၚ်ဇြဟတ် သၟူပကဴဒဳမဝ်ကရေဇြဳ ဟီုဂွံရ။ ပ္ဍဲဂကောံအလဵုအသဳကီု၊ ပ္ဍဲကၠတ်ထဝ်အဆံၚ်ၚ်ကီုဂှ် ဇြဟတ်ဗော်မြာ်တအ် ဂွံလဝ်ဒၞါဲလၟိဟ်မၞိဟ်ဂၠိုၚ်တုဲ အရာအုပ်ဓုပ်၊ ပ္တန်၊ ပလေဝ်သၞောဝ် အိုဿီုတအ်တှေ် ဒးဒုၚ်အာတဲ အတိုၚ်ပၟိက်ဗော်ညးတအ်သၟးဂှ် ဂွံဆဵုကၠုၚ်ရ။ လ္တူပွဗော်ညးတအ် ကၠောန်သ္ပဏာဗီုဏအ်ဂှ် ဗော်တၞဟ်ဟ် ကေုာံဗော်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တအ် ဟွံပေၚ်ပၟိက်တုဲ ပြသၞာ ပ္ဍဲတွဵုရးမည်၊ တွဵုရးကယျာ၊တွဵုရးရခေၚ်တအ် က္တဵုဒှ်ကၠုၚ်ရ။ အရံၚ်,သၟူ ပကဴဒဳမဝ် ၜိုတ်ဍုက်ဍေဝ် မောဝ်ပ္ဍးကၠုၚ်လဝ် ကၠာဟွံဂွံအဝဵုတေံဏီကဵု ဂွံတိုန်ဒၞါဲမသုန်သၞာံဏအ်ဂှ် ဂလိုၚ်လဵု ဖျိုဟ်ဗိုဟ်အာ သၟဝ်သၟူတ္ၚဲကၠာန် မတွဟ်ဂး အယောၚ်အလာ ဒဏ်ဒုၚ်စသိုၚ်လဝ် ရှ်အဝဵုတၟာဂလိုၚ်ဂှ် ဂွံဆဵုကၠုၚ်ရ။

အဝဵု-မၞုံအစောန် ပြံၚ်လှာဲထောံ လစွံစိုတ်၊ လညာတ်ပူဂဵုတအ်ပြဟ်ဟ်မာန်ဂှ် ကၠုၚ်ဂၠုက်အောပ်ဒၟံၚ် သၟဝ်ဓယံက်ပၟိက်မိက်ဂွံ (လောဘ) ပိုဲမၞိဟ်တအ်ရတုဲ ဟွံစွံသတိမ္ဂး ဟွံညာတ်ဍေံ လောဲလောဲရ။ ပ္ဍဲပေါဲကောံဓရီုဂမၠိုၚ် ဇၟာပ်ဇကုပ္တိုန်ထ္ၜး ကဵုကသပ်ဂှ် ညးဂမၠိုၚ်တုပ်စိုတ် ထံက်မံၚ်ဂလာန်တွဵုမ္ဂး စိုတ်မိပ်သၠောၚ်၊ အထေၚ်ဇၞော်ဇကုတအ် က္တဵုဒှ်တိုန်မွဲမွဲလ္စုတ် တီကေတ်လွာဲဂှ်ဟွံမာန်ကီုလေဝ် တုပ်ညံၚ်မကဵုဒၟံၚ်ဝါဲ ကုတၞံအဝဵုဇကု ညံၚ်ဂွံဇၞော်ဂေါဝ်တိုန်ကီုဏောၚ်။ သိုက်သၠိၚ်ဒၟံၚ် ပ္ဍဲရှ်ဘှ်မိပ်သၠောၚ်ကဵုအဝဵုဏအ်ဂှ် ယဝ်ဟွံကြဴကြာတ်သၟးဇ္ၚး နကဵုဍာ်ပညာဇၟာပ်အခိၚ်မ္ဂး ခြာဟွံလအ် ကၠာဟဂွံသ္ပသတိဏီဂှ်ဟေၚ် ဒှ်အာတၠအဝဵု ဏှဟ်ကြံၚ်ၚ်ဖအိုတ်ဏောၚ်။ ဟိုတ်သာ်ဂှ်တုဲ ပ္ဍဲဇၟာပ်သ္ၚိ ဇၟာပ်အရာပ် ဇၟာပ်ကွာန်တအ်မ္ဂး ကောန်သ္ၚိ ကောန်အရာပ် ကောန်ကွာန် ကေုာံ တၠအဝဵုသ္ၚိ တၠအဝဵုအရာပ် တၠအဝဵုကွာန် တအ် ဒှ်ဒၟံၚ်ပဋိပက္ခ ၜတ်တ်ကြံၚ်ၚ်ရၚ်သ္ကံလၟိုန်ဂှ် ဂွံဆဵုကေတ်။ ဝေါဟာရ “အဝဵု” မၞုံအဓိပ္ပါယ် “အခေါၚ်ကၠောန်” ဝွံ စေတနာ ယဝ်သၠဲလး အရၚ်ညးဍုၚ်ကွာန် ညံၚ်ရဴပူဂဵု လဳကွာန်ယူ၊ ဇြူဟာတိုဝ်တအ်မ္ဂး ညးမွဲလေဝ် ဟွံဗက်ဂၠာဲဒုဟ်ရ။ ဆ္ဂး ဗွဲမဂၠိုၚ်ဂှ် ပြိုက်စုတ်ထိုၚ်ဇကုဂွံတေၚ်သၟး ဂွံဆဵုဒၟံၚ်တုဲ သ္ဒးပါ်ပါဲဒၟံၚ် ကိစ္စအဝဵုဏအ်ရောၚ်။ မွဲသာ်ပၠန် တၠအဝဵုအဆံၚ်အဆံၚ်တအ်ဝွံ လညာတ်အးတုဲ အတိုၚ်ပၟိက်ဇကု ဂွံကၠောန်ဂံၚ်ၚ်သ္ကာသ္ကာဂှ် အောန်ကွေံရ။ ဒေံ ဒးကလၚ်အရေဝ်ကေါ၊ ကောါ ဒးကလၚ်အရေဝ်မိ၊ မိ ဒးကလၚ်အရေဝ်အပါဟီုဂှ် ဒုၚ်လဝ်သ္ဇိုၚ်ဓဝ်ဍာံဟွံသေၚ်တုဲ ဒးဒုၚ်အုပ်ဓလီုလဝ် သၟဝ်အခိုက်ပြဝေဏဳတေံရ။ အခိုက်ပြဝေဏဳဝွံ အကြာအခိုက်ကၞာ တၞောဝ်ဒတောဝ်မည်ဇေတ်တ်ဂှ် အခိုက်ကၞာဂကူတၞဟ်ဟ်တအ်လေဝ် ကၠုၚ်ပြံက်နှဴဒၟံၚ်-ကၠာအခိုက်ကၞာ ယေန်သၞာၚ်ဗုဒ္ဓဘာသာ ဗွဲမလအ်လရောၚ်။ ဟိုတ်ဂှ်ရ အကြာအခိုက်ကၞာတမၠာတေံ နွံကဵုကျာ်သြဳဂှ် အခိုက်ခါခဏဳလေဝ် ပြံက်လုပ်ကၠုၚ်နွံကီုရ။ ၜိုန်ဂှ်လေဝ် အခိုက်ကၞာပိုဲရောၚ်ဂးတုဲ ဟွံဂံၚ်တးပါဲထောံ အခိုက်ခါခဏဳဏီဂှ် ဟိုတ်နူလညာတ် သဗုၚ်သပါမံၚ်ဏောၚ် ဟီုစဂွံရ။ ဗုဒ္ဓဘာသာပိုဲမ္ဂး အခိုက်ယုတ်သဝ် ဗၠေတ်မှာအာ စဵုကဵုကၠုၚ်ဒှ်အခက် ကုဂၠံၚ်တရဴ တိုၚ်ပကဴဘာသာဇကုတအ်မာန်ဂှ် ဒးဂံၚ်ဝေၚ်ပါဲထေက်ရောၚ် ညာတ်ရ။

လောန်ကၠုၚ်မွဲအခိၚ်တေံ ဂလာန်မ္ဂး “ဂကူမည်ပိုဲ ခြာဟွံလအ်ကၠက်အိုတ်ရောၚ်” ဂှ် ယဝ်ဟီုဒးလဒေါဝ်ဝိုၚ် ပူဂဵုမကၠောန်ဒၟံၚ်ပရေၚ်မည်တအ်မ္ဂး ဒးဒုၚ်ဗျိသၟးဟွံက သီုမ္ဒးထ္ၜုတ် “မည်တဝ်မုဲ” ရောၚ်ဂှ် ချိုတ်ပၠိုတ်ရ။ အခိၚ်လၟုဟ် ညာတ်ကၠုၚ်အကာဲအရာဍေံ ကၠးဖ္ဍးတိုန်တုဲ ဂလာန်ဒှ်ဓဝိၚ် မပ္တံ “ဂကူမည်ညံၚ်ဂွိုအ်ကၠက် ဗီုလဵုဂွံသ္ပ”တအ် ဂွံမိၚ်ကၠုၚ်ဂၠိုၚ်ကဵုဒၞါဲရ။ ကြပ်စိုပ်ကၠုၚ် တ္ၚဲကောန်ဂကူမည် တှေ် အာတ်မိက်လိက်တမ် နူအ္စာကၞေဟ်ဂမၠိုၚ် သွက်ဂွံတီ ကသပ်လညာတ်ညး တအ် နွံကၠုၚ်ရ။ ကသပ်ဖ္တိုက်ဖအောဝ် ဗွဲဓမ္မတာ မၚ်မွဲထိၚ်ဒဝ် “လိက်မည်ညိ၊ အခိုက်ကၞာယေန်သၞာၚ်ညိ၊ ဟီုအရေဝ်မည်အိုတ်ညိ” သၟးရ ဂွံဗှ်ဂၠိုၚ်။ ဂလာန်ဖ္တိုက်ဖအောဝ် ဆဝ်မ္ၚုဟ် ဗီုလၟုဟ်ဂှ် ကၠောန်ကၠုၚ်လဝ် တၟာလအ်တုဲလေဝ် အကာဲအရာ ဂွံယိုတ်တိုန်လ္ပာ်သာ ဟွံဆဵုဏီမ္ဂး ဒးဂၠာဲနဲကဲကၠောန်နကဵုတဲ(နတဲ) ဂွံထ္ၜးရုပ်ရဴမာန်ထေက်ရ။ အရာဒုၚ်စသိုၚ်ပ္ဍဲစိုတ် မပ္တံ က္ဍုဟ်မံၚ်ရောၚ်၊ ဆာန်မံၚ်ရောၚ်၊ အ္ၚပ်တိုန်ဣရ၊မၠေအ်အာဣရ တအ်ဝွံ ချိုတ်ညိၚ်မံၚ်ဟွံသေၚ်၊ တန်တဴကဵုအခိၚ်၊ဒၞါဲ၊ အကာဲအရာ ဍုၚ်ကွာန်တုဲ ပြံၚ်လှာဲအာမာန်ဟေၚ်ရ။ လ္တူဂကူမည် ဟွံဟီုအရေဝ်မည် ဟွံဗှ်လိက်မည် ဟွံကၠောန်ကမၠောန်မည် ဟွံမိက်ဒုၚ်ယၟုဂကူမည် နွံလၟိဟ်လ္ပာ်အောန်တေံဂှ် မည်ဟီုအရေဝ်မည် ဗှ်လိက်မည် ကၠောန်ပရေၚ်မည် နွံလၟိဟ်ဂၠိုၚ်ဏအ် ကေၚ်လုတ်လဝ်ဒုဟ်၊ ကေၚ်ဗဂိလဝ်ဘဝ၊ ကေၚ် ဒကေဝ်လဝ်ကတောဝ် နွံရောၚ် ယဝ်ဂၠာဲဆဵုမ္ဂး ရဲလ္ပာ်ဇြဟတ်ဂၠိုၚ်တအ် ထေက်ကဵု ဒးကလေၚ်ခၠေဝ်သှ် ဒုၚ်ဂုန်ဝန်စဝ် ဍာံဍာံရောၚ်။ အလာံမာနဇကုတအ်ဂှ် ဟွံဖျဝ်မွဲသာ် လ္တူစိုတ်ဟွံပြေဏီဂှ် ထပ်ဗဂဵုဏာပၟတ်ပၠန်တှေ် သွက်ဂွံကလေၚ်စုက်ကၠုၚ်ညးသ္ကး မွဲဂကောံ မွဲဇြဟတ်ပၠန်ဂှ် စၟဳစဟွံဂွံရ။ ဂကူမည် ဇၟာပ်ဟီုနၚ် ပရောမည်ဟွံခိုဟ်ဂှ် ဟွံချိၚ်ဆနကဵုညာဏ်မွဲသာ် ဍေံတအ်ဂှ် မည်တဝ်မုဲရောၚ် ထဍေၚ်ထောံ၊ ရဲဖျေံမံၚ်ကဝု ဇကဵုဇကုဂှ် မည်ကွိုတ်မုဲရောၚ် ဗက်ဗ္ဒဴထောံ၊ မည်လုပ်စလ္ပာ်တေံဂှ် မည်ထ္ပက်ကၠာ်ရောၚ် ထပိုတ်ထောံသက္ကရာဇ်တွဵုဏောၚ်ဟီုတှေ် ခြာဟွံလအ်ဏအ် သှေ်မည် က္ဍိုပ်ပိပန်မဟေၚ် ဒှ်ကၠုၚ်မာန်ရ။ ယဝ်စိုပ်အာ အဆံၚ်ဏအ်ရတှေ် ဂကူမည်ညံၚ်ဂွံကၠက်ဂှ် ဂကူညးတၞဟ် ဟွံဒးကၠုၚ်ကမၠက်မွဲသာ် ဇကုဟေၚ် ဒှ်ညးကမၠက်ရောၚ်။ ဒၞါဲလ္ၚဵုလ္ၚဵုတအ် လုတ်မှာဒးလဝ် နွံတုဲ ညံၚ်ဂွိုအ်ထပ်ဒှ်တိုန်ပၠန်ဂှ် ညးလ္ၚဵုတအ် ထံက်ထ္ၜး နကဵုစေတနာလေဝ် နွံကီုဏောၚ်။ “ဂကူမည်ပိုဲ မုဒှ်ဒှ် လ္ပကၠုၚ်ပါ်ပါဲမံၚ်ညိ” ယဝ်စွံစိုတ်မ္ဂး ဒှ်မိမတအ် ယဵုဒးကေါန်ဂၠိုၚ်တုဲ ဗ္တောန်ဟွံကေတ် ဝေတ်ဟွံဒုၚ်တှေ် ကၞောတ်တဲ ကောန်တအ်ဟေၚ် ဒးဆောံဘဝရောၚ်။

ဂကူမည် ဆီမည်ဍာံတှေ် စိုတ်ဆာန်ဂကူနွံတွဵုဂှ် လ္ပဒှ်သံသယညိ၊ မည်ကဵုမည်ဂှ် စွံလဝ်ကၠာ၊ ဇၟာပ်သၟာလက်ပၠုဲ အံၚ်လအာန်သာၚ် ပြိုၚ်တက်တှေ် အလုံမွဲဍုၚ်ဗၟာ ကေတ်စလ္ပာ်ညးတေံ၊ ကဵုဇြဟတ် ကုညးတေံ၊ ဇၟာပ်ဂကောံဗဝ် (မခ္ဍမ်ကျာ) ဍုၚ်ဗၟာ ပြိုၚ်တေအ်ကဵု ရဲဂကောံတၞဟ်ဟ် (ဗွဲတၟေၚ်သေံ) တှေ် ကေတ်စလ္ပာ်ဗၟာဟီုဂှ် ညးလဵုလေဝ် ကၠုၚ်ထဴလဝ်ဟွံသေၚ်ရ။ ၜိုန်ဆီဟွံတုပ်လေဝ် ကျာယီုတုပ်၊ ဍာ်သုၚ်တုပ်၊ စၞစဥတုရာသဳတုပ်တုဲ စိုတ်စရိုတ်တအ်ဂှ် ဗွဲသဘာဝဟေၚ် တုပ်အာညးသ္ကံရောၚ်။ မည်ပိုဲထ္ကးပြးမံၚ်လၟုဟ်ဂှ် ဒးစွံစိုတ် ယာဲတကဵုကောန်ဇာတ်၊ကေါကဵုဒေံ ကယျာန်ဓဝါတ် ထေဲပၞတ်လဝ် ညးသ္ကံဗွဲခေတ္တတုဲ ခြာဟွံလအ်မ္ဂး ကလေၚ်ညဳသာအာ ဗီုတြေံတေံပၠန်ဏောၚ်ဂှ် ဒးပတှေ်လဝ် ဒးပခိုၚ်လဝ် သန္နိဋ္ဌာန် ဒဵုကဵုဓမံက်ရုပ်ရဴမာန်မှ တရဴပိုဲရန်တၟံတေံ အာစိုပ်မာန်ရောၚ်။

ဂလာန် “ဇြဟတ်မည် နွံအပ္ဍဲမည်”ဏအ်ဂှ် ဟီုဒၟံၚ်ဂၠိုၚ်ကဵုဒၞါဲရ။ အတိုၚ်လဟီု ညံၚ်ဂွံဒှ်ဂှ် ဒးထ္ၜးဏါ ပ္ဍဲကမၠောန်ရောၚ်။ ဗညာလဂန်အိန် အာတ်ဂၞကျာ် နူတဲရာဇာဓိရာဇ်ဂှ် ယဝ်ပိုဲမၞိဟ်ဓမ္မတာမ္ၚးဏအ်မ္ဂး ဒးရပ်မြဇြၚ်ညးသ္ကံဍာံဍာံရ။ ရာဇာဓိရာဇ်လေဝ် ပုထုဇန်မွဲကီုတုဲ လ္တူပၟိက်ကောန်ရဲဇကု ကၠုၚ်ဂံၚ်အာတ် ဇရေၚ်ဇကုညး မၞုံအဆံၚ်ဨကရာဇ်ဍေံမွဲဂှ် ဒးရပ်ဗဒိုအ်လဝ်စိုတ် ဓဝ်လအေၚ်ဇၞော်ကဵုဇြဟတ်တန်ဒှ်ရ။ ဆ္ဂး လဂန်အိန်ဝွံ ဒှ်ညးမၞုံကဵုအစောန်သတ္တိမွဲ ညးဟွံတုပ်ၜါတုဲ အရၚ်ဒပ်ပၞာန်မည်မ္ဂး ပၟိက်ဇၞော်ကွေံကွေံ ဒးဟီုရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ စိုတ်ဒးဒုၚ်စသိုၚ်ထေဲပၞတ်မံၚ်တေံဂှ် ဟဲပြေ သၠာဲဂတးထောံကဵု စိုတ်ဆာန်ဂကူတုဲ ဂလာန် “ဇြဟတ်မည် နွံပ္ဍဲမည်” လမျီုဂွံလုပ် ဂွံဆက်ဂျိုၚ်အာဂှ် ညးဓမံက်ဏာ ရုပ်ရဴကမၠောန် ပ္ဍဲပွကဵုဏာဂၞကျာ်ဆာန်ညး မာန်ရောၚ်။ လညာတ်သၠုၚ်ၚ်ပြဲပြဲ အးအးမးမး မၞုံဒၟံၚ် ပ္ဍဲတၠပိုဲဂှ် ကၠုၚ်ဗ္ဂပ်စုတ်ကဵု က္ဍိုပ်လိက်ပရေၚ်ဏအ်မ္ဂး ညးဟွံသဗုၚ်သပါဒၟံၚ် ဗီုပိုဲရောၚ်ဒးဒုၚ်ဝန်ရ။

အခိၚ်ဍောတ်တ်တေံ လုပ်သၞာသတိက်တှေ် မိကသေဲဒၟံၚ်လၟိုန်ဂှ် “လှိၚ်သီုသတိ၊ မိၚ်ဗရုခြေပ်ပ် မိၚုဟ်တှေ် ညံၚ်ဂွံၚုဟ်က္တဵုဂှ် ကတောဝ်ကဵုသောန်၊ အခိၚ်ညးဂမၠိုၚ် ဂြိပ်ဒဴဂှ် ဇကုသှေ်ဒၟံၚ်တှေ် ကောန်ပၞာန်သေံတအ် ရပ်ဂွံတုဲ ဍေံစၚ်စုတ်ဇုက်တောဝ်ပလုဲ ပ္ဍဲပထောၚ်ကတောဝ် ဍေံဂြဲဏာ ဍုၚ်သေံရောၚ်”ရ။ လၟုဟ် ဂွံဗှ်လိက်ဝၚ် “မည်ဒဴလုပ်ဍုၚ်သေံပၠန်တုဲ အရေဝ်ၜါဏအ် ဟွံကိတ်ညးသ္ကံရ၊ သေံတအ်ဂြဲဏာဒှ်ဒှ်၊ မည်တအ်ဖေက်ပၞာန်တုဲ ဒဴလုပ်ကေတ်တ်ဒှ်ဒှ်၊ အခိၚ်လၟုဟ်မည်တအ် စိုပ်မံၚ်ဍုၚ်သေံ ဒှ်အာဂကူသေံ လၟိဟ်ဗွဲမဂၠိုၚ်ဂှ် ဓဝ်ဍာံရ။ ဒၞါဲဒးဗ္ဒစး၊ အခိၚ်ဒးပကောံက္ဍိုပ်၊ ဒးပံၚ်ဇြဟတ်ဂှ် ဇြဟတ်ပြးတိတ်အာဒၟံၚ်တွဵုမ္ဂး ကမၠောန်မည် မိက်ဂွံကၠောန်အိုဿီုတအ် ဓမံက်ရုပ်ရဴ ဟွံမာန် ဒှ်ကၠုၚ်လဝ်တုဲရ။ တိတ်အာတရဴမွဲတုဲ တၠိၚ်အာဂၠံၚ်မ္ဂး ဂွံစိုပ်ဒၞါဲရန်တၟံတေံဂှ် ဇြိုၚ်သန်ရ။ ဒဒှ်တၠိၚ်အာဂၠံၚ်ဣရဂှ်တီမှ ဒုၚ်တဲမာန်မှ ဂွံဗက်သၟာန် ရဲတီဂၠံၚ်တအ်တုဲ ယဝ်ထေၚ်ဇကု ဒးဒၟံၚ်ဖိုဟ်တှေ် မွဲဘဝဏအ် စိုပ်ဟွံမာန်ရ။ လဆောဝ်မ္ဂး ပှော်လုပ်အာဂၠံၚ်ဝၚ်ဂပဝ်တှေ် ညံၚ်ဂွံတိတ်ဗၠးဂှ် လညာတ် ညံၚ်ဂွံအး ဒးဂစာန်ဇၞော်ကဵုဇြဟတ်ပၠန်ရောၚ်။

နိဿဲ
ကေတ်လဝ်သ္ဇိုၚ် ကူချပ် နူကဏ္ဍလမိၚ်လညာတ် လိက်ပရေၚ်အ္စာကၞေဟ် “မၚ်းစုစံ” ချူလဝ် “မြူမှောၚ်ဝေကၚ်း” ပ္ဍဲလိက်ပရိုၚ် “စံတော်ချိန်” ပ္တိတ်လဝ် ၆-၁၀-၂၀၂၀ တေံရောၚ်။

နာဲခပဝ်

စၟတ်တ္ၚဲ (၁) ဂိတုဖေဖဝ်ဝါရဳ ကြဴနူကဵု ပၞာန်ဗၟာတံထိၚ်အဝဵု၊ ပတိုန်ထောံ ဒု-သမ္မတ ဥူမျေအ်သိုဲ (ဦးမြၚ့်ဆွေ) နဒဒှ်သမ္မတရ။ လတုဲမ္ဂး နူကဵုသ္ကိုပ်ပၞာန်ဇၞော် ‘မေန်အံၚ်လှိုၚ်’ သ္ပသ္ကိုပ်သကတုဲ ဒက်ပတန်ပတိုန် ကံၚ်ဇြဳပရေၚ်အုပ်ဓုပ်ကၟိန်ဍုၚ် (SAC) နကဵုသ္ကိုပ်ပၞာန်ဂှ် (၇) တၠ၊ ညးဍုၚ်ကွာန်ဗၞတ် (၉) တၠ အပံၚ် (၁၆) တၠတုဲ ပၠတရဴဍုၚ်ရ။ ပ္ဍဲကဵုသၟဝ်ညးတံဂှ်တှေ် ဒက်ခၞံလဝ် အလဵုအသဳ နွံဒၟံၚ်ကီုရ။ အလဵုအသဳဂှ် သွက်ဂွံပကၚ်ရၚ်အာ ပရေၚ်အုပ်ဓုပ်ရောၚ်။ ဆဂး အဃော SAC တိုန်ဂွံအဝဵုဂှ်တှေ် ညးတံ ရပ်ထောံ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်အလဵုအသဳညးဍုၚ်ကွာန်ကီု သၟာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တံကီုတုဲ ညးဍုၚ်ကွာန်တံ ဟွံပေၚ်စိုတ်တုဲ ထ္ၜးကၠုၚ်ဆန္ဒ ဇၞော်ကဵုဒြဟတ် အတိုၚ်အလုံမွဲဍုၚ်ရ။ ကံၚ်ဇြဳပၞာန် (SAC) ဂှ် ရပ်စပ်ကၠုၚ် ညးဍုၚ်ကွာန်ထ္ၜးဆန္ဒတံ ဗွဲမသကာတ်မြဟ်တုဲ ညးဍုၚ်ကွာန်တံ သွက်ဂွံဂြိပ်ဒဴတိတ် နူကဵုဍုၚ်ကွာန် နွံရောၚ်။ မွဲအခိၚ်ဓဝ် ပေဲါထ္ၜးဆန္ဒတံ ဍေံကၠောံစပ်အာ ပ္ဍဲကဵုတိဍာ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်ဂမၠိုၚ်တုဲ ပေဲါပၞာန်တံလေဝ် ကတဵုဒှ်ကၠုၚ် ပ္ဍဲဇိုၚ်ပယျဵုဍုၚ်သေံကီုရ။

ဍုၚ်သေံဝွံ ပယျဵုဆက်စပ်ဒၟံၚ်ကဵု ဍုၚ်ဗၟာ ဗၞတ် (၂၀၀၀) ကဳလဵုမဳတာပြၚ်တုဲ အပ္ဍဲဍုၚ်ဗၟာတေံ ကာလကတဵုဒှ် ဟိုတ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဇၞော်ဇၞော် မွဲမွဲသာ်တှေ် ညးဍုၚ်ကွာန်တံ ဂြိပ်ဒဴလုပ် လ္ပာ်ဍုၚ်သေံဂှ် ဒှ်ဂၠိုၚ်ရ။ ပ္ဍဲကဵု တံဂိတုအေဗရဴဏံဂှ် နူကဵုကံၚ်ဇြဳပၞာန် SAC လလောၚ်တြးလဝ် သွက်ဂွံဒေံါပန်ပှေ်ာ ပွိုၚ်မွဲဂိတုကီုလေဝ် ပေဲါဗတိုက်တံဂှ် ဆက်တုဲကတဵုဒှ်ဒၟံၚ် ပ္ဍဲကဵုတိဍာ်ဒေသကရေၚ်ရ။ ပ္ဍဲကဵုတိဍာ်ကရေၚ် KNU ဂှ်တှေ် ညးဍုၚ်ကွာန်ထ္ၜးဆန္ဒတံ လိုက်စိုပ်ကၠုၚ်ကီု ဒပ်ပၞာန်ကရေၚ်တံ သီကေတ်ဗဒိုပ်ပၞာန်ဗၟာတံတုဲ ပေဲါဗတိုက်ဂှ် ဍေံကတဵုဒှ်ရ။ ညးဍုၚ်ကွာန်တံဗွဲမဂၠိုၚ် ဂြိပ်ဒဴလုပ်ဍုၚ်သေံရ။

ဓရ်ဗစာရဏာမၞိဟ် ပ္ဍဲဍုၚ်သေံဝွံ သွက်ဂွံရံၚ်စံၚ်အာ ညးဂြိပ်ဒဴကၠုၚ် နူကဵုဍုၚ်ဗၟာဖအိုတ်ရောၚ်။ ဆဂး ဟိုတ်နူကဵု အကာဲအရာယဲကပ် Covid-19 နွံတုဲ ဒးသ္ပသတိဇၞော်ဇၞော်ရောၚ်။ ဟိုတ်ဂှ်ရ သွက်ရဲဂြိ်ပ်ဒဴလုပ်ကၠုၚ်တံဂှ်တှေ် ဒးကဵုညးတံ မံၚ်စံၚ်အာ ထိၚ်အာညးတံ မွဲမွဲဒၞာဲရောၚ်။ ဂွိၚ်ဖေက်စၟယဲတံ ကၠောံစပ်ရောၚ်။ တုဲမ္ဂး နူကဵုဌာနပရေၚ်ထတ်ယုက်တံ ရံၚ်စံၚ်လဝ်ရောၚ်။ တုဲပၠန် ယဝ်ရအပ္ဍဲဍုၚ်ဗၟာတေံ ပဋိပက္ခပၞာန် နွံဒၟံၚ်ဏီမ္ဂး ဆက်တုဲ ဇူဒီုအာ ပ္ဍဲဍုၚ်သေံမာန်ရောၚ်။ ကာလအကာဲအရာပၞာန်တံ သ္ၚိတ်ဇြအာမ္ဂး ညးဂြိပ်ဒဴပၞာန်တံ ဒးက္လေၚ်စဴရောၚ်။ ဍုၚ်သေံဂှ် ညးတံဟွံကဵုအခေါၚ် ညးဒဒိုက်တၟိတံ သွက်ဂွံမံၚ်စံၚ် ပ္ဍဲဍုၚ်ညးတံရ။ လၟုဟ်မ္ဂး ညးတံ ကဵုလဝ်အခေါၚ် ညးဒဒိုက် ဗၞတ် (၁၀၀၀၀၀) တၠပြၚ် နွံပ္ဍဲဍုၚ်သေံကီုရ။

အဆက်နူလၟေၚ်တုဲတေံ —

ဟံၚ်နန် (ပါၚ်ကၟာ)

ကောန်ဍုၚ်ကောန်ကွာန် မဗက်လက်ကရဴတအ် ဟွံကၠိုဟ် ဟွံစဳကၠးမ္ဂး ညးမအာဂတပၠတရဴတအ်ဂှ် သတ္တိအစောန်စရာဲ ကောန်ကွးဇကု၊ သတ္တိအစောန်စရာဲ ကောန်ဍုၚ်ကောန်ကွာန်ဇကု ညံၚ်ဂွံကၠုတ်ပါ်တိုန်မာန် ညံၚ်ဂွံၚုဟ်က္တဵုကၠုၚ်မာန်ဂှ် ညးမအာက္ဍိုပ်တအ် ဒးထ္ၜးဂၠံၚ် ဒးစဳပျးကဵုညးတအ်ရ။ သွက်ကောန်ကွး ညးမဗက်လက်ကရဴ ဇကုဂှ်ရ ဇကုစံၚ်ဗဂဵု ကဵုလျးအရံၚ်ပၟတ်တုဲ ဇကုပၠန် ကလေၚ်ဂြောပ်ဗ္ဒန်ထောံ ကဵုပတေၚ်အတ္တဇကုမ္ဂး ဇကုဂှ် ဒှ်မၞိဟ်အာက္ဍိုပ်ခိုဟ်ဟ်မွဲဟွံသေၚ်ရ။ ကောန်ကွး မဗက်လက်ကရဴဇကုဂှ် ၜိုတ်အစောံသတ္တိဍေံနွံဂှ် ဒးကဵုဇၞော်မောဝ် တောတက်တိုန်ဏောၚ်။ ညးမအာက္ဍိုပ် ဍိုဟ်ကေက်တအ်ဏောၚ်ဟီုမ္ဂး သွက်ဘဝညး ဂွံသၠုၚ်ပြဲတုဲ ညးထ္ၜၚ်သၠုၚ်ပ္တိုန် ဘဝညးတၞဟ်တအ်ရ။ ညးတၞဟ် ညံၚ်ဂွံဇၞော်မောဝ် တောတက်ဂှ် ဇကုကၠောန်ကဵုမာန်မှ ဘဝဇကုလေဝ် ဂွံဇၞော်မောဝ် တောတက်ကီုရ။ ကာလလ္ဆောဝ်မ္ဂး ပရေၚ်အာက္ဍိုပ်ညးဂှ် တုပ်ညံၚ်ရဴ သၟာတဵုတၞံဆုတအ်ကီုရ။ သၟာတဵုတၞံဆုတံမ္ဂး ဗွဲမဂၠိုၚ်တှေ် ဟွံဂွံလုပ်ဇူ ပ္ဍဲသၟဝ်တၞံဆုဂှ်ရ။
ထေက်ကဵုဒးအောန်စိုတ်မွဲသာ်ဂှ် ပိုဲကောန်ဂကူမန်တအ် ဗွဲမဂၠိုၚ်ဟီုမ္ဂး မိက်ဂွံမံၚ် သ္ပံသ္ပံသာသာရ။ ဟွံမိက်ဂၠာဲ ၚုဟ်မးဇကုရ။ ဣဒ္ဓိဇြဟတ်တအ် အစောံသတ္တိတအ် ၜိုတ်ဂလိုၚ်လဵု လုပ်တိက်ဒၟံၚ်ပ္ဍဲကဵုဇကုဂှ် ဟွံမိက်ကော်မ္ၚုဟ်ဍေံရ။ မိက်ဂွံမံၚ် ၜိုတ်နူတဏေံတေံဓဝ်ရ။ ဇကုဍာံဍာံဂှ် ညးဂှ်ရော ဗီုဗီုဏံညံၚ်ဂွံတီဂှ် ဟွံမိက်ဂၠိုက်ဂၠာဲရ။ သွက်ဂွံဒှ်သေဋ္ဌဳ ညးမပိုၚ်ပြဳလဝ် ကမ္ပဏဳဇၞော်ဇၞော် မွဲကီု၊ သွက်ဂွံဒှ်အာ တၠပညာမွဲကီု၊ သွက်ဂွံဒှ် အ္စာသဝ်ဝန်ဂဥုဲမွဲကီု၊ သွက်ဂွံဒှ် သမ္မတ ဥက္ကဌ ညးဇၞော်ဍုၚ်ကွာန် ခိုဟ်ဟ်မွဲမာန်ကီုဂှ် အစောံသတ္တိဣဒ္ဓိဗလ ဗီုဗီုဏံ ပ္ဍဲမၞိဟ်လဵုဟွံဟီု လုပ်နွံစလေပ်ရ။ ဣဒ္ဓိဇြဟတ် နွံမံၚ်ပ္ဍဲဇကုတအ်ဂှ် ဟွံဂၠိုက်ဂၠာဲမွဲသာ် မံၚ်ထောံဗွဲသာမညဂှ် ဒးဂိုဟ်ကဟောမ် အခိၚ်ဘဝဇကုရ။ ထေက်ကဵုဒှ်ဂှ် နွံမံၚ်ဖိုဟ် ဟိုတ်နူဟွံဂစာန်တုဲ ဍေံဟွံဒှ်ကၠုၚ်ဂှ် ဒးဂိုဟ်ကဟောမ်ကွေံကွေံရ။ ဣဒ္ဓိဇြဟတ်ဇကု ညံၚ်ဂွံဆဵုဂှ် ဂၠိုက်ဂၠာဲသ္ပသုတေသနညိ၊ ဣဒ္ဓိဇြဟတ်ဇကုဂှ် နွံမံၚ်အပ္ဍဲကဵုဇကုရ။
မၞိဟ်ချူလိက်ဏံ ကေၚ်ဗှ်လဝ် ပရူပုံအာဂီု ညးဍုၚ်အိန္ဒိယတအ်မွဲပိုဒ်ရ၊ ပ္ဍဲပုံအာဂီုဂှ် ညးဟီုသာ်ဏံရ၊ ဇၟာပ်မၞိဟ် နွံလ္တူဂၠးတိဏံ ကေၚ်ဒှ်ကၠုၚ်လဝ်ဒေဝတဴ မၞုံကဵုဣဒ္ဓိဖအိုတ်ရ။ ဆ္ဂး ဟိုတ်နူကဵု ဒေဝတဴတအ် သုၚ်စောဲဒး ဣဒ္ဓိဗလ ဂၠံၚ်ဗၠေတ်အာ ၊ သုၚ်စောဲဒး ဣဒ္ဓိဇြဟတ်တအ် ဟွံသေၚ်ကဵုဂၠံၚ်တရဴဓရ်တုဲ သၟိၚ်ဗြီုတအ် ကလေၚ်ကေတ်ထောံ ဣဒ္ဓိဇြဟတ်တအ်ဂှ်ရဂး။ ဣဒ္ဓိဗလ (Power) ဏံဂှ် ဒှ်လာဘ်ပရၚ်တဲ ဗြီုတအ်ကဵုလဝ်ဏောၚ်၊ ဟိုတ်နူဒေဝတဴတအ် သုၚ်စောဲဣဒ္ဓိဗလ ဟွံသေၚ်ကဵုဓရ်တုဲ ညးကလေၚ်သီရုပ်ထောံရ။ သၟိၚ်ဗြီုတအ် ကလေၚ်ကေတ်ထောံ ဣဒ္ဓိဗလတအ်ဂှ်တုဲ ဒၞါဲမၞိဟ်တအ် ဂၠာဲဟွံဆဵုဂှ် ညးမိက်ဂွံပၞုက်စွံလဝ်ရ။ ကာလဂှ် မၞိဟ်ကဵုကသပ်မွဲဂှ် ဟီုတိုန် အာပၞုက်စွံလဝ် တေ-သၟဝ်တိဇြိုဟ်ဟ်တေံတှေ် ခိုဟ်ရ။ သၟိၚ်ဗြီုဂှ် ကလေၚ်ချပ် စွံလဝ်သၟဝ်တိတေံလေဝ် စိုပ်မွဲတ္ၚဲမ္ဂး မၞိဟ်တအ်ၜံက်တိတှေ် ဆဵုစုတ်ပၠန်ရ။ သၟိၚ်ဗြီုဟွံဒုၚ်တဲ ဟွံဒးစိုတ်ကသပ်ဂှ်ရ။ မၞိဟ်မွဲပၠန် ကဵုကသပ်သာ်ဏံရ “ဣဒ္ဓိဗလတံဏံ ယဝ်ဂွံပၞုက်စွံ ပ္ဍဲဂတာၜဳ ဇြိုဟ်ဟ်တေံမ္ဂးခိုဟ်ဏောၚ်” ဂးတုဲ ကာလဂှ် သၟိၚ်ဗြီုဟီုတိုန် “ဗီုဂှ်လေဝ်ဟွံဂွံ စိုပ်မွဲတ္ၚဲမ္ဂး မၞိဟ်တအ်ဗၠိုပ်စှေ်အာ ပ္ဍဲဂတာၜဳတေံမ္ဂး ဆဵုစုတ်မာန်ပၠန်ရ” ဂးတုဲ ကသပ်ဏံလေဝ် သၟိၚ်ဗြီု ဟွံဒးဂၞပ်။
မၞိဟ်မွဲတၠ ကဵုကသပ်ပၠန်ဂှ် “ဟ…သၟိၚ်ဗြီု ယဝ်ဂွံပၞုက်ဣဒ္ဓိ (Power) တအ် လ္တူက္ဍဟ်ဒဵုသၠုၚ်ၚ်တေံမ္ဂး မၞိဟ်တအ် ဂၠာဲဟွံဆဵုရ၊ ကာလဂှ် သၟိၚ်ဗြီုဟီုတိုန်ပၠန် “စွံလ္တူက္ဍဟ်ဒဵုသၠုၚ်ၚ်တေံတှေ်လေဝ် စိုပ်မွဲတ္ၚဲမ္ဂး မၞိဟ်တအ် ဂၠာဲဆဵုပၠန်ရဏောၚ်” ဂးတုဲ မၞိဟ်ကဵုကသပ်တအ်လေဝ် ကသပ်အိုတ်အာ၊ အိုတ်ကၞောတ် သၟိၚ်ဗြီုဂှ် ကလေၚ်ချပ်ဇြိုဟ်ဟ်နက်က် ချိုတ်တ်ပၠိုတ်တ်တုဲ ညးတီစုတ်အာ ဒၞါဲဂွံပၞုက်ဣဒ္ဓိဗလတအ်ရ။ သၟိၚ်ဗြီု ဆဵုအာသွဟ်ဍေံရ ကာလဂှ် သၟိၚ်ဗြီုဟီုတိုန် “ Okay အဲဂွံကသပ်ဣရ ကှေ် ပိုဲကလေၚ်ပၞုက်စွံ ဣဒ္ဓိဇြဟတ်ဏံ အပ္ဍဲကဵုမၞိဟ်တအ်ပၠန်စိုအ်၊ ကာလဂှ်တှေ် မၞိဟ်တအ် ဆလအ်လေဝ် ဂၠာဲဟွံဆဵုရ” ဣဏံဂှ် ဒှ်ပုံအာဂီု ဂကူအိန္ဒိယတအ်ရ။
အတိုၚ်လဂွံကဵုပုံအာဂီုဏံမ္ဂး ဣဒ္ဓိဗလဇြဟတ် power ပိုဲဂှ် နွံမံၚ်အပ္ဍဲပိုဲရ။သၟိၚ်ဗြီု ဗီုလဵုပၞုက်က် ယဝ်ပိုဲဂၠိုက်ဂၠာဲဍာံမ္ဂး ဣဒ္ဓိဇြဟတ်ပိုဲဂှ် ပိုဲဒးကလေၚ်ဆဵုတွဵုရ။ မၞိဟ်အာက္ဍိုပ်တအ်ဂှ် ဣဒ္ဓိဇြဟတ် ကောန်ကွးဇကု ဣဒ္ဓိ power ညးမဗက် လက်ကရဴဇကုဂှ် ညးတအ် ညံၚ်ဂွံဆဵုမာန် ညံၚ်ဂွံပြာကတ်တိုန်မာန်ဂှ် ညးအာက္ဍိုပ်တအ် ဒးစၞောန်ထ္ၜး ဒးထ္ၜးဂၠံၚ် ဒးစဳပျးကဵု ညးမဗက်လက်ကရဴဇကုဂှ်ဏောၚ်၊ ကမၠောန်အုပ်ဓုပ် အာက္ဍိုပ်ညးဂှ် ဒှ်ကမၠောန် ဒးကၠောန်ဝါတ်တ်မွဲသာ်ကီုရ။ ဒှ်ကမၠောန် ညးတၠပါရမဳတအ်ရ။
သွက်ဇကုဂှ် ဒးသၠးမာန် ဒးဒုၚ်ဂိမာန် ဒးဆာန်ကမၠောန် ဒးဆာန်မၞိဟ်တအ်ရ။ မၞိဟ်အာက္ဍိုပ်တအ်ဂှ် ဒးနွံကဵုလညာတ်ညာဏ် မလေပ်ညာတ်အာ ဂတဂတတေံရ။ အရာညးတၞဟ်တအ် ဟဂွံကၠောန်ဏီဂှ် ဇကုညံၚ်ဂွံကၠောန်ဗဒှ်တိုန်ကၠာမာန်၊ အရာညးတၞဟ်ချပ်ဟွံစိုပ်ဏီဂှ် ဇကုညံၚ်ဂွံချပ်အာ ကၠာနူညးတၞဟ်မာန်၊ မၞိဟ်သၟဝ်ဇကု မၞိဟ်မဗက်လက်ကရဴဇကုတအ် ဒၞါဲလဵုဇြဟတ်ဍေံ အောန်မံၚ်ရော၊ ဒၞါဲလဵုဇြဟတ်ဍေံဂၠိုၚ်မံၚ်ရော ဗီုဗီုဏံ ညးမအာက္ဍိုပ်တအ် ဒးတီလဝ်။ ညးအာက္ဍိုပ်ခိုဟ်မွဲဂှ် ရန်ကဵုညးဂွံဒှ်တသိုက်တုဲ ညးဟွံအာက္ဍိုပ်ရ။ သွက်ညးဂမၠိုၚ် ဂွံဒှ်တသိုက်ဟေၚ် ညးအာက္ဍိုပ်ရ။ The key to successful leadership is influence.not authority. (Kenneth Blanchard) ကသအ်တၚ်အဓိက သွက်သ္ဂောံကလိဂွံ ပရေၚ်အာက္ဍိုပ်အုပ်ဓုပ် အံၚ်ၚ်ဇၞးဇၞးဂှ် ဒှ်သြဇာရ။ အာဏာ ဟွံသေၚ်ရ။ (ကေန်နာတ်ဗလာန်ချာတ်)။

အစောန်စရာဲဍာ်ဒကေဝ် ညးအာက္ဍိုပ်တအ် (၁၀) တၚ်
၁။ ဒးနွံကဵုဇဲသတ္တိ — ညးဟွံမွဲကဵုဇဲသတ္တိ၊ ညးဟွံမွဲကဵုဓရ်ပတှေ် ဇကုဇကုတံဂှ် အာက္ဍိုပ်ညးဟွံဂွံ။ ယဝ်အာက္ဍိုပ်မ္ဂး ညးမဗက်လက်ကရဴ မစိုန်သ္ကီုကဵု ညာဏ်ပညာတအ် ဗက်လက်ကရဴဇကု လအ်အ်ဟွံမာန်ရ။ ဟွံတီဏီတုဲ ဗက်ဒးအာ လက်ကရဴရ၊ တီတုဲမ္ဂး သွက်ဂွံပါဲတိတ်အာရနွံ။
၂။ ဒးမၚ်မွဲထိၚ်ဒဝ်အာဇကုဇကုမာန် — ဇကုဇကုထိၚ်ဒဝ်ဟွံမာန်မ္ဂး ဗီုလဵုလေဝ်ထိၚ်ဒဝ် ညးတၞဟ်မာန် ဟွံသေၚ်ရ။ ဇကုထိၚ်ဒဝ်ဇကုဇကုမာန်ဟေၚ် ဒှ်ညးထိၚ်ဒဝ်မာန် ကုကောန်ကွး ညးမဗက်လက်ကရဴဇကုရ။ ဒှ်ညးထ္ၜးသက်သဳ သာဓကခိုဟ်ဟ်မာန် ကုကောန်ကွးဇကုရ။
၃။ ဒးစှေ်ကဵုသဘဴဓရ် (ဒးစှေ်ကဵုသၞောတ်ဝ်ဓရ်) — အာက္ဍိုပ်ညး ဟွံစှေ်ကဵုသဘဴဓရ်မ္ဂး ဟွံကလိဂွံဓရ်ရှေ်သှေ်ရဴဂဴ ဟွံကလိဂွံဓရ်ပတှေ် နူကောန်ကွး ညးမဗက်လက်ကရဴ ဇကုတအ်ဂှ်ရ ဒှ်အာသာ်ဂှ်မ္ဂး အာက္ဍိုပ် အုပ်ဓုပ်ညး ဟွံဂွံရ။
၄။ ဒးပိုတ်သ္ကုတ် ပ္ဍဲကဵုပရေၚ်ကမၠောန်– ညးအာက္ဍိုပ်ခိုဟ်တအ်ဂှ် အလဵုအလဵုဇကု ဓဇက်အစဳဇန်တုဲ အတိုၚ်ဇကု ဓဇက်လဝ် အစဳဇန်ဂှ် ဒးဓမံက်အာ ရုပ်ရဴဍေံမာန်ရ။ အလဵုလဵုဇကု ထ္ၜးရုပ်ရဴကမၠောန်ဟွံမာန်၊ ပရေၚ်ချိုတ်ပၠိုတ်လေဝ် ဟွံမွဲ၊ ပရေၚ်ပိုတ်သ္ကုတ်လေဝ်ဟွံမွဲ၊ ချိၚ်ဆတော်ကေတ်တုဲမှ ကၠောန်ဖန်ဏာမ္ဂး တုပ်ညံၚ်ဂၠုၚ် ဟွံမွဲကဵုနှေဝ်တုဲ ခြာဟွံလအ် လုပ်ဇီုကပိုက်တၟံရနွံ။
၅။ ဒးဒုၚ်ဂိမာန်–ညးမအာက္ဍိုပ်ခိုဟ်တအ်ဂှ် ပၟိက်နွံကၠုၚ်မ္ဂး ညးတအ် ဒုၚ်ဂိ သွက်ညးမဗက်လက်ကရဴတအ် မာန်ရ။ သွက်ဇကုလေဝ်သၠးကၠေံမာန်ရ။
၆။ ဒးနွံကဵုဥပဓိရုပ်ခိုဟ်– မံၚ်ဂွံတှေ်တုဲ စသုၚ်ဂွံတှေ်တုဲ ဟီုဂွံတှေ်တုဲမ္ဂး ဒှ်က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ခိုဟ်ဟ်မွဲ ဟွံမာန်ရ။ ညးမဗက်လက်ကရဴဇကုဂှ်လေဝ် ရှေ်သှေ်ရဴဂဴဇကု ဟွံမာန်ရ။ ဥပဓိရုပ် ဟွံခိုဟ်လေဝ် ဒှ်က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်မာန်မံၚ်ကီုရ။ ဆ္ဂး ညးမဗက်လက်ကရဴဇကုဂှ် ဍေံတအ် ဟွံမိက်သ္ပစဂါရဝကွေံကွေံရ။ ယဝ်ဒှ် ညးနွံကဵု ဥပဓိရုပ်ခိုဟ်မ္ဂး ခိုဟ်ဂၠိုၚ်ခ္ဍၚ်ရ။
၇။ ဒးနွံကဵုစိုတ်ဆာန်ဍူညးလေပ်၊ ကၠိုဟ်ခၠၚ်လ္တူညးလေပ် — ညးအာက္ဍိုပ်ခိုဟ်တအ်ဂှ် ဒးနွံကဵုဓရ်ဆာန်ဍူ လ္တူညးမဗက်လက်ကရဴတအ်ရ။ ဒးနွံကဵုဓရ်ကၠိုဟ်ခၠၚ် လ္တူညးမဗက်လက်ကရဴတအ်ဂှ်ရ။
၈။ ဒးချိုတ်ပၠိုတ်– ညးအာက္ဍိုပ်ခိုဟ်တအ်ဂှ် အရာရာအိုဿီု ချိုတ်တ်ပၠိုတ်တ် အာက္ဍိုပ်လ္တူညးတၞဟ်မာန်ရ။
၉။ ဒးကေတ်တာလျိုၚ်မာန်– ညးမအာက္ဍိုပ်ခိုဟ်မွဲဂှ် ညးမဗက်လက်ကရဴဇကု အခါရ ကၠောန်ဒးကမၠောန် ဗၠေတ်အာ မွဲမွဲသာ်ကီု၊ ကၠောန်ကမၠောန်ဟွံအံၚ်ဇၞး ဟွံဍိုက်ပေၚ်ကီုဒှ်မ္ဂး ညးအာက္ဍိုပ်တအ် ဒးကေတ်တာလျိုၚ်မာန်။ တာလျိုၚ်နွံလ္တူညးမအာက္ဍိုပ်တအ်ရ။
၁၀။ ပံၚ်ကောံတုဲ ဒးကၠောန်ု– ညးမအာက္ဍိုပ်ခိုဟ်မွဲဂှ် ဒုၚ်တဲကဵုပရေၚ်ပံၚ်ကောံရ။ အလဵုလဵုညး ဒ္ဂေတ်ဗက် အပ္ဍဲကဵုကမၠောန်ပံၚ်ကောံတုဲကၠောန်ရ။ ပံၚ်ကောံတုဲကၠောန်မ္ဂး ကောန်ကွး ညးမဗက်လက်ကရဴတအ်ဂှ်လေဝ် ညံၚ်ဂွံစှေ်စိုတ်ကဵု ပရေၚ်ကမၠောန်ပံၚ်ကောံမာန်ဂှ် ညးအာက္ဍိုပ်တအ် ဒးဟီုတွံ ဒးစန်ဒက်ရ။

က္ဍိုပ်သ္ကိုပ် (၂) ဂကူ
၁။ ကောန်ကွး ညးမဗက်လက်ကရဴတအ် ဒုၚ်တဲတုပ်စိုတ်တုဲ ဒှ်ကၠုၚ်က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဂှ် မွဲ။
၂။ ကောန်ကွး ညးမဗက်လက်ကရဴတအ် ဟွံစှေ်စိုတ် ဟွံတုပ်စိုတ်ကီုလေဝ် တိုန်သ္ပကေတ် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်အတေၚ်ဂှ် မွဲ။ ပၞောဝ်ၜါဏံ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဂၞန် (၂) ဂှ် ဒှ်ဂကူက္ဍိုပ်သ္ကိုပ်အဓမ္မ ဟွံသေၚ်ကဵုဓရ်ရ။
ရံၚ်ကေတ်သာဓက အပ္ဍဲရာဇဝၚ်တေံမ္ဂး က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်အဓမ္မ မပ္တံကဵုဟေတ်တဠာတအ်ဂှ် ပရေၚ်အာက္ဍိုပ်ညးတအ် တန်တဴလအ်အ်ဟွံမာန်ဂှ် ဂွံဆဵုကေတ်။ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ် ညးဍုၚ်ကွာန်တအ် ဒုၚ်တဲတုပ်စိုတ်ဂှ်ရ တန်တဴဍာ်ဇမၠိၚ်မာန်။ အတိုၚ်ထ္ၜးလဝ် အစောန်စရာဲ ဍာ်ဒကေဝ် ညးအာက္ဍိုပ်ခိုဟ်တအ် (၁၀) တၚ် လ္တူတေံ ကိတ်ညဳမှ ဒှ်ညးအာက္ဍိုပ်ခိုဟ်မွဲရ။ ညးလဵုမွဲဟွံဟီု ကမၠောန်လဵုမွဲဟွံဟီု ယဝ်ရဒ္ဂေတ်ဗက် (၁၀) တၚ်ဏံတုဲ အာက္ဍိုပ်ကၠောန်ကမၠောန်မ္ဂး ဒးအံၚ်ဇၞးရောၚ်။

                  ဟိုတ်အာက္ဍိုပ်ဟွံအံၚ်ဇၞး (၁၀) သာ်

၁။ တၚ်နွံပၟိက်တအ်ဂှ် ဗပေၚ်ကဵုဟွံမာန်– က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဟွံမွဲကဵုအစောန်စရာဲ ဍာ်ဒကေဝ်တအ်ဂှ် တၚ်ယုတ်ဒေက် နွံအပ္ဍဲကမၠောန်ဇကုတအ်ဂှ် ရနုက်ဗပေၚ်ကဵု ဗွဲမဂတာပ်အခိၚ် ဟွံမာန်၊ စပ်ကဵုကိစ္စ ဒးကၠောန်ပရေၚ်ကမၠောန်မ္ဂး အခိၚ်ဟွံမွဲ ထ္ၜးတဴဟိုတ်သာ်ဏံရ၊ ပွမထ္ၜးတဴဟိုတ် သာ်ဏံဂှ် ဒဒှ်ရဇကု အစောန်စရာဲဍာ်ဒကေဝ်ဟွံပေၚ်ဂှ် ရဴမဒုၚ်ဝန်ကီုရ။
၂။ ကမၠောန်သောဲသောဲဗြဲဗြဲတှေ် ဟွံမိက်ကၠောန်– က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ခိုဟ်ဟ်ဍာံဍာံတအ်ဂှ် နွံကၠုၚ်ပၟိက်မ္ဂး ကမၠောန်ဂှ် ၜိုတ်ဒှ်ကမၠောန်ဍောတ်သောဲကီုလေဝ် ကၠောန်တဴ နကဵုဓရ်သတိဇၞော်ဇၞော်ရ။
၃။ ကၠောန်ဂှ်အောန်န် ဟီုဂှ်ဂၠိုၚ်ၚ် (ကမၠောန်ဂှ်အောန် လဟီုဂှ်ဂၠိုၚ်) — ဟီုသၟးဟီုတုဲ ထ္ၜးရုပ်ရဴကမၠောန်လေဝ် ဟွံမာန်၊ ရံၚ်ကဵုပရေၚ်ကမၠောန်တုဲ ညးဖျေံသ္ဂုတ်သွာတ် ၚုဟ်မးမၞိဟ်တအ်ရ၊ ရံၚ်ကဵုလဟီုတုဲ ညးဖျေံသ္ဂုတ်သွာတ် ၚုဟ်မးမၞိဟ်တအ် ဟွံသေၚ်ရ။
၄။ ဂွိၚ်ဒၟံၚ်ကဵုမၞိဟ်ဍောတ်တ်တအ် ကၠုၚ်ပၠံၚ်ကေတ်ဒၞါဲဇကု — မၞိဟ်အာက္ဍိုပ် လေပ်ဂွိၚ်တဴသာ်ဏံဂှ် အတိုၚ်ဇကုဂွိၚ် ဒှ်ကၠုၚ်လေပ်ရ၊ ပ္ဍဲကဵုသၟဝ်ပရေၚ်အာက္ဍိုပ် ညးခိုဟ်ဟ်တအ်ဂှ် ကောန်ကွးမဗက်လက်ကရဴ မဍိုက်ပေၚ်ကဵု အစောန်စရာဲ ဍာ်ဒကေဝ်ဂှ် ကြက်ဂွံဆဵုကေတ်မာန်၊ ကောန်ကွးဇကု ဍိုက်ပေၚ်ဒၟံၚ်ကဵု အစောန်စရာဲ ဍာ်ဒကေဝ်မ္ဂး ဒၞါဲဒးစိုတ်ဂှ် စကာကဵုကၠောန်ကမၠောန် ဂွံရ။
၅။ အောန်တဴကဵုညာဏ်ဗ္စာရဏာ — ညးမအောန်တဴကဵုညာဏ်ဗ္စာရဏာတအ်ဂှ် ပြသၞာကိစ္စဇၞော်ဇၞော် က္တဵုဒှ်ကၠုၚ်ဗက် သောၚ်ကလး ဟွံမာန်ရ၊ ပရေၚ်ကမၠောန်ခိုဟ်ဟ်တအ်ဂှ်လေဝ် စဳဇန် ဖန်ဖက်ကဵုဟွံမာန်ရ။ ဒှ်ဒၟံၚ်သာ်ဏံမ္ဂး ပရေၚ်အာက္ဍိုပ် ဟွံစိုပ်တရဴရ။
၆။ အတ္တဇၞော် — ကမၠောန်မွဲမွဲအံၚ်ဇၞးမ္ဂး မိက်ဂွံဒုၚ်ယၟုဇကုမွဲဓဝ်ရ။ ပွဗီုဏံဂှ် ညးမဗက်လက်ကရဴတအ် ဟွံပေၚ်စိုတ်ရ။ ညးအာက္ဍိုပ်တအ် စွံၚုဟ်မး ကေတ်ဂုန်စရာဲ လ္တူပရေၚ်ကမၠောန်လေပ်မ္ဂး ညးဗက်လက်ကရဴတအ်လေဝ် ကၠောန်ကမၠောန် စွံၚုဟ်မးကဵုကမၠောန် လ္တူနူက္လိဂွံသြန်ဏီရ။
၇။ ဟွံမွဲကဵုပွမထိၚ်ဒဝ် — ကၠောန်ဏာ ဟီုဏာ လောန်န်ကာဲကာဲ ဟွံမွဲကဵုပွမချိၚ်ဆ၊ ဒှ်ဒၟံၚ်သာ်ဏံမ္ဂး ညးမဗက်လက်ကရဴတအ် ဟွံသ္ပဂရုဂါရဝကဵုဇကုတုဲ ကမၠောန်လီုလာ်အာမာန်ရ။
၈။ ဟွံမွဲကဵုဓရ်သစ္စ — က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဟွံမွဲကဵုဓရ်သစ္စဂှ် အာက္ဍိုပ်အဓာန်မသ္ၚောဲဟွံမာန်ရ။ ဟွံမွဲကဵုဓရ်သစ္စဂှ် ဒှ်ဟိုတ် သွက်ကမၠောန် ဂွံလီုလာ်မွဲသာ်ကီုရ။
၉။ ထ္ၜးအဝဵုအာဏာ လောန်အာနူကဵုသၞောတ်– ညးအာက္ဍိုပ်ဍိုက်ပေၚ်ကဵု အစောန်စရာဲ ဍာ်ဒကေဝ်တအ်ဂှ် ကာလလဵုလေဝ် ညးတအ် ဟွံထ္ၜးအဝဵုအာဏာ လ္တူညးမဗက်လက်ကရဴတအ်ရ။ စန်ဒက် ကဵုဇြဟတ် ကုကောန်ကွးတအ်တုဲ ညးတအ်အုပ်ဓုပ် အာက္ဍိုပ်ရ။ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်အဓမ္မတအ်ဂှ် ထ္ၜးအဝဵုအာဏာတုဲ အုပ်ဓုပ်အာက္ဍိုပ်ရ။ ညးအာက္ဍိုပ်ခိုဟ်ဟ်တအ်ဂှ် ညးတအ်အာက္ဍိုပ် နကဵုဓရ်ဆာန်ဍူ နကဵုဓရ်ကၠိုဟ်ခၠၚ် လ္တူညးဗက်လက်ကရဴညး နကဵုဓရ်ညဳသၟဟ် နကဵုဓရ်ပတှေ်ဇကုဇကုညးရ။
၁၀။ သၠုၚ်လဝ်စိုတ် ပ္ဍဲကဵုအဆံၚ်ဌာနန္တရ — ညးအာက္ဍိုပ်ခိုဟ်ဟ်တအ်ဂှ် ညးတအ် အထေၚ်ဟွံဇၞော်ကဵုအဆံၚ်ဌာနန္တရ (အဆံၚ်ဒၞါဲ တာလျိုၚ်) တအ်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ညးတအ်ကလိဂွံ ဓရ်ရှေ်သှေ်ရဴဂဴ ဓရ်သြဇာ ဓရ်ဇြဟာန် နူညးမဗက်လက်ကရဴတအ်ရ။ ညးအာက္ဍိုပ်ဟွံခိုဟ်တအ်ဂှ် ကေတ်ဂုဏ်စရာဲကဵု အဆံၚ်ဌာနန္တရ၊ သ္ပအထေၚ်ဇၞော်ကဵု အဆံၚ်ဌာနန္တရ (အဆံၚ် တာလျိုၚ်) ဇကုရ။
ဓရ်ဟိုတ် (၁၀) တၚ်လ္တူဏံဂှ် ဒှ်ဟိုတ်ပရေၚ်အာက္ဍိုပ် ဟွံအံၚ်ဇၞးရ။ ပ္ဍဲအပ္ဍဲစှ်တၚ်ဂှ် ကလိလောန်အာ ဆမွဲမွဲတၚ်ဓဝ်ကီုလေဝ် ဒှ်ဟိုတ်ကျကမ် ဟုံဗြမ် ပ္ဍဲပရေၚ်အာက္ဍိုပ်ရ။

Leadership is not about popularity;
It is about integrity; it is not about power, it is about purpose and it is not about title but rather talent. (Robin Sharma)
ပရေၚ်အာက္ဍိုပ်ဟီုဂှ် ဒှ်ပရူ သွက်ဂွံဒယှ်တှ်ဟွံသေၚ်၊ ပရေၚ်အာက္ဍိုပ်ဂှ် ဒှ်ပရူဓရ်လ္ဂူတပ်တး တအ်ဏောၚ်၊ ပရေၚ်အာက္ဍိုပ်ဟီုဂှ် ဒှ်ပရေၚ်အာဏာတအ်ဟွံသေၚ်၊ ဒှ်ပရေၚ်ပရူတၚ်ရန်တၟံဏောၚ်၊ ပရေၚ်အာက္ဍိုပ်ဟီုဂှ် ဒှ်ပရေၚ်ပရူ ယၟုတဆိပ်ကြာတအ်ဟွံသေၚ်၊ ပရေၚ်အာက္ဍိုပ်ဟီုဂှ် ဒှ်ကမၠောန် အစောန်စရာဲ ညးတၠပါရမဳတအ်ဏောၚ်။ (ရောဘေန်ရှာမာ)

လိက်နိဿဲဂမၠိုၚ်-
(“No. I millionaire mind” by Ashin Eiddhi pala “Leadership Wisdom” and “The leader who had no title” by Robin Sharma)