Category: ဂလာန်ညးဒါန်လိက်

ဂလာန်ညးဒါန်လိက် (၂၄ ဂျာန္နဝါဝါရဳ၊ ၂၀၂၁)

စၠတ်ထဝ်တွဵုရးဍုၚ်မန် အလန်တတိယဏံမ္ဂး ညးစၞးဇၞးလဝ်ပေါဲရုဲမာဲ (၂၀၂၀) ဗော် NLD (၁၇) တၠ၊ ဗော်ညဳသၟဟ်မန် MUP ၆ တၠ ကေုာံ အမာတ်ဒပ်ပၞာန်ဗၟာ (၈) တၠ ညးစၞးသီုဖအိုတ် (၃၁) တၠတံ ဒက်ပတန်အာရောၚ်။
ဆဂး ရန်ကဵုစၠတ်ထဝ်အလန်တတိယဏံတုဲ ကၠောန်ဗဒှ်ကၠုၚ်လဝ် ပေါဲဆက်မိတ်စၠတ်ထဝ် တွဵုရးဍုၚ်မန် ပ္ဍဲကဵုဂျာန္နဝါရဳ စၟတ်တ္ၚဲ (၂၂) ဂှ် သ္ကိုပ်ဝန်ဇၞော်လၟုဟ်ဏံကီု ဝန်ဇၞော် (၅) တၠ ကေုာံ သီုကဵုဥက္ကဌတွဵုရးဗော် NLD ညးဇၞးလဝ်မာဲဗွဲမဂၠိုၚ် ဟွံတိုန်စိုပ်ကၠုၚ်လဝ်တံဂှ် လၟေၚ်ဓမ္မတာမွဲဟွံသေၚ် ညာတ်ရ။
နကဵုဗဟဵု NLD ဟီုကညာၚ်ကရေဲလဝ် စပ်ကဵုကိစ္စပံက်အလဵုအသဳ ပရေၚ်ညဳသာသၟဟ်န်ကောန်ဂကူဟီုဂှ် ဒုၚ်တဲဟွံမာန် သာ်ဝွံ ကောန်ဗော် NLD တွဵုရးလ္ၚဵုတံ ဟီုဂးချူဆာဲပါ်ပါဲမံၚ် လ္တူမုက်လိက်ပရေၚ်မၞိဟ်နာနာသာ် ဂွံဆဵုညာတ်မံၚ်ကီုရ။
တုဲပၠန် ဗီုပြၚ်စၠတ်ထဝ်အလန်တတိယဏံမ္ဂး ရဲအာက္ဍိုပ် ဂကောံ NLD, ဂကောံ MUP ကေုာံ ဂကောံဒပ်ပၞာန် သာ်ဝွံ ဗီုပြၚ်ဂကောံ (၃) ဗွိုၚ် တၞဟ်ခြာ ဒတူလာၚ်မံၚ်ရောၚ်ဂှ် စၟဳရံၚ်ဆဵုညာတ်အာကီုရ။
စပ်ကဵုပရေၚ်ဒက်ပတန် ဂကောံအလဵုအသဳ ပရေၚ်ညဳသာသၟဟ်န်ကောန်ဂကူတုဲ ဒဵုကဵုဂိတုမာအိုတ် နကဵု NLD ပၟိက်မိက်ဂွံဗက်ဆဵုဂဗ ကုဗော်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ ၜိုန်ရဆန္ဒနွံမံၚ်ကီုလေဝ် ပရေၚ်ဆဵုဂဗသဳကၠဳတံဂှ် ဒးကၠောန်အာ ပ္ဍဲကဵုရုၚ်ဗော် NLD တံဟေၚ် ဆက်ရပ်တ္ၚေပ်လဝ် သဘဴဓဝ်အတိုၚ်သၞောတ်တြေံဖိုဟ်ဏောၚ်။
ၜိုန်ရဟီုဂးမံၚ် အလဵုအသဳ ပရေၚ်ညဳသာသၟဟ်န်ကောန်ဂကူကီုလေဝ် ဗော် NLD ဝွံ နကဵုအဆံၚ်တုပ်သၟဟ် မိက်ဂွံဆက်ဆောံကဵု ကောန်ဍုၚ်အရၚ်ဟွံသေၚ်၊ မိက်ဂွံစွံအဆံၚ်ဗော်သၟဝ်တဲညးတံရဏောၚ် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ ဟီုဂးပါ်ပါဲမံၚ်အိုတ်ရ။
မွဲလပါ်တေံပၠန် စပ်ကဵုပေါဲရုဲမာဲ (၂၀၂၀) ဟွံတပ်တးဂးတုဲ လ္တူဒှ်မံၚ်သံသယ ပရေၚ်စုတ်လဝ်မာဲတံဂှ် ညံၚ်ဂွံသောၚ်ကလးကဵု အတိုၚ်ဒပ်ပၞာန်ဗၟာ အာတ်မိက်ပတိုန်ထ္ၜးမံၚ် ကလေၚ်သောၚ်ကလးဟၟဲဏီတုဲ ပေါဲရုဲမာဲ ဍာံပြဗၠးၜးတပ်တးဓဝ်ယာမွဲ နကဵုဒပ်ပၞာန်ဗၟာ သ္ဂောံသ္ပအာစၟတ်သမ္တီဟီုဂှ် ဝါတ်ခါဲမံၚ်ဖိုဟ်ဏောၚ်ဟီုမ္ဂး ပြဟ်ဟ်ဏံ နကဵုပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ဒှ်တိုန်တၚ်ဝါတ်ဂါတ် ဇၞော်ကဵုဇြဟတ်ရ။
ဟိုတ်ဂှ်ရ နကဵုဗော်ဇၞးလဝ်မာဲ NLD အပ္ဍဲကဵုဆက်ဆောံမံၚ်ကဵု ကောန်ဍုၚ်အရၚ်ဂမၠိုၚ် ဗီု ပြၚ်ဟွံကလိတ်ကလောတ်မံၚ်ညးသ္ကံကီု တုဲပၠန် လပါ်ပရေၚ်ဆက်ဆောံ ကုဒပ်ပၞာန်ဗၟာပၠန်လေဝ် ပြဟ်ဟ်ဏံ ဒှ်တိုန်တၚ်ခက်ခိုအ်ဆိုအ်ဗမံၚ်တံဗွဲမဂၠိုၚ်နွံတုဲ သွက်ဂွံခၞံပတိုန် အလဵုအသဳ ပရေၚ်ညဳသာသၟဟ်န်ကောန်ဂကူဟီုဂှ် အကာဲအရာလၟုဟ်ဏံ တၚ်အခက်အခုဲ ဘိုအ်ဂွံဝါတ်ဂါတ်အာဖဝ်နဖဝ်နံၚ်နွံမံၚ်ဏီရောၚ် နကဵုဌာန်ပရိုၚ်မန် မိက်ဂွံသ္ၚဳဂၠိပ်ဏာရအဴ။

ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်မန်ဂမၠိုၚ် ဗီုလစွံကၠုၚ်လဝ်စိုတ် လတူအလဵုအသဳတံဂှ် နကဵုဗော်ဒစဵုဒစးဟာ ဗော်မိဿဟာဲဟာ မူဝါဒပဝ်လသဳ ပိုတ်တ်သ္ကုတ်တ် လးဖျေံလဝ်ကၠးကၠးမးမးဟၟဲတုဲ ညးစၞးအမာတ်လ္ၚဵု ဗီုညးတံကၠိုဟ်ခၠၚ်ဟေၚ် ဒတူလာၚ်ရေၚ်တၠုၚ်ကၠုၚ်လဝ် ဂွံဆဵုရ။
နဒဒှ်ဗော်ညဳသၟဟ်မန် MUP ဇြဟတ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်မန်နာနာ အခိၚ်ပံၚ်ကောံလဝ်တေံ ဝန်ဇၞော်ဂကောံအလဵုအသဳမွဲတၠ၊ ညးစၞးအမာတ်ပူဗိုၚ်သ္ကိုပ်ဝန်ဇၞော်မွဲတၠ ဗီုပြၚ်ညးစၞးအမာတ်ဒစဵုဒစးမွဲတၠ ကေုာံ ပ္ဍဲစၠတ်ထဝ်ကောန်ဂကူ ညးစၞးအမာတ်မွဲတၠ နွံမံၚ်တံဂှ် ဗီုပြၚ်ပဝ်လသဳ ညးတံကၠိုဟ်ခၠၚ်ဟေၚ် ရေၚ်တၠုၚ်မံၚ်ရ။
ပဝ်လသဳထေက်ကဵုဒးစွံလဝ် လ္တူအလဵုအသဳတံ ဟိုတ်နူဟွံပိုတ်သ္ကုတ်တုဲ အပ္ဍဲကောံဓရီုစၠတ်ထဝ်တွဵုရးဝွံ ကောန်ဗော်ဇကုကဵုဇကု ပေါတ်တေက်ဇီုဒးလဝ်ညးသ္ကံဂှ် စွံဥပမာ ဒးကလေၚ်သ္ၚဳဂၠိပ်ထေက်ရောၚ်။
အပ္ဍဲကောံဓရီုစၠတ်ထဝ်တွဵုရးမွဲအလန်ဂှ် ညးစၞးအမာတ်စၠတ်ထဝ် MUP မွဲတၠ သၟာန်ပတိုန်ဂလာန်မွဲတၚ်ဂှ် နကဵုစၞးအလဵုအသဳ ဒဒှ်ရဝန်ဇၞော် MUP ကေတ်တာလျိုၚ် ဒးသောၚ်ကလးကၠုၚ်လဝ်ဂှ် ညာတ်တုဲ ညံၚ်ရဴကောန်ဗော်မွဲကဵုမွဲ ဗီုပြၚ်ပရေၚ်ညဳသာလီုလာ်မံၚ်ညးသ္ကံ ဒးဒုၚ်စသိုၚ်ကီုရ။
တုဲကၠုၚ်ပ္ဍဲလက်ထက်အလဵုအသဳ ဗော် USDP တေံ ဝန်ဇၞော်မန် (၂) တၠကဵု ညးစၞးအမာတ်မန်ဂမၠိုၚ်တံပၠန်လေဝ် အပ္ဍဲကဵုစၠတ်ထဝ်ကီု ဂကောံအလဵုအသဳကီု ဗီုညးတံပြေပြံၚ်ဟေၚ် ပါလုပ်ရေၚ်တၠုၚ်လဝ်တုဲ ပဝ်လသဳချိုတ်တ်ပၠိုတ်တ် ဟၟဲကၠုၚ် ညာတ်ရ။
ဖဵုဂုန်ဍေံဝွံ ပူဂဵုကေၚ်ဒှ်ကၠုၚ်လဝ် ညးစၞးအမာတ်တံကီု ဝန်ဇၞော်တံကီု သွက်ဂွံထပ်ကလေၚ်လုပ်ပြိုၚ်ပေါဲရုဲမာဲပၠန်ဂှ် ဟွံဂွံထံက်ဂလာန်၊ မၞိဟ်ကမ်ပရေအ်မွဲ ဒှ်အာတုဲ စဵုကဵုထောံလသာတိတ်ထောံ နူကဵုဗော်လေဝ် နွံကၠုၚ်ရ။
ပ္ဍဲကဵုဂကောံအလဵုအသဳတၟိဏံပၠန် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဗော် MUP ဒှ်ဒှ် ညးစၞးအမာတ်ဒှ်ဒှ် ယဝ်ရဗော်ဂွံဇၞးလဝ်မာဲ ဖျေံစွံကဵုဒၞာဲ ပ္ဍဲကဵုဂကောံအလဵုအသဳ နွံကၠုၚ်မ္ဂး ပဝ်လသဳတၚ်ဒတူလာၚ်ဗော် ဟွံခိုၚ်ကၠိုက် ဟွံပိုတ်သ္ကုတ်တုဲ ညးဒှ်ကၠုၚ်ဝန်ဇၞော်မ္ဂး ဒးဒုၚ်ကေတ်အာဲတၟာဲကံပရေအ် ညံၚ်ရဴနာဲဒကောံပိုန် (ဦးရှၚ်ကြီး) ရောၚ်။
ဟိုတ်ဂှ်ရ “မုက်ၜါလပါ်-ဗီုပြေပြံၚ်လှေ်ဗက်အာ” ဗီုပြၚ်ပဝ်လသဳကၠးကၠးမးမးဟၟဲဏံ ဆက်ဖဳအာမံၚ် ဟွံထေက်ရတုဲ ပ္ဍဲကဵုစၠတ်ထဝ်တၟိ အလဵုအသဳတၟိဏံဝွံ ဗော်ညဳသၟဟ်မန် နဒဒှ်ဗော်ဒစဵုဒစးဟာ ဗော်မိဿဟာဲဟာ ပဝ်လသဳကၠးကၠးမးမးမွဲ လးဖျေံစွံလဝ်ကဵုထေက်ရောၚ်ဂှ် မိက်ဂွံဖတိုက်ဖအောဝ်ရအဴ။

ပေဲါရုဲမာဲ သၞာံ (၂၀၁၀) ကဵု သၞာံ (၂၀၁၅) တုဲကၠုၚ်တုဲမ္ဂး ဗီုပြၚ်အမာတ်မန်တံဂှ် ဒးခန်လ္ၚတ်တၟာဂလိုၚ်တုဲ ပ္ဍဲသၞာံ (၂၀၂၀) ဏံ အမာတ်မန်တံ သာ်လဵု ဂွံမၚ်မွဲ ရံၚ်စံၚ်အာ ကတိပါၚ်ဇကုဂှ် ထေက်ကဵု ဒးဗစာရဏာ ဇြိုဟ်ဟ်နက်က်ရောၚ်။ ဟိုတ်နူကဵု ဇြဟတ်ညးဍုၚ်ကွာန်တံ ပူဗိုၚ်ကီု ကောန်ဍုၚ်ကောန်ကွာန်တံကီု၊ ညးဍုၚ်ကွာန်ဂကူမန်တံ လုပ်အာကဵုမာဲကီုတုဲ ဗော်ညဳသၟဟ်ဂကူမန်ဂှ် ဇၞးအာအမာတ် ဂွံအာဒၞာဲ ဗၞတ် (၁၂) ဒၞာဲနွံရ။ ကၠတ်ထဝ်လတူတေံ (၅) ဒၞာဲ၊ အဆံၚ်တွဵုရးဍုၚ်မန် (၆) ဒၞာဲ၊ တွဵုရးဍုၚ်ကရေၚ် (၁) ဒၞာဲ နွံကီုရ။ ပ္ဍဲကဵုပေဲါရုဲမာဲ သၞာံ (၂၀၂၀) ဏံပၠန်လေဝ် ဗော်အေန်အေဝ်ဒဳပၠန် ဇၞးအာဒၞာဲဗွဲမဂၠိုၚ် (Majority) ပၠန်တုဲ ဍေံတံဟေၚ် ဒက်အလဵုအသဳမာန်ရောၚ်။ ဟိုတ်ဂှ်ရ အမာတ်မန်တံဂှ် ဒးကၠောန်ကမၠောန် တၟာဂလိုၚ်ဏီရောၚ်။
ပ္ဍဲအကာဲအရာဏံဂှ် အမာတ်မန်တံ ဒးဂစာန်ကၠောန်ကမၠောန် တၟာဂလိုၚ်ဏီရောၚ်။ ကမၠောန်အမာတ်မန်တံ နွံဒၟံၚ် ဗၞတ် (၃) အဆံၚ်ရောၚ် ဗွဲယေဘူယျ ချပ်ဂွံရ။ အဓိကဂှ် (၁) သွက်ဂွံလုက်စုက်ကဵု ညးဍုၚ်ကွာန်၊ (၂) ဗပေၚ်တၚ်နွံပၟိက် ညးဍုၚ်ကွာန် ကေုာံ ကောန်ဂကူ၊ (၃) သွက်ဂွံကၠောန်မူဝါဒ ဥပဒေနာနာ သွက်တွဵုရးဇကုကီု သွက်အလုံကၟိန်ဍုၚ်ကီုရောၚ်။
တၚ် (၁) ဂှ် သွက်ဂွံလုက်စုက်ကဵု ညးဍုၚ်ကွာန်တံ လၟေၚ်ၚ်ရောၚ်။ အမာတ်မွဲမွဲဂှ် အခိၚ်ဒးတိုန်ကၠတ်ထဝ် နွံရောၚ်။ အခိၚ်ဇူကၠတ်ထဝ်နွံရောၚ်။ ပ္ဍဲကဵုအခိၚ်ဇူ ပ္ဍဲကၠတ်ထဝ်ဂှ်မ္ဂး ဒးစဴတုဲ လုက်စုက်ကဵု ညးဍုၚ်ကွာန်တံထေက်ရောၚ်။ အဓိက ဒးတက်ကျာကဵု ညးဍုၚ်ကွာန်တံရောၚ်။ အမာတ်ဗွဲမဂၠိုၚ်တံဂှ် နူကဵုဒေသဇကု ဒးဒုၚ်ရုဲစှ်လဝ်တံဂှ် ပရူပရာနာနာ ဇကုတီဒၟံၚ်တုဲတုဲရောၚ်။ အဓိ်က တက်ကျာကု ညးဍုၚ်ကွာန်တံဟီုဂှ် တက်ကျာကုညးဇၞော်ဍုၚ်ကွာန်၊ ဂကောံနာနာ မပ္တံကဵု ဂကောံသၟတ် ကေုာံ ဂကောံညးဗြဴ ကေုာံ ခမဳသၚ်တံထေက်ရ။ သွက်ဂွံဂၠိုက်ဂၠာဲ သောၚ်ကလးကဵု ပြသၞာရ။ ပ္ဍဲကဵုဒေသမွဲမွဲ နူကဵုညးတာလျိုၚ်အလဵုအသဳတံ လုပ်ပထုဲပထံၚ်လဝ် နွံမာန်ရ။ ပရူတိဍာ်၊ ပရူကၠအ်သွဝ်၊ ပရူပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်၊ ပရေၚ်ဂြိုပ်ဆု၊ ပရူဂဥုဲၜူမာဲတံ နွံမာန်ရ။ တုဲပၠန် နူကဵုညးမလိုက်တံရိုဟ် ဂကူသအာၚ်တံ ဓလိုက်တံရိုဟ် လုပ်ပထုဲလဝ်နွံမာန်ရ။ စပ်ကဵုပရူတံဏံဂှ် ဒးဗိုၚ်သောၚ်ကလးကဵု ပြသၞာရောၚ်။
တၚ် (၂) ဂှ် သွက်ဂွံဂၠိုက်ဂၠာဲကဵု တၚ်နွံပၟိက် ညးဍုၚ်ကွာန်ကဵု ပရေၚ်ကောန်ဂကူကီုရ။ တၚ်နွံပၟိက် ညးဍုၚ်ကွာန်တံဟီုဂှ် ဗွဲမဂၠိုၚ်တှေ် စပ်ကဵုပရေၚ်ဖောအ်ဗြေဝ်ရ။ သိုၚ်ခၞံဂၠံၚ်ဍာန်၊ ဗပေၚ်ကဵု ပၟတ်ဓာတ်လလဳ၊ သိုၚ်ခၞံဘာဗတောန်လိက် ရုၚ်ဂဥုဲတံရောၚ်။ သွက်ဂွံဗိုၚ်စဵုဒၞာ ဂဥုဲၜူမာဲတံရောၚ်။ အမာတ်မန်တံဂှ် ဒးဂၠာဲတၚ်နၚ်တုဲ နူကဵုသွာၚ်အုပ်ဓုပ်အလဵုအသဳဂှ် သွက်ဂွံပတိုန်ထ္ၜး ကုလတူတေံဂှ် ဒးဗိုၚ်ဖန်ဇန် ပတိုန်ထ္ၜးကဵုရောၚ်။ လတုဲ စပ်ကဵုအရာဖောအ်ဗြေဝ်ဝွံတုဲ လ္ပာ်အလဵုအသဳတံ ဓမံက်ရုပ်ရဴရောၚ်ဒှ်မ္ဂး ပရူစလာပ်ဓဇဴတံ နွံဟာ။ ဍာ်ဒကေဝ်ကမၠောန် ဟွံဍိုက်ပေၚ်ဟာ ဒးဂၠိုက်ဂၠာဲကီုရောၚ်။ မ္ၚးနူကဵု တၚ်နွံပၟိက် ညးဍုၚ်ကွာန်တံတုဲ စပ်ကဵုတၚ်နွံပၟိက် ပရေၚ်ကောန်ဂကူလေဝ် ဒးဂၠိုက်ဂၠာဲကီုရောၚ်။ ပရေၚ်ဗတောန်လိက်မန်၊ ပရူလိက်ပတ်/ ယေန်သၞာၚ်မန်၊ ပရေၚ်ပညာကောန်ဂကူမန်၊ လိက်မန်/ အရေဝ်မန် သွက်ဂွံစကာအာ ပ္ဍဲရုၚ်အလဵုအသဳတံဂှ် ဒးလုပ်ပေဲါဗတိုက်ရောၚ်။
တၚ် (၃) ဂှ် စပ်ကဵုဖျေံမူဝါဒ ခၞံဗဒှ်ဥပဒေ ပ္ဍဲအဆံၚ်တွဵုရး အဆံၚ်ကၟိန်ဍုၚ်တံဂှ်တှေ် ဒးဂစာန်ကၠောန်အာရောၚ်။ သွက်ဂွံဖျေံမူဝါဒ ခၞံဗဒှ်ဥပဒေတံဂှ် ဒးပကောံတၚ်နၚ်တုဲ ဒးတက်ကျာကု ဂကောံမဟာဇန် CSOs ကၠောန်ၜိုတ်ဒၟံၚ် ပရူပရာနာနာ၊ ဂကောံသၟာပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်၊ ဂကောံတၠပညာတံရောၚ်။ တၚ်နၚ်ကလိဂွံဏာ နူတံဏံဂှ်ဟေၚ် သွက်ဂွံပတိုန်ထ္ၜး သဳကၠဳအာ ပ္ဍဲအရာ ခၞံဗဒှ်ဥပဒေတံရောၚ်။ မွဲသာ်ပၠန် ပညဳပညပ် အပ္ဍဲဗော်ဇကု၊ ပညဳပညပ် ကုဗော်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တၞဟ်ဟ်တံတုဲ သွက်ဂွံပလေဝ်အာ သၞောတ်ဝ်ဥပဒေ (၂၀၀၈) ကေုာံ သွက်ဂွံချူပတိုန် သၞောဝ်ဥပဒေတၟိ ပတဝ်ဏာက္ဍိုပ်ကဵု ကၟိန်ဍုၚ်ဖေဝ်ဒရေဝ်ဂှ် ဒးဂစာန်အာရောၚ်။
ဒှ်အမာတ်ညးစၞးဍုၚ်ကွာန်တံဟီုဂှ် သွက်ဂွံသ္ပစၞးညးဍုၚ်ကွာန်တံမာန်ဂှ် ပ္ဍဲကဵုဇကု ဍာ်ဒကေဝ် ဒးဍိုက်ပေၚ်ရောၚ်။ ဒးဂံၚ်ပတိုန်ထ္ၜး ဒးဂံၚ်ဟီုရောၚ်။ ဒးဂံၚ်လုပ်ပေဲါဗတိုက်ရောၚ်။ အတိုၚ်ကဵုကသပ် (၃) တၚ်ဏံ ကၠောန်ၜိုတ်ဗက်ကဵုမာန်ရောၚ်မ္ဂး (၂၀၂၅) တေံလေဝ် ညးဍုၚ်ကွာန်တံ ကလေၚ်ဒုၚ်တၠုၚ်ဇကု မာန်ရောၚ် ပတိုန်ထ္ၜးဏာရ။

ပ္ဍဲကဵုပေဲါရုဲသၞာံ (၂၀၂၀) ဏံဂှ် ပိုဲတံ ဒးကေတ်ခန်လ္ၚတ် တၟာဂလိုၚ်နွံရောၚ်။ ပ္ဍဲကဵုတွဵုရးဍုၚ်မန်ဂှ် ဗော်ဇၞးအာမာဲဂှ် နွံ (၂) ဗော်ရ။ ဗော်ညဳသၟဟ်မန်ကဵု ဗော်အလဵုအသဳအေန်အေဝ်ဒဳ NLD တံဟေၚ် ဇၞးအာတုဲ ဗော်တၞဟ်ဟ်တံဂှ် ဗော်အလဵုလေဝ် ဟွံဇၞးကီုရ။ ပ္ဍဲကဵုတွဵုရးဍုၚ်မန်ဂှ် ကၠတ်ထဝ်ကောန်ဂကူ (အမျိုးသားလႊတ်တော်)၊ ကၠတ်ထဝ်ညးဍုၚ်ကွာန် (ပြည်သူ႕လႊတ်တော်)၊ သီုကဵုကၠတ်ထဝ်တွဵုရးတံဂှ် ဒၞာဲညးစၞးအမာတ် နွံဗၞတ် (၄၂) ဒၞာဲဂှ် ဗော်အေန်အေဝ်ဒဳတံ ဇၞးအာ (၃၁) ဒၞာဲ ဗော်ညဳသၟဟ်မန် ဇၞးအာ (၁၁) ဒၞာဲဓဝ်တုဲ ဗော်အလဵုအသဳတံ ဇၞးအာ လတူဗော်မန် ဗၞတ် (၃) ဆဍောတ်တ် ဟီုစဂွံရ။

တၟော်ရံၚ် ချိုတ်တ်ပၠိုတ်တ်မ္ဂး ပ္ဍဲကဵုပွိုၚ်ဍုၚ် (၁၀) ပွိုၚ်ဍုၚ်ဂှ် ပွိုၚ်ဍုၚ်ကျာ်ထဝ်၊ ပွိုၚ်ဍုၚ်ၜဳကလေၚ်၊ ပွိုၚ်ဍုၚ်သဓီုကဵု ပွိုၚ်ဍုၚ်မတ်မလီုတံဂှ် ကောန်ဂကူမန်တံ အောန်တဴဗွဲမလောန်တုဲ ဂကူဗၟာတံဂၠိုၚ်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ အပ္ဍဲကဵုပွိုၚ်ဍုၚ်ဏံ ညးစၞးအမာတ် ဗၞတ် (၁၇) ဒၞာဲဂှ် ဗော်ညဳသၟဟ်မန် သွက်ဂွံကလိဂွံမာဲ ညးဍုၚ်ကွာန်တံဂှ် ဝါတ်ရ။ ဆဂး ပွိုၚ်ဍုၚ်သှေ်ဒၟံၚ် (၆) ပွိုၚ်ဍုၚ်ဂှ်တှေ် ဂကူမန်တံ နွံတဴဗွဲမဂၠိုၚ်ရောၚ်။ ဆဂး မဇဆီဇာတိမန်တံဂှ် ဟွံဟီုအရေဝ်မန်တံရောၚ်။ သၟာကမၠောန်ဂကူမန် ဟွံသေၚ်တံ နွံတဴဗွဲမလောန်ရ။

အလန်ပေဲါရုဲမာဲ (၂၀၂၀) ဏံဂှ် မုဟိုတ် ဗော်ညဳသၟဟ်မန် ဟွံကလိဂွံမာဲ ပ္ဍဲကဵု (၆) ပွိုၚ်ဍုၚ်ဂှ်ရော မဒးကလေၚ်ပါ်ပဲါရံၚ်မ္ဂး မုဟိုတ်မန်တံ ကလိဂွံအမာတ်အောန်ရောၚ်ဟီုမ္ဂး ဟိုတ်ဍေံအတိုၚ်ဗွဲသၟဝ်ဝွံရ။

တၚ် (၁) ဂကူမန် ဟွံဟီုအရေဝ်မန်တံဂှ် စုတ်မာဲကဵုဗော်မန်တံ အောန်တဴဗွဲမလောန်ရောၚ်။ ဂကူမန်ပိုဲ ဟီုအရေဝ်ညးတၞဟ်သအာၚ်တံဂှ် စိုတ်ဓာတ်ဇာတိဂကူအောန်ရ။ ဟွံမိက်ဟီုအရေဝ်မန်သၟးဟွံက သီုကဵု အထေၚ်သောဲလတူဂကူမန်တုဲ အထေၚ်ဇၞော်လတူဂကူညးတၞဟ်ရ။ ညးတံ ရံၚ်အာ အမာတ်မန်ပိုဲ ညးစၞးမန်ပိုဲတုဲ မုလေဝ်အစောန်ဟွံမွဲ ညာတ်အာဗီုဂှ်ကီုရ။

တၚ် (၂) ဂကူမန်ပိုဲတံ ဗွဲမဂၠိုၚ် အဝဲစုတ်မာဲတံဂှ် လုပ်နွံဒၟံၚ် ပ္ဍဲဍုၚ်သေံ ဒးကၠောန်အာစဒၟံၚ် ကမၠောန်ဖအိုတ်ရောၚ်။ အပ္ဍဲဍုၚ်သေံသၟးဂှ် မာဲဂကူမန်ပိုဲတံ နွံဒၟံၚ် အောန်အိုတ် (၃) ကိုဋ်ရောၚ်။ မာဲ (၃) ကိုဋ်ဟီုတှေ် မွဲမွဲပွိုၚ်ဍုၚ် မာဲမန်ဂၠိုၚ်တိုန် က္လေၚ်ဗပေၚ်ကဵု (၁၀၀၀၀-၂၀၀၀၀) မာဲမာန်တှေ် ဂကူမန်တံ ကလိဂွံအမာတ်ဂၠိုၚ်မံၚ်ဏီရောၚ်။ လလအ်ဂကူမန်ပိုဲ တိတ်နွံဒၟံၚ် ပ္ဍဲဍုၚ်သေံ ကေုာံ ဍုၚ်သအာၚ် ဟွံဂွံအခေါၚ်စုတ်မာဲတှေ် ပ္ဍဲကဵု (၆) ပွိုၚ်ဍုၚ်ဏံဂှ် မန်ပိုဲ ဂွံဒှ်အမာတ်ဂှ် ဒှ်ဝါတ်ဒၟံၚ်ဏီရောၚ်။

တၚ် (၃) ဂှ် သၟာကမၠောန်ဂကူသအာၚ်တံ နွံဒၟံၚ် ပ္ဍဲကဵုတိဍာ်ဂကူမန်ဂှ် ဍေံတံဟွံကဵုမာဲ ကုဗော်မန်တံရ။ မာဲဍေံတံဂှ် ဒှ်အာ သွက်ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဇၞော်ဇၞော်တံရ။ ညးတံ မံၚ်ပ္ဍဲတွဵုရးဍုၚ်မန် ပေၚ် (၉၀) တ္ၚဲတှေ် ကဵုမာဲဂွံတုဲ ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဇၞော်ဇၞော် ဂွံဏာမာဲ သၟာကမၠောန်တံ ဗွဲမဂၠိုၚ်တုဲ မာဲသွက်ဗော်ညဳသၟဟ်မန်ဂှ် ဒးကျအာရောၚ်။

ရံၚ်အာ (၃) တၚ်ဏံမ္ဂး ခန်လ္ၚတ်ဇၞော်ဇၞော် သွက်ဗော်ညဳသၟဟ်မန် ပ္ဍဲအဓာန်ဂတတေံရ။ ရံၚ်ကဵု ဟိုတ် (၃) တၚ်ဂှ်တုဲ နကဵုဗော်ညဳသၟဟ်မန် သွက်ဂွံဒးဂစာန်ကၠောန်ၜိုတ်အာ ပရေၚ်ဍုၚ်ပရေၚ်ကွာန်ဂှ် ပၟိက်ဇၞော်ရ။ နဲကဲသောၚ်ကလးတၚ် (၁) ဂှ် ဂကူမန်ပိုဲ ဟွံဟီုအရေဝ်မန်တံ ကိုပ်ကၠာအိုတ် နကဵုညးတံ ဂွံဒုၚ်တဲ ဒှ်ဂကူမန်ကီု ပၟိ်က်ဇၞော်တုဲ ညးတံဂှ်တှေ် မ္ၚးနူကဵု ပရေၚ်ဂကူတုဲ စပ်ကဵုပရေၚ်ဖောအ်ဗြေဝ်၊ ပရေၚ်ပညာ ကေုာံ သောၚ်ကလးပရူပရာအိုဿီုတံဂှ် နကဵုဗော်ညဳသၟဟ်မန် သွက်ဂွံပါလုပ်ရီုဗၚ်အာကဵုဍာ်ဇမၠိၚ်၊ ထ္ၜးဒၟံၚ်ကဵုမုက်မာန်တှေ် (၂၀၂၅) တေံ ညးတံကဵုမာဲ ကုဗော်မန်မာန်ရောၚ်။

ရံၚ်ကဵု တၚ် (၂) ကဵု တၚ် (၃) ဂှ်မ္ဂး သွက်ဂွံလုပ်ပေဲါဗတိုက် ပလေဝ်သၞောဝ်ဂှ် ပၟိက်ဇၞော်ရ။ ပြဟ်ဟ်ဏံ ပ္ဍဲကဵုကၠတ်ထဝ်ကၟိန်ဍုၚ်တေံဂှ် သၟာကမၠောန် ဗၞတ် (၄) ပြကောတိကိုဋ် နွံဒၟံၚ် ပ္ဍဲဍုၚ်သအာၚ်တံ သွက်ဂွံကဵုမာဲရ။ ကရောံဂှ်တှေ် မာဲသၟာကမၠောန်မန်ပိုဲ ပါကၠုၚ်ရောၚ်။ တုဲပၠန် သၟာကမၠောန်ဂကူသအာၚ်တံ စိုပ်ဒၟံၚ်ဍုၚ်မန်ပိုဲတံ ဂွံအခေါၚ်ဗီုဂကူမန်ပိုဲတံပေၚ်ၚ်ဂှ်တှေ် သွက်ဂကူမန်ပိုဲဂိရ။ ဗီုမန်ပိုဲကီု ဂကူကောန်ဍုၚ်အရၚ်တၞဟ်ဟ်တံလေဝ် ဒးဒုၚ်တုပ်ပ်ရ။ ရန်တၟအ်ကဵု ဂွံပလေဝ်သၞောဝ်ဏံမာန်ဂှ် ဒးလုပ်ပေဲါဗတိုက်ပၠန်ရောၚ်။ ပ္ဍဲကဵုပွိုၚ် (၅) သၞာံဂတဏံဂှ် နကဵုဗော်ညဳသၟဟ်မန် ဒးနွံကဵု မဟာဗျူဟာ ဗွဲမချိုတ်ပၠိုတ်ရောၚ် ပတိုန်ထ္ၜးဏာရ။

ခြာဟွံလအ် ပ္ဍဲကဵုစၟတ်တ္ၚဲ (၈) ဂိတုနဝ်ဝေမ်ဗာဏံမ္ဂး ပေဲါရုဲမာဲ အလုံဍုၚ်မွဲဂှ် သွက်ဂွံကၠောန်ဗဒှ်အာ နွံရောၚ်တုဲ အလုံဂကူမန် ညးနွံဒၟံၚ် ပ္ဍဲကဵုဍုၚ်မန်ဖအိုတ် သွက်ဂွံအာစိုပ်ရုၚ်မာဲ၊ ကဵုမာဲ ပ္ဍဲကဵု သၞောတ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳ၊ ကဵုမာဲရုဲစှ်ပတိုန် အလံၚ်အမာတ်ဇကုစှေ်စိုတ်ဂှ် ပၟိက်ဇၞော်တဴ ဗွဲမလောန်ရောၚ်။ ဒှ်သာ်ဂှ်မ္ဂး တာလျိုၚ်ဒှ်ကောန်ဍုၚ်မွဲမွဲကီု တာလျိုၚ်ဂကူမွဲမွဲကီု ဒးပြေရောၚ်။

တၟော်ရံၚ် ပ္ဍဲကဵုပေဲါရုဲမာဲ သၞာံ (၂၀၁၅) တေံမ္ဂး ညးမကၠုၚ်ကဵုမာဲ အပ္ဍဲကဵုဂကူမန်ပိုဲတံဂှ် (၅၀) တၟအ်ကၠံ ဟွံပေၚ်ရ။ ဟီုစရ ပ္ဍဲကဵုလၟိဟ်မၞိဟ် (၁၀၀) တၟအ်ကၠံဂှ်တှေ် ဗၞတ် (၂၀-၂၅) တၟအ်ကၠံဂှ် နွံဒၟံၚ် အပ္ဍဲဍုၚ်သေံကီု ဍုၚ်သအာၚ်ကီု ယၟုစရၚ်မာဲဇကု ပါကီုလေဝ် ကဵုမာဲဟွံမာန်ရ။ သှေ်ဒၟံၚ် ဗၞတ် (၂၀-၂၅) တၟအ်ကၠံပၠန်ဂှ် ဟွံကၠုၚ်ကဵုမာဲရ။ မုဟိုတ်ရော။

ဂကူမန်ပိုဲတံဂှ် ဟိုတ်နူဖေက်ဂၟံက်လေပ်ကီု၊ ဟွံလေပ်ပညာကီု၊ ဗှ်လိက်ဟွံလေပ်ကီု၊ ဟွံမိက်ကဵုကမၠောန် အပ္ဍဲသ္ၚိဇကုလီုတုဲ ဟွံတိတ်ကဵုမာဲရ။ အခိၚ်တေံတှေ် သၟာဗ္ၚ သၟာဂူတံ နွံဒၟံၚ် ပ္ဍဲကဵုကၠအ်ဇကု ဝါဇကု ဂူဇကုတုဲ ဟွံတိတ်ကဵုမာဲရ။ လ္ၚဵုပၠန်ဂှ် ဇကုနွံဒၟံၚ် ပ္ဍဲကဵုသ္ၚိဇကုဖိုဟ်လေဝ် ဟိုတ်နူဖေက်တုဲ ဟွံဂံၚ်တိတ်ကဵုမာဲရောၚ်။

ပ္ဍဲကဵုအခိၚ်ပေဲါရုဲမာဲ သၞာံ (၂၀၂၀) ဏံဂှ် ဗီုဗီုဏံ ဒှ်ဟွံထေက်ရောၚ်။ ဂကူမန်ပိုဲ ညးအာယုက်ပေၚ် (၁၈) သၞာံတုဲမ္ဂး ထေက်ကဵု ဒးတိတ်ကဵုမာဲဖအိုတ်ရောၚ်။ ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်မန်ကီု၊ ညးမဆဝ်မ္ၚုဟ် ဂကောံမဟာဇန်တံကီု ဂကောံသၟတ်တံကီု ဂကောံညးဗြဴတံကီု ထေက်ကဵုဒးအာဆဝ်မ္ၚုဟ် ကုညးမကဵုမာဲတံ သွက်ဂွံစုတ်မာဲတုဲ စၟတ်တ္ၚဲ (၈) ဂိတုနဝ်ဝေမ်ဗာဏံမွဲတ္ၚဲဂှ် သွက်ဂွံသၠးကမၠောန် အာကဵုမာဲညိဂှ် ထေက်ကဵုဒးဆဝ်မ္ၚုဟ်ရောၚ်။

မုဟို်တ် ဇၟာပ်ညးဍုၚ်ကွာန် ဂကူမန်တံ ပၟိက်ဇၞော် သွက်ဂွံဒးစုတ်မာဲရော။ တ္ၚဲဏံ အခေါၚ်အရာဂကူမန်ပိုဲ ဟွံဍိုက်ပေၚ်ရ။ လိက်မန် အရေဝ်မန်ပိုဲတံဂှ် မ္ၚးနူကဵုသ္ၚိဌာန်ဇကုတုဲ ပ္ဍဲကဵုရုၚ်ကီု၊ ဘာဗတောန်လိက်ကီု၊ ဒၞာဲဌာန်ညးဍုၚ်ကွာန်တံ ကောံဂၠိုၚ်ကီု အခေါၚ်စကာဟွံမွဲဏီရ။ ပ္ဍဲဒေသမန်ဇကု နကဵုသြန်ဘဏ္ဍာ ဂကူမန်ဇကု ပံက်ဘာကောန်ဂကူမန်ဂှ် ဒးဒုၚ်ကၟာတ်လဒဵုလဝ်ဖိုဟ်ရ။ အရာဍာံပြဏံမွဲ ဒးဒုၚ်ဍဵုဍိုက်လဝ်ရ။ အရာဏံဂှ် သွက်ဂွံလုပ်ပေဲါဗတိုက်ဟီုဂှ် ပိုဲတံ နွံပၟိက်ကဵု အမာတ်မန် သွက်ဂွံလုပ်ပေဲါဗတိုက် အဆံၚ်ကၠတ်ထဝ်တေံရ။

မွဲသာ်ပၠန်ဂှ် ကၠတ်ထဝ်တွဵုရးဍုၚ်မန်၊ အလဵုအသဳတွဵုရးဍုၚ်မန်ဂှ် အဝဵုအောန်တဴဗွဲမလောန်တုဲ ပရေၚ်အုပ်ဓုပ်၊ ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် ကေုာံ ပရေၚ်မၞိဟ် အိုဿီု အပ္ဍဲဍုၚ်ဇကုဂှ် ဇကုအခေါၚ်ဖန်က် အောန်တဴ ဗွဲမလောန်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ အမာတ်မန် ပ္ဍဲကဵုကၠတ်ထဝ် အဆံၚ်ကၟိန်ဍုၚ်တေံဂှ် ဒးလုပ်ပေဲါဗတိုက်ရောၚ်။ အလဵုအသဳကၟိန်ဍုၚ်တံ သွက်ဂွံပါ်တြးအဝဵုဂှ် ပၟိက်ဇၞော်တဴ ဗွဲမလောန်ရောၚ်။

ဟိုတ်ဂှ်ရ တ္ၚဲဏံ မာဲဇကုမွဲမာဲဂှ် သွက်ဂွံဒှ်ပရေၚ်ပြံၚ်သၠာဲ သွက်ဘဝဇကု၊ ကွာန်ဇကု၊ ဍုၚ်ဇကု၊ သီုကဵု အလုံဂကူဇကုဂှ် ပၟိက်ဇၞော်တဴ ဗွဲမလောန်တုဲ အလုံဂကူမန်တံ ထေက်ကဵုဒးကဵုမာဲရောၚ်။ ဆဂး ပ္ဍဲကဵု အခိၚ်အခါလၟုဟ်ဂှ် ဟိုတ်နူကဵု ဒှ်အခိၚ်ယဲကပ်ကိုဝ်ဝေဒ်-၁၉ ကၠောံစိုပ်လောဲသွာဗွဲမလောန်တုဲ ဇၟာပ်ညးအဲ ဒးမၚ်မွဲ သၞောဝ်စဵုဒၞာယဲကိုဝ်ဝေဒ်ရောၚ်တုဲ မာဲလေဝ်ဂွံကဵု၊ ဘဲအန္တရာယ်လေဝ် ဂွံဗၠး ဒးမၚ်မွဲအာရောၚ် ပတိုန်ထ္ၜးဏာရအဴ။

လၟုဟ်ဝွံ ပ္ဍဲကဵုစၟတ်တ္ၚဲ (၁၆) ဂိတုသေပ်တေမ်ဗာဏံဂှ် ယဲကပ်ကိုဝ်ဝေဒ် – ၁၉ ပြးဇးအာ အလုံဍုၚ်ဗၟာမွဲတုဲ ညးဒှ်ယဲတံ ဒှ်အာလၟိဟ် (၃၆၀၀) တၠပြၚ်ယျရောၚ်။ ဟိုတ်နူစၟယဲဏံ ပြးဇးအာ အပ္ဍဲဍုၚ်လ္ဂုၚ်တုဲ ပ္ဍဲဍုၚ်လ္ဂုၚ်မ္ဂး ဗၞတ် (၂၁) ပွိုၚ်ဍုၚ်ဂှ် ဒးကၟာတ်လဝ်နွံတုဲ ညးဍုၚ်ကွာန်တံဂှ် ဒးဒုၚ်ကဵုလဝ်အမိၚ် ညံၚ်ဟွံဂွံတိတ်မ္ၚးသ္ၚိကီုရ။ ဘာဗတောန်လိက်တံလေဝ် ဒးက္လေၚ်ကၟာတ်ထောံလေဝ်နွံရ။ ဍုၚ်ကွာန်တံလေဝ် မွဲဒေသကဵု မွဲဒေသ အာကၠုၚ်ညးသကအ် ဟွံလောဲသွာကွေံရ။ ရဲလ္ဂုၚ်တေံ စှေ်ကၠုၚ်ဍုၚ်မန်ရောၚ်မ္ဂး ဒးထိၚ်စွံ ဗၞတ် (၁၄) တ္ၚဲဂှ်ရောၚ်လေဝ် လလောၚ်ပၟိၚ်လဝ် နွံဒၟံၚ်ကီုရ။

ပ္ဍဲဍုၚ်မတ်မလီု ဂြိုလ်တွဵုရးဍုၚ်မန်ပၠန်လေဝ် ပ္ဍဲအရာပ်လ္ၚဵုတံဂှ် ဒးကၟာတ်ရရောၚ်တုဲ အာကၠုၚ် ဟွံလောဲသွာကီုရ။ ပ္ဍဲကဵုအကာဲအရာဏံဂှ် နကဵုကမ္မယှေန်ပေဲါရုဲမာဲတံ မုဟွံဆက်ဟီုပတိတ်ကွေံကွေံရ။ ကၠောန်ၜိုတ်အာ ပေဲါရုဲမာဲ အတိုၚ်ဌာနပရေၚ်ထတ်ယုက် ပတိတ်လဝ်အမိၚ်ဟေၚ် ဂးရ။ ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တံ ဒးစန်ဒက်အာမာဲ အတိုၚ်သၞောဝ် ဌာနပရေၚ်ထတ်ယုက်ဂှ် ထပ်ဟီုပၠန်ရ။ နကဵု ကမ္မယှေန်ပေဲါရုဲမာဲဂှ် စပ်ကဵုအကာဲအရာ ပရေၚ်ယဲဒိုက်ဏံ ထေက်ကဵု ဒးဟီုတိုန်မွဲမွဲသာ်ရောၚ်။ ပရေၚ်စန်ဒက်မာဲကီု ပရေၚ်အာစုတ်မာဲကီု အန္တရာဲဇၞော်ရ။ ယဲတံဂှ် ကၠောံထၞာန်အာမာန်ရောၚ်။

ဟိုတ်ဂှ်ရ တ္ၚဲဏံဂှ် စပ်ကဵုပရေၚ်ထတ်ယုက် ညးဍုၚ်ကွာန်တံဂှ် ကေတ်ကၠာဟာ? သွက်အဝဵုပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂှ် ကေတ်ကၠာဟာ? သွက်ဂွံဒးသၟာန်နွံရောၚ်။ ရံၚ်အာအယောၚ်အယာ အလဵုအသဳအေန်အေဝ်ဒဳတံမ္ဂး သွက်ဂွံရံၚ်စံၚ်အာ ညးဍုၚ်ကွာန်တံဂှ် ဟွံစွံအရီုကွေံကွေံ၊ ဗီုလဵု သ္ဂောံဇၞးအာမာဲဂှ်ဟေၚ် ညးတံချပ်ဂၠိုၚ်ရ။ ဗော်အလဵုအသဳတံဂှ် စပ္တံနူကဵု စစန်ဒက်မာဲတေံဂှ် ဗော်ညးတံ တိတ်ကၠုၚ်လ္ပာ်ဍာန် ဟွံမွဲကဵုသၞောတ်ဝ်တုဲ စန်ဒက်ကၠုၚ် ညးဍုၚ်ကွာန်တံရောၚ်။ လၟိဟ်မၞိဟ်လ္ပကဵုၜက် (၅၀) တၠ ဟီုကၠာလေဝ် လၟိဟ်မၞိဟ်တံဂၠိုၚ်ရ။ ဇေတ်တ်မ္ဂး နကဵုအလဵုအသဳဂှ် ဒးသ္ၚဳဂၠိပ် အကာဲအရာနာနာသာ်တုဲ ထေက်ကဵုပဆုဲထောံ အခိၚ်ပေဲါရုဲမာဲရောၚ်။

မွဲသာ်ပၠန်ဂှ် ဟိုတ်နူကဵု အကာဲအရာယဲကပ် သကာတ်မြဟ် ကတဵုဒှ်သာ်ဝွံတုဲ ပေဲါရုဲမာဲဏံဂှ် တပ်တး သၠးပွးညိဟာ? နွံကဵုဓရ်ဍာံညိဟာ? ထေက်ကဵုဒးသၟာန်ပၠန်ရ။ ကၠာအိုတ် ကၠးအိုတ်မွဲသာ်ဂှ် ပရေၚ်သၠးပွး တံဂှ် ဟွံမွဲရ။ ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တံဂှ် ဗီုဇကုဒးဂၞပ်စိုတ် အာကၠုၚ်ဟွံဂွံသက်က်ရောၚ်။ မၞိဟ်ဂၠိုၚ်ၚ် အာကၠုၚ်ဟွံဂွံရ။ အရာပ်ဇကု၊ ပွိုၚ်ဍုၚ်ဇကု ဒးဂၞပ်စိုတ်ဂှ် မိက်ဂွံလုပ်အာလေဝ် လုပ်ဟွံဂွံရ။ ပွိုၚ်ဍုၚ် အရာပ်တံ ကၟာတ်လဝ်ရောၚ်။

အရာတပ်တးဂှ် ဆက်ဟီုပၠန်ရောၚ်။ ပ္ဍဲကဵုပေဲါရုဲမာဲဏံဂှ် အလဵုအသဳဟီုဟီု ဗော်အေန်အေဝ်ဒဳဟီုဟီု ညးတံ ဂွံလဝ်စေဝ်လတူရောၚ်။ နဒဒှ်အလဵုအသဳ ယၟုညးတံဂှ် ညးဍုၚ်ကွာန်တံ တီဒၟံၚ်တုဲတုဲရောၚ်။ ယၟုညးတံဂှ် နွံဒၟံၚ်ပ္ဍဲမဳဒဳယာတုဲတုဲရောၚ်တုဲ သာနူကဵုညးတၞဟ်တံရ။ ဟိုတ်နူကဵု ပရူယဲကပ်ကိုဝ်ဝေဒ်ဝွံတုဲ ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တၞဟ်ဟ်တံ ဗွဲမဂၠိုၚ် ဟွံဂွံအခေါၚ်စန်ဒက်မာဲ ဗွဲမသၠးပွးရ။ အာကၠုၚ် ဟွံသၠးပွးရ။ အရာပ်တေံ၊ အရာပ်အဏံ ဗီုဇကုဒးဂၞပ်စိုတ်ဂှ် အာကၠုၚ်ဟွံဂွံရောၚ်။ ညးဍုၚ်ကွာန်တံ တီဗော်ဇကုအောန်ရောၚ်။ အဓိက သွက်ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တၟိတၟိတံဂှ် ဒးဂိဂၠိုၚ်ရောၚ်။

ဟိုတ်နူဂှ်ရ ပ္ဍဲပေဲါရုဲမာဲဏံဂှ် ဗော်အလဵုအသဳဟေၚ် ဂွံစေဝ်လတူတုဲ ဇၞးမာဲမာန်ရ။ ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တၟိတၟိ ဒှ်အခက်အခုဲ မၞိဟ်တီအောန်တုဲ ဂွံမာဲအောန်မ္ဂး ပေဲါရုဲမာဲဏံ ဓရ်ဍာံ ဟွံမွဲရောၚ်ဂှ် ကၠးမးဒၟံၚ်ရောၚ်။ ဟိုတ်နူဂှ်ရ ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တံကီု ညးဍုၚ်ကွာန်တံကီု ထေက်ကဵု ဒးအာတ်ပဆုဲ ပေဲါရုဲမာဲဝွံရောၚ် ပတိုန်ထ္ၜးဏာရ။

ယဝ်ရအကာဲအရာတ္ၚဲဏံမ္ဂး လၟိဟ်ဂကူမန်ပိုဲတံ ပ္ဍဲကဵုတွဵုရးဍုၚ်မန်ဂှ် အောန်တဴဗွဲမလောန်ရောၚ်။ အကြာဏံ ပ္ဍဲကဵုပေဲါရုဲမာဲ (၂၀၂၀) ဏံမ္ဂး ဂကူမန်ပိုဲတံ ဗွဲမဂၠိုၚ်လေဝ် ယဝ်ရစိုတ်ဝိဝိၚ်အာ နူကဵု ဗော်ဂကူမန်ဇကု (ဝါ) ဗော်ညဳသၟဟ်မန်မ္ဂး နကဵုဗော်မန် သွက်ဂွံဇၞးမာဲဂၠိုၚ်ကဵုဒၞာဲဂှ် ဝါတ်ဂါတ်ညိရောၚ်။

ယဝ်ရ ပိုဲတံက္လေၚ်သ္ၚဳဂၠိပ်ပါ်ပဲါရံၚ် နူကဵုပေဲါရုဲမာဲ (၂၀၁၅) တေံမ္ဂး ဗော်မန်ဂှ် ဇၞးအောန်တဴဗွဲမလောန်ရ။ အဓိက ဟိုတ်ဍေံနွံ (၂) သာ်ရောၚ်။ ဟိုတ် (၁) ဂှ် မာဲဂကူမန်တံ စိုပ်အာ ပ္ဍဲကဵုဗော်ညးတၞဟ်တံရ။ အခိၚ်တေံမ္ဂး ပ္ဍဲကဵုဗော်မန်ထကးဒၟံၚ် (၂) ဗော်တုဲ ညးမကဵုမာဲတံ ဗွဲမဂၠိုၚ်ဂှ် ကဵုမာဲကုဗော်တၞဟ်ဟ်တံနွံရ။ မာဲတံဏံဂှ် စိုပ်အာ ပ္ဍဲကဵုဗော်ဇၞော်ဇၞော်တံရ။ အခိၚ်တေံဂှ် ဂကူမန် ညးကဵုမာဲတံညာတ်ဂှ် ဗော်မန်ဂှ် ပတန်အလဵုအသဳဟွံမာန်၊ ဗော်ဇၞော်ဇၞော်တံဟေၚ် ပတန်အလဵုအသဳမာန်တုဲ ကၠောန္ၜိုတ်ပရေၚ်ပြံၚ်သၠာဲ မာန်ရောၚ် ညာတ်ကေတ်ရ။

ဟိုတ် (၂) ဝွံ ဂကူမန်ဗွဲမဂၠိုၚ်တံဂှ် ဟွံကၠုၚ်စုတ်မာဲ၊ စုတ်မာဲပၠန်လေဝ် စုတ်မာဲဗၠေတ်ရ။ မုဟိုတ်မ္ဂး ဂကူမန်တံဂှ် ညးလေပ်လိက် အောန်တဴဗွဲမလောန်၊ မွဲသာ်ပၠန်ဂှ် ဂကူမန်ဂှ် ဒှ်ဒၟံၚ်ရဲကၠအ်ရဲဂူတံဂၠိုၚ်တုဲ ဟွံမိ်က်တိ်တ်ကဵုမာဲကီုရ။ ဟွံလေပ်လိက်တုဲ ဟွံမိက်ကဵုမာဲဂှ် မွဲတၚ်၊ အာဒၟံၚ်ဂူဝါ ဟွံမိက်က္လေၚ်စဴသ္ၚိ ကဵုမာဲဂှ် မွဲတၚ်၊ ဟိုတ်ဒှ်သာ်ဝွံတုဲ မာဲမန်ဂှ် ယအ်ရ။

ဟိုတ်ဂှ်ရ စပ်ကဵုတၚ်ယောၚ်ယာ (၂) သာ်ဏံ သာ်လဵုပလေဝ်ရော။ သာ်လဵု ဂွံစန်ဒက်သီဗ်ၜောဝ် ညးသကအ်ရော။ ပၟိက်ဇၞော်တဴ ဗွဲမလောန်ရ။ အဓိက ဂကူမန်ပိုဲတံဂှ် အထေၚ်ဇၞော်ဒၟံၚ်ကဵု ဗော်ညးတၞဟ်တံဂှ် က္လေၚ်စန်ဒက် ဗွဲမသာဍာညိ။ ဗော်ညဳသၟဟ်မန်ဂှ် ဒှ်အဓိက သွက်ဂွံလုပ်ပေဲါဗတိုက် သွက်ဂကူမန်ရောၚ်။ ပရေၚ်ဖောအ်ဗြေဝ်ဇၞော်မောဝ် ဒေသမန်ရောၚ်။ သွက်ပရေၚ်လိက်ပတ် ယေန်သၞာၚ်အခိုက်ကၞာတံရောၚ်။ သွက်သၟာဗ္ၚ သၟာဂူတံရောၚ်။ စၟဳစဒၟံၚ် နူကဵုဗော်တၞဟ်ဟ်တံ ဗော် သ္ၚောဲခြာနူကဵုဍုၚ်ကွာန်ဇကုဂှ် သွက်ဂွံဒှ်ကေမၠာန်ဂှ် ဝါတ်ညိရောၚ် ရဴဝွံ ညံၚ်ဂွံပေတှ်ဗော်မန်ဂှ် ဒးစန်ဒက်အာရောၚ်။

ဂကူမန် နွံအခေါၚ်ကဵုမာဲကီုလေဝ် ဟိုတ်နူကေမၠာန်ယှုက်ကီု၊ ဖေက်ကီု၊ ဗှ်လိက်ဟွံဂွံကီုတုဲ ဟွံအာရုၚ်မာဲဂှ် နွံတဴတၟာဂလိုၚ်ရောၚ်။ အခိၚ်ကဵုမာဲဝွံ ကြပ်ဒၟံၚ်ကဵု အခိၚ်ရတ်သြောံလေဝ် ဒှ်ရ၊ အခိၚ်ဒးစှေ်ဝါကီုရ။ ရဲကၠအ်တံလေဝ် အာကၠအ်ရ။ ရဲဂူရဲကၠအ်တံ သွက်ဂွံကဵုမာဲဂှ် ညးမချဳဒရာၚ် စပ်ကဵုပေဲါရုဲမာဲတံ ထေက်ကဵု ဒးဟီုဂး ဒးသောၚ်ကလး ကုညးတံရောၚ်။ ပ္ဍဲကဵုတ္ၚဲကဵုမာဲဂှ် ညံၚ်ဂွံကဵုမာဲဂှ်လေဝ် ဒးဆဝ်မ္ၚုဟ်ကီုရောၚ်။

ဂကူမန်တံ ဗွဲမဂၠိုၚ်ဂှ် ဟွံလေပ်လိက် ချိုတ်တ်ပၠိုတ်တ်ရ။ ညးလ္ၚဵု ဟွံလေပ်လိက်တုဲ ဖေက်ဒးစုတ်မာဲရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ပ္ဍဲအကာဲအရာတ္ၚဲဏံ ဗော်ညဳသၟဟ်မန် ဂွံမာန်၊ မာဲမန် ညံၚ်ဂွံစို်ပ်ဗော်ညဳသၟဟ်မန်ဟီုဂှ် အခန်ကဏ္ဍ ညးမဗိုၚ်ကဵုဇြဟတ်ညးရီုဗၚ် Volunteers တံဂှ် ပၟိက်ဇၞော်ရ။ ဇြဟတ်ဏံဂှ် နွံအလဵုရော? နွံအပ္ဍဲသၟတ် (သီုညးတြုံ၊ ညးဗြဴ) တံရ။ ဆၜိုတ်က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဗော်တံသၟး ဟီုခိုဟ် တွံခိုဟ်တုဲ ညးဂမၠိုၚ် ကၠုၚ်စုတ်မာဲရောၚ် ခယျဗီုဂှ်မ္ဂး ဗၠေတ်ရောၚ်။ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဗော် အလံၚ်အမာတ်ဗော်တံဂှ် စပ်ကဵုမူဝါဒဗော် လညာတ်ဗော်တံဂှ် သောၚ်ကလးကဵု ညးဂမၠိုၚ်တံတုဲ ညးကၠိုဟ်ခၠၚ်တံ စုတ်မာဲကုဗော်ညဳသၟဟ်မန် မာန်ကီုလေဝ် သွက်ညးလေပ်လိက်အောန် ကၠိုဟ်ခၠၚ်အောန်တံဂှ် ဟွံအာထ္ၜဘာ်ညးတံမ္ဂး ကၠုၚ်စုတ်ကဵုမာဲ ဟွံသေၚ်ရောၚ်။

ဟိုတ်နူဂှ်ရ ညးမကဵုရီုဗၚ် စန်ဒက်သွက်ပေဲါရုဲမာဲတံဂှ် ဒးအာစိုပ် မွဲသ္ၚိတုဲမွဲသ္ၚိ ဆဝ်မ္ၚုဟ် သွက်ဂွံစုတ်မာဲ သၟးဟွံသေၚ် ဗ္တောန်ထ္ၜးကဵုညးတံ သွက်ဂွံစုတ်မာဲကီုရ။ တုဲပၠန် သွက်ညးဗျုထဴ၊ ညးယဲဒိုက်၊ ညးဝဲဟွံဍိုက်ပေၚ်၊ ညးဗြဴနွံကဵုယဲဒိုက်၊ ညးဗြဴသၠးလဝ်ဂဝ်ဂၞဴတၟိတၟိတံဂှ် ဂွံကၠုၚ်ကဵုမာဲ ပ္ဍဲကဵုစၟတ်တ္ၚဲ (၈)၊ ဂိတုနဝ်ဝေမ်ဗာဂှ် ဟွံမာန်ရောၚ်။ သွက်ပူဂဵု ကၠုၚ်ကဵုမာဲဟွံမာန်တံဂှ် ကေတ်တၚ်နၚ်တုဲ သွက်ဂွံကဵုမာဲ ဒစးဒုၚ် (ကြိုတၚ်မဲ) ဂှ် ပၟိက်ဇၞော်တဴဗွဲမလောန်ရ။ သွက်ညးတံဂှ် ဒးဗပေၚ်ကဵုတၞးလိက်တုဲ ဒးပတိုန်ကဵု ကမ္မေယှန်ပေဲါရုဲမာဲ ဌာနမဆေၚ်စပ်တုဲ ညံၚ်ဂွံဂွံအခေါၚ်ကဵုမာဲ ကၠာတ္ၚဲပေဲါရုဲမာဲဂှ် ဒးဗိုၚ်ရေၚ်တၠုၚ် ကီုရောၚ်။

သရုပ်ဝွံ ပ္ဍဲကဵုပေဲါရုဲမာဲ (၂၀၂၀) ဏံ ဂကူမန် ညံၚ်ဂွံတိတ်ကဵုမာဲဂၠိုၚ်ၚ်တုဲ မာဲဗၠေတ်အောန်မ္ဂး ဗော်ညဳသၟဟ်မန် ဇၞးမာန်ရောၚ် ပတိုန်ထ္ၜးဏာရအဴ။

တ္ၚဲဏံ ဗော်ညဳသၟဟ်မန်ဂှ် ဒှ်အာဗော်သ္ပစၞးကောန်ဂကူမန် အတိုၚ်ခမဳသၚ်၊ ညးဍုၚ်ကွာန်တံ စၟဳစလဝ်၊ အလုံသၟာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တံ ဒှ်အာမွဲဇြဟတ်ဂှ်တုဲ ဒးမိပ်တဴစိုတ် ဗွဲမလောန်ရ။ ဟိုတ်နူကဵု ဗော်ဒှ်အာမွဲတုဲ အလုံညးဍုၚ်ကွာန်ဂကူမန်တံ ထံက်ဂလာန်ရ။ ဂကူမန် အပ္ဍဲဍုၚ်မန်သၟးဟွံသေၚ်၊ ဂကူမန်ပ္ဍဲဍုၚ်သေံ သီုကဵု မန်ဍုၚ်သအာၚ်တံ ထံက်ဂလာန်ကၠုၚ် ဂြုဂြုဂြီုဂြီုနွံရောၚ်။ ဆဂး အကြာဏံ ပရေၚ်ဆိုအ်ဗ အခက်အခုဲတံနွံရ။

ဗော်ညဳသၟဟ်မန်ဟီုဂှ် နကဵုဇြဟတ် (၃) သွာၚ်တံ ပံၚ်ကောံလဝ်ရောၚ် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်အဆံၚ်လတူတံ ညာတ်လဝ်သာ်ဂှ်ရ။ ဇြဟတ်နူကဵုဗော်အလုံဒေသ၊ ဇြဟတ်နူကဵုဗော်ကောန်ဂကူမန်၊ ဇြဟတ်နူကဵုသွာၚ်ဂကောံမဟာဇန် အပံၚ်ဇြဟတ်ရာမညဂးတုဲ လညာတ်ဏံ သှေ်ဇးဒၟံၚ်ဏီတုဲ ယဝ်ရညးဍုၚ်ကွာန်တံ ရံၚ်အာလ္ပာ်မ္ၚးမ္ဂး ဗော်ဂှ် ဒှ်အာမွဲကီုလေဝ် ဇေတ်တ် လ္ပာ်အပ္ဍဲဂှ် ဒးပညဳပညပ်ညးသကအ်နွံရ။ ဆဂး ဟီုမွဲလ္ပာ်ပၠန်တှေ် ဗော်ညဳသၟဟ်မန်ဂှ် ဒၟာနူကဵု ပံၚ်ကောံဂွံလဝ်ညးသကအ် ဟွံပေၚ် (၂) သၞာံ ခိုဟ်ဟ်ဏီတုဲ ဂွံၜိုတ်ဏံဂှ် ဒးထိုၚ်သးရောၚ် ဟီုစဂွံရ။

နူကဵုဗော်ညဳသၟဟ်မန် ကေတ်လညာတ်ကောန်ဗော် အပ္ဍဲကဵုဒေသပွိုၚ်ဍုၚ်တေံတုဲ ကဵုရုဲစှ်ပတိုန် ညးစၞးအလံၚ်မာတ်ဟီုဂှ် ဒှ်အၚ်္ဂလက်သန်ခိ်ုဟ် အရာဇၞော်ပၟဝ်ပတိုန် ဒဳမဝ်ကရေဇြဳရ။ ဆဂး မွဲလ္ပာ်ပၠန်ဂှ် ရပ်ထိၚ်ထောံ နူအဆံၚ်လတူတုဲ ကၟာတ်လဒဵုထောံ ညးစၞးဒးဒုၚ်ရုဲစှ်ပတိုန် နူကဵုအဆံၚ်ပွိုၚ်ဍုၚ်ဂှ် ဒှ်အာ ဗဟဵုရပ်ဇုက်ပေၚ်ၚ်ပၠန်တုဲ ညးဒေသတံ ဟွံပေၚ်စိုတ်ရ။ ဟိုတ်နူဏံတုဲ ဍေံဒှ်အာ အခက်အခုဲ သွက်ညးမကဵုမာဲ ပ္ဍဲကဵုပွိုၚ်ဍုၚ်ရေဝ် (သၟဝ်ကျာ) ကဵု ပွိုၚ်ဍုၚ်ကျာ်မြဟ်တံ ဒှ်မာန်ရောၚ်။

တ္ၚဲဏံ ဟိုတ်နူဗော်ညဳသၟဟ်မန် ဒှ်အာဗော်မန်မွဲ သ္ပစၞးအလုံဂကူမန်တံရောၚ် ဟီုကီုလေဝ် အထေၚ်သောဲ လတူဗော်မွဲလ္ပာ်တေံ ဟွံဂွံသက်က်ရောၚ်။ ပ္ဍဲကဵုတိဍာ်မန်ဂှ် အသိၚ်ညးတံ သှေ်ဇးဒၟံၚ် တၟာဂလိုၚ်ဏီရောၚ်။ ညးဍုၚ်ကွာန်ဂကူမန်၊ ဆီမဇမန် ကေုာံ ဂကူတၞဟ်ဟ်တံ ဟွံထေၚ်ဇၞော် လတူဗော်မန် လတူအလံၚ်မာတ်မန်တံ ဏီရ။ ဗော်ညဳသၟဟ်မန် ဇၞးကီုလေဝ် ဂွံကဵုသ္ဂုတ်သွာတ် ဖန်ဇန်အတိုၚ်အလုံမွဲ သ္ဂောံပြံၚ်သၠာဲဂှ် ဍေံဒှ်ဟွံမာန်ဏီရောၚ် ညးတံညာတ်ကေတ်သာ်ဂှ်တုဲ ဟွံကဵုမာဲ ကုဗော်မန်ဏီရ။ ညးတံဂှ် အထေၚ်ဇၞော်ဒၟံၚ်ကဵု ဗော်ဇၞော်ဇၞော်တံမံၚ်ဏီတုဲ ဆက်ကဵုမာဲဗော်ဇၞော်ဇၞော်တံ ဒှ်မာန်ရောၚ်။ ညံၚ်ဂွံဂွံဆန္ဒမာဲညးတံဂှ် နကဵုဗော်ညဳသၟဟ်ဂှ် ဒးဂစာန်ဒၟံၚ် နဲနာနာသာ်ဏီရောၚ်။

မွဲသာ်ပၠန်ဂှ် စပ်ကဵုဆန္ဒမာဲ သၟာကမၠောန်တံရ။ ပ္ဍဲအခိၚ်သၟာကမၠောန်မန်ပိုဲ အာကၠောန်စဒၟံၚ် ပ္ဍဲဍုၚ်သေံ လၟိဟ်ဂၠိုၚ်ကဵုကိုဋ်တံ သွက်ဂွံလုပ်ကဵုမာဲ ပ္ဍဲပေဲါရုဲမာဲ ဂိတုနဝ်ဝေမ်ဗာဏံ ဟွံချိုတ်ပၠိုတ်ကီုလေဝ် သၟာကမၠောန်မဆုဲပြံၚ် စိုပ်ဒၟံၚ် အပ္ဍဲဍုၚ်မန် လၟိဟ်မၞိဟ် ဗၞတ် (မွဲ) ကိုဋ်ဂှ်မ္ဂး အခေါၚ်စုတ်မာဲ ပ္ဍဲတွဵုရးဍုၚ်မန်နွံရောၚ်။ ဆန္ဒမာဲတံဏံဖအိုတ်ဂှ် ဒှ်သွက်ဗော်ညဳသၟဟ်မန် ဟွံသေၚ်သက်က်ရောၚ်။ မွဲအခိၚ်တေံ နကဵုအစဳဇန် အလဵုအသဳတွဵုရးဍုၚ်မန် (သစ္စာစီမံချက်) တုဲ ကၠောန်လဝ်ကဵု လိက်စၟတ်သမ္တီကောန်ဍုၚ် အပ္ဍဲတွဵုရးဍုၚ်မန်တုဲ မံၚ်ပ္ဍဲတွဵုရးဍုၚ်မန်ဂွံ၊ ကဵုမာဲပ္ဍဲတွဵုရးဍုၚ်မန်လေဝ် ဂွံရောၚ်။

အကြာဏံ ပရေၚ်စန်ဒက် ဗော်ဇၞော်ဇၞော်တံလေဝ် စိုပ်ကၠုၚ်တိဍာ်မန်တုဲ ကၠုၚ်စန်ဒက် ဇၞော်ကဵုဇြဟတ်ရောၚ်။ အပ္ဍဲကဵုအကာဲအရာဏံဂှ် ဗော်ညဳသၟဟ်မန် ဒးဒုၚ်ဒဝ်ရောၚ်။ ဂကူမန် ညးမဝိဝိၚ်ဒၟံၚ်တံ ဒးဒုၚ်စန်ဒက် ဏာမာန်ရောၚ်။

ဟိုတ်ဂှ်ရ ပွိုၚ်ဍုၚ်ညးကဵုညး ညးမစန်ဒက်ပေဲါရုဲမာဲတံ သွက်ဂွံဖျေံအာဒၞာဲဝဲါ ဗီုပြၚ်တုဲ စန်ဒက်ဂကူမန်တံ လၟိုန်ကာလညိ။ ပရိုၚ်သဇိုၚ်ဍာံပြဂှ် ကဵုညးတံညိ။ မန် ညံၚ်ဂွံကဵုကုဗော်မန်တုဲ ဒှ်အလဵုအသဳကီုဒှ် ဒှ်ဗော်ဒစဵုဒစးကီုဒှ် သာ်လဵု ကၠောန်ၜိုတ်အာ ပရေၚ်ဂကူ၊ ရေၚ်တၠုၚ် ဒတုဲဖဵုဂကူရောဂှ် ဟီုစန်ဒက် ကၠးကၠးမးမးညိ။ ပ္ဍဲကဵုတ္ၚဲရုဲမာဲပၠန်လေဝ် သွက်ဂွံကဵုမာဲဖအိုတ်မာန်ဂှ် ထေက်ကဵု ဒးဖတိုက်ဖအောဝ်ရောၚ်။ ကာလဂှ်မ္ဂး ဆန္ဒမာဲညးဍုၚ်ကွာန်တွဵုရးမန်ဂှ် စိုပ်ပ္ဍဲဗော်မန်ရောၚ်။

ပ္ဍဲကဵုဂိတုနဝ်ဝေမ်ဗာ စၟတ်တ္ၚဲ (၈) ဂှ်မ္ဂး ပေဲါရုဲမာဲ သွက်အလုံဍုၚ်မွဲဂှ် ကၠောန်သ္ပအာရောၚ် နူကဵုကမ္မယှေန်ပေဲါရုဲမာဲကၟိန်ဍုၚ် (ပြည်ထောၚ်စုရွေးကောက်ပွဲကော်မရှၚ်) လလောၚ်တြးပတိတ်တုဲ ၜိုန်ရယဲကပ်တံ နွံဒၟံၚ်ညိညကီုလေဝ် ညးတံ ဒေံါပေဲါရုဲမာဲဟွံသေၚ် ရဴဝွံ လလောၚ်တြးရ။
အဃောဒှ်ဒၟံၚ်ယဲကပ် အခိၚ်ကာလ ဒးချဳဒရာၚ်ဒၟံၚ် ကြေပ်ပ်ဂြတ်တ်ဏံဂှ် ကၠောန်ၜိုတ်ပေဲါရုဲမာဲဂှ် သၠးပွးညိဟာ၊ တပ်တးညိဟာ၊ ဓရ်ဍာံ နွံညိဟာ ဒးမၚ်ရံၚ်ဒၟံၚ် တၟာဂလို်ၚ်ဏီရ။ အတိုၚ်သၞောတ်ဗ္ၜတ်ဂၠးကဝ် စပ်ကဵုပေဲါရုဲမာဲဟီုတှေ် ပေဲါရုဲမာဲမွဲမွဲဂှ် ဒးသၠးပွး ကေုာံ ဒးတပ်တး နွံဓရ်ဍာံ (Free and Fair Elections) ရောၚ်။ သၞောဝ်ဗ္ၜတ်ဏံဂှ် ဒးၜတ်ကၞာတ် သာ်လဵုရော။
ပရေၚ်သၠးပွးဟီုဂှ် အဓိက ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တံကီု ညးဍုၚ်ကွာန်တံကီု စပ်ကဵုပေဲါရုဲမာဲဝွံတုဲ အခေါၚ်ချဳဒရာၚ် နွံတဴသာ်လဵုမာန်ရော။ ညးတံ ချဳဒရာၚ် သၠးပွးဒၟံၚ်ကီုဟာ။ ဗော်ဂွံလဝ်အလဵုအသဳဂှ် စကာဘဏ္ဍာအလဵုအသဳတုဲ ချဳဒရာၚ်ဒၟံၚ်ဟာ။ ဗော်တၞဟ်ဟ်တံဂှ် အခေါၚ်ချဳဒရာၚ် သဳကၠဳ မဒးဆဵုဂဗ ကု ညးဍုၚ်ကွာန်တံ ဟွံမွဲရဟာ အရာသာ်ဝွံ သွက်ဂွံဒးသဳကၠဳအာ နွံတဴတၟာဂလိုၚ်ရ။ စဵုကဵုတ္ၚဲဏံ ရံၚ်ကေတ်အာမ္ဂး ပရေၚ်ချဳဒရာၚ် ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂှ် သၠးပွးဒၟံၚ်ရောၚ် ဟီုစဂွံရ။ မပ္တံကဵု ပရေၚ်ရုဲစှ် အလံၚ်အမာတ်ကီု ပတိုန်စရၚ်ကဵု ကမ္မယှေန်ကီု လောဲသွာကွေံရောၚ် ဟီုစဂွံရ။
ဆဂး လ္ပာ်အခန်ညးဍုၚ်ကွာန်တံဂှ် ပရေၚ်ချဳဒရာၚ် အောန်တဴဗွဲမလောန်ရောၚ်။ ဟိုတ်နူကဵု ပရူယဲကိုဝ်ဝေဒ်ကီု၊ သၞောဝ်မဖျေံလဝ် ပရူယဲကပ်ဝွံကီု၊ ကၟာတ်လဒဵုလဝ် ပရေၚ်အာကၠုၚ် အိုဿီုတံတုဲ စပ်ကဵုလၟေၚ်ကမၠောန် ပေဲါရုဲမာဲတုဲ ပရေၚ်ကောံကလောံ ကုညးဍုၚ်ကွာန်တံ အောန်ဒၟံၚ်ဏီရ။ ညးဍုၚ်ကွာန်တံ ဂွံပါလုပ် အပ္ဍဲအရာအခေါၚ်ချဳဒရာၚ်ဂှ် အောန်တဴဗွဲမလောန်ရောၚ်။ အရာဝွံ စပ်ကဵုပရေၚ်သၠးပွးဂှ် ယောၚ်ယာဒၟံၚ်ရောၚ်။
ယဝ်ရ ပိုဲတံ ဟီုအရာပရေၚ်တပ်တးရောၚ်ဟီုမ္ဂး စိုပ်အခိၚ်ပေဲါရုဲမာဲ၊ စိုပ်တ္ၚဲပေဲါရုဲမာဲဂှ်မ္ဂး ရံၚ်အာကဵု အကာဲအရာတုဲ မာဲဏံ တပ်တးဟာ ဟွံတပ်တးဟာ ပိုဲတံ ရံၚ်ကေတ်လတူဂှ်သၟး ဟွံတုဲရောၚ်။ အဓိက ပိုဲတံ ဒးရံၚ်နူလၟုဟ်ရောၚ်။ ယဝ်ရ ရံၚ်အာ ပရေၚ်တပ်တး ပရေၚ်ဓရ်ဍာံရောၚ်ဟီုတှေ် ဇၟာပ်ပ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ အခေါၚ်ကဵုမာဲ နွံဒၟံၚ်ကီုဟာ အရာဏံ ပိုဲတံ ဒးချပ်စ ကၠာအိုတ်ရောၚ်။
ယဝ်ရ ပိုဲတံရံၚ်အာ ပ္ဍဲကဵုအကာဲအရာ စၟတ်သမ္တီကောန်ဍုၚ် (နိုၚ်ၚံသားစီစစ်ရေး) မ္ဂး ကောန်ဍုၚ်အရၚ် ဗွဲမဂၠိုၚ်တံဂှ် ဟွံဒှ်ကောန်ဍုၚ်ဏီရ။ ဘဝကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံဂှ် ဟိုတ်နူကဵု ဒးဂြိပ်ဒဴဒၟံၚ်ပၞာန်နွံတုဲ လိက်တၞးစၟတ်သမ္တီ ကောန်ဍုၚ်ဟွံမွဲရ။ ဟွံမွဲမ္ဂး အခေါၚ်စုတ်မာဲ ဟွံမွဲတုဲ အခန်ပေဲါရုဲမာဲဏံဂှ် တၟော်ကဵု သၞောဝ်မ္ဂး တပ်တးရောၚ် နွံဓရ်ဍာံရောၚ် ဟီုစဝါတ်ရ။ မွဲအခိၚ်ဓဝ် ကောန်ဍုၚ်အရၚ်ဗွဲမဂၠိုၚ်တံဂှ် ဒးကၠောန်စဒၟံၚ် ပ္ဍဲဍုၚ်သအာၚ်ရ။ အဓိက ဒးအာကၠောန်စဒၟံၚ် ပ္ဍဲဍုၚ်သေံဂှ် ဂၠိုၚ်တဴဗွဲမလောန်တုဲ ဗွဲမဂၠိုၚ်ဂှ် ကောန်ဍုၚ်အရၚ် မၞုံတန်တဴဒၟံၚ် ပ္ဍဲကဵုဇိုၚ်ပယျဵုဍုၚ်သေံရောၚ်။ ညးတံဗွဲမဂၠိုၚ်ဂှ် ဟွံဂွံအခေါၚ် က္လေၚ်ကဵုမာဲရ။ အရာဏံဂှ် ဓရ်ဍာံဟွံမွဲရ။ မာဲကောန်ဍုၚ်အရၚ် သွက်ဗော်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်ဂမၠိုၚ်တံဂှ် ယအ်ဒေက်အာ ဗွဲမလောန်ရောၚ်။ အရာယအ်ဒေက်အာ သာ်ဏံဂှ် သွက်ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ် ကွာန်မန်သၟးဟွံသေၚ် ဍေံဇီုကပိုက်ကဵု သီုကဵုဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ကောန်ဍုၚ်အရၚ် ဖအိုတ်တုဲ မာဲညးတံဂှ်တှေ် ဍေံယအ်ဒေက်အာ လၟိဟ်ဂၠိုၚ်ကဵုကိုဋ်ရောၚ်။
ဟိုတ်ဂှ်ရ ပေဲါရုဲမာဲ ပ္ဍဲကဵုကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာ ပ္ဍဲသက္ကရာဇ် သၞာံ (၂၀၂၀) ဏံဂှ် စပ်ကဵုပေဲါရုဲမာဲတုဲ တပ်တးရောၚ် ဟီုမာန်ကၠာလေဝ် တပ်တး ဓရ်ဍာံဂှ် အောန်ဒၟံၚ်ရောၚ်။

ပ္ၚံက်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ဍုၚ်ပိုဲဂှ် ကတဵုဒှ်ကၠုၚ် ပရေၚ်ပြံၚ်သၠာဲတၟာဂလိုၚ်တုဲ အကြာအခက်အခုဲတၟာဂလိုၚ်ဂှ် ပ္ဍဲကဵုဂိတုနဝ်ဝေမ်ဗာဏံတှေ် ပေဲါရုဲမာဲ က္လေၚ်ဒှ်မွဲဝါ သွက်ဂွံရုဲစှ်ပတိုန် အမာတ်ကၠတ်ထဝ် ပိကဆံၚ် နူကဵုကၟိန်ဍုၚ် စဵုကဵုတွဵုရး (ပြည်နယ်) ကဵု ရးဒေသဇၞော် (တို်ၚ်းဒေသကြီး) တံရောၚ်။ ၜိုန်ရ သၞောတ်ဝ်ဒက်ပတန်ဍုၚ်ဂှ် ဒှ်မံၚ်သၞောဝ် (၂၀၀၈)၊ ကောန်ပၞာန်ဗၟာတံ ဂွံလဝ်အခေါၚ်တၟေၚ်တုဲ ဂၠံၚ်တရဴဒဳမဝ်ကရေဇြဳဂှ် ဒေံါဟွံဂွံသက်က်ရောၚ်။

အတိုၚ်ဥက္ကဌကမ္မယှေန်ပေဲါရုဲမာဲဟီုမ္ဂး ဟိုတ်နူကဵု ဒဳမဝ်ကရေဇြဳ ဍုၚ်ပိုဲတံဂှ် ဝှ်ဍေံၜတ်ဒၟံၚ်ဏီတုဲ ပေဲါရုဲမာဲဂှ် ဒေံါဟွံဂွံ အတိုၚ်လၟေၚ်ကမၠောန်ဟေၚ် ဒးဆက်ကၠောန်အာရောၚ် ဟီုဂးကၠုၚ်နွံရ။ အရေဝ်ဏံဂှ် အရေဝ်ဍာံရ။ အကာဲအရာသာ်လဵုဒှ်ဒှ် ဂၠံၚ်တရဴဒဳမဝ်ကရေဇြဳ ဟွံဂွံပၠိုတ်အာဂှ် ပၟိက်ဇၞော်ကွေံရ။

ရံၚ်အာ ပ္ဍဲကဵုဗွိုၚ်ကောန်ဂကူမန်ပိုဲတံမ္ဂး ၜိုန်ရ ပိုဲတံနွံပၟိက် ကံကုသဵုပိုဲ ပိုဲတံ သွက်ဂွံဖန်ဖက်ကေတ် ကီုလေဝ် ယဝ်ရ အတိုၚ်သၞောတ်ဝ် (၂၀၀၈) ဏံတှေ် အခေါၚ်အရာပိုဲပေၚ်ၚ်ဂှ် ကလိဂွံမာန် ဟွံသေၚ်ဏီရ။ ဆဂး ပ္ဍဲပ္ၚံက်ပေဲါဗတိုက် အခေါၚ်အရာဒဳမဝ်ကရေဇြဳဏံဂှ်တှေ် ၜိုတ်အစောန်ပိုဲတံနွံဂှ် ပိုဲတံ ဒးလုပ်ဗတိုက် ကၠောန်ၜိုတ်အာ သွက်ပရေၚ်ဂကူပိုဲတံရောၚ်။

တ္ၚဲဏံ ယဝ်ရ ပိုဲတံက္လေၚ်ရံၚ် ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်မ္ဂး ဗီုပြၚ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂှ် ဒှ်မုက်တၟိရောၚ်။ ဗီုပြၚ် ဒးလုပ်ပေဲါဗတိုက် ပ္ဍဲကဵုဗွိုၚ်သၞောဝ်ဂှ် တၟေၚ်ဒၟံၚ်ညိရောၚ်။ ဒးတၞဟ်ခြာဒၟံၚ်ကဵု ဗီုပြၚ်ပေဲါဗတိုက်ရပ်လွဟ် ဒုၚ်ဂိ ဒုၚ်ချိုတ် ဒုၚ်ကဵုလမျီုရ။ ဒးတၞဟ်ခြာဒၟံၚ်ကဵု ဗီုပြၚ်ပေဲါဗတိုက် ကုတၠအဝဵုပၞာန် ဟွံမွဲကဵုဆီပါ်ဍာ်ဇွောဝ် ဒုၚ်ထံၚ် ဒုၚ်ပျဲကီုရ။ ပေဲါဗတိုက် ပ္ဍဲကဵုဗွိုၚ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳဟီုဂှ် ဍာ်ဒကေဝ်အစောံစရာဲဂှ် ပၟိက်ဇၞော်တဴ ဗွဲမလောန်တုဲ ညးဍုၚ်ကွာန်တံ ထံက်ဂလာန်ဇကု နွံဒၟံၚ်လပါ်လက္ကရဴဂှ် ပၟိက်ဇၞော်အိုတ်ရ။

ဍာ်ဒကေဝ်ဟီုဂှ် လညာတ် ဗဟုသုတ ပရေၚ်ပညာတံသၟးဟွံသေၚ် ပ္ဍဲအရာဇကုဟီုဂး လုပ်ပေဲါဗတိုက်တံဂှ် ဒးကေက်သကာရ။ တၚ်နၚ်တံ ဍိုက်ပေၚ်တုဲ ပတိုန်ဂလာန် ဇိပ်ဂၠိပ် ကယျာန်ဓဝါတ် နွံကဵုသက်သဳရ။ ပရူပတိုန်ထ္ၜးတံ ဒးကိတ်ညဳကဵု ကာလပစ္စုပ္ပန်တုဲ သွက်ဂွံဓရိုဟ်ဏာ ပရေၚ်ပြံၚ်သၠာဲမာန်ရ။ လညာတ်ဗီုဗီုဏံဂှ် ပ္ဍဲကဵုမၞိဟ်သၟတ်လေပ်ပညာတံဂှ် နွံဍိုက်ပေၚ်မာန်ရောၚ်။

မွဲသာ်ပၠန်ဂှ် ဒးလုက်စုက်ကဵု ညးဍုၚ်ကွာန်တံ လၟိုန်ကာလတုဲ ပရေၚ်ထံက်ဂလာန်ညးဍုၚ်ကွာန် ဒးနွံရ။ ဒးရံၚ်စံၚ် စဵုဒၞာ ညးဍုၚ်ကွာန်တံရ။ ဒးဒတူလိုၚ် လပါ်ညးဍုၚ်ကွာန်တံရ။ ဒှ်အမာတ်တုဲ ပံၚ်ဖက်ကဵု သၟာပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်မ္ၚးတံတုဲ က္လေၚ်သ္ပဍဵုဍိုက် လတူညးဍုၚ်ကွာန်တံ ဟွံဂွံရောၚ်။

တ္ၚဲဏံ မၞိဟ်ဍောတ်တ်တံ ကၠောန်ၜိုတ် အကြာဂကောံမဟာဇန်တံဂှ် ဟိုတ်နူကဵု ပကတ်ပကေၚ် ဗတောန်လဝ် ကွတ်ပညာ၊ လုက်စုက်ကဵု ညးမၞုံပညာတံနွံတုဲ လညာတ်ညးတံဂှ် ဂတာပ်ခေတ်တၟိဒၟံၚ်တုဲ သွက်ဂွံဒှ်အာ ပရေၚ်ပြံၚ်သၠာဲဂှ် ညးတံ ဓရိုဟ်ပလံၚ်ဏာမာန်ရောၚ်။ ဟိုတ်ဂှ်ရ တ္ၚဲဏံ ပ္ဍဲကဵုပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂကူမန်ဂှ် စိုပ်အခိၚ်သၠာဲပၞးရရောၚ်တုဲ သွက်ဂွံပအပ်တာလျိုၚ်ကဵု ညးသၟတ် ညးနွံအဝဲအဒေါဝ်တံဂှ် ပၟိက်ဇၞော်ရ။