Category: လိက်ပရေၚ်

နာဲကသုမန်

တၟော်ရံၚ်ကဵု အပ္ဍဲကြာဍုၚ်ဂမၠိုၚ်မ္ဂး ဍုၚ်ပိုဲ ကုသဵုပရေံအိုတ် ဟီုစဂွံရ။ ပ္ဍဲအခိၚ်အခါ (၂၁) ဗွဝ်ကၠံဏံမ္ဂး ပ္ဍဲကဵုဍုၚ်ဗွဲမဂၠိုၚ်တံဂှ် ပၞာန်တံ ဆုတ်စှေ်လပါ်လက္ကရဴတုဲ ဟွံယှုက်ထုဲ ပ္ဍဲပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ရ။ သ္ကိုပ်ပၞာန်လ္ၚဵု စိုတ်လုပ်စ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်မ္ဂး ဟွံသီအဝဵုမွဲသာ် ဇူနူကဵုတာလျိုၚ်ပၞာန် ၜးကယျိုၚ်ကွာန်တုဲ လုပ်ပေဲါရုဲမာဲ ပ္ဍဲသၟဝ်သၞောတ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳရ။ ဆဂး အကာဲအရာဍုၚ်ပိုဲဂှ် သာ်ဂှ်ဟွံသေၚ်ရ။ ပၞာန်ဍုၚ်ပိုဲတံဂှ် ကေတ်အဝဵု နူကဵုသီအဝဵုရ။ တုဲမ္ဂး ကၠောန်ပေဲါရုဲမာဲ ဖန်ပတိုန် သၞောတ်ပါ်ပရအ်မာဲတုဲ အတိုၚ်လၟေၚ်သၞောတ်ဝ် (၂၀၀၈) ဂှ် ကေတ်လဝ်အဝဵုပၠန်ရောၚ်။ ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ် ဒဳမဝ်ကရေဇြဳ ဖေဝ်ဒရေဝ်ဟီုဂှ် လအ်အာ သ္ၚောဲအာရောၚ်။

သၞောတ်ပေဲါရုဲမာဲ PR ဂှ် သွက်ညးဂှ်ရော?
သၞောတ်ပေဲါရုဲမာဲ PR ဂှ် ကၠုၚ်နူမအရေဝ်ဝေါဟာ (Proportional Representatives) ရ။ သၞောတ်ပေဲါရုဲမာဲဏံ ခိုဟ်မံၚ်ရ။ ဆဂး ပ္ဍဲကဵုဍုၚ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳ တဴတက်တုဲတုဲ ဒၞာဲဗော်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ ဂမၠိုၚ် ဒၞာဲဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဍောတ်တ်တံ ဂၠိုၚ်ဂှ်တှေ် ရန်တၟအ်ကဵု ညးစၞး နူကဵုဗော်ဍောတ်တ်တံ ဂွံပါလုပ် ပ္ဍဲကဵုခုၚ်ကၠတ်ထဝ်တေံတုဲ ဖျေံလဝ်သၞောတ်ဏံရောၚ် ဂွံဆဵုကေတ် ပ္ဍဲကဵုကၟိန်ဍုၚ်ယူရပ် ဗွဲမဂၠိုၚ်ရ။ ရံၚ်အာကၠးကၠးမ္ဂး ပ္ဍဲဍုၚ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳတံဏံဂှ် ပၞာန်တံ မုအဝဵုဟွံမွဲ ပ္ဍဲအခန်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ရ။ ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ကဵု ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တံ ပြိုၚ်ပကာန်ညးသကအ် တန်တူလတူမမာဲတုဲ ပရအ်ကေတ် ညးစၞးတံရောၚ်။ ညးစၞးတံဂှ် တိုန်စိုပ်အာ ကၠတ်ထဝ်ရောၚ်။ ဗော်မွဲမွဲ ဟွံၜက်တိတ်အာ နူကဵု (၅၀) တၟအ်ကၠံရောၚ်မ္ဂး ဒက်အလဵုအသဳပံၚ်ကောံရောၚ်။
အကာဲအရာ ကၟိန်ဍုၚ်ပိုဲဂှ် ဟွံသေၚ်ရ။ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာဂှ် အတိုၚ်သၞောတ်ဝ် (၂၀၀၈) ဏံ ဍေံတံ ဂွံလဝ်ဒၞာဲ ပ္ဍဲကဵုကၠတ်ထဝ်တုဲတုဲ ဗၞတ် (၂၅) တၟအ်ကၠံရောၚ်။ ယဝ်ရဂတနူဏံ စကာအာ နဲကဲရုဲမာဲ PR ဏံရောၚ်မ္ဂး ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် အပ္ဍဲဍုၚ်ဂှ် ဂၠိုၚ်တဴဗွဲမဂၠိုၚ်တုဲ မာဲတံဂှ် ပြးအာတၟာဂလိုၚ်ရောၚ်။ နဲကဲ PR ဏံဂှ် ယဝ်ရ စကာပ္ဍဲကဵုဒေသညးကဵုညးဟွံသေၚ် စကာအာ အလုံမွဲဍုၚ်ရောၚ်ဟီုမ္ဂး ဗော်ဗၞတ် (၁၀၀) ဗော်တံ လုပ်ပြိုၚ်ရောၚ် ဟီုစရ။ ဇၟာပ်ပ်ဗော်တံဂှ် ပါ်ထောံမာဲဇကုဂွံမ္ဂး မွဲမွဲဗော်မ္ဂး သွက်ဂွံကလိဂွံ ဗၞတ် (၂၅) တၟအ်ကၠံဂှ် ဒှ်ဝါတ်ရ။ ယဝ်ရ ဗော်အလဵုလေဝ် ဟွံကလိဂွံ ဗၞတ် (၂၅) တၟအ်ကၠံရောၚ်မ္ဂး ပ္ဍဲကဵုကၠတ်ထဝ်ဂှ် ပၞာန်ဗၟာတံဟေၚ် ဂွံလဝ်ခုၚ် ဗၞတ် (၂၅) တၟအ်ကၠံရောၚ်တုဲ ဍေံဂွံခုၚ်ဂၠိုၚ်အိုတ်ရောၚ်။
မွဲသာ်ပၠန် သွက်ညးဍုၚ်ကွာန်တံ သာ်လဵုဒှ်မာန်ရော။ မွဲအခိၚ်ဓဝ် လောန်ကၠုၚ် ပွိုၚ် (၁၀) သၞာံဂှ်မ္ဂး ညးဍုၚ်ကွာန် ကေၚ်ကဵုလဝ်မာဲ ဗၞတ် (၃) အလန်တုဲ ညးတံ ဒးကဵုမာဲ ဂၠိုၚ်အိုတ်တှေ် ဗၞတ်အကြာ (၁၀) ဗော် ကဵု (၂၀) ဗော်ရ။ ရုဲညးစၞး နူကဵုဗော် ညးတံ ဒးဂၞပ်စိုတ်ရ။ ပ္ဍဲကဵုတွဵုရးဍုၚ်မန်ဂှ် ရဲဗော်လုပ်ပြိုၚ် ပ္ဍဲကဵုတွဵုရးဍုၚ်မန် ဂၠိုၚ်အိုတ် (၁၀-၂၀) ဗော်ဂှ်ရ ညးတံ ဒးသမ္တီလဝ်ရောၚ်။ ရုဲကေတ်ဗော်ညးတံ ကဵုဂှ်မာန်ရ။ ဆဂး လၟုဟ် သၞောတ် PR ဂှ် ဗော်လုပ်ပြိုၚ်ဖအိုတ်ဂှ် ညးဍုၚ်ကွာန်တံ ဒးရံၚ်တုဲ ဒးရုဲကေတ်ရောၚ်။ ယဝ်ရ ဗော်လုပ်ပြိုၚ်တံ ဒှ်အာ (၈၀) ဗော် စဵုကဵု (၁၀၀) ဗော်ရောၚ်မ္ဂး သွက်ညးဍုၚ်ကွာန် ကဵုမာဲ ဟွံလေပ်လိက် ချိုတ်တ်ပၠိုတ်တ်တံဂှ် ဒှ်အာ အခက်အခုဲ ဗွဲမဂၠိုၚ်ရောၚ်။ ညးဍုၚ်ကွာန်တံ မတ်ဂေတ်အာမာန်ရောၚ်။

သၞောတ်ဝ် (၂၀၀၈) ကဵု ပေဲါရုဲမာဲ
သၞောတ်ဝ်ဥပဒေ (၂၀၀၈) ဂှ် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ သ္ပသ္ကိုပ်သ္က ချူဇန်လဝ်တုဲ အဓိက ကဵုလဝ်အခေါၚ် ကုကောန်ပၞာန်ဗၟာတံ သွက်ဂွံပါလုပ် ပ္ဍဲပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ဒၞာဲအဓိကရ။ ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ဒက်ပတန်လဝ်ကဵု ညးဍုၚ်ကွာန်တံဂှ် သွက်ဂွံကလိဂွံ ခုၚ်ကၠတ်ထဝ်တေံဂှ် ဒးဒက်ပတန်ဗော်၊ ဒးစန်ဒက်မာဲ၊ ဒးလုပ်ပ္ဍဲကဵုပေဲါရုဲမာဲတုဲ ဒးဂစာန် တၟာဂလိုၚ်ရ။ ဂွံဂွံအမာတ်ဂှ် ဒးဂစာန်တၟာဂလိုၚ်ရ။ သြန်ဘဏ္ဍာတံလေဝ် ဒးအိုတ်ရ။ ဆဂး သွက်ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံဂှ် မုလေဝ် ဟွံဒးရုန်ဂစာန်မွဲသာ် ဂွံဒၞာဲ (၂၅) တၟအ်ကၠံရောၚ်။ ယဝ်ရ ကၠောန်ကဵုပေဲါရုဲမာဲ နဲအလဵုဒှ်ဒှ် ဒပ်ပၞာန်ဂှ် ဒၞာဲဍေံကဵုဍေံ ဂွံလဝ်ဒၞာဲတုဲတုဲရောၚ်။
မွဲသာ်ပၠန် ပ္ဍဲကဵုဒက်ပတန် အလဵုအသဳပၠန်ဂှ်လေဝ် ဒၞာဲကိစ္စဇၞော် ပန်ဒၞာဲဂှ် ပၞာန်ဗၟာတံ ထပ်ကေတ်လဝ်ပၠန်ရ။ ဒု-သမတ ဂှ် မွဲဒၞာဲ၊ ဒၞာဲဏံဂှ် ပၟိက်ဇၞော်တုဲ ပ္ဍဲအလဵုအသဳဂှ်မ္ဂး အဝဵုသၠုၚ်ဗွဲမလောန်ရ။ တုဲမ္ဂး ပၞာန်တံ ထပ်ကေတ်ထောံ ဒၞာဲဝန်ဇၞော် (၃) ဒၞာဲရ။ ဒၞာဲတံဂှ်ဝွံ (၁) ဝန်ဇၞော်ကေၚ်ကာအပ္ဍဲဍုၚ်၊ (၂) ဝန်ဇၞော်စဵုဒၞာ၊ (၃) ဝန်ဇၞော်ကေၚ်ကာပယျဵုတံ ပါလုပ်ရ။ ဝန်ဇၞော်ကေၚ်ကာ အပ္ဍဲဍုၚ်ဂှ် ဆေၚ်စပ်ကဵု ပရေၚ်အုပ်ဓုပ်ဍုၚ်ဂှ် ပၞာန်တံ ထိၚ်လဝ်ဖအိုတ်ရ။ တုဲပၠန် အရာကေၚ်ကာပၞာန် မဆေၚ်စပ်ကဵု အလုံဍုၚ်ဂှ် ဆက်ထိၚ်လဝ် ပ္ဍဲဝန်ဇၞော်စဵုဒၞာပၠန်တုဲ သွက်ဂွံဗတိုက်အာ ဂကောံရပ်လွဟ် ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံဂှ် ထိၚ်ဒဝ်လဝ် ဌာနဝန်ဇၞော် ကေၚ်ကာပယျဵုရ။ ဟီုကၠးကၠးမ္ဂး ပေဲါရုဲမာဲဂှ် နဲအလဵုကၠောန်န် ကာလဒက်အလဵုအသဳဂှ် ပၞာန်ဂှ် ဟွံဒးပြိုၚ်ပကာန်မွဲသာ် ဂွံလဝ်ဒၞာဲတုဲတုဲရောၚ်။ ဟီုတပ်ပ်မ္ဂး ယဝ်ရ က္လေၚ်ပလေဝ် သၞောတ်ဝ် (၂၀၀၈) ဟွံမာန်မ္ဂး ပ္ဍဲကၟိန်ဍုၚ်ပိုဲဂှ် သၞောဝ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳကီု သၞောတ်ဖေဝ်ဒရေဝ်ကီု မံက်ဂတဝ် ဟွံသေၚ်ရ။

သၞောတ် PR အဝဵုဒပ်ပၞာန် သွက်ဂွံအာဍာ်ဇမၠိၚ်
အတိုၚ်ပတိုန်ထ္ၜးလဝ် ဗွဲလတူတေံရ ပ္ဍဲကဵုသၞောတ်ဝ် (၂၀၀၈) ဂှ် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ဂွံလဝ်စေဝ်လတူ ရရောၚ်တုဲ မုဟိုတ် ဒးသီအဝဵုရော။ အဓိက ဟိုတ်နူကဵု ဗော်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳအလုံဂကူ (အေန်အေဝ်ဒဳ) တံ ဇၞးအာမာဲ ဇၞော်ကဵုဒြဟတ် ကလိဂွံလဝ်မာဲ စဵုကဵုၜက်အာ (၇၅) တၟအ်ကၠံ၊ ဇက်အာ လညာတ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳ ဂၠိုၚ်တိုန် အရိုဟ်ဟ်တ္ၚဲတုဲ ပၞာန်ဗၟာတံ ဒှ်အာဒဝိၚ်ရ။ သြဇာညးတံ အောန်စှေ်၊ အရာပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် ပၠန်လေဝ် ဗီုဒးစိုတ် သ္ပဟွံဂွံ၊ ဒးပြိုၚ်ပကာန် ဂၠိုၚ်တိုန်ရ။ ဟီုတဝ်တဝ်မ္ဂး ပၞာန်တံဂှ် ဗီုဒးစိုတ် သ္ပဟွံဂွံရ။ မွဲသာ်ပၠန်ဂှ် ပေဲါသဳကၠဳ ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်လေဝ် ကတဵုဒှ်ကၠုၚ်တုဲ ရမျာၚ်အာတ်မိက် ကၟိန်ဍုၚ်ဖေဝ်ဒရေဝ်ဂှ် လအ်အာ ထတ်အာရ။ ယဝ်ရဒက်ပတန် ကၟိန်ဍုၚ်ဇေတ်တ်မ္ဂး စပ်ကဵုအခန်ကဏ္ဍ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာဂှ် ဒးဟီုဂး တၟာဂလိုၚ်ရောၚ်။ စပ်ကဵုသၞောတ်ဝ် (၂၀၀၈) ဂှ်လေဝ် ဒးပလီု (ဟွံသေၚ်) ဒးပလေဝ်ရောၚ်။
ဟိုတ်ဂှ်ရ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာဂှ် ရံၚ်ကဵု ပ္ၚံက်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် တဴတက်တိုန်အာသိုက်က် သာ်ဏံတုဲ သွက်ဂွံဒေံါအာဟေၚ် သီထောံအဝဵုရောၚ်။ တုဲပၠန် ဍဵုထလပ်ထောံ ဗော်အေန်အေဝ်ဒဳရ။ ရပ်ပၠောပ်ထံၚ်ကဵု ဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳကဵု က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂမၠိုၚ်တံတုဲ ယာက္ဍိုပ် ညံၚ်ဟွံဂွံမာန် ဍဵုထောံရ၊ ဟီုဂးတိုန် ပရူပေဲါရုဲမာဲကဵု သၞောတ်ပေဲါရုဲမာဲတၟိရ။ ဂတနူဏံ ကၠောန်ပေဲါရုဲမာဲမ္ဂး ဗော်အေန်အေဝ်ဒဳလေဝ် ဟွံပါရ၊ ကၠောန်နကဵုနဲကဲရုဲမာဲ PR ရောၚ်မ္ဂး ဗော်အလဵုမွဲလေဝ် ဇၞးဂၠိုၚ်ၚ် ဟွံသေၚ်ရ။ ဗော်ကျခိုၚ်ယျေ (ဗော်ဇာဒိသိုၚ်) ဂှ် ဇၞးဂၠိုၚ်အိုတ်တုဲ ပံၚ်ကဵု ညးစၞးဒပ်ပၞာန်ဗၟာတုဲ ဒးဒက်ပတန်အာ အလဵုအသဳရောၚ်ဂှ် သ္ကိုပ်ပၞာန်ဗၟာတံ တော်ဆတုဲတုဲရောၚ်။
ဟီုသရုပ်မ္ဂး နဲကဲပေဲါရုဲမာဲ PR ဏံဂှ် ဖန်ဇန်အာ သွက်ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ သွက်ဂွံဆက်တန်တဴအာ ပ္ဍဲအဝဵုပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တုဲ အတိုၚ်ညးဍုၚ်ကွာန်တံ စၟဳလဝ် သၞောတ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳလေဝ် ဒှ်ဟွံမာန်၊ အတိုၚ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ အာတ်မိက်လဝ် သၞောတ်ဖေဝ်ဒရေဝ်ဂှ်လေဝ် ဍေံဒှ်ကၠုၚ်ဟွံသေၚ်ရောၚ် မိက်ဂွံပတိုန်ထ္ၜးဏာရ။

စေတနာ လှာၜိုပ်

ပိုဲမၞိဟ်တံက္လိဂွံလဝ် ခန္ဓရုပ်နာမ်တုဲ သွက်ပရေၚ်ဘဝဇကုမွဲပ္ၚံက် ဟွံပံက်သ္ၚဳရံၚ် ချိုတ်တ်ပၠိုတ်တ်မ္ဂး လညာတ်ပရဲပ္ဍဲဇကု သ္ဂောံဒှ်ၚုဟ်မး အဓာန်ဂတဂှ် သာတုဲ ဂွံဆဵုကေတ်အောန်ရ၊ အရာဇကု ဆဵုဂဗကၠုၚ် နဇိုၚ်နတဲ နလမိၚ် နလညာတ်တံဂှ်လေဝ် ဒှ်အဓိက ဒှ်အ္စာမွဲကီုတုဲ ဟိုတ်နူဇကု ဟွံဂၠံက်စကာ ဟွံသ္ပဇြိုဟ်နက်၊ ဟွံပသတိ ဟွံဂိုၚ်စွံလဝ် ပ္ဍဲက္ဍဟ်ဇကုဂှ်ရ လညာတ်ဇကုဂှ် လဇုဲလလုဲအာရ။
အရာဟွံလုပ်အဝေါၚ် အရာဍဵုဍိုက်သ္ပမာန် အရာသ္ပပရေံညးမွဲလ္ပာ်ဂှ် နွံကၠုၚ်ပ္ဍဲသမ္တီဇကုဂၠိုၚ်တုဲ အတ္တတ္ၚံက်စၞာဲ ဂၠာဲသွဟ်ဟွံဆဵုရှ်သာ ကွာ်ဗက်အာဂၠံၚ်ဒမၠု၊ ခိုဟ်ဂှ်ဟွံကေတ် ဒ္ဂေတ်ဗက်ကွေတ်သမၠီုတုဲ ပရဲဖဵုပ္ဍဲဇကု အရၚ်ညးဂမၠိုၚ်ဂှ် အခိၚ်ဇကု ဒးကွာ်အာ ကရောံညးဂလိုၚ်မ္ဂး ဍာ်ဒကေဝ်စရာဲဇကုကဵု တိုၚ်ပကဴ ညးဂမၠိုၚ်ရန်လဝ်ဂှ် တၞဟ်ခြာအာရောၚ်။
ဇကုၜိုန်တီကၠိုဟ် ခိုဟ်ပရေံ ပ္ဍဲညးဂလိုၚ်သၟးဂှ်လေဝ် ယဝ်က္လေၚ်လ္ၚတ်ရံၚ်ဇကုဇကုကီုမ္ဂး ဆဵု ဖဵုခိုဟ်ပရေံကီုဏောၚ်၊ အဓိက ဖဵုပရေံတၟာဒဵုဂှ် ကၠေံဗ္ဒန်အာတုဲ ဖဵုခိုဟ် တၟာဒဳရုဲဂှ်ရ ချပ်ဂွံအရိုဟ်ဟ်တ္ၚဲ ဒှ်မာန်ရ၊ ဖဵုခိုဟ် ဖဵုပရေံ ကၠေံစိုတ်ဗ္စာဒး သီုၜါလ္ပာ်မ္ဂး သွက်ဘဝဇကု သၠုၚ်ပြဲ နွံဒၟံၚ်ဨကန်ရောၚ်။
ကာလပိုဲပါ်စွံ ပရေၚ်ဘဝဂွံခိုဟ်စ သွက်ဇကုမ္ဂး ဒးဂစာန်လွဳပရာ စိုတ်စေတနာ ဒးကဵုဖျုန်ကၠာရောၚ်၊ ဒးကတ်လ္ၚတ်ပညာ လောကဳ လောကုတ္တဵု ၜါပြကာ ဒးဗှ်လိက်ဂၠိုၚ်ၚ်၊ ညးဂလိုၚ် ဟီုပါ်ပါဲမွဲမွဲမ္ဂး ဒၞါဲခိုဟ်ဂှ်ကေတ်၊ ဟွံခိုဟ်ဂှ် ပါဲစွံလဝ်မွဲလ္ပာ်တုဲ ဒၞါဲနွံကဵုကြက်ရှ်သာ ဒၞါဲစကာထေက်တံ ဒးဂိုၚ်သမ္တီလဝ် ပ္ဍဲစိုတ်ဇကုလၟိုန်န်၊ ဠဂှ်မှ တိုၚ်ပကဴဘဝပိုဲကဵု သတ်ကၟဝ်ဇဝ်ပကဴ ပ္ဍဲဇကုပိုဲ ပၠလဝ်တရဴဂှ် အံၚ်ဇၞးမာန်ဏောၚ်။
စက်ယန်လညာတ်ဇကု အလုံအိုဿီု ညံၚ်ဂွံဂေတ်ကၟောဒၟံၚ်လၟိုန်ဂှ်လေဝ် အဓိကစိုတ်ဇကုရ လးလဝ်ဂၠံၚ်ဍာန်၊ ၜိုန်ဂှ်လေဝ် စိုတ်ဇကု ဟွံဇြိုဟ်နက်ကဵု ပရေၚ်ကေၚ်ကာ မမိက်ကဵုမွဲမွဲ ပ္ဍဲဘဝဇကုမ္ဂး ဟွံတောတက်။
ဇကုဂှ် ဒှ်မၞိဟ်ကျဘဝမွဲ၊ အခိၚ်ဇကုဂျိုၚ်တဴဒၟံၚ် ကၠောန်ပတုဲလဝ် ကမၠောန်ခိုဟ်ဟ် အရၚ်ညးဂလိုၚ်ကီု သွက်ဇကုကီု ညိဟွံမွဲမ္ဂး ဇကုဂှ် ဒှ်မၞိဟ်လညာတ်သဝ်အိုတ်၊ ဒှ်မၞိဟ်လိုန်ပ္ဍဵုလဝ် ဘဝမၞိဟ်ဏောၚ် ညးဂလိုၚ်တံ ဟီုမ္ဂး ဒးဒုၚ်ရ။
မၞိဟ်ကၠံနွံဂုဏ် မၞိဟ်ဟွံဒုန် ပလီုဇိုၚ် ဒးဆဵုဒၟံၚ် ပ္ဍဲဇၟာပ်ဝိုၚ်ဂှ် ဇကုဍေံ ဍေံဟွံပတှေ်စတုဲ သ္ဂောံပံၚ်ပ္စပ်ကဵု လညာတ်မၞိဟ်ကၠံဂှ် တၞဟ်ခြာလောန်တုဲ ဇကုဂှ် မုအဓိပ္ပါယ်မၞိဟ်ရော? ယဝ်သၟာန်မ္ဂး ဇကုဂှ် ဒှ်မၞိဟ်ပယျေဝ် မအရေဝ် ဆပ္ဍဲဝိုၚ်သၟးရ၊ စိုတ်အပ္ဍဲတေံ ဟွံအးၚး သွက်ညးဂလိုၚ်၊ ညးတၞဟ်ကၠောန်ခိုဟ် ဇကုဟွံဒးစိုတ်၊ ကာလဇကု ဒးကၠောန်ကမၠောန်ဂကောံမ္ဂး အာက္ဍိုပ်ဟွံဂွံ၊ ဒၟါနူဇကုမွဲ ညးဂလိုၚ် ဂကောံဂလိုၚ် ဒးချပ်ဒၟံၚ် ဂၠိုၚ်ကဵုဗီုတုဲ မၞိဟ်ဗီုဏံဂှ် ဍေံဗဂေတ် ပလှေ်ဒၟံၚ်စက်ယန် ပ္ဍဲဇကုဍေံ ဟွံတီဗၠေတ်ဒးဂှ် ညးတၞဟ်ဗ္တောန်လေဝ် ဟွံကေတ်၊ ဗီုပၟိက်ဇကုရ ကွာ်ဒၟံၚ်ဂှ် ထေၚ်ဂး ဇကုဒးအိုတ် ခိုဟ်အိုတ်၊ အိုတ်ကၞောတ် ဍေံကဵုဖဵု သွက်ဘဝဍေံ၊ ဟွံကဵုသၠုၚ်ပြဲ ပ္ဍဲဘဝမၞိဟ် အဆံၚ်သိက္ခာသဝ်သဝ်၊ စိုတ်အတ္တဍေံ ဆာန်ဂွံဍေံဂၠိုၚ်တုဲ စိုတ်အတ္တဏံ ဒဵုကဵုသာဲတိတ်အာ နူဍေံဟွံမာန်ဂှ် ဒှ်ဂၠိုၚ်ရ။
က္လေၚ်ရံၚ်အာ သွက်ဘဝဂွံတၟးဍာံဍာံမ္ဂး မၞိဟ်ရ၊ စိုတ်ယေန်သၞာၚ်မၞိဟ်ဂှ် ယဝ်ဆာန်လဝ်ဂၠိုၚ်မ္ဂး ဇၟာပ်ကေၚ်ကာကမၠောန် ဒၞါဲဒှ်ဂဥုဲသွက်ဘဝဂှ် ဒးလးကဵု စိုတ်စေတနာကၠာ အရေဝ်တၠပညာတံ ဒၠေါံဗ္တောန်ဂှ် ဒၞါဲခိုဟ်ဂှ်ကေတ် ဒ္ဂေတ်ဟွံခိုဟ်ဂှ်ဝေၚ်ပါဲ၊ စိုတ်သဟာဲဂှ်ဆာန် မၞိဟ်မာန်ဂှ်ကေတ် ဝေတ်ဗ္တောန်စိုတ်ဇကု ဂၠိုၚ်ၚ်ညိ၊ မိက်ဂွံကဵု ဘဝဇကုကျေဝ် ဝၚ်ကျေဝ်ဝ် တဵုပယျေဝ်လဝ် သွက်ညးဂလိုၚ်ညိ၊ စိၚ်မ္ဂး ဒးနွံကဵုဂြၚ် မၞိဟ်မ္ဂး ဒးနွံကဵုဝၚ် ပရေၚ်ဘဝဇကု တ္ၚဲဏံကဵု တိုၚ်ပကဴဂတတေံ မၚ်ဒုၚ်တၠုၚ်ဒၟံၚ် အရိုဟ်ဒဒှ်တ္ၚဲရောၚ်။
ပရေၚ်ဘဝဂွံတၟး ပါ်ပါ်ဲကဵုအး ပ္ဍဲခန်လ္ၚတ် (Mar tar Roo) ကောန်ဍုၚ်ပရာဇြဳ မာတာရိုဝ်ဂှ် ဒှ်ညးဝါတ်ခါဲအိုတ် ပ္ဍဲဍုၚ်ဂှ်ရ၊ မာတာရိုဝ်ဝွံ က္တဵုဒှ်မၞိဟ် ပ္ဍဲသက္ကရာဇ်ခရေတ် (၁၆၉၈) တေံတုဲ တန်တဴဒၟံၚ် ပ္ဍဲတ္ကံၜဳဇၞော်မွဲဒၞါဲ မိမညးဂှ် ဒှ်သၟာတမ္ၚာရ၊ စိုပ်သက္ကရာဇ် (၁၇၀၇)၊ မာတာရိုဝ် ဂွံအာယုက် (၉) သၞာံဂှ် မာတာရိုဝ် ဗက်အာ ကရောံမိမဇကု အာသွံကဗျန် ပ္ဍဲသၞေဟ်ၜဳတေံကီုတုဲ ဆဵုဒးကောန်ၚာ် အယျဲဇကု ကဵုကၠံတုဲ မာတာရိုဝ် သၟာန်တိုန်အပါရ။
ကောန်ၚာ်တံဏံ မံၚ်ဒၟံၚ်အလဵုရော? အဲမွဲလှေ်လေဝ် ဟွံကေၚ်ဆဵု၊ ဍေံတံ မုသ္ပဒၟံၚ်ရော အပါ၊ မာတာရိုဝ်ဏံ ကြအ်ဒၟံၚ်ဟာလေဝ် ဍေံတံဂှ် ကွးဘာဗ္တောန်လိက် ဗ္တောန်ပညာလေဝ် “အဵု” လိက်ဂှ် ဒှ်ဒၟံၚ်ဗီုလဵုရောအပါ၊ လိက်ဂှ် တ္ၚံက်က် တပ်ပ် ၜေဲၜေဲ ကဝေန်ကဝေန် ခရက်ဏာ ခရက်နၚ်လေဝ် “အဵု” မာတာရိုဝ် အံသဝ်အာရ၊ မာတာရိုဝ်အဝဲစိုပ် ၜိုန်ဟွံဂွံမံၚ်ဘာကၠာလေဝ် တီကၠိုဟ် ခိုဟ်/ပရေံ၊ သွက်ဘဝမ္ဂး ဟွံရောံ/ဟွံဂွတုဲ သၟာန်ကေတ်ဒၟံၚ် ခန်လ္ၚတ် ပ္ဍဲအပါဇကုရ၊ ညးတၞဟ် ဟီုဗျိ ဒုၚ်ဂိဘဝမာန်၊ မာတာရိုဝ် အခါဂွံအာယုက် (၁၇) သၞာံဂှ် ဇကုၜိုန်ဟွံလေပ်ပညာကၠာလေဝ် ဂ္ဇအ်ပ္ဍဲဗလးဗ္တဳ မွဲဒၞါဲတုဲ လေအ်တ္ၚံက် သ္ပကၞေဟ် ဗလးဗ္တဳ သ္ပစက္ခူ ချူဝေၚ်ဒၟံၚ် ရုပ်နာနာသာ်တုဲ မာတာရိုဝ် ချူဓဇက်ဒၟံၚ် ကောန်ရုပ် သီုစိုတ် သီုစရိုတ် စိုတ်လုပ်စဒၟံၚ် ပ္ဍဲကွတ်တဲဇကု၊ ချူဒၟံၚ်ရုပ်ဂှ် လအ်ကၠုၚ်ညိ ဗီုပြၚ်အီတ္ၚက် သၞိၚ်ဆု ဒဵု ၜဳကြုၚ် ၜိုဟ်သိုဟ် လဟိၚ်သာယာ ညံၚ်ကဵုသဘဴပကတိကွေံကွေံ ဗဵုရံၚ် ဂျိုၚ်ဒၟံၚ် ပ္ဍဲမတ်တုဲ မာတာရိုဝ် ချပ်တိုန်ပ္ဍဲစိုတ်ရ၊ ကမၠောန်ဇကု ဇကုပတှေ်မ္ဂး ဒှ်ဂုဏ်ဖဵု သွက်ဘဝရောၚ်တုဲ တ္ၚဲတေံသဝ်ပၠိုတ် မိမ မာတာရိုဝ် ကၠုၚ်ကော် သွက်ဂွံစဴသ္ၚိရ၊ ၜိုန်ဒးစဴအာကီုလေဝ် စိုတ်ဂှ် နွံဒၟံၚ်ပ္ဍဲကမၠောန်ဇကုရ။
တ္ၚဲယး ကၠာတ္ၚဲဟွံတၟး မာတာရိုဝ် က္လေၚ်စိုပ်ကၠုၚ် ပ္ဍဲဒၞါဲဇကု မချူဓဇက်လဝ်ရုပ်ဂှ်ပၠန်ရ၊ ကမၠောန်ပ္ဍဲသ္ၚိမိမလေဝ် စိုတ်ဟွံလုပ်စရ၊ မာတာရိုဝ်ဂှ် ဒှ်မၞိဟ်ဝါတ်တ်မွဲတုဲ သ္ကံရဲလေဝ်ဟွံမွဲ၊ ကလော ကောဒေံလေဝ် သ္ၚောဲအာအိုတ်ရ၊ မၞိဟ်ဆာန်မာတာရိုဝ်ဂှ် နွံဆမိမၜါရ၊ ရဲကွာန်တီညာတ် မိမ မာတာရိုဝ် တံဂှ်လေဝ် အထေၚ်သောဲ ဟီုဖျေံဒၟံၚ်သိက္ခာ သီုမာတာရိုဝ်လေဝ်ဟွံသှေ် ဟီုမံၚ် ၝဏံ ဍေံကြအ်မံၚ်ဏောၚ် ဂးတုဲ ကောန်ညး ကောန်အဲ လ္ပဗက် မာတာရိုဝ် ဟီုဂးတိုန်အိုတ်၊ မိၚ်အရေဝ်ဏံ မာတာရိုဝ် ဂိတိုန်ပ္ဍဲစိုတ်တုဲ ဍာ်ရမတ်နူဂွၚ်မတ်ၜါ ဒတုံစှေ်ဖော်ဖော်၊ ၜိုန်ဂှ်လေဝ် စိုတ်ဟွံလီု ဆက်ချူဒၟံၚ်ရုပ် သီုစိုတ် သီုစရိုတ်ပၠန်ရ။
ရဲအရာပ် အယျဲ (အသာ) မာတာရိုဝ် ကၠုၚ်ဆဵုဒး ကမၠောန်မာတာရိုဝ် ချူဒၟံၚ်ကောန်ရုပ် ပ္ဍဲတိဗ္တဳဂှ်တုဲ သီုပက်ပလီုကဵုဗ္တဳ သီုလိုန်ကဵုဇိုၚ်ရ၊ မာတာရိုဝ် ညာတ်ပွဂှ်တုဲ ဍာ်ရမတ်လေၚ်ဇွောဝ် မွဲဝါပၠန်ရ။
ပ္ဍဲသၞာံဂှ် အ္စာဘာတက္ကသိုလ်အဆံၚ်သၠုၚ် နူဍုၚ်ပရာဇြဳကဵု ဍုၚ်ပြၚ်သေတ် ပံၚ်တောဲ ကၠုၚ်လ္ၚတ် ပရေၚ်ပွဳပွူသဘာဝ ဂေတ်ဂြိုပ် တိုန်ဒဵု ဂေတ်ၜဳ ဂေတ်ကြုၚ် ကၠုၚ်ဆဵုဒး မာတာရိုဝ် ချူဒၟံၚ်ကောန်ရုပ် သတ်တံ ပ္ဍဲဗ္တဳဂှ်တုဲ အ္စာဂမၠိုၚ် သၟာပရိုၚ်ဂမၠိုၚ် တက်ဗီု ကောန်ရုပ်မာတာရိုဝ် မချူလဝ် ပ္ဍဲဗ္တဳဂှ်တုဲ အ္စာဘာတက္ကသိုလ် ၜါတၠဂှ် သၟာန်တိုန် ပရောဒဒှ် မာတာရိုဝ် အိုတ်ရ၊ ဗှေ်ဂှ် ယၟုဗီုလဵု မိမနွံဒၟံၚ်ကီုဟာ မံၚ်ဒၟံၚ်ဘာလဵုရော? ယွံ – ယၟုအဲဂှ် မာတာရိုဝ်၊ မိမနွံသီုၜါ၊ ကောဒေံပိုဲ ဟွံမွဲရ၊ အဲမွဲဓဝ်ရနွံ၊ မိမ မုကမၠောန်မွဲ ကၠောန်ဒၟံၚ်ရော? အပါပိုဲ ကၠောန်ကမၠောန်တမ္ၚာ ဂၠာဲကပ္ဍဲၜဳတေံရ၊ ဗှေ်လေပ်ဒၟံၚ်လိက်ဟာ? မံၚ်ဒၟံၚ်ဘာကီုဟာ? လိက်လေဝ် ဟွံလေပ်၊ ဘာလေဝ် ဟွံကေၚ်မံၚ် မွဲလှေ်ရ၊ ကၠာအိုတ် ညးဂှ် ဗ္တောန်လဝ်ကဵုဗှေ် ကွတ်ချူဓဇက်ရုပ်ဏံရော? နကဵုစိုတ်ဓါတ်အဲရ အဲပတှေ်ကေတ်တုဲ ချူလဝ် ကောန်ရုပ်တံဏံရ၊ ကောန်ရုပ် မာတာရိုဝ်ချူလဝ်ဂှ် အ္စာဂမၠိုၚ် သၟာပရိုၚ်ဂမၠိုၚ် ဒးဂၞပ်ဗွဲမလောန်တုဲ ဗီုမာတာရိုဝ်ကီု ဗီုကောန်ရုပ် ချူလဝ် ပ္ဍဲဗ္တဳဂှ်ကီု တက်ကေတ်လဝ် ဂၠိုၚ်ကဵုတၞးရ၊ ပယာံတ္ၚဲစေၚ် အ္စာဂမၠိုၚ် က္လေၚ်စဴအာအိုတ်တုဲ မာတာရိုဝ် ရံၚ်ဗက်အာ ဒဵုကဵုအ္စာဂမၠိုၚ် တိုန်ဍိုက်ကွဳစက် သီုကဵုကယျိုၚ် မကျိုၚ်လဝ် ဗွဲမသိပ်ဂၠိပ်ဂှ်တုဲ မာတာရိုဝ်မွဲ ၚုၚ်ချပ်ဒၟံၚ် အခိၚ်အိုတ်အာ မွဲတ္ၚဲပၠန်ရ။
ပ္ဍဲသက္ကရာဇ်ခရေတ် (၁၇၂၅)၊ ဂိတုအဝ်ဂါတ်ဂှ် အ္စာတက္ကသိုလ်အဆံၚ်သၠုၚ် ၜါကၟိန်ဍုၚ် ပံၚ်တောဲကဵု ဂကောံညးလ္ၚတ်ပရေၚ်ဂၠးကဝ် ကၠုၚ်စိုပ် ဌာန်မာတာရိုဝ်ပၠန်ရ၊ ကွဳစက်ကီု မၞိဟ်ကီု ပေၚ်ဒၟံၚ် ပ္ဍဲဂတမုက်သ္ၚိ မိမ မာတာရိုဝ်တံရ၊ အပါမာတာရိုဝ်တံလေဝ် အတိုၚ်လၟေၚ် ယေန်သၞာၚ်ပရေၚ်မၞိဟ်ဟေၚ် သၟာန်တိုန် အ္စာဂမၠိုၚ်ရ။
အ္စာတံကၠုၚ် မုကိစ္စရော? ပိုဲကၠုၚ်ကော်မာတာရိုဝ် သွက်ဂွံဗ္တောန်ကဵုပညာ၊ ရံၚ်ကဵုစရာဲကွတ်တဲဍေံဂှ် ကောန်ဍုၚ်ဇၞော်ဂမၠိုၚ် ဒးဂၞပ်ဗွဲမလောန်တုဲ ဆၜိုတ်လေပ်ကွတ်ကသူသၟးဂှ် ဟွံစိုပ်တရဴက္ဍၚ်၊ လေပ်လဝ် သီုလိက်ပတ်မှ ၚုဟ်မး စရာဲဍာ်ဒကေဝ်ဍေံ ဒှ်ဂုဏ်ဖဵု သွက်ဘဝဍေံ၊ သီုဂုဏ်ဖဵု သွက်ညးဂမၠိုၚ်ကီုရောၚ် ညာတ်ကေတ်သာ်ဏံရ။
မာတာရိုဝ် တိုန်ဂွံကွဳစက်တုဲ မိမၜါ သ္ပမတ်တေပ်ပ် သီုဍာ်ရမတ်ကၚ်ကဳ ရံၚ်ဗက်အာရ။ စိုပ်သက္ကရာဇ်ခရေတ် (၁၇၄၉) ဂှ် မာတာရိုဝ် က္လိဂွံတဆိပ်ကြာအဆံၚ်သၠုၚ် ပ္ဍဲဂၠးကဝ် ဆေၚ်ကဵုသၞောဝ်ဥပဒေရ၊ ပညာလေဝ် လေပ်ပြဟ် က္ဍဟ်လေဝ်ခိုဟ်၊ သၚ်ရိုဟ် အရၚ်ညးဂလိုၚ်ပၠန်လေဝ် ဂၠိုၚ်ကဵုဗီု၊ လးဖျေံသ္ဂုတ်သွာတ်ဒး၊ ကမၠောန်မ္ဂး ဇြိုၚ်သာ ပါ်ပါဲ ဗ္စာရဏာ တော်ဆဒး၊ ဘဝမၞိဟ်မွဲမွဲ သ္ဂောံတၟးဂှ်လေဝ် သောၚ်က္လး ပ္ညုၚ်ထ္ၜးကဵုဂၠံၚ်မာန်၊ မၞိဟ်ဆာန် မာတာရိုဝ်လေဝ် ဂၠိုၚ်တိုန်တုဲ သွက်ဘဝ မာတာရိုဝ်ကဵု တာလျိုၚ်ညးဂမၠိုၚ် ဂွံဍိုက်ပေၚ်မာန် ဂွံအခေါၚ်ရုဲစှ် ဒှ်ညးစၞးကၠတ်ထဝ်ကောန်ဂကူ ပ္ဍဲဍုၚ်ပရာဇြဳ၊ ညးဍုၚ်ကွာန်တံလေဝ် ထိုၚ်သးပရေၚ်ကမၠောန် မာတာရိုဝ် မကၠောန်လဝ် ဒတုဲဖဵုဂှ်တုဲ ပ္ဍဲသက္ကရာဇ်ခရေတ် (၁၇၆၂) ဂှ် မာတာရိုဝ် ဂွံဆက်ဒုၚ်ရုဲစှ် ဂကောံသမ္မတ ပ္ဍဲဍုၚ်ပရာဇြဳ မွဲဝါပၠန်ရ၊ နကဵုအစောန်စရာဲ ဍာ်ဒကေဝ် ညာဏ်ပညာ ကေုာံ လညာတ်ဇကု ပံၚ်ပ္စပ်ကဵု ညးဂမၠိုၚ် ၜိုဟ်သိုဟ် ရာၚ်ဆာဲတဴ ဗွဲမလောန်တုဲ ဒဵုကဵုတ္ၚဲဏံ ပ္ဍဲဍုၚ်ပရာဇြဳဂှ် တၠပညာအဆက်က်တံ လွဳပရာၜံၚ်ပ္တိတ်ဒၟံၚ် တၠပညာ ဟွံဂွံသ္ကုတ်ရ။
မာတာရိုဝ် ရပ်လဝ်စိုတ် ဘဝဟွံကဵုချိုတ် စိုတ်ကၟောန်လဝ်မ္ဂး တိုၚ်ပကဴဘဝမၞိဟ်ဂှ် လျးတၟး ဍိုပ်ဍဴတိုန်လၟိုန်ရောၚ်။
မာတာရိုဝ် ၜိုန်ဒှ်မၞိဟ်တၠပညာမွဲ ဟီုကၠာလေဝ် စိုတ်သဝ်၊ စေတနာ လ္တူညးဂမၠိုၚ်လေဝ် ဗုအး၊ စၞောန်ထ္ၜး ကဵုပညာ သွက်ညးဂလိုၚ်လေဝ်ခိုဟ်၊ တီကၠိုဟ် ပရေၚ်ဝေါဟာမၞိဟ်၊ တသိုက်မၞိဟ်ဂှ် မၞိဟ်ရ ဒးဂၠာဲ၊ ဂွံဒှ်ဘဝနာဲဂှ် ဇကုရ ဒကၠောန်ကေတ်တ် တီကေတ် ဒဒှ်ဟိုတ်ဖဵုသာ်ဏံတုဲ ဒဵုကဵုတ္ၚဲဏံ ဝၚ်ဘဝမွဲ ဟွံပၠိုတ်အာဂှ် ဒှ်စရာဲညးကၠောန် ညးကၟောန်ကၠုၚ်လဝ်တံရ။
သၟတ်တ္ၚဲဏံကဵု တာလျိုၚ်တ္ၚဲဏံဂှ် ဘဝဇကုကဵု စရာဲပညာဇကု စိုပ်တရဴဟာ ဟွံစိုပ်တရဴဟာဂှ် စွံလဝ်ကၠာ ပၟိက်ဇၞော်အိုတ်ဂှ် စိုတ်ဟေၚ် ဒှ်အဓိကတုဲ ပရေၚ်ဘဝဇကုကဵု တာလျိုၚ်ဂကူဇကု ညံၚ်ဂွံပြေမာန်ဂှ် ဂိုတ်ဂစာန်ပ္တိတ်လွဳ ညံၚ်မာတာရိုဝ်ကီုမ္ဂး ဘဝဇကုလေဝ်တၟး ပါ်ပါဲလေဝ်အးတုဲ ဒှ်ၚုဟ်မး ပရၚ်တဲ သွက်ဘဝဇကုရောၚ်။

အံက်သာ (တံၚ်ပရၚ်)

ဂကူမန်တံသီုဖအိုတ် ဆာန်ဒၟံၚ်ဂကူမန် သီုညးဖအိုတ်ရ၊ ပ္ဍဲဂကူမန်ပိုဲ ကွပ်လဵုပိုဲရံၚ်ၚ် ကွပ်ညးမၚ်မွဲသာသနာ(ခၟဳသၚ်) ကွပ်သေဌဳ ကွပ်သမ္ၚေဟ် ကွပ်တၠဒဒိုက် ကွပ်ညးမၞုံပ္ဍဲသၞာဲဒဴ(အလဵုအသဳ) ကွပ်သၟာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ကွပ်သၟာပၠန်ဂတးရပ်လွဟ် ဇၟာပ်ပ်ကွပ် ဆာန်ဒၟံၚ်ဂကူရောၚ်၊ လ္ၚတ်ရံၚ်ချိုတ်တ်ပၠိုတ်တ်မ္ဂး ဂွံတီကေတ်မာန်ရ၊ ဆ္ဂး ဗီုပြၚ်ဆာန် ဟွံတုပ်ညးသ္ကံရ၊ ပတဝ်လဝ်တိုၚ်ပ္ကဴလေဝ် စဵုကဵုဂွံတၞဟ်ခြာညး သ္ကံကွေံကွေံလေဝ် ဟွံသေၚ်ရ၊ ဟိုတ်နူလညာတ်တၞဟ်ခြာညးသ္ကံတုဲ ဂၠံၚ်တရဴအာတိုၚ်ပ္ကဴဂှ် ဗီုညးကုညး ပါ်အာဂၠံၚ်ညးသ္ကံရ။
ဂကူမန်တံ ၜိုန်ရဆာန်ဂကူတုပ်ကီုလေဝ် ဟိုတ်နူလညာတ်ဟွံတုပ် ဂၠံၚ်တရဴဟွံတုပ်ညးသ္ကံဂှ်ရ က္ဍိုပ်ညးကဵုညး ဂကောံညးကဵုညး ဗော်ညးကဵုညး ဒှ်အာဂၠိုၚ်ကဵုဂကောံ ဂၠိုၚ်ကဵုက္ဍိုပ်အိုတ်တုဲ လညာတ်ဗၠေၚ်ကၠုၚ်ညးသ္ကံ ထ္ၜးကၠုၚ်ဒုဟ်ညးသ္ကံ လက်ကၠုၚ်ညးသ္ကံ ဂွံဆဵုကေတ်တုဲ သၠုၚ်တိုန်နူဂှ်ညိပၠန်မ္ဂး စိုပ်အာက္ဆံၚ်ဂစိုတ်ဂယိုၚ်ညးသ္ကံမာန်ရ၊ လောန်ကၠုၚ်တုဲတုဲတေံလေဝ် ကေၚ်ဂစိုတ်ဂယိုၚ်ကၠုၚ်ညးသ္ကံ နွံကၠုၚ်လဝ်တုဲ အခိၚ်ကာလတ္ၚဲဏံလေဝ် ဟိုတ်နူအကာဲအရာ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ရုစာ်လီုလာ်ကၠုၚ်တုဲ ဂကောံရပ်လွဟ် ပ္ဍဲဂကူမန်တံ မံက်ကၠုၚ်ဒၟံၚ် ဂကူမန်တံလေဝ် မိၚ်ဒၟံၚ်အလုံသီုဖအိုတ်ရ၊ လက်သန်ဗီုဗီုဏံဂှ် ဒှ်လက်သန်ခိုဟ် ပ္ဍဲဂကူမန်ပိုဲ ဟွံသေၚ်ရ။
ဂကူမန် ညးမအာမံၚ်ဂတ ပၠမံၚ်တရဴ ပ္ဍဲကဵုဗော် ပ္ဍဲကဵုဂကောံနာနာတံ ထေက်ကဵုသ္ဒးဂွံသတိ ထေက်ကဵုသ္ဒးစွံသတိဇၞော်ဇၞော်ရောၚ်၊ ဂၠံၚ်တရဴဂကောံပိုဲမှဍာံ ဂၠံၚ်တရဴဗော်ပိုဲမှဒးဂှ် ကေမ်ဇျှာပ်လဝ် ဟွံထေက်ရောၚ်၊ ဇၟာပ်ဂကောံ ဇၟာပ်ဗော်ဂှ် ဒှ်ဒၟံၚ်ဂကောံမန် ဒှ်ဒၟံၚ်ဗော်မန် ဗီုဂကောံဇကု ဗော်ဇကုကီုဏောၚ်ဂှ် ထေက်ကဵုသ္ဒးဂွံသတိရောၚ်၊ ယဝ်ရရံၚ်ညာတ်ကၠုၚ်သာ်ဏံမ္ဂး မန်ကဵုမန် ဂစိုတ်ညးသ္ကံဟွံမာန်ရ၊ လက်ညးသ္ကံလေဝ် ဟွံမာန်ရ၊ စိုတ်ဓာတ်ဆာန်ဂကူ လ္တူမန်ကဵုမန် မံက်ဂတဝ်ပြာကတ်ကၠုၚ် နူၜဝ်ဇုတ်တေံတုဲ ဂၠာဲကၠုၚ်ဂၠံၚ် သွက်ဂွံ တက်ကျာပညဳပညပ် ညးသ္ကံမာန်ရောၚ် စှေ်စိုတ်ရ၊ ညးမကၠောန်သွက်ဂကူမန် နကဵုစိုတ်ဓာတ်ဆာန်ဂကူဍာံဇေတ်မ္ဂး လမျီုကောန်ဂကူမန်မွဲမွဲ ဂစိုတ်ကၠေံမာန်ဟွံသေၚ်ရောၚ် စှေ်စိုတ်ရ။
အကာဲအရာ ပစ္စုပ္ပန်လၟုဟ်ဏံ ကၟိန်ဍုၚ်ပိုဲဏံ ဟိုတ်နူပၞာန်ထိၚ်အဝဵုတုဲ အကြာတၠအဝဵုပၞာန်ကဵု တၠအဝဵုဒဳမဵုကရေဇြဳ ပၠံၚ်ဒၟံၚ်အဝဵုညးသ္ကံဂှ် ပ္ဍဲဂကူမန်ပိုဲလေဝ် ဇြဟတ်ပါ်ထ္ကးအာ ပိထာၚ် ပိကရေက် ဂွံဆဵုကေတ်ရ၊ ကရေက် (၁) ဂှ် ထံက်ဂလာန်ကဵု ပၞာန်ထိၚ်အဝဵုတုဲ ဒတူလိုၚ် လ္ပာ်အလဵုအသဳပၞာန်ရ၊ ကရေက် (၂) ဂှ် ထံက်ဂလာန်ကဵု တၠအဝဵုဒဳမဵုကရေဇြဳတုဲ ဒတူလိုၚ်လ္ပာ် အလဵုအသဳအေန်ယူဂျဳရ၊ ကရေက် (၃) ဂှ် လ္တူတၠအဝဵုၜါလ္ပာ်ဂှ် လ္ပာ်လဵုလေဝ် ထံက်ဂလာန်ဟွံမာန်တုဲ မၚ်ကျောဝ်ဒၟံၚ် လ္တူအကာဲအရာရ၊ လ္တူဏံ ပိုဲကလေၚ်သ္ၚဳဂၠိပ်ရံၚ် ဗွဲတြးညိပၠန်မ္ဂး…
(၁) မုဟိုတ် ဂွံဒတူလိုၚ် လ္ပာ်အလဵုအသဳပၞာန်ရော?
နူကဵုသၞာံ (၂၀၁၅) စဵုကဵုစိုပ်သၞာံ (၂၀၂၀) လုကဴပွိုၚ်မသုန်သၞာံ အလဵုအသဳအေန်အေဝ်ဒဳ ဒုၚ်ယၟု အလဵုအသဳဒဳမဵုကရေဇြဳတုဲ အုပ်ဓုပ်ကၠုၚ်ဍုၚ်ဂှ် လ္တူကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ လ္တူဂကူမန်တံ ဗွဲမဓဇန် ဂွံဆဵုကၠုၚ်ရ၊ ပရေၚ်ပ္ဍဵုပ္ဍိုက်သ္ပမာန်ညးသ္ကံ လောန်နူလက်ထက် ဗော်ဇာဒိသိုၚ် ဒှ်အလဵုအသဳ (၂၀၁၀) ဏီ၊ ဗော်ဇာဒိသိုၚ်ဂှ် ၜိုန်ရကၠုၚ်နူတၠအဝဵုပၞာန်ကီုလေဝ် လစွံစိုတ်လ္တူကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ သၠဲလးနူဗော်အေန်အေဝ်ဒဳ ဒုၚ်လဝ်ယၟုဒဳမဵု ကရေဇြဳဂှ်ဏီ ဟိုတ်ဏံဒှ်တမ်တုဲ ဟိုတ်တၞဟ်ဟ်တံဂှ် မပ္တံကဵု ဇကုဟွံမာန်ဍေံတုပ်ပ်ရတှေ် ထံက်အာဂလာန် ကဵုဍေံတှေ် ဟီုအရေဝ်အရာပ်တှေ် လ္ပစးဍာ် ဗက်လ္ပာ်ဍာ်သာတှေ် မံၚ်လောဲ စလောဲရ၊ ရန်တၟံကဵု ညးဍုၚ်ကွာန်ဂကူမန်တံ ဒဒိုက်ဂွံအောန်တုဲ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်တံ ရုဲစှ်လဝ် ဂၠံၚ်တရဴဏံရောၚ်ဟီုဂှ် ဒှ်လဟီုပၞော်တိတ် ဂွံကလၚ်စခိုဟ်ဟေၚ်ရောၚ်၊ ဟီုကၠးကၠးညိပၠန်မ္ဂး အဃောကာလ ပ္ဍဲကရေပ်ဏံ ကေတ်လၟောၚ် လွဳလဝ်ဇြဟတ် သွက်ပေါဲဗတိုက်အနာဂတ်တေံတုဲ ဒတူလိုၚ်ဒၟံၚ် လ္ပာ်တၠအဝဵုပၞာန်ရ။
(၂) မုဟိုတ် ဂွံထံက်ဂလာန်ကဵု အလဵုအသဳအေန်ယူဂျဳရော?
ပ္ဍဲကဵုပရေၚ်ထံက်ဂလာန်ကဵု အေန်ယူဂျဳတံဂှ် ဂကူမန်ပိုဲ နွံဒၟံၚ်ၜါဗီုရ၊ (၁) ဂှ် နူကဵုဗော်အေန်အေဝ်ဒဳစဒှ်တေံ လုပ်ကၠုၚ်လဝ် ဗော်အေန်အေဝ်ဒဳရရ ဒှ်ဒၟံၚ်မန်မံၚ်သၟဝ်ပၠတရဴမြာ်ရရတုဲ မြာ်မှမြာ် ကၠောန်သၟဝ်ပၠတရဴဗော်မြာ်မှ ကၠောန်သွက်ဂကူ စိုပ်တိုၚ်ပ္ကဴမာန်ရောၚ် စှေ်လဝ်စိုတ်ရ၊ (၂) ဂှ် ဓဝ်ပတှေ် လ္တူဗော်အေန်အေဝ်ဒဳ ညိလေဝ်ဟၟဲဒၟံၚ်ရ၊ ဆ္ဂး ရံၚ်ကဵုအခေါၚ်အရာ သွက်အနာဂတ်ဂကူမွဲသာ်ကီုတုဲ ထံက်ဂလာန်အလဵုအသဳ အေန်ယူဂျဳရ၊ ပ္ဍဲကဵုဗီုပြၚ်ဂၞန် (၂) ဏံပၠန်ဂှ်လေဝ် နွံဒၟံၚ်ၜါဗီုပၠန်၊ မွဲဂှ် နကဵုစိုတ်ဓာတ်က္ဍုဟ်တၠအဝဵုပၞာန် ဗတိုက်သရိုဟ်ကၠေံတၠအဝဵုပၞာန်ဏံ န ကဵုလ္ဂာံပထမတုဲ တၠအဝဵုဒဳမဵုကရေဇြဳဂှ် ဆက်ဗတိုက်အာ လ္ဂာံဂတတေံပၠန် ညးတံဒုၚ်ဂိုၚ်ကေတ်လဝ်ရ၊ တၠအဝဵုပၞာန်ဏံဂှ် ပွိုၚ် (၇၀) သၞာံ ပ္ဍဵုပ္ဍိုက်ကၠုၚ်လဝ် ပ္ဍဲကဵုကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံကီု ပ္ဍဲကဵုဂကူမန်တံကီုတုဲ သၞောတ်တၠအဝဵုပၞာန်ဏံ ဒးဗတိုက်သရိုဟ်ကၠေံဟေၚ် နကဵုစိုတ်ဓာတ်ဗီုဏံ ထံက်ဂလာန်ရ၊ ၜါဂှ် ဇြဟတ်အေန်ယူဂျဳဏံလေဝ် ဟွံဍောတ် ထံက်ဂလာန်ကဵုဍေံ ပံၚ်ကၠောန်ကဵုဍေံ ယဝ်ခါရ ကလိဂွံပေါဲအံၚ်ဇၞးမ္ဂး သတ်ပၟဝ်ဇဝ်ပ္ကဴဏံ မန်ပိုဲလေဝ် ဒုၚ်လဝ်ဒဒိုက်ပါလဝ်ကီုရောၚ်တုဲ ဝၚ်ဗတိုက်သရိုဟ် သၞောတ်တၠအဝဵုပၞာန်ဂှ် ဂကူမန်တံ ဂွံဒုၚ်စသိုၚ်ကီုရ၊ သာ်ဏံ ရန်တၟံတုဲ ထံက်ဂလာန်ကဵု အေန်ယူဂျဳရ။
(၃) တၠအဝဵုၜါလ္ပာ်ဂှ် လ္ပာ်လဵုလေဝ် ဟွံထံက်ဂလာန်
သီုၜါလ္ပာ်ဂှ် မုဟိုတ်ဟွံထံက်ဂလာန်ရောမ္ဂး တၠအဝဵုပၞာန်ကဵု တၠအဝဵုအေန်အေဝ်ဒဳဂှ် ဒှ်ဒၟံၚ်ဂကူဗၟာသီုၜါရ၊ ကလေၚ်ကျောဝ်အာ ဝၚ်အဆက်က် လောန်ကၠုၚ်တုဲတုဲတေံမ္ဂး ဗၟာကဵုဗၟာဂှ် ပၠံၚ်ကၠုၚ်မံၚ် အဝဵုညးသ္ကံ နွံကၠုၚ်ဒၟံၚ်အဆက်က်ရ၊ စိုပ်အခိၚ်ဍေံကြေပ်တှေ် ဍေံဂၠာဲကၠုၚ်အရီုအဗၚ် လ္ပာ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံလၟိုန်ရ၊ ဍေံတံလေဝ် ဂြိပ်စိုပ်ကၠုၚ် ဇရေၚ်တိဍာ်ဗၠးၜး ဒၞါဲကောန်ဍုၚ်အရၚ်လၟိုန်ရ၊ ၜိုန်ရသၟာပၠန်ဂတး ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ ဒုၚ်တၠုၚ်လွဳလွတ်ဗ္စဖျုၚ်လဝ် ဍေံတံကီုလေဝ် အခေါၚ်အရာကောန်ဂကူ ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ နွံပၟိက်အာတ်မိက်ဂှ် ဂ ကူဗၟာတံ ဍေံတံ ကဵုဟွံမာန်ဏီဖိုဟ်ရ၊ အခိၚ်ဥူဏု တိတ်အာဂြိုပ်တေံလေဝ် ဇၟာပ်ညးလ္ၚတ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် တီဒၟံၚ်အလုံသီုဖအိုတ်ရ၊ တက်တိုန်ကျာ ပရေၚ်အခေါၚ်အရာ ကောန်ဂကူကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံဗက် မုဒှ်ကၠုၚ် ဆဵုကၠုၚ် မိၚ်ကၠုၚ်လဝ်ရ။
လက်ထက် (၁၉၈၈-၁၉၉၀) တေံလေဝ် ဂြိပ်တိတ်နူဍုၚ်ဇၞော် စိုပ်တိဍာ်ပၠန်ဂတး ကောန်ဍုၚ်အရၚ်၊ ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ လွဳလွတ် ဗ္စဖျုၚ်လဝ်ပၠန်၊ နူဂှ်မွဲက္ဆံၚ် စိုပ်အာဍုၚ်တတိယ ဒှ်အာသေဌဳအိုတ် အခိၚ်ဍေံဒှ်တသိုက် ဂကောံဗၟာလဵု ကဵုအထံက်ပၚ်ကဵု ပၠန်ဂတးကောန်ဍုၚ်အရၚ်ကီုရော? ဍေံတံ ကလေၚ်ထံက် ဂကောံမြာ်ဍေံပၠန်ရ၊ မြာ်ဍေံဇြဟတ်ပေၚ် ဍေံကလေၚ်ဂွံအဝဵု ပွိုၚ်မသုန်သၞာံ ဍေံကလေၚ်ဆာပ်မံၚ်ဂုဏ် လ္တူကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ လွဳလွတ်ဗ္စဖျုၚ်လဝ်ဍေံတံကီုဟာ? ဒပ်ပၞာန်ဗၟာဍေံတံ ညံၚ်သ္ဂောံထပက်ပၞာန် အကြာတိဍာ်ပၠန်ဂတး ကောန်ဍုၚ်အရၚ်ဂှ် သီုဍေံကဵုဇြဟတ် ကဵုပၟိၚ် ထပက်ပၞာန်ဏီရ၊ ပၞာန်တၠအဝဵုတံလေဝ် တၠုၚ်လအာ တုပ်တဴညံၚ်ရဴသာ်ဂှ်ကီုရ၊ အခိၚ်ဍေံကြေပ်တှေ် ဍေံခ္ဍာတ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ ညံၚ်ကဵုခိုဟ်ညံၚ်ညံၚ်၊ အိုတ်ကၞောတ် တၠအဝဵုပၞာန်ကီု ဇာဒိသိုၚ်ကီု မြာ်ကီုဂှ် ဒှ်ခရံက်မွဲသၞေဟ်ဖအိုတ်ရ၊ ပ္ဍဲဂကူဗၟာတံဖအိုတ်ဂှ် မၞိဟ်ခိုဟ်ဟ် ညာတ်စိုတ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ ဟၟဲဟာ? ယဝ်ရသၟာန်သာ်ဏံမ္ဂး နွံဒၟံၚ်ကီုရ၊ ဆ္ဂး နွံလၟိဟ်ဗွဲမအောန်လောန်တုဲ ဂွံဒှ်ဂုဏ်ဖဵု သွက်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံဂှ် စၟဳစဟွံဂွံရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ရဲညးနွံလ္ပာ်ကရေက် (၃) ဏံဂှ် လ္ပာ်လဵုလေဝ် ညးတံထံက်ဂလာန်ဟွံမာန်ရ။
သရုပ်ကၠေံမ္ဂး ဂကူမန်တိတ်ဒှ်မံၚ် လညာတ်ပိကရေက်တံဂှ် ရန်တၟံကဵုတိုၚ်ပ္ကဴ ဂကူသွက်သ္ဂောံဗၠးၜး လုပ်မံၚ်ပေါဲဗတိုက် သွက်အခေါၚ်အရာ ဂကူမန်သီုဖအိုတ်ရ၊ အကြာဂှ် မုထပ်ကျောဝ်ညာတ်အာပၠန်ရောမ္ဂး မန်ဒတူလိုၚ်လ္ပာ်ပၞာန်ဂှ် ညံၚ်ကဵုထံက်မံၚ်ဂလာန်ကဵုပၞာန်တုဲ ညးဒတူလိုၚ်အကြာ လ္ပာ်လဵုလေဝ်ဟွံထံက်ဂလာန်ဂှ် ဟီုဂရိုဟ်ဖျေံကဝု မုပဂွံထံက်ဂလာန်ကဵုပၞာန် မုပဂွံပံၚ်ကဵုပၞာန်၊ မန်ဒတူလိုၚ် လ္ပာ်ပၞာန်ဂှ်မိၚ်တုဲ နာဲတံရော မုပဂွံထံက်ဂလာန်မြာ်ရော ကလေၚ်စောဲစပ် ညးမံၚ်ဒၟံၚ် အကြာဂှ်ပၠန်ရ၊ ဍာံဍာံတေံ မၞိဟ်ဟီုဂှ် ထံက်ဂလာန် ကဵုမြာ်တုဲ ဖျေံကဝုညးဒတူလိုၚ် လ္ပာ်ပၞာန်ဂှ်ဟွံသေၚ်၊ တၠုၚ်လအာညံၚ်ရဴသာ်ဂှ်ကီု မန်ဒတူလိုၚ် လ္ပာ်အေန်ယူဂျဳဂှ် ညံၚ်ကဵုထံက်မံၚ်ဂလာန် ကဵုအေန်ယူဂျဳတုဲ မန်ဒတူလိုၚ်လ္ပာ်ပၞာန်ဂှ် ကလေၚ်ဟီုဖျေံကဝုကဵု မန်ဒတူလိုၚ် လ္ပာ်အေန်ယူဂျဳဂှ်ပၠန်ရ၊ နနဲသာ်ဏံ ညးဟီုကဵုအဲ အဲကလေၚ်ဟီုကဵုညး ညးဖျေံကဝုအဲ အဲဖျေံကဝုညး မန်ပိုဲတံ ဒှ်ဒၟံၚ်သာ်ဏံရ။
ကလေၚ်ဇွိတ်သပေါတ် သ္ၚဳဂၠိပ်ရံၚ် ချိုတ်တ်ပၠိုတ်တ်မ္ဂး မန်ဒတူလိုၚ်လ္ပာ်ပၞာန်ဂှ်ကီု မန်ဒတူလိုၚ်လ္ပာ်အေန်ယူဂျဳဂှ်ကီု မန်ဒတူလိုၚ်အကြာၜါ လ္ပာ်လဵုလေဝ်ဟွံထံက်ဂလာန်ဂှ်ကီု ပတဝ်လဝ်က္ဍိုပ်ကဵုတိုၚ်ပ္ကဴ သွက်အခေါၚ်အရာဂကူဖအိုတ်ရ၊ ဆ္ဂး ဟိုတ်နူလညာတ်နဲကဲ ဂၠံၚ်တရဴဟွံတုပ်ညးသ္ကံတုဲ တၚ်ဒတူလိုၚ်လေဝ် တၞဟ်ခြာအာကီုရ၊ ဒတူလိုၚ်ကဵု ထံက်ဂလာန် ဝေါဟာၜါဏံ ရံၚ်ကေတ်ညံၚ်ကဵုတုပ်ကီုလေဝ် ကံက်အဓိပ္ပါဲဇြိုဟ်ဟ်နက်က်မ္ဂး ဟွံတုပ်ရောၚ် ညာတ်ရ၊ ဒးထ္ၜးသက်သဳစုက်က်မ္ဂး ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ပ္ဍဲဍုၚ်ဂှ် ထံက်ဂလာန်ကဵု သၞောဝ် (၂၀၀၈) တုဲ ကၠောန်(ဒတူလိုၚ်)ဒၟံၚ် ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဟွံသေၚ်၊ ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိလေဝ် ထံက်ဂလာန်ကဵု အလဵုအသဳဗၟာ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတုဲ ထ္ပက်(ဒတူလိုၚ်)လဝ် အေန်ဇြဳအေဟွံသေၚ်၊ မန်ပါလုပ်(ဒတူလိုၚ်)ဒၟံၚ် လ္ပာ်အေန်ယူဂျဳဂှ်လေဝ် ထံက်ဂလာန်ကဵုအေန်ယူဂျဳ၊ ဇြဳအာပဳအုက်တုဲ ပါလုပ်(ဒတူလိုၚ်)ဒၟံၚ် လ္ပာ်အေန်ယူဂျဳဟွံသေၚ်ရ၊ သွက်သ္ဂောံဗတိုက်သရိုဟ်ကၠေံဍေံတုဲ လုပ်ပံၚ်ကၠောန်ဒၟံၚ် အကြာသၞတံဖအိုတ်ရ၊ မန်ဒတူလိုၚ်ဒၟံၚ်အကြာၜါ လ္ပာ်လဵုလေဝ်ထံက်ဂလာန်ဟွံမာန်တံဂှ်လေဝ် လုပ်ဒၟံၚ်ပေါဲဗတိုက် သွက်အခေါၚ်အရာဂကူမန်ဖအိုတ်ရ။
ဟိုတ်ဂှ်ရ ဂကူမန်ပိုဲတံ ဆာန်ဂကူဍာံဍာံတုဲ ကၠောန်သွက်ဂကူဍာံမ္ဂး လညာတ်ဟွံတုပ် ဂကောံဟွံတုပ်ခဍေံ လ္ပညာတ်ဒုဟ်ညးသ္ကံညိ၊ လ္ပက္ဍုဟ်ညးသ္ကံညိ၊ လ္ပဖျေံကဝုညးသ္ကံညိ၊ လ္ပလက်ညးသ္ကံညိ၊ ဒက်မိတ်ညးသ္ကံညိ၊ သၠာဲဂတးလညာတ်ညးသ္ကံညိ၊ ကမၠောန်လညာတ်တုပ်ဂှ် ပံၚ်ကၠောန်ညးသ္ကံတုဲ ကမၠောန်လညာတ်ဟွံတုပ်ညးသ္ကံဂှ် ဗီုညး ညးကၠောန်ဂွံဒၟံၚ်ရ၊ ဆ္ဂး ကမၠောန်ဗီုညး ညးကၠောန်တံဂှ် ဟွံဒှ်ဒတုဲဖဵု သွက်ဂကူခဍေံ ညံၚ်ဟွံဂွံဒှ်လလေၚ်ဖဵု သွက်ဂကူဂှ် မ္ဒးစွံသတိဇၞော်ဇၞော်ရောၚ်၊ ဇကုဒုၚ်ဂိုၚ်ကေတ်လဝ် ကၠောန်သွက်ဂကူရောၚ်ဒှ်တုဲ ဒှ်မံၚ်လလေၚ်ဖဵုဂကူ ဒှ်မံၚ်အန္တရာဲသွက်ဂကူရောၚ် ယဝ်ဒှ်မ္ဂး ဝေၚ်ပါဲသ္ၚောဲသ္ၚောဲညိ၊ ဂကူမန်ပိုဲတံ နွံပၟိက်ကဵုတိုၚ်ပ္ကဴ ဂကူဗၠးၜးဍာံမ္ဂး ဂကူမန်ဒးနွံကဵုဓဝ်ညဳသာဟေၚ်ရောၚ်၊ ဂွံနွံကဵုဓဝ်ညဳသာမာန်ဂှ် ဂကောံပံၚ်ကောံညဳသာ ဂကူဇၞော်ဇၞော်မွဲဂကောံ ညံၚ်ရဴဂကောံကုလသမဂ္ဂကီု ပ္ဍဲဂကူမန်ပိုဲ ဒးဒက်ပတန် ဒးနွံမွဲဂကောံထေက်ရောၚ် နကဵုလညာတ်ညးချူလိက်ဏံ ချူပတိုန်ထ္ၜးဏာကဵု ကုညးမဆာန်ဂကူ က္ဍိုက်မံၚ်က္ဍိုပ် ပ္ဍဲဗော် ပ္ဍဲဂကောံမန်နာနာတံတုဲ ဂလာန်လက္ကရဴအိုတ် မိက်ဂွံဖျေံဏာမိဂ္ဂးဂှ် မန်ပိုဲဟၟဲကဵုဓဝ်ညဳသာ ဗီုဗီုလၟုဟ်ဏံရမ္ဂး အာတိုၚ်ပ္ကဴဗၠးၜးဟွံစိုပ်ရဂှ် ဖျေံဏာမိဂ္ဂးရောၚ်။

ဝဏ္ဏမာန်၊ အံက်တဝ်ဗာ ၂၁၊ ၂၀၂၁

တုဲကၠုၚ်ဂိတုအံက်တဝ်ဗာ (၁၅) ဂှ် ဂကောံရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်ဂမၠိုၚ် ထပက်လဝ်လိက်ကသုက်ဒေံါပန်ပှော် စၟတ်သမ္တီ ပေၚ် (၆) သၞာံတုဲ ပတိတ်လဝ်လိက်လလောၚ်တြး တၚ်ပတဝ်က္ဍိုပ် ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် (၇) တၚ် သာ်ဝွံရ။
က) ဗွဲကြဴနူကဵု ကံၚ်ဇြဳပၞာန် ထိၚ်ကၠေံအဝဵုဍုၚ်တုဲ သီုက္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ကီု၊ ပူဂဵုသီုဖအိုတ် ညံၚ်ဂွံဗလးကဵု ဗွဲမပြဟ်တုဲ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဟွံတုပ်သၟဟ်တံဂှ် ဗွဲမပြဟ် ညံၚ်ဂွံဂၠာဲအာသွဟ်ကီု။
ခ) ပေဲါသဳကၠဳ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်အနာဂတ်ဏံ ညးဆေၚ်စပ်သီုဖအိုတ် ညံၚ်ဂွံပါလုပ်တုဲ နကဵုပရေၚ်ထံက်ပၚ်ရီုဗၚ် နူဍုၚ်သၟာၚ်ဂှ် ညံၚ်ဂွံဂၠာဲအာသွဟ် နနဲပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ကီု။
ဂ) အာဝဵုအာဏာဍုၚ်၊ ပရေၚ်အုပ်ဓုပ်သ္ပစၞးညးဍုၚ်ကွာန်ကဵု ပ္ဍဲဗွိုၚ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳဂှ် ဗွဲမပြဟ်ပြေဟ် ညံၚ်ဂွံသၠောဲပအပ်ကဵုဂှ် ဗိုၚ်ဂၠာဲအာသွဟ်ကီု။
ဃ) ပ္ဍဲဗွိုၚ်ဂၠးတိ (ဂၠးကဝ်) ကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာဂှ် သွက်ဂွံတန်တဴအာ နကဵုဂုဏ်သိက္ခာနွံနွံမာန် ပရေၚ်ဒက်ပတန် ကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာဂှ် ညံၚ်ဂွံကၠောန်အာ ပရေၚ်ပြံၚ်လှာဲမာန်ကီု။
ၚ) သွက်ဍုၚ် ဂွံတန်တဴဍာ်ဇမၠိၚ်၊ ရန်ကဵုပရေၚ်ၜိုဟ်သြိုဟ်သာယာဂှ်တုဲ ညံၚ်ဂွံဖန်ဗဒှ်အာ ပရေၚ်စဵုဒၞာညးဍုၚ်ကွာန် ဗွဲမနွံသၞောတ်မာန်။
စ) စပ်ကဵုပရေၚ်စဵုဒၞာ ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် အရပ်အရာညးဍုၚ်ကွာန်အိုတ်သီုကီု ညးဍုၚ်ကွာန်ဒးဒုၚ်ဆောံလေၚ်လဝ်အိုတ် သီုတံ ညံၚ်ဂွံကလေၚ်ဒက်ပတန်မာန်ပၠန်ဂှ် ဒးဖျေံကဵုအစဳဇန်ကီု။
ဆ) ရန်ကဵုပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ဍာ်ဇမၠိၚ်၊ သွက်ဂွံပတဝ်အာ ပရေၚ်ဇၞော်မောဝ်တောတက်တုဲ သွက်ဂွံဒက်ပတန်အာ ကၟိန်ဍုၚ်ဖေဝ်ဒရေဝ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳကီု သာ်ဝွံရ။
ပ္ဍဲကဵုဂကောံရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ် ထပက်စၟတ်တဲဒေံါပန်ပှော်အလုံကၟိန်ဍုၚ် (၁၀) ဂကောံတံဂှ် ဒတူလိုၚ်မွဲမွဲ ဂကောံကဵုမွဲဂကောံ တၞဟ်ခြာမံၚ်နွံရ။
ဂကောံလ္ၚဵုဂှ် ဆက်ဗက်ကဵု အလဵုအသဳမၚ်မွဲဍုၚ် (ကံၚ်ဇြဳပၞာန်) နွံ၊ ဂကောံလ္ၚဵု ဟီုဓမံက်ပ္ဍဲပရိုၚ်ကီု၊ ပတိတ်လိက်လ လောၚ်တြးကီု တေၚ်ကြံၚ်မံၚ်လေဝ် နွံရ။
လ္ပာ်အလဵုအသဳမၚ်မွဲဍုၚ် (ကံၚ်ဇြဳပၞာန်) တံလေဝ် ကၠောန်ဗဒှ် တ္ၚဲစၟတ်သမ္တီ ထပက်လိက်ကသုက်ဒေံါပန်ပှော်အလုံ အလုံကၟိန်ဍုၚ် ပေၚ် (၆) သၞာံတုဲ ကော်ဘိက်ကၠုၚ် ဂကောံရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံနွံရ။
ပ္ဍဲကဵုအသေအဟာန် စၟတ်သမ္တီထပက်လိက်ကသုက် ဒေံါပန်ပှော်အလုံကၟိန်ဍုၚ် ပေၚ် (၆) သၞာံ အလဵုအသဳမၚ်မွဲဍုၚ် (နစက) ကၠောန်ပ္ဍဲနေပျဳတဝ် ၝောံခန်ကောံဓရီု (အမျိုးသားစည်းလုံးညီညွတ်ရေးနှၚ့် ၚြိမ်းချမ်းရေးဖော်ဆောၚ်မှုဗဟိုဌာန) အံက်တဝ်ဗာ (၁၅) ဂှ် ဂကောံရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ် ထပက်စၟတ်တဲ (၈) ဂကောံ တိုန်စိုပ်ရ။
ပ္ဍဲအသေအဟာန်ဂှ်ဝွံ ကမ္မတဳပညဳပညပ် ပရေၚ်စန်ဒက်ညဳသၟဟ်ကောန်ဂကူကဵု ပရေၚ်ဓမံက်ရုပ်ရဴၜိုဟ်လလမ် (အမျိုးသားစည်းလုံးညီညွတ်ရေးနှၚ့် ၚြိမ်းချမ်းရေးဖော်ဆောၚ်မှုညှိုနှိုၚ်းရေးကော်မတီ (NSPNC) ဥက္ကဌ ဒုတိယသ္ကိုပ်ပၞာန် ဇၞော် ယျာပျေအ်ကဵု ဂကောံကမ္မတဳဂမၠိုၚ်၊ ဂကောံရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ် ထပက်လဝ်လိက်ကသုက် ဒေံါပန် ပှော်အလုံကၟိန်ဍုၚ် (၁၀) ဂကောံတံဂှ် ဒပ်ပၞာန်ကရေၚ် ရေၚ်တၠုၚ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳ (DKBA)၊ စန်ဒက်ကောန်ဂကူကရေၚ်/ဒပ်ပၞာန်ဗၠးၜး ကောန်ဂကူကရေၚ်-ကံၚ်ဇြဳပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ် (KNU/KNLA-PC)၊ ဗော်ဗၠးၜးဍုၚ်ရခေၚ် (ALP)၊ ဒပ်ကွးဘာဗၟာ (ABSDF)၊ ကံၚ်ဇြဳကလေၚ်ဒက်ပတန်ဍုၚ်သေံ (RCSS)၊ ဂကောံဗၠးၜးကောန်ဂကူပအိုဝ် (PNLO)၊ ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ (NMSP) ကဵု ဗော်ဒဳမဝ်ကရေတ်တေတ်လာဟူ (LDU) တိုန်စိုပ် (၈) ဂကောံရ။
နူကဵုအလဵုအသဳမၚ်မွဲဍုၚ် (NSPNC) ဂှ် ဥက္ကဌ ဒုတိယသကိုပ်ပၞာန်ဇၞော် ယျာပျေအ်၊ နူကဵု (DKBA) ဂှ် သဝ်သတဳ၊ နူကဵု KNU/KNLA-PC ဂှ် ဒံက်တာနဝ်ကပဝ်ထူ၊ နူကဵုအေအေဝ်ပဳ (ရခေၚ်) ဂှ် ဒဝ်သဝ်မျရာဇြာလေန်၊ နူဒပ်ကွးဘာ (၈၈) ဂှ် ဥုမေန်ဇြဝ်၊ နူသေံ အာသဳအေက်အေက်ဂှ် သာၚ်ကံၚ် တိုန်စိုပ်ဟီုဂလာန် ပ္ဍဲအသေအဟာန်ဂှ်တုဲ နူကဵု ပလံၚ် ပဳအေန်အေဝ်အိုဝ် သကိုပ်ဗိုလ်ဇၞော်ဃောန်ဥက္ကာ၊ နူဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ နာဲအံၚ်မ္ၚဵု (ကေၚ်ကာဗဟဵု)၊ နူကဵုလာဟူ အေဝ်ဒဳယူဂှ် ကျာယျာကုက်တံ တိုန်စိုပ်နကဵုအန်လာၚ် Online ရ။
ပ္ဍဲကဵုအသေအဟာန်စၟတ်သမ္တီ ထပက်စၟတ်တဲလိက်ကသုက် အေန်ဇြဳအေ ပေၚ် (၆) သၞာံဂှ် “နကဵုပိုဲဂှ် သွက်ဂွံဒှ် ၜိုဟ်လလမ်ထာဝရဂှ် အတိုၚ်လိက်ကသုက်ဂှ် ဆက်ရေၚ်တၠုၚ်အာရောၚ်၊ သွက်ပေဲါဆဵုဂဗသဳကၠဳဂှ် ပံက်လဝ်ကဵုတြၚ်လၟိုန်ရောၚ်ဂှ် လလောၚ်တြးလဝ်တုဲမံၚ်ရ၊ နကဵုဒပ်ပၞာန် (တပ်မတော်) ဂှ် ကေတ်လဝ်လျိုၚ် အလဵုအသဳဍုၚ်တုဲ ပေဲါသဳကၠဳပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ဂှ် ပဲါနူကဵုပရေၚ်ဒးသ္ပဒတန် ပ္ဍဲစၠတ်ထဝ်ကၟိန်ဍုၚ်တုဲ သှေ်ပရေၚ်ကမၠောန်ဂမၠိုၚ်တံဂှ် ဓမံက်ရုပ်ရဴ ဂွံမံၚ်ရောၚ် မိက်ဂွံဟီုရ” သာ်ဝွံ ဥက္ကဌကံၚ်ဇြဳပၞာန် သကိုပ်ပၞာန်ဇၞော် မေန်အံၚ်လှာၚ် ဟီုဂလာန်နကဵုအန်လိုၚ်ရ။
ပ္ဍဲကဵုဂကောံရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ် ထပက်လဝ်လိက်ကသုက် ဒေံါပန်ပှော်အလုံကၟိန်ဍုၚ် (၁၀) ဂကောံဂှ် ဂကောံစန်ဒက်ကောန်ဂကူကရေၚ် (KNU) ကဵု ဒပ်ပၠတရဴကောန်ဂကူချေၚ် (CNF) တံ ဟွံတိုန်စိုပ်ရ။
ရံၚ်ကေတ် ပ္ဍဲကဵုလိက်လလောၚ်တြး ဂကောံရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ် ထပက်လဝ်လိက်ကသုက်ဒေံါပန်ပှော် အလုံကၟိန်ဍုၚ် (၁၀) ဂကောံတံပတိတ်လဝ်ဂှ်ကီု၊ ရံၚ်ကေတ် ပ္ဍဲကဵုအသေအဟာန်စၟတ်သမ္တီ ဒေံါပန်ပှော်ပေၚ် (၆) သၞာံ နူကဵုကံၚ်ဇြဳပၞာန် ကၠောန်ပ္ဍဲနေပျဳဒဝ်ဂှ်ကီုမ္ဂး ပ္ဍဲအကြာဂကောံရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ် ထပက်လဝ်လိက်ကသုက် အေန်ဇြဳအေ (၁၀) ဂကောံတံ ဒတူလိုၚ်လစွံစိုတ် တၞဟ်ခြာမံၚ်ဂှ် ဂွံဆဵုကေတ်ရ။
ပ္ဍဲကဵုတ္ၚဲစၟတ်သမ္တီ အေန်ဇြဳအေ ပေၚ် (၆) သၞာံ အံက်တဝ်ဗာ (၁၅) ဂှ် နူကဵုဗော်စန်ဒက်ကောန်ဂကူကရေၚ် ကေအေန်ယူတံလေဝ် ပတိတ်လိက်လလောၚ်တြးကီုတုဲ ပ္ဍဲလိက်ဂှ် အာတ်မိက်လဝ် (၆) တၚ်ရ။
ပ္ဍဲကဵုလိက်လလောၚ်တြး ကေအေန်ယူ (၆) တၚ်ဂှ်မ္ဂး တၚ် (၁) စိုပ် တၚ် (၅) ဂှ် စဵုကဵုတၟေၚ်ကွေံကွေံ ဟွံမွဲရ၊ ပ္ဍဲကဵုတၚ် (၅) ကဵု တၚ် (၆) ဂှ် တၟေၚ်တၞဟ်ခြာနူကဵု လိက်လလောၚ်တြး PPST တအ် ပတိတ်လဝ်ဂှ် ဂွံဆဵုကေတ်ရ။
တၚ် (၅) ဂှ် – သွက်ဂွံဟံၚ်ပြာ် ဂုန်သိက္ခာဒပ်ပၞာန်တုဲ ပ္ဍဲအရာဒက်ပတန် ကၟိန်ဍုၚ်ဖေဝ်ဒရေဝ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳဂှ် နကဵုဒပ် ပၞာန် နကဵုပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ကတိကဝတ်ဒးဒက်ပတန်ရောၚ်ဂှ် ဒးလလောၚ်တြးကဵုလုပ်သၞောဝ်တုဲ ပါလုပ်မံၚ်ပ္ဍဲပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂှ် ညံၚ်ဂွံနုက်တိတ်ဂှ် ဒးလလောၚ်တြးကီု။
တၚ် (၆) ဂှ် – သွက်ဂွံဒှ်ထံက်အရီု ပရေၚ်အုပ်ဓုပ်အဝဵုပၞာန် ညံၚ်ဂွံအိုတ်အာမာန် နကဵုကုလသမဂ္ဂပညဳပညပ်မံၚ်ဂှ် ညံၚ်ဂွံဒုၚ်တဲတုဲ အဓိက ညးစၞးစုၚ်ညံၚ်ဂွံပါ ဒးဒက်ပတန် အလဵုအသဳညဳသၟဟ်ဂကူမွဲတုဲ ညံၚ်ဂွံသၠဲအဝဵုအာဏာ။ ပဋိပက္ခပေဲါပၞာန် လံကၠုၚ်ပွိုၚ် (၇၀) သၞာံပြၚ်ဂှ် ပညဳပညပ်သောၚ်ကလးအာဂှ် ညံၚ်ဂွံဒုၚ်တဲကီု သာ်ဝွံ လလောၚ်တြး အာတ်မိက်လဝ်ရ။
ရံၚ်အာ ပ္ဍဲလိက်လလောၚ်တြး အကြာဂကောံရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ် (၁၀) ဂကောံတံမ္ဂး လစွံစိုတ်၊ တၚ်ဒတူလိုၚ် ဟွံတုပ်ညးသ္ကံဂှ် ဂွံဆဵုကေတ်မာန်ရ။
ပ္ဍဲကဵုဂကောံရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ် ထပက်လဝ်လိက်ကသုက်ဒေံါပန်ပှော် အလုံကၟိန်ဍုၚ် အေန်ဇြဳအေ (၁၀) ဂကောံတံ လညာတ်တိတ်ဒှ်မံၚ် (၃) ဗီုရောၚ် ဗဒိုဝ်မာန်မာန် ဖက်ဆောညးအုပ်ကာ (၂) တြေံ နူဗော်စန်ဒက်ကောန်ဂကူကရေၚ် (ကေအေန်ယူ) ဟီုလဝ် ပ္ဍဲကဵုမုက်လိက် Federal Journal (facebook page) ဂိတုအံက်တဝ်ဗာ (၁၉) ဂှ် သာ်ဝွံ ဂွံဆဵုကေတ်ရ။
လညာတ်တိတ်ဒှ် (၃) ဗီုဟီုမ္ဂးဂှ် —
၁) မွဲလညာတ်ဂှ် လ္ပာ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန်လေဝ် ဆက်စၠောံ၊ လ္ပာ်အေန်ယူဂျဳလေဝ် အဆက်လ္ပကဵုပိုတ်၊ မုဟိုတ်ရောဟီုမ္ဂး ရံၚ်သ္ၚဳဂၠိပ်ကေတ် အကာဲအရာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာအဆက်ဆက်တုဲ ကံၚ်ဇြဳပၞာန်ဟေၚ်ရ ထိၚ်အုပ်ဓုပ်အာ ဍုၚ်မာန်ရောၚ်တုဲ မွဲတ္ၚဲမ္ဂး ဒးဆာၚ်မုက် ဒးသဳကၠဳအာ နနဲပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ပၠန်ရောၚ် ဗီုဏံ မွဲလညာတ်။
၂) လညာတ်မွဲပၠန်ဂှ် အခိၚ်ဏံဂှ် သွက်ဂွံဗတိုက်သရိုဟ်သၠေက်ထောံ ကံၚ်ဇြဳပၞာန်ဂှ် ဒှ်အခိၚ်အကာဲအရာ ခိုဟ်အိုတ်ရ၊ ဂကောံပၠန်ဂတးရပ်လွဟ် ကောန်ဍုၚ်အရၚ်ဂမၠိုၚ်တံ ပံၚ်တောဲကဵု အေန်ယူဂျဳတုဲ ပံၚ်ဗတိုက်ညးသ္ကံမ္ဂး စိုပ်တရဴမာန်ရောၚ် သာ်ဏံ နွံမွဲလညာတ်။
၃) မွဲလညာတ်ပၠန်ဂှ် မွဲဒမြိပ်အုပ်ဓုပ်ပကၚ်ရၚ်လဝ် ကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာဂှ် လတူကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံဂှ် ကံၚ်ဇြဳပၞာန်လေဝ် ဂုဏ်ဖဵုဟွံမွဲ၊ သာ်ဂှ်ကီု အေန်အေဝ်ဒဳလေဝ် ရံၚ်ကေတ်ကဵု ဂွံအဝဵုတုဲကၠုၚ်ဏံဂှ် သ္ပလဝ်မဇ္ဇျဟ် လတူကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံဂှ်တုဲ အေန်အေဝ်ဒဳလေဝ် ဂုဏ်ဖဵုဟွံမွဲတုဲ ဇြဟတ်ဇကုကဵုဇကု၊ တိဍာ်ဇကုကဵုဇကု ညံၚ်ဂွံထိၚ်ဒဝ်လဝ်၊ ဗီုဏံ နွံမွဲလညာတ်။
ရံၚ်အာ ပ္ဍဲကဵုအကြာဂကောံရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ် ထပက်လဝ်လိက်ကသုက် အေန်ဇြဳအေ (၁၀) ဂကောံတံ တ္ၚဲဏံမ္ဂး ဂကောံဇြဟတ်ဇၞော်အိုတ် ဗီုကဵုကေအေန်ယူဂှ် လစွံစိုတ်ဒတူလိုၚ်တၞဟ်မံၚ်ကဵု ဂကောံဂလိုၚ်တံတုဲ ပရေၚ်အာတ်မိက် ဟီုလဝ် (၂) တၚ် လတူတေံလေဝ် သၠုၚ်မံၚ်ကွေံကွေံရောၚ် ဂွံဆဵုကေတ်ရ။
လ္ပာ်အလဵုအသဳမၚ်မွဲဍုၚ် (ကံၚ်ဇြဳပၞာန်) တံလေဝ် တုဲကၠုၚ်ဂိတုသေပ်တေမ်ဗာ (၂၇) ဂှ် နူကဵုကံၚ်ဇြဳပၞာန်တအ် ဒေံါလဝ်ပန်ပှော် ကုဂကောံရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တအ် ပွိုၚ် (၅) ဂိတုရောၚ် လလောၚ်တြးလဝ်နွံရ။ တုဲဂှ် ညးတံ ပတိတ်ကၠုၚ်ရမျှာၚ် သွက်ဂွံဆက်ပညဳပညပ်အာ ပရေၚ်ဒေံါပန်ပှော်၊ ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ် ကုဂကောံရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ ဗြုထတ်ကၠုၚ်နွံရ။
အခိၚ်ကာလ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တ္ၚဲဏံဂှ် ဂကောံရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ် ထပက်လဝ်လိက်ကသုက် (၁၀) ဂကောံတံဂှ် အာဂၠံၚ် လိက်ကသုက်အေန်ဇြဳအေရဟာ၊ တၚ်တုပ်စိုတ် အတိုၚ်လိက်ကသုက် အေန်ဇြဳအေ သှေ်မံၚ်ဏီဟာ၊ လမျီုနွံမံၚ်ဏီဟာ၊ ဟွံသေၚ်သာ်ဂှ်မ္ဂး လမျီုပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ် အကြာကံၚ်ဇြဳပၞာန်ကဵု ဂကောံရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်ဂမၠိုၚ်တံ သာ်လဵု ဆက်ပညဳပညပ်အာ ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ဍုၚ် ဂတဏံရောဂှ် ဒးဆက်သ္ၚဳဂၠိပ်အာပၠန်ရောၚ်။
နိဿဲ –
၁။ လိက်လလောၚ်တြး နူဂကောံရပ်လွဟ်ထပက်လိက်ကသုက်ဒေံါပန်ပှော် အလုံကၟိန်ဍုၚ် (၁၀) ဂကောံ၊ စၟတ်သမ္တီထပက်လိက်ကသုက် ပေၚ် (၆) သၞာံ။
၂။ ဗဒိုဝ်မာန်မာန် ဖက်ဆောညးအုပ်ကာ (၂) တြေံ (ကေအေန်ယူ) – သ္ၚဳဂၠိပ်လဝ် လတူလိက်ကသုက် အေန်ဇြဳအေ ပ္ဍဲမုက်လိက ဂျာနေဝ်ဖေဝ်ဒရေဝ် (အံက်တဝ်ဗာ ၁၈)။
၃။ ပရိုၚ်အေန်တာနေက် ပ္ဍဲအသေအဟာန်စၟတ်သမ္တီ ထပက်လိက်ကသုက် အေန်ဇြဳအေ ပေၚ် (၆) သၞာံ၊

နာဲအံၚ်ဇၞး (ရုတ်တံၚ်)

(၁၉၄၈)၊ ဂိတုဂျာန္နဝါရဳ (၄) ဂွံဗၠးၜးရ၊ ကာလ လလောၚ်တြး ယၟုဍုၚ်ဗၠးၜဂှ် တၚ်ခုတ်လဝ်ယၟု ကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာ (ပြည်ထောၚ်စုမြန်မာနိုၚ်ၚံ)၊ ကာလဓမံက်ထ္ၜး ပယျဵုတိဍာ်ဂှ် ၝောံဍုၚ်ဗၟာ (မြန်မာပြည်မ)၊ တွဵုရးသေံ၊ တွဵုရးကရေၚ်ဍာဲ (ကယားပြည်နယ်) ၊ တွဵုရးကချေၚ်၊ ရးတၟေၚ်ချေၚ် (ချၚ်းဝိသေသတိုၚ်း) လၟိဟ်တိဍာ် မၞုံပ္ဍဲကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာဂှ် နွံဆဏံရ၊ မန်,ကရေၚ်,ရခေၚ်ဂှ် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဗၟာတံ ပၠောပ်လဝ် ပ္ဍဲဂကူဗၟာ ဖၟိုတ်ရ၊ ဣဏံဂှ် ဒှ်မဟာဝါဒ မဟာဝါဒဳ စိုတ်ဗၟာတံရ၊ အာဇာနဲဗၟာ အံၚ်ဆာန်ဂှ်လေဝ် စွံစိုတ်လ္တူမန် ဟွံတီဂုန်မန်တံ သက်က်ရ၊ ကာလလုပ်ဒၟံၚ်ပေါဲဗ္တိုက် သွက်ဍုၚ်ဂွံဗၠးၜးဂှ် မၞိဟ်ဒုၚ်ဖၟိုတ်လဝ် လမျီုဆီပလက် သွက်ကၟိန်ဍုၚ်ဂွံဗၠးၜးဂှ် ပၞာန်ဗၟာပါလုပ် လၟိဟ် (၅၀၀၀)၊ ပၞာန်မန် ပါလုပ် လၟိဟ် (၃၀၀၀) တၠ အံၚ်ဆာန် ၜိုန်ဟီုလဝ်သာ်ဏံကီုလေဝ် ကာလဗၟာတံ ဒြဟတ်ဇၞော်ကၠုၚ် ကာလ ပလေဝ်ကမ္မတဳ ဖဆပလ သ္ပကောံဓရီု ပ္ဍဲသၞာံ (၁၉၄၇) ဂှ် ဂိတုမေ (၁) ဂှ် အံၚ်ဆာန် ဟီုဂလာန် ပ္ဍဲကောံဓရီုဂှ် “သွက်ဂကူမန်မ္ဂး ဍေံတံဒှ်ဂကူလၟိဟ်မအောန် မွဲဂကူဏောၚ်၊ သၟာၚ်နူကိစ္စလိက်ပတ် ဘာကောန်ဂကူမန်တုဲ သွက်ဒးဒုၚ်ဂိတၞဟ် (သ္ဇက်ဒးဖန်ကဵုတၞဟ်) ဟွံမွဲရ၊ ကရေၚ်ဂှ် ၜိုန်ဟီုစ ဂကူကရေၚ်တၞဟ်ခြာကီုလေဝ် မန်တၞဟ်၊ ဗၟာတၞဟ် သ္ဇက်ဒးပါ်ခြာညးသ္ကံ ဟွံမွဲရ၊ မန်ကဵု ဗၟာ တုပ်ပ်ရဂှ် ဂလာန်ဏံ အံၚ်ဆာန် ဟီုလလောၚ်လဝ် နွံကၠုၚ်ချိုတ်တ်ပၠိုတ်တ်ရ။
ဍုၚ်ဗၠးၜးတုဲ ဂကူသေံ စဴဖာညံၚ်ယှိုဲ,စဝ်ယှိုဲသိုက်ဂှ် ဒှ်သမ္မတ၊ နာဲနုဂှ် ဒှ်ဝန်ဇၞော်ရ၊ ဒုၚ်သဇိုၚ်ကဵု အရေဝ်အံၚ်ဆာန် ဟီုလလောၚ်လဝ် ပ္ဍဲကောံဓရီု (၁၉၄၈) တေံဂှ်တုဲ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဗၟာအဆက်က် မန်တံ အာတ်အခေါၚ်မန်မ္ဂး ဗၟာတံ သ္ပကၠုၚ်သၞ၊ ဂစိုတ်ကၠုၚ် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဆာန်ဂကူမန်တံ ဒဵုကဵုအခိၚ်လၟုဟ်ရ၊ လုပ်ထ္ပက်ကၠာ် ပါ်ထ္ကးကၠုၚ် ဂကောံမန်တံဂှ်လေဝ် နွံကၠုၚ်ဒၟံၚ် ဇၟာပ်ခေတ်ရ၊ စိုပ်ခေတ်အလဵုအသဳ အေန်အေဝ်ဒဳ ဒးဂြိပ်တိတ် နူဍုၚ်ဏံပၠန်ဂှ်လေဝ် သၟာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်မန် သၟတ်တၠပညာမန် သေဌဳတၠဓန ပိုန်ဒြပ်မန်တံ ဒးကၠာ်ဂကူဗၟာတံပၠန်တုဲ ဂကူမန်ဇကုကဵုဇကု လညာတ်ပါ်ထ္ကး ဒက်ပ္တန်ဗော်တၟိ၊ ထ္ကးလညာတ် သၟတ်ဂကူမန်တံပၠန်ရ၊ အခိၚ်ဗၟာစိုပ်ဒဒိုက် ၜိုန်ဍေံထ္ၜပၚ်ပ္တိုန်ဒၞါဲ နွံကီုလေဝ် စိုပ်တိုၚ်ပကဴအံၚ်ဇၞးမ္ဂး ဂကူမန်ဂှ် ဍိက်ဂကူဗၟာရောၚ် ဒးဒုၚ်ဟီု ချိုတ်ပၠိုတ်ဏောၚ် ဂံၚ်ဟီုရ၊ မူဟိုတ်ရော ဟိုတ်နူပ္ဍဲက္ဍဟ်ဍေံတံ လွဳၜံၚ်လဝ် မဟာဝါဒ အံၚ်ဆာန် ဗကန်လဝ် နွံမံၚ်ရောၚ်။
ဒၟာနူဒးအလီ မန်တံဒှ်လၞီ
ဗော်ဖဆပလတံဂှ် နူပ္တန်ဗော်တေံ လညာတ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် တုပ်သၟဟ်ညးသ္ကံတုဲ ဒက်ပ္တန်ကၠုၚ်ဗော်ဟွံသေၚ်၊ သၞာံလံကၠုၚ် လညာတ်ပါ်ထ္ကးဂှ် ဒှ်ကၠုၚ်ဂကောံ ဒြဟတ်ညး ဒြဟတ်အဲတုဲ သၞာံ (၁၉၅၈) ဂှ် ဒှ်အာၜါလွး၊ ဖဆပလ အးၚးကဵု ဖဆပလ တန်ကြန်တုဲ လုပ်ရုဲမာဲ ဟိုတ်နူစၞာဲပြယာဲနာဲနု လ္ပာ် ဖဆပလ အးၚး ဇၞးအာမာဲ ဒက်ပ္တန်အလဵုအသဳ မာန်ကၠုၚ်ရ၊ မဟာမိတ်လ္ပာ်ဇကု ဂွံဂၠိုၚ်တုဲ မူနာဲဆာန်အေ နူဗကပ ကဵုလဝ်ကသပ်ဂှ် “ဒးရပ်စပ်စကာကၠုၚ် နဲပၞုက်ဒၠုက် သွက်ဂွံဗဂေတ်မတ် ဝေါဟာ ရဲပၠန်ဂတး ဂွံဖျေံလွဟ် ဂွံသာယျေန် ပ္ဍဲကတောဝ်ညးတံဂှ် ဒးဖန်ဗဒှ်ကဵုလေပ်ဏောၚ်” အတိုၚ်ကသပ်ဂှ် နာဲနု ပ္တိတ်ရမျှာၚ် ကညာၚ်ကရေဲ ပ္ဍဲလိက်ပရိုၚ် “ပွမသၠာဲလွဟ်ကဵု ဒဳမဝ်ကရေဇြဳ”ရ၊ ဂကောံပၠန်ဂတး ရပ်လွဟ်တံမိၚ်တုဲ ဗော်ပၞာန်ညးဍုၚ်ကွာန် (ပြည်သူ႔ရဲဘော်) တံ လုပ်ဖျေံလွဟ်၊ လှာဲလွဟ်ကဵု ဒဳမဝ်ကရေဇြဳ ကၠာအိုတ်ရ။
နကဵုအသိၚ်အလိုန် နဲပၞုက် နဲအလီ နာဲနုဏံ ကၠုၚ်ဇီုကပိုက် ပ္ဍဲက္ဍိုပ်သ္ကိုပ် ဗော်ပၠတရဴဍုၚ်မန်တံရ၊ လညာတ်က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်တံ ဟွံဒှ်မွဲလညာတ်၊ ဟွံချိၚ်ဖါတ်ကဵု သ္ဘဴဓဝ်ပၠန်ဂတး ဟွံရံၚ်ကဵုဂုန်သ္ဂံၚ်ဆာန်ဂကူတံ ဒးဒုၚ်ပူဇဴ ဖၟိုတ်ကၠုၚ်လဝ် လမျီု ဆီပလက် ပ္ဍဲတိပၠန်ဂတး၊ ဟွံဂိုဟ်ကဵုဒြဟတ်ကောန်ဂကူ ပကောံဂွံလဝ် လွဟ်လက်နက် ဍောတ်ဇၞော် ကဵုကၠံ ကဵုလ္ၚီတံဂှ်တုဲ ဖျေံကၠုၚ်သ္ဂုတ်သွာတ် သၠာဲဂၠံၚ်ပရေၚ်ပၠန်ဂတး သၠာဲလွဟ်ကဵု ဒဳမဝ်ကရေဇြဳ ပ္ဍဲသၞာံ (၁၉၅၈)၊ ဂိတုဂျူလာဲ (၁၉) ဂှ်ရ၊ သီုဓမံက်ကဵုရုပ်ရဴ ဒဳမဝ်ကရေဇြဳဟွံမာန်၊ အတိုၚ်ချိၚ် သၟိၚ်ဟွံစၟတ်တုဲ (၁၉၆၂)၊ ဂိတုမာတ် (၂) ဂှ် စိုပ်အာ ဗ္ဒမ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳ ထံၚ်ဇၞော် အၚ်စိၚ် (အေန်သိၚ်) ဖၟိုတ်ရ၊ ဣဏံဂှ် မုထ္ၜးဒၟံၚ်ပၟတ်ကဵု သၟတ်က္ဍိုပ်သ္ကိုပ် အနာဂတ်တံရော၊ ပိုန်ဒြပ် ဒြဟတ်ပၠန်ဂတး ဂကူမန် ပ္ကောံလဝ် ပွိုၚ် (၁၀) သၞာံပြၚ်ၚ်ဂှ် ဒၟါနူလညာတ် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်တံ ဖျေံဗီုလ္ဒောဝ်၊ ဟွံညာတ်ဂၠံၚ်ဍာန် ဗၟာတံလီတုဲ ဒးဆောံဗြံ ဟုံလေၚ်အိုတ်အာရောၚ်ဂှ် သၟတ်တံ ဒးညာတ်လဝ်ထေက်ရ၊ ဒးဒၟံၚ်ကဵု အရေဝ်အံၚ်ဆာန် ဟီုလဝ်နူတံတေံရ၊ အခေါၚ်မန်ဂှ် ဟွံဒးဖန်ကဵု၊ အယာံမာတ် လိက်ပတ် ဘာဗ္တောန်လိက်ရ ကဵုဍေံတံတှေ် တုဲမံၚ်ရ။
ဟီုဍာံဍာံပၠန် ဒးဒုၚ်ပလန်
(၁၉၆၂) နေဝေန် သီအဝဵုတုဲ ဒှ်အခက်အခုဲ ပရေၚ်အုပ်ဓုပ်ဂှ် ဍုၚ်သ္ဂောံပြေပြံၚ်မာန် ဂးတုဲ ကၠောန်ပေါဲသဳကၠဳ ပရေၚ်ၜိုဟ်လလံ ပ္ဍဲဍုၚ်၊ ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ဂကောံပၠန်ဂတးတံ ဟွံဒုၚ်တဲ လညာတ်နေဝေန်တုဲ ပေါဲသဳကၠဳဂှ်လီုအာ၊ ဟွံထံက်ဂလာန်ကဵု ပၞာန်သီအဝဵုဂးတုဲ သ္ပသၞ၊ ကဵုဒဒိုက် ကုဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်၊ ဂကောံပၠန်ဂတးတံ ဓဇန်ဓဇန်ဂိဂိ သၟးဟွံက သီုပလီုထောံ ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် အပ္ဍဲဍုၚ်ရ၊ အလဵုအသဳပၞာန် အဃောမကြေပ်ဂြတ်ဒၟံၚ် ဇၟာပ်ပ်သွာၚ်ဂှ် မိက်ဂွံဗ္ဂေတ်မတ် ပၠာံဗဇး ညးဍုၚ်ကွာန်တံတုဲ ဒက်ပ္တန် ကမ္မတဳကဵုကသပ် ကုအလဵုအသဳ နကဵုလၟိဟ်မၞိဟ် (၃၃) တၠ မွဲဂကောံ ပ္ဍဲကၞောတ်သၞာံ (၁၉၆၉) ရ၊ အတိုၚ်ကမ္မတဳ ကဵုကသပ်ဂှ် ဗၟာတံ ဂွိၚ်ဖေက်ဒးပါ်ပရံကဵု အဝဵုအာဏာ ပရေၚ်အုပ်ဓုပ်တုဲ ဟွံဒုၚ်တဲရ၊ ပၞောဝ်ညး (၃၃) တၠဂှ် ဟိုတ်နူသၟာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်မန်တံ ဟီုဒးအရေဝ် ဍာံစၟတ်အာတုဲ ပၞာန်ဗၟာတံ ဒှ်ဒေါသ ထေဲပၞတ်ကဵု ဗော်မန်တုဲ နူကၠာဒြဟတ်ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ ဟွံဇၞော်ဏီ ဒးဗ္တိုက်သၠေက်ထောံရောၚ် ဖျေံမဟာဗျူဟာတုဲ (၁၉၇၀)၊ ဂိတုဂျာန္နဝါရဳ (၂၀) ဂှ် ဗ္ဒိုပ်ဗဟဵု မနွံပ္ဍဲကြုၚ်ဂၞိဂှ် ဒးဒုၚ်ဗ္တိုက် ဗ္ဒိုပ်လီုအာရ။
ဟီုသရောပ်မ္ဂး ပတှေ်ဂလာန်နာဲနု လှာဲလွဟ်ကဵု ဒဳမဝ်ကရေဇြဳဂှ်လေဝ် မန်တံကျ ပရဲဟွံတိတ်၊ ပတှေ်နေဝေန် သ္ပကၠုၚ်ပေါဲသဳကၠဳ ပရေၚ်ၜိုဟ်လလံဍုၚ်ဂှ်လေဝ် ပရဲဟွံတိတ်၊ ဟိုတ်နူပ္တိုန်ထ္ၜးဒး ကသပ်ဍာံ ကသပ်ဒး ပ္ဍဲဂကောံကဵုကသပ်ဂှ်ပၠန်လေဝ် ဗ္ဒိုပ်ဗဟဵုဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ ဒးလီုအာ၊ ပတှေ်ဗၟာ – ဒၞါဲမန်ပရဲတိတ်ဂှ် ပ္ဍဲဝၚ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ပွိုၚ် (၇၀) သၞာံ ပြၚ်ၚ်ဏံ ဒၞါဲဂကူမန်တံ ပရဲတိတ် က္လိဂွံအခေါၚ်သွက်ဂကူဂှ် ဟွံကေၚ်ဆဵုမွဲလှေ်ရ၊ ထံက်ကဵုဝၚ်အတိက် ဗီုက္တဵုဒှ်ကၠုၚ်တံဏံဂှ်တုဲ သၟတ်က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်မန်အနာဂတ်တံ ဟွံပါ်ပါဲ ဟွံချပ်ဗ္စာ ဆက်ပတှေ်အာ ဗၟာတံဖိုဟ်ဏီဟာ၊ ဂကူဗၟာ ပၠန်ဂတးကၠုၚ်ကဵု ပၞာန်ဗၟာဂှ် နူ (၈၈)၊ (၂၀၀၇)၊ လၟုဟ် (၂၀၂၁)၊ ပ္ဍဲဗၞတ်ပိဝါဏံ လမျီုဆီပလက် ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ ဒးဒုၚ်ချိုတ်အာ ကရောံဂကူဗၟာဂှ် တော်လၟိဟ် သချာၚ်္ဂၞန် ဟွံမွဲရ။
ဣဏံလေဝ် ဟွံဒှ်သံဝေဂ စိုတ်အထေၚ်ဇၞော် လ္တူဍေံဟွံအိုတ်ဏီဖိုဟ်၊ ဒြဟတ်ဂကူမန် ကောံကလောံ ပ္ဍဲသၞာံ (၂၀၂၀) ဏံ သ္ပဟိုတ်ကဵု ဂကူဗၟာ ဍေံကဵုဍေံ ဟွံညဳသာ ဟွံသၟဟ်တးညးသ္ကံတုဲ ဒးထ္ကးပတိတ်ဏာ ဒြဟတ်ဂကူမန်တံတုဲ ထပ်ဒက်ဂကောံတၟိ၊ ဗော်တၟိပၠန်ဂှ် သွက်ဂကူမန် ဒှ်ဟွံထေက်ညာတ်ရ၊ အခေါၚ်အရာ ကမ်ကုသိုလ်မန်ဂှ် မန်ကဵု မန် ဒက်ဂကောံ ကောံကလောံ ညးသ္ကံဟေၚ် က္လိဂွံမာန်ဏောၚ်၊ ဒြဟတ်ဂကူမန်ပိုဲဂှ် ဗီုအံၚ်ဆာန်ညာတ်လဝ် ဒှ်လၟိဟ်မၞိဟ်မအောန် မွဲဂကူရောၚ်ဂှ် ပတှေ်ဖျေံစိုတ်တုဲ ပ္ဍဲလၟိဟ်မၞိဟ်မအောန်ဏံ မန်ကဵု မန် လ္ပထပ်ပါ်ကရေက်ဏာ သွာၚ်ညးကဵုညးပၠန်ညိ မိက်ဂွံကဵုဏာဓဝ်သတိ ကုသၟတ်မန် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်အနာဂတ်တံရ။
(နိဿဲကဵု လိက်အုပ် သမၞိၚ်အတိက် ကေုာံ “မွန်အမျိုးသားတို႔၏ နောက်ခံသမိုၚ်း”တုဲ ပ္တိုန်ထ္ၜးလဝ်ရ)

နန်တၠနာဲ

အဝဵုဟီုဂှ် တုပ်သၟဟ်ညံၚ်ထ္ၜိုဟ်ဍာ်ကီုရ၊ အခိၚ်ဇာတာတိုန် ကွိုန်စရာဲခိုဟ်မွဲလ္စုတ်တှေ် ဇၟာပ်မဟီုဏာ ဍာံဖအိုတ်ရ၊ ဇၟာပ်ဒၞါဲ စၞောန်ဏာလပုဟ်တဲ က္တဵုဒှ်ကၠုၚ်မာန်ဖအိုတ်ရ၊ ညးမွဲလေဝ် ဂြိုဟ်ပလီုဇကုဟွံမာန်ရ၊ ကာလကမ်ဇာတာဍိုန် ပိုန်တေံဟုတ်စှေ်ရမ္ဂး မ္ဒးစုတိအာ ဟွံပြာကတ်ရ။
ရံၚ်ကဵု ဇၟောဝ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် တ္ၚဲဏံတုဲ ချူဏာလိက်ပရေၚ်မွဲပိုဒ် စပ်ကဵုပရော သ္ကိုပ်ပၞာန်နေဝေန်ရ၊ ဟီုပရောညးတေံတှေ် အခိၚ်ပိုဲဍောတ်တ်တေံ ကေၚ်မိၚ်မံၚ် ပရေၚ်ညးတေံ အုပ်ဓုပ်ဍုၚ်ကွာန်ရ၊ ပ္ဍဲသက္ကရာဇ်ခရေတ် (၁၉၄၉) လ္ပာ်မံက်ဂှ် သ္ကိုပ်ပၞာန်နေဝေန် ကမ်ကုသိုလ်ညးတေံ စခၞံကဵုကၠုၚ်ဖဵု သွက်ညးတေံရ၊ သ္ကိုပ်ပၞာန်ဗိုလ်အံၚ်ဆာန် ဟွံမွဲတုဲ မၞိဟ်ဂွံဂံၚ်ပြိုၚ်ပကာန်ကဵုညးတေံ ကြပ်ဟွံမွဲရ၊ ပြိုၚ်ပကာန်ကုညးတေံမ္ဂး ဒးချိုတ် ဟွံသေၚ်တှေ် စိုပ်ထံၚ် ၜါဂၠံၚ်ဏံရနွံ ဂွံဆဵုကေတ်။
ညးတိုန်လဝ် ဘာကွတ်ပၞာန်မွဲစွံကဵုညးတေံ မပ္တံဗိုလ်လေတ်ယျာ၊ ဗိုလ်ဇေယျတံ အလဵုအလဵု ဒးပါဲတိတ်အာ နူဒၞါဲအိုတ်ရ၊ သှေ်မံၚ် တဃေန်တာန်ထောန် မွဲပၠန်ဂှ်လေဝ် တိတ်ဂြိုပ် ဒက်ပ္တန် ဗော်ကမျူဏေတ်ရ၊ ဗွဲကြဴဏံ ဒးဒုၚ်ပန်ဂစိုတ်ကဵု မၞိဟ်ဒမၠုက် ဗိုလ်နေဝေန်တံပၠန်ရ။
ဗီုဂွံက္တဵုဒှ်ကၠုၚ်ဂှ် ဍုၚ်ဏံ က္လိဂွံသၠးပွးတုဲ နာဲနု ဒှ်ဝန်ဇၞော်ရ၊ အခိၚ်တေံ သ္ကိုပ်ပၞာန်ဂှ် ဒှ်ဂကူကရေၚ် ယၟုညးတေံ သမေတ်တောန် ဒှ်သ္ကိုပ်ပၞာန်ကၠာအိုတ် ပ္ဍဲကၟိန်ဍုၚ်ဏံရ၊ ဆ္ဂး ဟိုတ်နူပၞာန်ပ္ဍဲဍုၚ်က္တဵုဒှ်တုဲ ကရေၚ်တံ ဗ္တိုက်သီကေတ်ဒၟံၚ် ဍုၚ်ရ၊ နာဲနု ဟွံပတှေ် ဟွံဖျေံစိုတ်ကဵု သ္ကိုပ်ပၞာန်သမေတ်တောန်တုဲ ကဵုထောံအခေါၚ်ဇူရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ဒၞါဲသ္ကိုပ်ပၞာန်ဂှ် ဗိုလ်နေဝေန် ဂွံဒုၚ်ခါန်ကၞက်ရ၊ ညးတေံဒှ်သ္ကိုပ်ပၞာန်တုဲ မၞိဟ်ဂွံဂံၚ်ပြိုၚ်ပကာန် ကုညးတေံ အောန်လောန်တဴရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ အသိၚ်သြဇာညးတေံတိုန် ကွိုန်စရာဲ ကုသိုလ်ညးတေံ သၠုၚ်တိုန်သိုက်က် ပံက်မံၚ်နိဒါန် သွက်ဘဝညးတေံရ။
ညံၚ်ဂီုထပက်တိုန်အာ လ္တူအကးတေံကီု ပရက်ပၟတ်လေဝ်ခိုဟ် ယက်လေဝ်ပေၚ်ကၟိုဟ် ဂွံဇြဟတ် ထတ်စောံမြက်စာလောန်သန်၊ နူကဵုသၞာံ (၁၉၄၉) တေံ ၜိုန်ညးတေံ ဒှ်ဒၟံၚ်သ္ကိုပ်ပၞာန်ကီုလေဝ် အဝဵုညးတေံ ဟွံပေၚ် ဟွံရုံဂပ်ကွေံကွေံဏီ၊ မူဟိုတ်ရောဟီုမ္ဂး နူကဵုသၞာံ (၁၉၅၂) စဵုကဵုစိုပ် (၁၉၈၅) ဂှ် ဟိုတ်နူသ္ကိုပ်ဝန်ဇၞော် ဥူနုကီု ဝန်ဇၞော်ပရေၚ်စဵုဒၞါ ဥူဗဇြိုဲတံ နွံဒၟံၚ်ကီုတုဲ ညးတေံ ဒးရောမ်ဒညဒၟံၚ်ညိဏီရ။
အခိၚ်တေံ သမ္ဘာညးတေံ နွံဒၟံၚ်ရရဂှ် ညးတေံ ထပ်ကေတ်သမ္ဘာတၟိ ဒဝ်ဃေန်မေတာန် မွဲပၠန်တုဲ ဝန်ဇၞော်ဥူနု ၜိုန်မိက်ဂွံပလှ်ဖျေံထောံညးတေံ နူအဆံၚ်သ္ကိုပ်ပၞာန်ကီုလေဝ် သ္ပကၠုၚ်ဟွံမာန်ရ၊ ဟိုတ်နူညာဏ်ညးတေံ ကေက်ခိုဟ် ဇအ်သဝ်ထောံ ဥူဗဇြိုဲ၊ ဥူကျဝ်ညိၚ်တံတုဲ ဒးသၠးထောံဒုဟ် ကုညးတေံပၠန်ရ၊ တၟေၚ်မွဲသာ်ပၠန်ဂှ် ဗိုလ်နေဝေန်ဂှ် သမ္ဘာညးတေံ နွံတဴဗွဲမဂၠိုၚ်ရ၊ ဆ္ဂး ညးတေံဟွံဆာန် ဗီုဒဝ်ဃေန်မေတာန် (ဒေါ်ခၚ်မေသန်း) ရ၊ ဒၞါဲလဵုအာအာ ဒဝ်ဃေန်မေတာန် ဗာန်ဗက်ဒၟံၚ် ကရောံညးတေံ လၟိုန်ရ၊ ဒဝ်ဃေန်မေတာန်ဂှ်လေဝ် ဒှ်ဗြဴ နွံကဵုတၠသ္ၚိရရဏောၚ်၊ တၠသ္ၚိညးတေံဂှ် ဒံက်တာတံၚ်ကျဳ နွံပ္ဍဲဍုၚ်အေန်ဂလာန်ရ၊ ဒဝ်ဃေန်မေတာန် အဃောစဴကၠုၚ်ဝေၚ် ဍုၚ်ဗၟာဂှ် ဆဵုဂဗဒးကဵု ဗိုလ်နေဝေန်တုဲ ဝိုတ်ထောံတၠသ္ၚိတြေံ ထပ်တဲကဵု ဗိုလ်နေဝေန်ရ၊ ပရေၚ်ကမ်ကုသိုလ်ညးတံ နွံကၠုၚ်ဗီုလဵု ကေတ်ဟွံဒးရ၊ နေဝေန် သမ္ဘာနွံဒၟံၚ်ဖိုဟ်ကီုလေဝ် မိတ်ဒါန်သူကၞေၚ် ချူပြေၚ်ဒှ်တဲတၟေၚ် ဆာန်လေဝ်တၟေၚ်ၚ်ရ၊ အခိၚ်ဂှ် ပ္ဍဲဗိုလ်နေဝေန် သမ္ဘာနွံဒၟံၚ်ၜါ တုဲတုဲရကီုလေဝ် ထပ်ချူပြေၚ်ကဵု ဒဝ်ဃေန်မေတာန် မွဲပၠန်တှေ် ဒှ်အာမရနုက်ကဵုပိရ။
ပၞောဝ်ကဵုသမ္ဘာဂမၠိုၚ်တံဂှ် ဒဝ်ဃေန်မေတာန်ဂှ် ဒှ်ဂၞကျာ်အဂ္ဂမဟေသဳ ဗိုလ်နေဝေန်ဏောၚ် ဟီုမာန်ရ၊ မူဟိုတ်ရောမ္ဂး သမ္ဘာတုဲကၠုၚ်တေံ ဟွံဂွံထ္ၜးပျးမုက်မတ် ပ္ဍဲအဒေါဝ်ပုရိသာတ်တံရ၊ ဆက်တဲကဵု ဒဝ်ဃေန်မေတာန်တုဲဂှ် သဘၚ်လဵုဒှ်ဒှ် ပေါဲလဵုကၠောန်ကၠောန် ဃေန်မေတာန်မှ ဃေန်မေတာန် ဗာန်ဒၟံၚ်ဗိုလ်နေဝေန် လၟိုန်ရ၊ ကာလသမ္မတ အမေရိကာန် ဂျောန်ဇြေန် ကော်ဘိက်ဂှ်လေဝ် ဒဝ်ဃေန်မေတာန် ဂွံပါဗက် အာစိုပ် USA မွဲစွံကဵု ဗိုလ်နေဝေန်ကီုရ။
ဟိုတ်နူအသိၚ်ဆာန် လ္တူဒဝ်ဃေန်မေတာန်တုဲ ဗိုလ်နေဝေန်လေဝ် မိပ်သၠောၚ် အီဂြိုၚ်သုခ မွဲခဏဂှ် အတိုၚ်ဓမ္မတာလိုက်ဏံရ၊ ၜိုန်ဂှ်လေဝ် ဒဝ်ဃေန်မေတာန် ဂွံဒှ်ဂၞကျာ်အဂ္ဂမဟေသဳ ဗိုလ်နေဝေန်ဂှ် အသိၚ်ကမ်ကုသိုလ် အိုတ်ကၠုၚ်တုဲ ဟွံလအ်မွဲသာ် က္တဵုဒှ်ယဲ (ကေန်သာ) ဒးစိုပ်အာ သ္ကေံတဲ သၟိၚ်မာရဏရ။
ဒဝ်ဃေန်မေတာန် စုတိအာတုဲဂှ် ဗိုလ်နေဝေန်လေဝ် စိုတ်ဓါတ်ညးတေံ ဟွံဒှ်ဗီုတြေံရ၊ မုမိက်ဂွံဒှ်တှေ်ဒှ် ကၠောန်ပ္တုဲတဴဖအိုတ်ရ၊ နူဂှ် ထပ်ကေတ်သမ္ဘာတၟိ အ္စာၝောံဒဝ်နဳနဳမျေအ်တုဲ ဗွဲကြဴပြးအာပၠန်တုဲ ထပ်ကေတ် မိရတနာ နာတ်မေဝ် (ကောန်ဍုၚ်အဳတလဳ) ပၠန်ရ။
ဗွဲကြဴဏံ ကာလညးတေံ ကလေၚ်စဴကၠုၚ် နူဍုၚ်ကြုက် စောဲစုတ်ဒုဟ် ကုမိရတနာ နာတ်မေဝ် ဒှ်မၞိဟ် (သဳအိုၚ်အေ) တုဲ ဒးပြးအာပၠန်ရ၊ အလန်ဏံ ညးတေံ ဒးကဵုခရိတ်လေဲ ကုရတနာနာတ်မေဝ် သြန်ဒဝ်ဠာ ဂၠိုၚ်ကဵုပြကောဋိကိုဋ်ရ၊ ရတနာနာတ်မေဝ် စဴအာတုဲ ညးတေံ ကလေၚ်ပ္တိုန်ဂၞကျာ်တြေံ အ္စာၝောံ ဒဝ်နဳနဳမျေအ် ပၠန်ရ။
ဒှ်အခိၚ်ကမ်ဇာတာ ကုသိုလ်နေဝေန် အောန်တုဲ ဇၟာပ်ကေၚ်ကာသဗ္ဗ မကၠောန်ဂှ် ဟုံဗြံဒၟံၚ်ဖအိုတ်ရ၊ ထေၚ်လဝ်ဗုဂှ် ဒှ်အာဗ္စံက်တုဲ ဗၠေတ်ကၠုၚ် မွဲတုဲမွဲရ၊ မိဿဟာဲဂှ် ထေၚ်ကေတ်သၞ၊ သၞဂှ် ထေၚ်ကေတ်မိတ် သာ်ဏံ ဖန်ဒၞါဲဗၠေတ်ကၠုၚ်ဒၟံၚ် သိုက်က်ရ။
အခိၚ်ပိုဲဍောတ်တ်တေံ ကေၚ်မိၚ်လဝ် ညးဇၞော်တံ လဴထ္ၜးလဝ်နွံရ၊ ဗိုလ်နေဝေန်ဂှ် ဓဇန်သဟာသဳ လ္တူညးဍုၚ်ကွာန်တံ လောန်သန်၊ သီထောံပိုန်ဒြပ်ညးဍုၚ်ကွာန်၊ ထပက်ပၞာန် ဗ္တိုက်ဖအိုတ်ဒၟံၚ် ဒပ်ရပ်လွဟ် ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ ဇၞော်ကဵုဇြဟတ်၊ ညးဍုၚ်ကွာန် ဒှ်ဒဒိုက် ကၠောဝ်စ ကၠောဝ်သုၚ်ရ၊ ဆဗိုလ်နေဝေန်မွဲဟေၚ် ဒှ်ဒၟံၚ်သေဋ္ဌဳ လုပ်ဒၟံၚ်စရၚ် ဂၠးတိကီုရ ကေၚ်မိၚ်လဝ်။
ဟိုတ်နူညးတေံ အုပ်ဓုပ်ညးဍုၚ်ကွာန်တံ နကဵုဓရ်သၟိၚ်စှ်ပြကာ ဟွံသေၚ်ဂှ်ရ ဇာတာညးတေံဍိုန် ကွိုန်စရာဲညးတေံ ဟုတ်စှေ်အာသိုက်က်ရ၊ ကောန်ကွးညးတေံအရၚ် အထံၚ်ပရိုၚ်ဇၞော် နာဲတေန်ဥူ (ဒ္ၚေါဝ်မတ်) မဒှ်ဂကူမန်ဂှ်လေဝ် ညးတေံ အထေၚ်ဗၠေတ်ကၠုၚ်တုဲ ဖျေံကၠေံအဆံၚ် ရပ်စုတ်ထံၚ်ရ။
အထံၚ်ပရိုၚ်ဇၞော် (ဗိုလ်မႉးချုပ်တၚ်ဦး) ဂှ် ဒှ်ဂကူမန်ဇေတ်တ် ဇာတိ ဍုၚ်မုဟ်ဍုၚ်ရ၊ အခိၚ်ပၠန်ဂတး ဗ္တိုက်ပ္တိတ်ပၞာန်ဂျပါန်ဂှ် ဂကောံကောဒေံညးတအ် ညးပိတၠ ပါလုပ် ဒှ်ကၠုၚ်သရာဲပၞာန် ကရောံဗိုလ်နေဝေန် တံကီုရ၊ ဆ္ဂး ကောညးတေံၜါ ဒးပူဇဴဏာလမျီု ပ္ဍဲပေါဲဗ္တိုက် မပၠန်ဂတးကဵု ဂျပါန်ဂှ်ကီုရ။
သှေ်ဒၟံၚ် နာဲတေန်ဥူမွဲဂှ် အာယုက်ဍောတ်သွတ်ဒၟံၚ်ညိဏီတုဲ ဗိုလ်နေဝေန် အာတ်ကေတ် နူမိမ နာဲတေန်ဥူ မဒှ်ဂကူမန်ဂှ်တုဲ မၚ်မွဲရံၚ်စံၚ်ကၠုၚ်ရ၊ နာဲတေန်ဥူလေဝ် နွံသစ္စ လ္တူဗိုလ်နေဝေန် လောန်ရ၊ ဟိုတ်နူ (ဗိုလ်မႉးချုပ်တၚ်ဦး) စိစောန် စဳကၠး ပ္ဍဲအရာထံၚ်ပရိုၚ်ဂှ်ရ ဇၟာပ်ပ် ဗိုလ်နေဝေန် မကၠောန်ပ္တုဲ အရာသဗ္ဗတံဂှ်မ္ဂး အံၚ်ဇၞးဒၟံၚ်လၟိုန်ရ။
ၜိုန်ဂှ်လေဝ် ဗွဲကြဴဏံ နေဝေန် ဒှ်ကၠုၚ်သၠေဟ်ပၟာ လ္တူညးတေံရ၊ ကာလ ကောန်နာဲတေန်ဥူ နွံယၟုနာဲသာ်လောန် အာဝေၚ်ဍုၚ်သေံ ဟိုတ်နူဝန်ဇၞော်သေံ ဒုၚ်တၠုၚ် လးလဝ်ယာတ်ခေါဇာ အရံၚ်သာ်ဍာဲကီု၊ စောဲဂဗုတ် ကုနာဲတေန်ဥူ စလာဘ်ဗဇဴကီုတုဲ ဖျေံထံၚ်ကဵု နာဲတေန်ဥူ ဒးသီအာဇာတ်ဝၚ် ဒးဒုၚ်ဂိဓဇောတ်မွဲ ဟီုမာန်ရ။
ဒၞါဲဏံ မိက်ဂွံဟီုဓမံက်ထ္ၜးညိရ၊ ကာလ ဗိုလ်တာန်ယှိုဲ ရပ်စုတ်ထံၚ် ကုဃေန်ညောအ် ကွးနေဝေန်ဂှ် ၜိုန်ပလှ်ထောံအဆံၚ် ဝန်ဇၞော်ကီုလေဝ် ထိၚ်လဝ်ပ္ဍဲကဵုသ္ၚိတိုက် ဂွံမံၚ်မွဲကရောံကဵု ဂြောဝ်ဂတာ ၜိုဟ်ဟ်သိုဟ်ဟ်ဏီရ၊ ဗိုလ်နေဝေန် ကာလစုတ်ထံၚ်ကဵု ဒ္ၚေါဝ်မတ် (မျက်မှန်တၚ်ဦး) ဂှ် ဒးမံၚ် ပ္ဍဲထံၚ်အၚ်စိၚ်ရ၊ သ္ပတံနူ (၁၉၈၃) စဵုကဵုစိုပ် (၁၉၈၈) ဂှ် ဒှ်ဒဒိုက် လၞီလၞာ်ဇၞော်ကဵုဇြဟတ် နာဲတေန်ဥူ ဒးဒုၚ်စသိုၚ်ရ၊ ဣဏံဂှ် ပရေၚ်လစွံစိုတ် ဗိုလ်နေဝေန်ကဵု ဗိုလ်တာန်ယှိုဲတံ ဗီုတၞဟ်ခြာရ။
စိုပ်ခေတ်နဝတ သီအဝဵုတုဲဂှ် နာဲတေန်ဥူ ဗၠးတိတ်ကၠုၚ် နူထံၚ်အၚ်စိၚ်ကီုရ၊ ဗၠးတိတ်နူထံက်ဗက်ဟွံဂတာပ် ညးတေံ အာကလအ်ဒၟံၚ် ဗိုလ်နေဝေန် ပ္ဍဲသ္ၚိဏီရ၊ အခိၚ်ဂှ် နေဝေန် အဝဵုဟွံမွဲကွေံကွေံရ၊ အဝ် အဲဗၠေတ်အာဣရ သာ်ဝွံ သီုကဵုဍာ်ရမတ် ကလေၚ်ဟီုကဵု နာဲတေန်ဥူရ။
ဗၠးတိတ်နူထံၚ် ဂွံၜိုတ်ပွိုၚ်မွဲသၞာံ၊ ပ္ဍဲသၞာံ (၁၉၈၉) အခါကလိဂွံအာယုက် (၆၉) သၞာံ နကဵုဘဲဝေဒနာယဲ မက္လိဂွံနၚ်နူထံၚ် မ္ဒးဒုၚ်ကၠုၚ်ထံၚ် ပွိုၚ် (၆) သၞာံဂှ်ဟေၚ် ဒးစုတိအာရ။
ဘဝဗိုလ်နေဝေန် အခိၚ်အခါကာလ အကုသိုလ်ညးတေံ ကဵုကၠုၚ်ဖိုလ်ဂှ် အလဵုအလဵုဍေံ က္တဵုဒှ်တိုန် ကေတ်တ်ရ၊ ကောန်ကွးညးတေံ မၞိဟ်နွံကဵုသစ္စ လ္တူညးတေံ ညံၚ်ဗိုလ်တေန်ဥူ၊ ဗိုလ်အံၚ်ကျဳ၊ ဗိုလ်အေကိုဝ်တံဂှ် စုတိချိုတ်အာ ဗီုညးကဵုညးအိုတ်ရ၊ ကၞောတ်တဲ သှေ်ဒၟံၚ် ကွးညးတေံ ဗိုလ်သိၚ်လောန်ရ၊ ပ္ဍဲသၞာံ (၁၉၈၈) အဃောပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ထုဲထံၚ်ဂှ် ခါန်ကၞက်ပ္တိုန် ဗိုလ်သိၚ်လောန်ကီုရ၊ ဆ္ဂး ဟွံလအ်မွဲသာ် ပြဟ်စှေ်နူခုၚ်ပၠန်တုဲ ထပ်ပ္တိုန်အဆံၚ်ကဵု ဒံက်တာမိုၚ်မိုၚ်ပၠန်ရ၊ မုလေဝ် ဟွံတၟေၚ်တုဲ ဒးစကာကဵုပၞာန်တံ သီကေတ်အဝဵုပၠန်ရ။
ကွးညးတေံအရၚ် အိုတ်အာတုဲ ညးတေံ စကာဗိုလ်သဝ်မိုၚ် သီအဝဵုပၠန်ရ၊ ဗိုလ်သဝ်မိုၚ်ဂှ် ဒှ်ကွးညးတေံ အရၚ် ဟွံသေၚ်ကီုလေဝ် အခိၚ်ဗိုလ်သဝ်မိုၚ် သီအဝဵုကၟိန်ဍုၚ်တၟိတၟိ ဂွံပွိုၚ်ၜိုတ်ၜါသၞာံဂှ် လုပ်ခစ သဳကၠဳဒၟံၚ် ဗိုလ်နေဝေန် အာဒၟံၚ်သ္ၚိညးတေံဏီရ။
ဗွဲကြဴဏံ ဗိုလ်သဝ်မိုၚ် ဟွံအာဇရေၚ် နေဝေန်ကွေံကွေံရ၊ ပရေၚ်ကသပ်ဂၞန်လေဝ် ဟွံကေတ်စဂလာန် နူနေဝေန်ရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ နေဝေန် ဒှ်တိုန်ပၞောတ်ဒေါသ စိုတ်ဓါတ်နေဝေန် ယုတ်မာတိုန်တုဲ နေဝေန် ချပ်ဂၞန်ကဵု ဗိုလ်ဃေန်ညောအ် သွက်ဂွံသီထောံအဝဵု ဗိုလ်သဝ်မိုၚ်ရ၊ ညးၜါချပ်ဂၞန် ဂၠံၚ်လ္ပာ်ဒးဟွံသေၚ်၊ ဗၠေတ်မှာဒၟံၚ်ဏောၚ်ဂှ် ဟွံကၠိုဟ်တုဲ ဒၟါနူအဝဵုဏံ ဍေံတုပ်သၟဟ်ကဵု ကတိုၚ်ဇကု တိုပ်ဇကုကီုရ။
နေဝေန်ကဵု ဃေန်ညောအ် ထ္ၜးဟိုတ်ကဵု ပရေၚ်ထတ်ယုက် ဗိုလ်သဝ်မိုၚ်တုဲ ခါန်ကၞက်ပ္တိုန် ဗိုလ်တာန်ယှိုဲရ၊ ဟိုတ်နူကဵုဒးဒၞါဲဗၠေတ်အာဂှ် နေဝေန်ဟွံတီတုဲ ဗွဲကြဴ ဒးကဟောံလေၚ်ဆောံမှာ ဒးသိၚ်သာ လၞီအောန်စိုတ် ဗိုလ်နေဝေန် ဗွဲမလောန်ရ၊ နိဒါန်ဗိုလ်တာန်ယှိုဲ မံက်တိုန်ဗက် နိဂီုနေဝေန်လေဝ် စိုပ်ကၠုၚ်အခိၚ်ရ။
နူကဵုသၞာံ (၁၉၅၈,၁၉၆၂) တေံ စဵုကဵုစိုပ် သၞာံ (၁၉၈၈) ဂှ်မ္ဂး နေဝေန် က္လိဂွံဒှ်သၟိၚ် ပွိုၚ် (၂၈) သၞာံ ဟီုမာန်ရ၊ ဗွဲကြဴဏံ ဗိုလ်နေဝေန်လေဝ် ဒးဒုၚ်ထိၚ် ပ္ဍဲသ္ၚိကီုရ၊ ဃေန်ညောအ် ကွးနေဝေန်ဂှ် အခိၚ်သီအဝဵု နူတဲဗိုလ်သဝ်မိုၚ်တေံ ၜိုန်ကလိဂွံ ဒဒှ်ညးအုပ်ကာ အဆံၚ် (၁) ကီုလေဝ် ဗိုလ်တာန်ယှိုဲ ကော်ပ္တိုန်နၚ် ဗိုလ်မိုၚ်အေတအ်ပၠန်တုဲ စိုပ်အာ အဆံၚ် (၂) ဗွဲကြဴ ဒှ်အာ အဆံၚ် (၃) ရ။
ဗိုလ်တာန်ယှိုဲ ဖန်ကဵုဒၞါဲ ကုကွးပတှေ်ညး ဗိုလ်တေန်ဥူ (ခေတ်တာန်ယှိုဲ)၊ ဗိုလ်ဝေန်မျေအ်၊ ဗိုလ်ယှိုဲမာန် ဗိုလ်တိၚ်သိၚ်တံတုဲ ဘုံလ္တူတေံဂှ် ကွးနေဝေန် သှေ်ဆဗိုလ်ဃေန်ညောအ် မွဲဓဝ်ရ။
ဗိုလ်ဃေန်ညောအ်လေဝ် ညောန်ကၠုၚ်ကဵု ပိုန်ကုသိုလ်အိုတ်တုဲ ညးတေံတီကၠုၚ် ဇကုညးတေံရ၊ လျးသွက်ညးတေံဂှ် ဂၠံၚ်တရဴကၠက်ဒၟံၚ် ဣရရောၚ်ဂှ် ညးတေံချပ်ဂွံရ၊ ဆ္ဂး ညးတေံထေၚ်ကေတ် ဗိုလ်တာန်ယှိုဲ သ္ပကြာန်န်ကဵုညးတေံ ဟွံမာန်ရောၚ် ဖျေံလဝ်စိုတ်ရ၊ အ္စာညးတေံ ဗိုလ်နေဝေန် စုတိဗက် ဟွံဂတာပ် ဗိုလ်ဃေန်ညောအ်လေဝ် စိုပ်သၞာံ (၂၀၀၄) ဂှ် နူကဵုဘဝ အဆံၚ်ဝန်ဇၞော်ကၟိန်ဍုၚ်ဂှ် ပြဟ်ဒတုံစှေ်တုဲ ဒးဒုၚ်ထိၚ်ဒဝ် ပ္ဍဲသ္ၚိကီုရ။
အဝဵုဟီုဂှ် တုပ်ပၟာထ္ၜိုဟ်ဍာ်ကီုရ၊ တ္ၚဲဏံဝန်ဇၞော် တ္ၚဲယးစိုပ်ထံၚ်ဂှ် ပြဟ်ပြေဟ်လောန်သြန်ရ၊ ဒၞါဲဏံ ဟီုပရောဃေန်ညောအ်ညိရ၊ အခိၚ်ညးတေံ က္တဵုဒှ်ဝန်ဇၞော်ကၟိန်ဍုၚ်ဂှ် အာဝေၚ်ဍုၚ်သၚ်ကပေါဝ် ဝန်ဇၞော်ဍုၚ်ညးတံ ဒုၚ်တၠုၚ်ပ္တိုန်ဂုဏ်စရာဲ ရှေ်သှေ် နကဵုကရောၚ်ပၞာန်ဒပ် ပ္ဍဲသၞာံ (၂၀၀၂) နွံကီုလေဝ် ကာလစိုပ်သၞာံ (၂၀၁၉) ညးတေံ ဗၠးတိတ်နူထံၚ် မံၚ်ပ္ဍဲသ္ၚိဂှ် ခြာဟွံလအ် အာလွဳယဲ ပ္ဍဲဍုၚ်သၚ်ကပေါဝ်ရ၊ သမ္ဘာညးတေံ ဒံက်တာဃေန်ဝေန်ယှိုဲ ကေုာံ ကောန်ဇာတ်ညးတေံ မုက်မတ် ဟွံရာၚ်ဆာဲ ညာတ်ဒး ထေက်ကဵု ဒးကလိဂွံ သံဝေဂကွေံရ၊ သတ်ဘုံလောကဏံ အခိၚ်အဝဵုနွံတှေ် မွဲဗီု၊ အဝဵုဟွံမွဲတှေ် က္တဵုဒှ် မွဲဗီုပၠန်ရသွံ။
မွဲအခိၚ်တေံ ဗိုလ်နေဝေန်၊ ဗိုလ်ဃေန်ညောအ် ယၟုဒယှ်ပြာကတ်ဒၟံၚ် ပ္ဍဲ TV ကီုလေဝ် တ္ၚဲဏံ ဘဝညးတံ ပြံၚ်လှာဲအာအိုတ်ရ၊ ဟိုတ်နူအဝဵုတုဲ အခိၚ်ဂွံအဝဵု ကၠောန်လဝ်ပွဗၠေတ်မှာတံဂှ် ဍေံဍံၚ်ဗက်အာ ညံၚ်ရဴသၠာကွဳ မကၟောဗက်ဒၟံၚ် လၟာ်ဇိုၚ်ဂၠဴကီုရ၊ ရံၚ်ကဵုဓဝ်ဗုဒ္ဓ “အနိစ္စ ဒုက္ခ အနတ္တ” ဂှ်မ္ဂး အရာအိုဿီုဂှ် ဟွံဗိုန်, ဒဒိုက်,ဟွံဂွံအလဵုအသဳ ကွေံရောၚ်သွံ။
နိဿဲ –
သူရိယနေဝန်း Vol.l.No 241 (2019)
အ္စာကၞေဟ် က္လေၚ်ကၠာဲဘာသာ

နာဲခပဝ်

ကြဴနူကဵုဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ထိၚ်ကေတ်အဝဵု ပ္ဍဲစၟတ်တ္ၚဲ (၁) ဂိတုဖေဖဝ်ဝါရဳတုဲဂှ်တှေ် စပ်ကဵုအကာဲအရာ ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ် ကလိဂွံလဝ် ညိညတံဂှ် ကလေၚ်လီုလာ်အာရ။ သာ်လဵု သ္ဂောံက္လေၚ်ဂွံ ပရေၚ်ၜိုဟ်လလံဝွံရော? ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံဂှ် ဍေံတံ ထ္ၜးဟိုတ်ကဵု သွဟ်ပေဲါရုဲမာဲ (၂၀၂၀) လီဠာန်လဝ် ဂးတုဲ ထိၚ်ကေတ်အဝဵု၊ ဒက်ပတန်ပတိုန် ကံၚ်ဇြဳပရေၚ်အုပ်ဓုပ်ကၟိန်ဍုၚ် (SAC) ဂးလဝ် သာ်ဂှ်ရ။ ဗွဲသရုပ်တှေ် ကော်ခဴစ ကံၚ်ဇြဳပၞာန်ရ။ လပါ် ဗော်ဒးဒုၚ်သီထောံအဝဵုတံပၠန်လေဝ် ညးတံအေၚ်ဒုၚ် ဟွံသေၚ်ရ။ အမာတ်ကၠတ်ထဝ် ဒးဒုၚ်ရုဲစှ်လဝ်ဂမၠိုၚ်တံဂှ်တှေ် ညးတံ က္လေၚ်ဒက်ပတန်ပတိုန် ကမ္မတဳသ္ပစၞးကၠတ်ထဝ် (သဳအာပဳအုက်) တုဲ လက္ကရဴဏံ သွက်ဂွံပြိုၚ်ပကာန် ဒစဵုဒစးအာ ကံၚ်ဇြဳပၞာန်တံဂှ် အလဵုအသဳညဳသၟဟ်ကောန်ဂကူ (အေန်ယူဂျဳ) မံက်ဂတဝ်တို်န်မွဲပၠန်ရ။ တုဲပၠန် ပေဲါဗတိုက် ပေဲါပၞာန်တံ က္လေၚ်ဒှ်တိုန် ဗီုပြၚ်တၟိတုဲ လတူပၞာန်ဗၟာတံဂှ် ကောန်ဂကူကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံသၟး ဒစဵုဒစးဟွံသေၚ် ဂကူဗၟာတံလေဝ် က္လေၚ်ဒစဵုဒစးကၠုၚ် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ဇၞော်ကဵုဒြဟတ်ရ။
ကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာဝွံ လၟုဟ်ဂှ် စိုပ်မံၚ်အကာဲအရာ ပၞာန်အပ္ဍဲဍုၚ်တုဲ ယဝ်ရ အကာဲအရာဍေံ ဟွံခိုဟ်တိုန် နူအဏံမ္ဂး သွက်ဂွံဇီုကပိုက်အာ ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် ပရေၚ်မၞိဟ်တံ နွံတဴတၟာဂလိုၚ်ရ။ အကြာဏံဂှ်တှေ် ညးဍုၚ်ကွာန်တံ ဒးချိုတ်အာ တၟာဂလိုၚ်လေဝ် နွံကီုရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ တော်ရံၚ်ကဵု အခိၚ်လောန်ကၠုၚ် ဗၞတ် (၁၀) သၞာံတေံတှေ် အကာဲအရာ ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ဂှ် ဍေံယောၚ်ယာအာ တၟာဂလိုၚ်ရ။ အကြာဏံဂှ်တှေ် နူကဵုဂကောံပညဳပညပ် အရာတက်ကျာ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် (PPST) ဂှ် ဒှ်ဂကောံကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ ဂကောံရပ်လွဟ် (၁၀) ဂကောံ ထပက်လဝ်စၟတ်တဲ (NCA) ရ။ ဒုၚ်သဇိုၚ်လတူ NCA တုဲ စပ်ကဵုပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ် သွက်ဂွံကလေၚ်ဂွံမွဲဝါပၠန်ဂှ် အာတ်မိက်လဝ် နွံရ။ ပ္ဍဲကဵု PPST ဂကောံကောန်ဍုၚ်အရၚ်ရပ်လွဟ် ဗော်သွးဂကူကရေၚ် (KNU)၊ ကံၚ်ဇြဳပၠန်ဂတးဍုၚ်သေံ/ ဒပ်ပၞာန်သေံ (RCSS/SSA)၊ ဗော်ကွးဘာဗၟာ သွက်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳအလုံဍုၚ် (ABSDF) ၊ ဒပ်ပၞာန်ကရေၚ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳ (DKBA)၊ ကံၚ်ဇြဳပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ကရေၚ် (KPC)၊ ဗော်ဗၠးၜးရခေၚ် (ALP)၊ ဂကောံပၠန်ဂတးဗၠးၜးပအိုဝ် (PNLO)၊ ဗော်ပၠန်ဂတးဂကူချေၚ် (CNF)၊ ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ (NMSP) ကဵု ဗော်ဂကူလာဟူ (LDU) တံ ပါလုပ်ရ။ ၜိုန်ရဂကောံ (၁၀) ဂကောံဏံ ပါလုပ် ပ္ဍဲကဵုဒေံါပန်ပှော်ရောၚ် ဟီုကီုလေဝ် ဗော်သွးဂကူကရေၚ်၊ ဗော်ပၠန်ဂတး ဂကူချေၚ်ကဵု ဒပ်ပၞာန်သေံဇၞော်တံဂှ် က္လေၚ်ဒစဵုဒစးမံၚ်ကဵု ကံၚ်ဇြဳပၞာန် ကြဴနူကဵုပၠန်ဂတးဥတုကညၚ်ရ။
မ္ၚးနူကဵု ဗော်ပၠန်ဂတး ဒေံါလဝ်ပန်ပှော်ကဵု ပါလုပ်ပ္ဍဲကဵု NCA တုဲ ဗော်ကောန်ဍုၚ်အရၚ် သ္ကုတ်သၟဝ်ကျာတေံဂှ် က္လေၚ်ပၠန်ဂတးဒၟံၚ်ကဵု ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံရ။ ဂကောံရပ်လွဟ် လပါ်သၟဝ်ကျာတေံလေဝ် ညးတံ ဒက်လဝ်ဗီုပြၚ် မဟာမိတ်ပၞာန်တုဲ ကော်ခဴစ (FPNCC) တုဲ အပ္ဍဲကဵုဂကောံဏံတှေ် ဒြဟတ် ဒပ်ပၞာန်ညးတံ ခိုၚ်ဗိုန်ရ။ ဂကောံရပ်လွဟ် မပါလုပ်တံဂှ်တှေ် ဗော်ဗၠးၜးကချေၚ် ကေုာံ ဒပ်ညးတံ (KIO/KAI)၊ ဒပ်ပၞာန်ဂကူဝ (UWSA)၊ ဒပ်ပၞာန်မိုၚ်လာ (NDAA) ၊ ဒပ်ပၞာန်ကဝ်က (MNDAA)၊ ဒပ်ပၞာန်ဗၠးၜးပလံၚ် (တအာၚ်) (TNLA) ကေုာံ ဒပ်ပၞာန်ရခေၚ် (AA) တံ ပါလုပ်ရ။ ပြဟ်ဟ်ဏံ မ္ၚးနူကဵု ဒပ် ‘ဝ’ တံကဵု ဒပ်ရခေၚ်တံဂှ်တှေ် ဒပ်သှေ်မံၚ်တၞဟ်ဟ်တံဂှ် ဗတိုက်မံၚ် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာရ။ လတုဲ လပါ်သၟဝ်ဏံ ဗော်တဴတက်ကရေၚ်ဍာဲ (KNPP) တံကဵု ဒပ်ပၞာန်ညးတံ (KA) ဂှ် ဗတို်က်မံၚ် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံရ။ နကဵု ကံၚ်ဇြဳပၞာန်ဗၟာတံဂှ်တှေ် ဗော် ကေုာံ ဒပ်ပၞာန် လပါ်ဒေသသၟဝ်ကျာတံ သွက်ဂွံဒေံါပန်ပှော်အလုံဍုၚ်ဂှ် ကော်ဘိက်ရ။ ဆဂး ရဲဂကောံဒေသသၟဝ်ကျာတံ ညာတ်ကေတ်ဂှ် NCA ဂှ် ပၠေၚ်ဝေၚ်အခိၚ်ရောၚ် ညာတ်ကေတ်ရ။ ပ္ဍဲကဵုသၟဝ်သၞောတ် (၂၀၀၈) ဂှ်တှေ် စပ်ကဵု ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ အာတ်မိက်မံၚ် သွက်ဒက်ပတန် ကၟိန်ဍုၚ်ဖေဝ်ဒရေဝ်ကီု တွဵုရးညးကဵုညးကီု ဖန်ကဵုဟွံမာန်ရောၚ် ညးတံ ပတှေ်ကေတ်တုဲ လွဳဒြဟတ် ဗီုဒပ်ပၞာန် ‘ဝ’ မာန်တှေ် ဒေသဇကုကဵုဇကု အုပ်ဓုပ်မာန်ရောၚ် ညာတ်ကေတ်သာ်ဂှ်တုဲ ဟွံလုပ်ဗွိုၚ် NCA ရ။
ဂၠံၚ်ဍာန် NCA ဝွံ ယဝ်ရ စေတနာ အလဵုအသဳဗၟာ အဆက်ဆက်တံ တပ်တးရောၚ်မ္ဂး ပြေပြံၚ်မာန်ရ။ ထပက်စၟတ်တဲတုဲမ္ဂး တက်ကျာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ဖျေံဗီုကၟိန်ဍုၚ် ဍာံပြရောၚ်တှေ် စိုပ်တရဴရ။ ဆဂး ပ္ဍဲကဵုပွိုၚ် (၅) သၞာံတုဲကၠုၚ်တေံဂှ် အလဵုအသဳကီု ဒပ်ပၞာန်ကီု ဟွံတပ်တး လတူကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံရ။ ယဲကပ် Covid ဂှ် သာတုဲ သကာတ်မြဟ်ကၠုၚ်ရ။ အကြာဏံ ပၞာန်တံ သီအဝဵုတုဲ အလဵုအသဳပြိုၚ်ပကာန် အေန်ယူဂျဳ မံက်ရ။ ဒပ်ပၞာန်စဵုဒၞာညးဍုၚ်ကွာန် (ပဳဒဳအာပ်) တံ နဒဒှ်ပၠန်ဂတးဗီုပြၚ်တၟိ မံက်ဂတဝ်တိုန်တုဲ ဗတိုက်မံၚ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန် ဒပ်ပၞာန်ကီု ဗၠာဲသၟိၚ်တံ ပ္ဍဲကဵုဇၟာပ်ပ်ဒၞာဲ ဇၟာပ်ပ်ဍုၚ်ရ။ ဆဂး ကံၚ်ဇြဳပၞာန်တံ ဟွံကော်ဘိက် ပဳဒဳအာပ် တံ သွက်ဂွံဒေံါပန်ပှော် ထပက်စၟတ်တဲ အေန်ဇြဳအေ တုဲ သွက်ဂွံဖတိုက်ဖအးဖအိုတ်ရောၚ် ညာတ်ကေတ်သာ်ဂှ်ရ။ စပ်ကဵုအကာဲအရာဝွံတုဲ ပဋိပက္ခတံ သာ်လဵုလေဝ် အောန်စှေ်မာန် ဟွံသေၚ်ရောၚ်။ မွဲသာ်ပၠန် ညးထပက်လိက်ကသုက် အေန်ဇြဳအေ တံလေဝ် ပ္ဍဲကဵုမွဲအခိၚ်တေံလေဝ် အေန်ဇြဳအေ ဂှ် စကာဟွံဂွံရ။ လၟုဟ်ပၠန်၊ အေန်ဇြဳအေ ဂှ် က္လေၚ်စကာဂွံမံၚ်ဏီဟာ?။
သွက်ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ် အလုံဍုၚ်ဂှ် မ္ၚးကဵုဂၠံၚ်တရဴ အေန်ဇြဳအေ တုဲ သွက်ဂွံ ဒးဂၠာဲသွဟ် ဗီုပြၚ်တၞဟ်ဟ်တံ ထေက်ရောၚ်။

အံက်သာ (တံၚ်ပရၚ်)

နိဿဲ-BBC

ကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာ ကြဴနူသီအဝဵုတုဲ ပ္ဍဲရုၚ်ကုလသမဂ္ဂ သွက်သ္ဂောံကေတ်တာလျိုၚ် ကလုတ်စၞးဍုၚ်ဗၟာဂှ် နူကဵုအလဵုအသဳမၚ်ဍုၚ် (ဝါ) အလဵုအသဳကံၚ်ဇြဳပၞာန် ဥုအံၚ်ဒူရိၚ်ကီု အလဵုအသဳညဳသၟဟ်ကောန်ဂကူ (အေန်ယူဂျဳ) ဥုဂျဝ်မဵုထောန်ကီု မၞိဟ်စၞး ညးကဵုညးပတိုန်လဝ်ယၟု ကုညးအုပ်ကာနာနာ ကုလသမဂ္ဂ အာန်တိုဝ်နဳယိုဝ် ဂူတာရေတ်သ် သီုၜါအလဵုအသဳရ၊ အခိၚ်လၟုဟ်ဏံ ကုလသမဂ္ဂလေဝ် အဃောကၠောန်သ္ပဒၟံၚ် သ္ဘၚ်သဳကၠဳဇၞော် ကၠောံသၞာံ ပ္ဍဲရုၚ်ဇၞော်ကုလသမဂ္ဂ ဍုၚ်နယျူယံက်၊ ကၟိန်ဍုၚ်အမေရိကာန်ရ။
ပ္ဍဲကဵုသ္ဘၚ်သဳကၠဳဇၞော်ဏံဂှ်လေဝ် ဒက်လဝ်ကဝ်မတဳ စၟဳစၟတ်ဍာ်ဒ္ကေဝ် Credentials Committee နူကဵုညးစၞး (၉) ဍုၚ်ရ သွက်သ္ဂောံရုဲစှ်သ္ပဒတန် ကလုတ်ကုလသမဂ္ဂ စၞးဍုၚ်ဗၟာဂှ် အကြာဂိတုနဝ်ဝေမ်ဗာအိုတ် ဒဳဇြေမ်ဗာမံက်မ္ဂး သ္ဂုတ်သွာတ်မံက်တိတ်ကၠုၚ်မာန်တုဲ ညးဂှ် ဂွံဒုၚ်ရုဲ ဒှ်ကလုတ်စၞးဍုၚ်ဗၟာရောဂှ် အလုံဂၠးတိမွဲ စိုတ်လုပ်စဒၟံၚ်အိုတ်ရ၊ ဗွဲတၟေၚ် ကောန်ဍုၚ်ပိုဲတံ သာတုဲစိုတ်လုပ်စ မိက်ဂွံတီဒၟံၚ် သွဟ်အိုတ်ရ။

အကာဲအရာပစ္စုပ္ပန်

အတိုၚ်လၟေၚ်သၞောဝ် ကုလသမဂ္ဂဂှ်ရ လုကဴပရေၚ်ရုဲစှ်သ္ပဒတန် နူကဵုကဝ်မတဳစၟဳစၟတ်ဍာ်ဒ္ကေဝ်Credentials Committee ဟွံမံက်ကၠုၚ်ဏီမ္ဂး ညးမကေတ်ကၠုၚ်တာလျိုၚ် နကဵုစၞးဍုၚ်ဗၟာတြေံ ဥုဂျဝ်မဵုထောန်ဂှ် နဒဒှ်ကလုတ်ကုလသမဂ္ဂစၞးဍုၚ်ဗၟာ တိုန်စိုပ်ဒၟံၚ် သ္ဘၚ်သဳကၠဳရ၊ ဆ္ဂး ဥုဂျဝ်မဵုထောန်ဂှ် နူကဵုပၞာန်တံ စထိၚ်ကၠေံအဝဵုတုဲ ညးတေံ ဟွံဒတူလိုၚ် လ္ပာ်အလဵုအသဳကံၚ်ဇြဳပၞာန်တုဲ ညးတေံဒတူလိုၚ်ဒၟံၚ် လ္ပာ်အလဵုအသဳညဳသၟဟ်ကောန်ဂကူ (အေန်ယူဂျဳ) ရ၊ ၜိုန်ရညးတေံတိုန်ဒၟံၚ် သ္ဘၚ်သဳကၠဳကီုလေဝ် ညးတေံ ဟွံဟီုဂလာန် သြဝါဒရ၊ ပ္ဍဲသ္ဘၚ်သဳကၠဳဏံ နဒဒှ်ကလုတ်ကုလသမဂ္ဂ စၞးဍုၚ်ဗၟာ နူကဵုအလဵုအသဳမၚ်ဍုၚ် (ဝါ) အလဵုအသဳကံၚ်ဇြဳပၞာန်တံ ၜိုန်ရညးတံအာတ် မိက်ပတိုန်လဝ် ညးစၞးညးတံ ဥုအုၚ်ဒူရိၚ် (ဦးအောၚ်သူရိန်) ကီုလေဝ် အတိုၚ်လၟေၚ်သၞောဝ် ကုလသမဂ္ဂဂှ်ရ ဥုအုၚ်ဒူရိၚ် ဟွံဂွံအခေါၚ်တိုန်စိုပ်ရ။

ပရေၚ်ဍုၚ်ဗၟာ အကာဲအရာကတဵုဒှ်မာန် (၄) ဗီု

ဆေၚ်စပ်ကဵု ပရေၚ်ရုဲစှ်သ္ပဒတန် ကလုတ်ကုလသမဂ္ဂ စၞးဍုၚ်ဗၟာ သွက်ဂွံကတဵုဒှ်မာန် နွံ (၄) ဗီုတုဲ ပ္ဍဲကဵုပန်ဗီုဂှ် မွဲဗီုဟွံသေၚ်မွဲဗီု ဒှ်ကၠုၚ်မာန်ရောၚ်။

(က) ဒုၚ်တဲသ္ပသမ္တီ ညးစၞး (အေန်ယူဂျဳ) အာတ်မိက်လဝ်

ဒစဵုဒ္စး ပရေၚ်ပၞာန်ထိၚ်အဝဵုတုဲ ဒတူလိုၚ် လ္ပာ်အလဵုအသဳညးဍုၚ်ကွာန် မရုဲစှ်ပတိုန်လဝ် နကဵုမာဲဂှ် မွဲဒမြိ်ပ်ပ္ဍဲကဵုဝၚ်သ္ဘၚ်သဳကၠဳဇၞော် ကုလသမဂ္ဂ သာဓက ကေၚ်နွံကၠုၚ်လဝ်ရ၊ ပ္ဍဲကဵု (၁၉၉၀) တေံ ပ္ဍဲဍုၚ်ဟေဒဳ ပၞာန်ထိၚ်အဝဵုတုဲ ပ္ဍဲသ္ဘၚ်သဳကၠဳဇၞော်ကုလသမဂ္ဂ ဟွံပသမ္တီကဵု အလဵုအသဳပၞာန်ဟေဒဳ ဖျေံကၠုၚ်လဝ်သ္ဂုတ်သွာတ် နွံကၠုၚ်လဝ်ရ၊ ပ္ဍဲကဵုသၞာံ (၁၉၉၇) ဂှ်လေဝ် ဍုၚ်ဇြဳယျာရာလဳယျောန် ပၞာန်ထိၚ်အဝဵုတုဲ ပ္ဍဲသ္ဘၚ်သဳကၠဳဇၞော်ကုလသမဂ္ဂဂှ် သ္ပကၠုၚ်သမ္တီ ရုဲစှ်ကၠုၚ် ညးစၞးအလဵုအသဳ ဒးဒုၚ်တးပဲါဂှ်ရ၊ တုဲပၠန် ပ္ဍဲကဵုသၞာံ (၂၀၀၇) ဂှ်လေဝ် တးပဲါထောံ အ လဵုအသဳဒဳမဵုကရေဇြဳတုဲ ပရေၚ်ထိၚ်အဝဵု ပ္ဍဲဍုၚ်ဟောန်ဒူရာပ်သ်ဂှ် ဟွံဒုၚ်တဲထံက်ဂလာန်ရောၚ်ဂှ် ဖျေံကၠုၚ်သ္ဂုတ်သွာတ် ပ္ဍဲသ္ဘၚ်သဳကၠဳဇၞော် ကုလသမဂ္ဂ ကေၚ်နွံကၠုၚ်လဝ်တုဲ ပ္ဍဲကဵုသ္ဘၚ်သဳကၠဳဇၞော် ကုလသမဂ္ဂအလန်ဏံလေဝ် ပရေၚ်သ္ပဒတန် လ္ပာ်ညးစၞး (အေန်ယူဂျဳ) အာတ်မိက်လဝ် ဥုဂျဝ်မဵုထောန် ကာလဒှ်လေဝ် ဒှ်မာန်ရောၚ်။

(ခ) ဒုၚ်တဲသ္ပသမ္တီ ညးစၞးအလဵုအသဳမၚ်သ္ၚိ (ကံၚ်ဇြဳပၞာန်) အာတ်မိက်လဝ်

ပရေၚ်ပသမ္တီ ညးစၞးအလဵုအသဳမၚ်သ္ၚိ (ကံၚ်ဇြဳပၞာန်) ဂွံဒှ်ကၠုၚ်မာန် အကာဲအရာအောန်ဒၟံၚ်ရောၚ်ဂှ် သာ်ဏံ နူကဵုဂ ကောံ SAC-M တံ ဟီုပါ်ပဲါလဝ်ရ၊ ဆေၚ်စပ်ကဵု ပရေၚ်ပၞာန်ထိၚ်အဝဵု ကလေၚ်ကတဵုဒှ် ပ္ဍဲဍုၚ်ဗၟာအလန်ဏံဂှ် ပ္ဍဲကဵုသ္ဘၚ်သဳကၠဳ SAC-M ဂှ် ဒးဒုၚ်ပျုတ်ဗ္ဒေက် ဇၞော်ကဵုဇြဟတ် ဂွံဆဵုကေတ်လဝ်ရ၊ ပရေၚ်ကၟာတ်စဵုဒၞါ သွံလွဟ်ကဵုဍုၚ်ဗၟာ ညံၚ်သ္ဂောံဒှ်ကၠုၚ်ဂှ် စပ္တံနူဍုၚ်ကြုက်၊ ရုယှာတံ ဟွံသ္ပဟွံဂွံ မ္ဒးသ္ပဟေၚ်ရောၚ်၊ ပ္ဍဲကဵုသ္ဘၚ်သဳကၠဳဂှ် ၜိုန်ရေၚ်တၠုၚ် ကၠောန်သ္ပဟွံဂွံကီုလေဝ် ပရေၚ်သ္ပဏာဒတန် သ္ဂုတ်သွာတ်ကောံဓရီုဂှ် ယဝ်ရပါ်ပဲါ သ္ၚဳဂၠိပ်အးအးမ္ဂး ဆန္ဒပၟိက်ဍုၚ်ဗွဲမဂၠိုၚ်တံဂှ် ဒစဵုဒ္စး ဟွံထံက်ဂလာန် ဟွံဒုၚ်တဲရောၚ်ဂှ် ကၠးဒၟံၚ်ရောၚ်၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ပ္ဍဲကဵုရုဲ ညးစၞးဂှ် ယဝ်စိုပ်ကၠုၚ် က္ဆံၚ်ဒးပါ်မာဲမ္ဂး ညးစၞးနူလ္ပာ်အလဵုအသဳကံၚ်ဇြဳပၞာန်တံ အာတ်မိက်ပတိုန်ထ္ၜးလဝ်ဂှ် ဂွံဒှ်ကၠုၚ်ဂှ် ဒှ်ဟွံမာန် သာ်ဏံ SAC-M တံ ဟီုဂးပါ်ပါဲလဝ်ရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ပရေၚ်ဒုၚ်တဲ သ္ပသမ္တီ ညးစၞးအလဵုအသဳမၚ်သ္ၚိ (ကံၚ်ဇြဳပၞာန်) အာတ်မိက်လဝ်ဂှ် ဒှ်မာန်ဟီုကၠာလေဝ် သွက်ဂွံဒှ်ဂှ် အောန်ဒၟံၚ်ရောၚ်။

(ဂ) ပရေၚ်သ္ပသမ္တီ ညးစၞးကလုတ်ဂှ် ဟွံဖျေံသ္ဂုတ်သွာတ်တုဲ ဖျုဲဏာဂတ

ပရေၚ်သ္ပသမ္တီ ညးစၞးကလုတ်ဂှ် ဟွံဖျေံသ္ဂုတ်သွာတ်မွဲသာ်တုဲ ပြံၚ်ဖျုဲဏာဂတတေံဏောၚ် ယဝ်ဒှ်သာ်ဏံမ္ဂး ညးမဒှ်ဒၟံၚ် ညးစၞးပစ္စုပ္ပန်ဂှ်ဟေၚ် ဆက်ကေတ်အာတာလျိုၚ်လေဝ် ဒှ်မာန်ရောၚ် SAC-M တံ သ္ဂးရ၊ အဓိပ္ပဲါဍေံဂှ် ဥုဂျဝ်မဵုထောန်ဂှ်ဟေၚ် ဆက်ဒှ်အာ ညးစၞးဍုၚ်ဗၟာရ၊ ဟွံဖျေံသ္ဂုတ်သွာတ်မွဲသာ် ပြံၚ်ဖျုဲဏာတ္ၚဲ ဗီုဟီုလဝ်ဒၟံၚ်လၟုဟ်ဏံဂှ် ပ္ဍဲကဵုသၞာံ (၁၉၉၇) တေံ ပရေၚ်ပရောကိစ္စ ဍုၚ်အာဖဂါန်နိသ်ဒါန် သၞာံတာလဳဗါန်တံ သီဂွံအာ ဍုၚ်အာဖဂါန်ဂှ် ကေၚ်ဖျုဲကၠုၚ်လဝ်နွံရ၊ ပ္ဍဲအခိၚ်ဂှ် နကဵုကလုတ်ကုလသမဂ္ဂဂှ် ညးစၞးအာဖဂါန်တြေံဂှ်ပၠန် ဆက်ဒှ်အာ ကလုတ်ကုလသမဂ္ဂရ။

(ဃ) ကလုတ်စၞးဍုၚ်ဗၟာဂှ် ညးမွဲလေဝ် ဟွံကဵုဒၞဲါတုဲ ဖျုဲဏာဂတ

ဗီုဏံဂှ် ဝေါဟာသုၚ်စောဲ ပ္ဍဲကုလသမဂ္ဂ empty seat ဒှ်အာခုၚ်သၠး ကော်ခဴစရ၊ အကာဲရာဏံဟီုမ္ဂး ကလုတ်ကုလသမဂ္ဂ စၞးဍုၚ်ဗၟာဂှ် ညးလဵုမွဲလေဝ် ဟွံကဵုအခေါၚ်လုပ်ကေတ်ဒၞဲါတုဲ ဂွံအဓိပ္ပဲါ ပတိတ်ထောံနူခုၚ်ရ၊ ဗီုပြၚ်ဏံဂှ် သွက်ဂွံဒှ်အောန်တဴရ၊ ဒှ်ဟွံမာန်ဂှ် လေဝ် ဂကောံ SAC-M တံ ပါ်ပဲါလဝ်ရ၊ သ္ဂုတ်သွာတ်ပွမနုက်ပတိတ်ထောံ ဍုၚ်မွဲမွဲဍုၚ် နူကဵုဂကောံဂှ် ဖျေံသ္ဂုတ်သွာတ်ဟွံဂွံဂှ် ဒှ်သ္ဇိုၚ်ပဋိဉာဉ် ဂကောံဇၞော်ကုလသမဂ္ဂရ၊ ဖံက်ပကဝ်ထောံ ပဋိဉာဉ်တုဲ နူကဵုသ္ဘၚ်သဳကၠဳဂှ် ဖျေံသ္ဂုတ်သွာတ်ဟွံသေၚ်ဂှ်လေဝ် SAC-M သ္ဂးရ။
ၜိုန်ရဒှ်သ္ဇိုၚ်ပဋိဉာဉ်ဂကောံကီုလေဝ် ပ္ဍဲသ္ဘၚ်သဳကၠဳဇၞော် ကုလသမဂ္ဂ ဝၚ်ကေၚ်နွံကၠုၚ်လဝ် မွဲဝါရ၊ ပ္ဍဲကဵုသၞာံ (၁၉၉၇) တေံ ပရေၚ်ကိစ္စ ဍုၚ်ခမေန်(ကာံဗဝ်ရဳယျာ)တေံ မဒှ်ရ၊ သ္ဂုတ်သွာတ်သ္ပဒတန် ညးစၞးဂှ် ပြံၚ်ဖျုဲထောံအခိၚ်တုဲ ဒၞဲါခုၚ် ဍုၚ်ခမေန်(ကာံဗဝ်ရဳယျာ )ဂှ် ညးဂှ် ဟွံကဵုဒၞဲါရ၊ အတိုၚ်ကသပ် ကဝ်မတဳစၟဳစၟတ်ဍာ်ဒ္ကေဝ် Credentials Committee တံ ပတိုန်ထ္ၜးဂှ် ပ္ဍဲသ္ဘၚ်သဳကၠဳဂှ် ညးဂမၠိုၚ် ဒုၚ်တဲတုပ်စိုတ်ရ၊ သၞာံဂတဂှ် ပြသၞာဍုၚ်ခမေန်ပြေပြံၚ်အာတုဲ က္ဍိုပ်ပြိုၚ်ပ္ကာန်ၜါက္ဍိုပ်ဂှ် ပံၚ်ကောံညးသ္ကံတုဲ ဒက်အလဵုအသဳမာန်ကၠုၚ်ရ၊ ကာလဂှ်မှ ဂွံအခေါၚ်ဂ္ဇအ်ခုၚ်ကလုတ် စၞးဍုၚ်ခမေန်ရ။

သက်သဳသာဓကခုၚ်သၠး empty seat ပ္ဍဲကုလသမဂ္ဂမွဲပၠန်ဂှ် ပရေၚ်ပရော အာဖရိကသၠုၚ်ကျာရ၊ ပြသၞာကယျာန်ဓဝါတ် ပြိုၚ်အာတ်မိက်ပတိုန်ထ္ၜး ပဒတန်ညးစၞးလေဝ် ဟွံသေၚ်ရ၊ ဟိုတ်နူကဵုသ္ပလဝ်ဒတန် သုၚ်စောဲဥပဒေ ပရေၚ်ပါ်ခြာ မၞိဟ်ဗု၊ မၞိဟ်ဗ္စံက်တုဲ ညံၚ်ဟွံဂွံသ္ပဒတန်မၞိဟ်စၞး အလဵုအသဳမၞိဟ်ဗု အာဖရိကသၠုၚ်ကျာဂှ် ကဝ်မတဳစၟဳစၟတ်ဍာ်ဒ္ကေဝ် Credentials Committee တံ ကဵုကသပ် ပ္ဍဲသ္ဘၚ်သဳကၠဳတုဲ ပ္ဍဲသ္ဘၚ်သဳကၠဳဂှ် ဒုၚ်တဲပဒတန် တုပ်စိုတ်ရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ အာဖရိကသၠုၚ်ကျာ ပ္ဍဲကုလသမဂ္ဂဂှ် ဟွံဂွံအခေါၚ်ဂ္ဇအ်ခုၚ် ခုၚ် သၠးကၠုၚ် လအ်ပွိုၚ် (၂၀) သၞာံရ။

သရုပ်

သရုပ်ကၠေံမ္ဂး ပ္ဍဲကဵုပေဲါပၠံၚ်ခုၚ်ကလုတ် စၞးဍုၚ်ဗၟာ ပ္ဍဲကုလသမဂ္ဂဂှ် ကဝ်မတဳစၟဳစၟတ်ဍာ်ဒ္ကေဝ် Credentials Committee တံ စၟဳစၟတ်ဍာ်ဒ္ကေဝ်ဏောၚ်၊ ပါ်ပါဲသ္ၚဳဂၠိပ်ဏောၚ်၊ သ္ဂုတ်သွာတ်တံဂှ် မံက်တိတ်ကၠုၚ် နူကဵုသ္ဘၚ်သဳကၠဳဂှ် မွဲမွဲသာ်ဏောၚ်၊ ဍုၚ်မွဲမွဲ ပရေၚ်ဒစဵုဒ္စး နူညးစၞးဍုၚ်မွဲမွဲ မံက်ကၠုၚ်မ္ဂး စဵုကဵုသ္ဒးပါ်နကဵုမာဲပၞုက် ဒှ်ကၠုၚ်မာန်ဏောၚ်ဂှ် နူကဵုဂကောံ SAC-M တံ ပါ်ပဲါလဝ်ရ၊ ပ္ဍဲကဵုဗီုကတဵုဒှ်မာန် ပန်ဗီု ပန်ဂကူ အတိုၚ်မချူဓမံက်လဝ် ဗွဲလ္တူတေံဂှ် ဗီုကဵုတၚ် (က) ဒုၚ်တဲသ္ပသမ္တီ ညးစၞး (အေန်ယူဂျဳ) အာတ်မိက်လဝ်ဂှ်ကီု၊ ဗီုကဵုတၚ်(ဂ) ပရေၚ်သ္ပသမ္တီ ညးစၞးကလုတ်ဂှ် ဟွံဖျေံသ္ဂုတ်သွာတ်တုဲ ဖျုဲဏာဂတတံဂှ်ကီု မွဲဗီုဟွံသေၚ်မွဲဗီု ဒှ်စမာန်ဂၠိုၚ်တုဲ သှေ်တဴဗီုဂှ် ဂွံဒှ်ဟွံလောဲရောၚ် နူကဵုဂကောံ SAC-M တံ ပါ်ပဲါလဝ်ရောၚ်။

နာဲဟံသာ

“ဝေၚ်ပၞာန်မ္ဂး ဒးကၠိုဟ်ပြယာဲ၊ ဝေၚ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်မ္ဂး ဒးကၠိုဟ်စၞာဲ”
ဟွံတီပြယာဲ ဟွံတီစၞာဲမ္ဂး ဒးကျညးဟေၚ်ဂှ် အ္စာပရေၚ်ပၞာန်၊ အ္စာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တအ် ဟီုလဝ်နွံ၊ ပ္ဍဲအရာဝေၚ်ပၞာန်ဂှ် လုပ်လ္ပာ်လက်ကရဴမ္ဂး ဒးဘလ္ပာ်ဂတ၊ ဒၞါဲသၞဟွံခယျ။
အခိၚ်ဍေံဟွံခယျဂှ် ရုဲတုဲဗ္တိုက်၊ အခိုက်ဗီုဏံ နွံမံၚ်ရောၚ်ဂှ် မၞိဟ်ဗွဲမဂၠိုၚ် တီမံၚ်ရ၊ သရာဲပၞာန်ကွတ်တဲ ၜိုတ်လဵုစောန်န် ကၠိုဟ်ပြယာဲသၞအောန်၊ သတိအောန်မ္ဂး ဒးကျသၞဟေၚ်ရ။
ဗညာဓရာံ၊ ဗညာလ္ဂန်အိန်တအ် ကွတ်တဲစောန် ဗွဲမလောန်ကၠာလေဝ် ဂွံဒးကျအာဗၟာဂှ် ဟိုတ်နူတီကၠိုဟ် ပြယာဲသၞ အောန်အာရရောၚ်၊ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်လေဝ် သာ်ဂှ်ကီုရ။
အခိၚ်ကာလ ဨကရာဇ်ဗၟာမေန်ဃံၚ် ဇက်ကၠုၚ် ဗ္တိုက်ဍုၚ်ဟံသာဝတဳတေံ ဒပ်ပၞာန်ဨကရာဇ် ရာဇာဓိရာဇ် ကုတ်ထပိုတ်ဂွံဂၠံၚ်ဍာန် ပလံၚ်ဇွောံမတုဲ သၞတအ်ကြေပ်ကၠုၚ်မ္ဂး ဟီုဂးတက်ကျာ ဒေါံပန်ပှော် ဒက်ပ္တန်ဓရ်ၜိုဟ်လလမ် ကေၚ်နွံကၠုၚ်၊ သွက်ဂွံကလေၚ်စဴဇူ ပဠေဝ်ပဠေတ် ပကောံဇြဟတ်တုဲ ကၠုၚ်ဗ္တိုက်ပၠန် ကေၚ်နွံကၠုၚ် ၜါပိဝါဂှ် ဒှ်စၞာဲရရောၚ်။
ဝၚ်အတိက် နူသ္ၚောဲသ္ၚောဲတေံဂှ် ယဵုယိုက်လဝ်မ္ဂး ဇြိုၚ်သွက်ဇကုတုဲ ဆက်တရဴလဇုဲလဇမာန် ဒုၚ်ကေတ်သာ်ဂှ်မ္ဂး ဒးအလီထပ်တုဲ ထပ်ပၠန်ရောၚ်၊ လ္ၚတ်ဝၚ်ဂှ် ကေတ်ဒၠေါံဗ္တောန် ပ္ဍဲဝၚ်ရ။
“ဝၚ်အတိက်တအ်ဂှ် သွက်ဂွံရပ်လဝ် ကိုန်ဂစိုတ်ဟွံသေၚ်” တီဒၟံၚ်ဒၞက်မ္ဂး ဝေၚ်ပါဲလေဝ်ဒး သီုဗၠးဘဲသၞ သီုကေတ်ပေါဲအံၚ်ဇၞး ဂွံမာန်ရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ တဲဍိုန် ပ္ဍဲပရေၚ်ပၞာန် ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ပြိုၚ်ပ္ကာန်ကၠုၚ်ဒၟံၚ် (၆၀) သၞာံပြၚ်ၚ်ဏအ် အလဵုအသဳဗၟာတအ် ကေၚ်ကၠောန်ကၠုၚ် ဗီုလဵုရောဂှ် ပိုဲဒးကလေၚ်ရံၚ် ဒးကတ်လ္ၚတ် ဒးတီလဝ်စၞာဲ- ပြယာဲ ဍေံတအ်ထေက်ရောၚ်။
ပ္ဍဲဝၚ်ဂတမတ် ပစ္စုပ္ပန်ဏံ ယဝ်ကလေၚ်ရံၚ်အာ ပရေၚ်တက်ကျာ ဒက်ပ္တန်ဓရ်ၜိုဟ်လလမ်ဂှ်မ္ဂး ဂွံဆဵုကၠုၚ် သာ်ဝွံရ၊ ကၟိန်ဍုၚ်ပိုဲ ဂွံသၠးပွးတုဲ ပ္ဍဲတံသၞာံ (၁၉၄၉) တေံ ဒပ်အလဵုအသဳဗၟာကဵု ဒပ်ကရေၚ်တအ် ဒှ်ဒၟံၚ်ပေါဲဗ္တိုက် ဇိုၚ်ဍုၚ်လ္ဂုၚ် ပ္ဍဲဍုၚ်အၚ်စိၚ်ဂှ် ပရေၚ်ဆဵုဂဗတက်ကျာ ကေၚ်နွံကၠုၚ်မွဲဝါရ။
အခိၚ်ပေါဲဗ္တိုက် ထတ်ကါတ်ဒၟံၚ်ဂှ် ကရေၚ်တအ် သီဂွံလဝ် ဍုၚ်အၚ်စိၚ်ဂှ် နူအလဵုအသဳဗၟာ ကော်တက်ကျာတုဲ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ကရေၚ် “သဝ်ဗဥူဂျဳ” ကေုာံ သ္ကအ်ညးလ္ၚဵု အာဆဵုဂဗရ၊ “သဝ်ဗဥူဂျဳ”တအ် အခိၚ်စိုပ်ဒၟံၚ် ဍုၚ်လ္ဂုၚ် တက်မံၚ်ကျာ ကုသၟိၚ်ဗၟာတအ်ဂှ်…
“ဒပ်ပၞာန်ဗၟာ ဆုဲလုပ်ကေတ်ဒၞါဲ ကုန်သၠုၚ် ဝေၚ်ပၞာန်ခိုဟ် ဂွံစေဝ်လ္တူမာန်တအ်ရ”
ဒပ်ကရေၚ်တအ် သ္ဂောံဒၞါပန်ဂှ်လေဝ် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဇကုစိုပ်မံၚ် အကြာဗွိုၚ်ဗၟာ(သၞ) တုဲ ဖေက်ဒှ်အန္တရာဲကုညးတအ် ဒးအေၚ်ဒုၚ်လဝ်ရ။
အခိၚ်တက်ကျာဂှ် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဗၟာတအ် အာတ်မိက် ကဵုဒပ်ပၞာန်ကရေၚ် ဖျေံလွဟ်တုဲ လ္ပာ်ကရေၚ် ဒုၚ်တဲဟွံမာန် ဟွံပြေပြံၚ်ရ၊ အခါဂှ် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ကရေၚ်တအ် မိက်ဂွံကလေၚ်စဴလေဝ် ဗၟာတအ် ဟွံကဵုအခေါၚ်ရ။
ခက်ခုဲ ဒှ်ဂွံ (၃-၄) တ္ၚဲတုဲ “သဝ်ဗဥူဂျဳ”ကုရဲညးတအ်ဟီု သွက်ဂွံဖျေံလွဟ်ဂှ် ညးတအ်ဒုၚ်တဲ၊ ပရေၚ်ဏံဂှ် ဒးစဴသောၚ်က္လးကဵု ညးဂမၠိုၚ် ညံၚ်ဂွံဒုၚ်တဲရောၚ်တုဲ ဗၟာတအ် ကဵုအခေါၚ်စဴရ။
ဗၠးတိတ်နူဗွိုၚ်ဗၟာ စဴစိုပ်ဗွိုၚ်ဇကု ဖျေံဗီုသွက်ဂွံဗ္တိုက်ပၠန်ဂှ် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတအ် ဂွံထောံဒၞါဲကုန်သၠုၚ် သွက်ဝေၚ်ပၞာန်ခိုဟ်တအ်ဂှ်တုဲ ကရေၚ်ဗ္တိုက်ဟွံမာန် ဒးဆုတ်ပါဲတိတ် နူဍုၚ်အၚ်စိၚ် ကေၚ်ဒှ်ကၠုၚ်ရ။
ပ္ဍဲပေါဲရုဲမာဲ (၁၉၅၂) အလဵုအသဳ (ဖဆပလ) “ဥူနု”က္ဍိုက်ပ် ရန်ကဵုရဲပၠန်ဂတးတအ် ညံၚ်ဂွံပါလုပ် ပ္ဍဲဗွိုၚ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳ၊ ဇြဟတ်ပၠန်ဂတး သ္ဂောံဍိုန်ဇြစှေ်အာတုဲ ပူဂဵုဆက်စပ်ဒၟံၚ် ကုပၠန်ဂတးရပ်လွဟ်ဂှ်လေဝ် ကဵုအခေါၚ်လုပ်ပြိုၚ်ရုဲမာဲကီုရ။
နူဂကောံပၠန်ဂတး ဗၠးၜးကောန်ဂကူမန်ဂှ် “နာဲယှိုဲကျေန်” ဇာတိကွာန်ကအ်ဗိန် လုပ်ပြိုၚ်ရုဲမာဲ ပ္ဍ္ဍဲပွိုၚ်ဍုၚ်ကအ်ကြိက်ဂှ် ဇၞးအာမာဲရ၊ ညးတအ် ခယျမံၚ် အလဵုအသဳ (ဖဆပလ) အပ်ကဵုအဝဵု ထိၚ်ဒဝ် ပၠတရဴဒေသ တိဍာ်မန်ရောၚ်တုဲ မိပ်မြဟ်မံၚ် သီုဂကောံရ။
ခြာဟွံလအ် နူဍုၚ်ကအ်ကြိက်တေံ ဘိက်ကၠုၚ် သွက်ဂွံသ္ပကောံဓရီုနွံတုဲ “နာဲယှိုဲကျေန်”ကုဂကောံသ္ကံရဲ မၞိဟ် (၁၁) တၠ တိုန်အာ ဍုၚ်ကအ်ကြိက်တေံ မိပ်ပ်ရ။
ဂွံၜိုတ် (၁၅) တ္ၚဲဂှ် ဂွံမိၚ်ပရိုၚ် ညးတေံကီု သီုသ္ကအ်ရဲညးတေံ ဗၟာထောံဂစိုတ်ထောံတုဲ ဂကောံညးတေံ နွံပ္ဍဲကအ်ဗိန်ဏအ် ဝိုၚ်ပြးအာအိုတ်ရ၊ (ပရေၚ်ဝွံ ဂွံတီကေတ် နူဒေံ နာဲယှိုဲကျေန်ရ)။
ပ္ဍဲသၞာံ (၁၉၅၇-၅၈) ပၟတ်ပၞာန်ပ္ဍဲဍုၚ် ဂဵုကၠောံထၞာန်ဂၠိုၚ်ကၠုၚ်တုဲ ပ္ဍဲဂကောံအလဵုအသဳ ကြေပ်ဂြတ် လညာတ်ပြးကၠုၚ်ရ၊ အခါဂှ် သ္ကိုပ်ဝန်ဇၞော် “ဥူနူ” လလောၚ်တြး သၠးဒုဟ် ကော်ဘိက်ရဲပၠန်ဂတး သွက်ဂွံလုပ်ကၠုၚ် ပ္ဍဲသၞောဝ် ညးတအ် ပံက်ကဵုအခေါၚ် ဒဳမဝ်ကရေဇြဳ (ပရေၚ်သၠာဲလွဟ်ကဵု ဒဳမဝ်ကရေဇြဳ) ရ။
အခါဂှ် ဗော်ပၠန်ဂတးမန် (ဗော်ပၠတရဴဍုၚ်မန်)၊ ဗော်ပၠန်ဂတးရခေၚ်၊ ဗော်ပၠန်ဂတးပအိုဝ်၊ ဗော် (ပြည်သူ႔ရဲဘော်) တအ် ပတှေ်စှေ်စိုတ်တုဲ လုပ်အာအပ်လွဟ် ကၠောန်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ပ္ဍဲဗွိုၚ်သၞောဝ် ဒဳမဝ်ကရေဇြဳရ။
ညးတအ်ပံက်ဗော် စန်ဒက်ညးဍုၚ်ကွာန်၊ (၁၉၆၀)ဂှ်…လုပ်ပြိုၚ်ရုဲမာဲ ဒၞါဲလ္ၚဵု ဒးဒုၚ်ဘလဠ၊ ဒၞါဲလ္ၚဵု ဒးဒုၚ်လီဠာန်တုဲ ပ္ဍဲဒၞါဲညိညဟေၚ်မာန် ဒၞါဲဗွဲမဂၠိုၚ်ဂှ် ကျကၠုၚ်ရ၊ (၁၉၆၁) ဂှ် ညးစၞးဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တအ် သ္ပကောံဓရီု သဳကၠဳဂၠာဲနဲ ပဠေဝ်သၞောဝ် ညံၚ်ဂွံဒှ်ဍုၚ်ပံၚ်ကောံဇေတ်တ်ရ။
ဂွံလညာတ်တုပ်တုဲ အာပ္တိုန်ထ္ၜး ပ္ဍဲကၠတ်ထဝ် ပ္ဍဲသၞာံ (၁၉၆၂) ဂိတုမာတ်ချ် (၂) မံက်ဂှ် သ္ကိုပ်ပၞာန် “နေဝေန်” သ္ပက္ဍိုပ် သီကေတ်အဝဵုတုဲ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဗော် ဂကူကောန်ဍုၚ်အရၚ်တအ် ဒးဒုၚ်ရပ်ပၠုပ်ထံၚ်ရ။
သ္ကိုပ်ပၞာန်နေဝေန် ကုဂကောံဍေံတအ် သီကေတ်အဝဵုတုဲ ခြာဟွံလအ် ညးဍုၚ်ကွာန်တံ ညံၚ်သ္ဂောံ ဒုၚ်တဲထံက်ဂလာန်ကဵု ဍေံတအ်မာန် ဂၠာဲနဲ ထ္ၜးစေတနာ ဝေၚ်ကၠုၚ်မွဲဗီုပၠန်ရ၊ (၁၉၆၃) ဂှ် ဍေံတအ် ကော်ဘိက် ဂကောံပၠန်ဂတးဂမၠိုၚ် သွက်ဂွံဆဵုဂဗတက်ကျာ ဒက်ပ္တန်ဓရ်ၜိုဟ်လလမ်ပၠန်ရ။
အခါဂကောံဂမၠိုၚ် အာဆဵုဂဗတက်ကျာဂှ် ဂလာန်ဍေံတအ်လ္ၚဵုလ္ၚဵု ၜိုန်ဍာတ်မံၚ်ကၠာလေဝ် ဍေံတအ်ပ္တိတ်လဝ် ကဵုပအပ်လွဟ် လုပ်ကၠုၚ်ပ္ဍဲဗွိုၚ်သၞောဝ်ရောၚ်တုဲ ပရေၚ်တက်ကျာ လီုအာရ၊ ဂကောံဗွဲမဂၠိုၚ်တအ် အခါရကလေၚ်စဴဂှ် ဍေံတအ်ဗလးဒပ် ကဵုကြတ်ပန် ပ္ဍဲဂၠံၚ်ဍာန်လေဝ် နွံကၠုၚ်ရ။
ဂကောံတၞဟ်တအ်စဴအာတုဲ ကၠောံသၞာံ (၁၉၆၄) ဂှ် ဂကောံကံၚ်ဇြဳပၠန်ဂတးကရေၚ် (KRC) “သဝ်ဟာန်တာသာမိုဲ” သ္ပက္ဍိုပ် သီုသ္ကိုပ်ဗိုလ်ဇၞော် “လေန်ထေန်” သ္ကိုပ်မဟာဒပ် (၅) တအ် လုပ်အာပံၚ် ကုအလဵုအသဳပၞာန်ရ။
အခိၚ်လုပ်စိုပ်အာတၟိတၟိတေံ အလဵုအသဳတအ် ကဵုလဝ်အဆံၚ် သီုအခေါၚ်အရာ သၠုၚ်ၚ်ကၠာလေဝ် ဂွံၜိုတ်ၜါသၞာံဂှ် ဗဵုပၞာန် “လေန်ထေန်” ဒးဒုၚ်ပန်ဂစိုတ်တုဲ “သဝ်ဟာန်တာသာမိုဲ”လေဝ် ဒးဒုၚ်ဖျေံ နူအဆံၚ် ဒၞါဲ၊ ကောန်ပၞာန်ညးတအ် ဒးပအပ်လွဟ်တုဲ ပြးဆာဲအာအိုတ်ရ။
ဂကောံဗော်ကမျုနေတ် အလာံဍာဲ “သခေန်သဵု” ဒှ်မံၚ်ဥက္ကဌဂှ် အခိၚ်ဗော်တၞဟ်ဟ် လုပ်တက်ကျာတေံ ညးတအ်ဟွံအာ ဒ္စဵုဒ္စးကၠုၚ်၊ ကြဴဏအ် ရန်ကဵုသွက်ဂွံပံက်တြၚ် ဓရ်ၜိုဟ်လလမ်ဂးတုဲ လုပ်အာဆဵုဂဗ တက်ကျာရ။
“ဥက္ကဌသခေန်သဵု”ကီု သီုရဲဗော်ညးတအ်လ္ၚဵု လုပ်အာဆဵုဂဗ တက်ကျာဂှ် အလဵုအသဳပၞာန် ရပ်ပၠောပ်ထောံထံၚ်တုဲ ဘဝလေဝ်လီု၊ ဗော်လေဝ်ပြး၊ ပၠန်ဂတးညးတအ်လေဝ် ဒးကၠေံအာ နွံကၠုၚ်ရ၊ (၁၉၈၈) ဂှ် ကလိုက်ကၟဵု အလုံဍုၚ်က္တဵုဒှ်ကၠုၚ်တုဲ ဂကောံသ္ကိုပ်ပၞာန် “နေဝေန်”တအ် ဒးစှေ်အာ၊ ဂကောံသ္ကိုပ်ပၞာန်သဝ်မိုၚ်တအ် သီအဝဵု ဒှ်ကၠုၚ်အလဵုအသဳပၞာန်တၟိပၠန်ရ။
ညးတအ် သွက်ဂွံဒၞာဇြဟတ်ကွးဘာ သီုရဲအာတ်မိက် ဒဳမဝ်ကရေဇြဳတအ်မာန် ပေါဲပၞာန်ညံၚ်ဂွံၜိုဟ် ကဵုအခေါၚ်အရာတုဲ ကေတ်ကၠုၚ်ပရေၚ်ဒိုအ်ပန်ပှော် ကုဂကောံရပ်လွဟ် ဂကူကောန်ဍုၚ်အရၚ်တအ်ရ၊ ဗက်အလိုက် ကဵုအခေါၚ် ကုဂကောံရပ်လွဟ် ဂကူကောန်ဍုၚ်အရၚ်တအ် ဗီုဏအ်ဂှ် သွက်ဂွံပရးထောံ ဗော်ကမျူနေတ် (ဗကပ) ညံၚ်ဂွံပြးဆာဲ လီုလာ်အာမာန်၊ မုက်ပၞာန်လေဝ် သ္ဂောံအောန်စှေ်အာကီုတုဲ ဒေသဗွဲမဂၠိုၚ် ၜိုဟ်သြိုဟ်အာ မွဲအံၚ်ရ။
ဆ္ဂး ညံၚ်ဂွံညဳသာ ၜိုဟ်သြိုဟ်အာ ဗွဲအဓာန်မဂၠိၚ်သ္ၚောဲမာန် ပရေၚ်တက်ကျာ သောၚ်ပြသၞာ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂှ် ညးတအ်ဟွံကၠောန်၊ ဝေၚ်ပါဲကၠုၚ်တုဲ ကဵုအခေါၚ်ကၠောန် ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် ပရေၚ်ဖေါအ်ဗြေဝ် ဒေသဟေၚ်ရ၊ ဖန်ကၠုၚ် လ္တူဂကောံပၠန်ဂတးတအ် နကဵုဗီုပြၚ်ဒပ်မၚ်ပယျဵု၊ ဒပ်စဵုဒၞာကွာန်ရ၊ အခိၚ်စဟီုဂး ကိစ္စဒေါအ်ပန်ပှော်တေံဂှ် ဟီုပရေၚ်ဒက်ပ္တန် ဓရ်ၜိုဟ်လလမ်ရ။
ဆ္ဂး ရန်တၟံဍေံတအ်ဍာံဍာံဂှ် လီစၞာဲဝေၚ်ပြယာဲရောၚ်တုဲ ဂကောံပလံၚ် (PSLF)၊ ဂကောံသေံ (SSNA)၊ ဂကောံပအိုဝ် (ရလလဖ) တအ်ဂှ် ဒးဒုၚ်သီလွဟ် နူအခိၚ်ပြဟ်ဟ်ရ၊ ဂကောံကချေၚ် (NDAK) သခုၚ်တိၚ်ယိၚ်က္ဍိုက်ပ်၊ (KDA) မထုနဝ်က္ဍိုက်ပ်၊ ဂကောံသေံ (SSPP/SSA) ၜိုတ်ကဝက်၊ ဂကောံပအိုဝ် (PNO/PNA)၊ ဂကောံကရေၚ်ဍာဲ (ကလလတ)၊ ဂကောံကရေၚ် (DKBA) ကျဝ်တာန်-သာထူကျဝ် က္ဍိုက်ပ်၊ (KPF) သဝ်တမူဟေဝ် က္ဍိုက်ပ်တအ်ဂှ် ဒှ်အာ ဒပ်မၚ်ပယျဵု၊ ဒပ်စဵုဒၞါကွာန်တုဲ သြဇာသဝ်ပၠိုတ်စှေ်အာအိုတ်ရ။
ဂကောံဍောတ်တ် ဗွဲမဂၠိုၚ်တအ်လေဝ် ဒးလီုလာ်ကၠေံကၠက်အာ အကြာစၞာဲပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ဍေံတအ်ရ။
သရုပ်ကၠေံ ပရေၚ်ဒဒှ် လ္တူတအ်ဂှ်မ္ဂး ဂကောံပၠန်ဂတး ကောန်ဂကူတအ် ဒးဒုၚ်လီစၞာဲ နကဵုပြယာဲ အလဵုအသဳတုဲ လီုလာ်အိုတ်အာ ဂကောံဗွဲမဂၠိုၚ်ရ၊ ပရေၚ်ဒက်ပ္တန် ဓရ်ၜိုဟ်လလမ်ဂှ်လေဝ် စေတနာ တပ်တး သီုၜါလ္ပာ်ဟေၚ် ဒက်ပ္တန်မာန်ရောၚ်။
လ္ပာ်ညးဂွံလဝ် အဝဵုအလဵုအသဳတအ်ဂှ် စေတနာဍာံဍာံ ဟွံမွဲမ္ဂး ဒှ်ပရေၚ်လီစၞာဲ ဝေၚ်ပြယာဲဟေၚ်တုဲ သွက်ဂကောံပၠန်ဂတးတအ်ဂှ် ဒှ်အန္တရာယ်ဇၞော်ဇၞော်မာန်ရောၚ်၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ လ္တူပရေၚ်ဒေါံပန်ပှော် သွက်ဂွံ ဒက်ပ္တန်ဓရ်ၜိုဟ်လလမ် တ္ၚဲဏအ်လေဝ် ၜိုတ်လဵုတပ်တး ၜိုတ်လဵုစေတနာအးဂှ် ပိုဲဒးစၟဳစၟတ်သ္ၚဳဂၠိပ်အာ ဇြိုဟ်ဟ်နက်က်ရောၚ်။
ဂကောံပၠန်ဂတး သ္ပစၞးကုညးဍုၚ်ကွာန် ညးဍုၚ်ကွာန်ဂမၠိုၚ် ထံက်မံၚ်ဂလာန်တအ်ဂှ် ဗ္တိုက်ကေတ် နကဵုဇြဟတ်ပၞာန် ညံၚ်ဂွံအးအာမာန်ဂှ် ဟွံလောဲရ။
ဆ္ဂး နနဲပြယာဲလီစၞာဲကေတ် နကဵုနဲပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ဇိပ်ဂၠိပ်ဍိုဟ်ကေက်မ္ဂး ဂကောံပၠန်ဂတးတအ် အိုတ်အာမာန်မံၚ်ဂှ် ဆဵုကၠုၚ်ဂၠိုၚ်ကဵုဒၞါဲရ။
ရံၚ်ကေတ် လ္တူပရေၚ်ကေၚ်ဒှ်ကၠုၚ်လဝ် ကၠာတေံတုဲ အခါအလဵုအသဳ “ဥူတိၚ်သိၚ်” ကော်ဘိက်ဒိုအ်ပန်ပှော် ဒက်ပ္တန်ဓရ်ၜိုဟ်လလမ်ဏအ် ဗီုလဵုဒှ်ကၠုၚ်မာန်ဂှ် သၟာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ကေုာံ ညးဆာန်ဂကူတအ် ဒးချပ်ဗ္စာ သ္ၚဳဂၠိပ်ပါ်ပါဲရံၚ် ဇြိုဟ်ဟ်နက်က်ရောၚ်။
ပ္ဍဲဂကောံအလဵုအသဳတ္ၚဲဏအ် မၞိဟ်အာဒၟံၚ်က္ဍိုပ် ဗွဲမဂၠိုၚ်ဂှ် ကၠုၚ်နူဗွိုၚ်လဵုတုဲ လညာတ်သ္ဇိုၚ်ညးတအ် နွံဗီုလဵုကီု၊ ညးတအ်မုကၠောန် ညးတအ်မုဟီုဒၟံၚ်ကီုဂှ်လေဝ် ဒးဂၠိုက်ဂၠာဲ ပါ်ပါဲ ခါတ်မံၚ်အကာဲရောၚ်။
ရဲသွာၚ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တအ် ဗီုလဵုကၠောန်သ္ပ ဟီုဂးမံၚ်၊ ရဲသွာၚ်ပၞာန်တအ် ဗီုလဵုကၠောန်သ္ပမံၚ် ၜါဏအ် ဒှ်ဒၟံၚ် မွဲပၞောန်ဟာ၊ ဒ္စဵုဒ္စးမံၚ် ညးသ္ကအ်ဟာဂှ်လေဝ် ဒးရံၚ်ရောၚ်။
ဇြဟတ်ပွဳပွိုၚ် ဂကောံကၟိန်ဍုၚ်ဂမၠိုၚ် အလဵုအသဳဂမၠိုၚ်တအ် ဗီုလဵုစွံစိုတ် ကဵုမံၚ်ဇြဟတ်ဓရိုဟ်ရော ဂှ်လေဝ် ပိုဲဒးရံၚ်ကီုရ။
လောန်ကၠုၚ်တေံ သမ္မတ “ဥူတိၚ်သိၚ်” ဟီုပ္တိတ်ဏာ ပ္ဍဲကၠတ်ထဝ် စပ်ကဵုဂၠံၚ်ဍာန် ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ညးတအ် ဒက်ပ္တန်ဓရ်ၜိုဟ်လလမ်ဂှ် ဗွဲတၟေၚ် ဒးချပ်ဗ္စာရဏာထေက်ရောၚ်၊ “ဥူတိၚ်သိၚ်” ဟီုဏာ ဂကောံရပ်လွဟ် ဂကူကောန်ဍုၚ်အရၚ်တအ်ဂှ် ဒးဒက်ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ပ္ဍဲဗွိုၚ်သၞောဝ်တုဲ ဒးလုပ်ဒုၚ်ရုဲမာဲ၊ ဒှ်အမာတ်လုပ်စိုပ် ပ္ဍဲကၠတ်ထဝ်တေံမ္ဂး ပ္ညဳကဵုအမာတ်ဂမၠိုၚ်၊ သၞောဝ်ဥပဒေသ္ဇိုၚ် (၂၀၀၈) ဂှ် ပဠေဝ်အာ ညံၚ်ဂွံဂပ်ဝ်ကဵု အကာဲအရာ ကၟိန်ဍုၚ်ဇကု၊ ဒပ်ပၞာန်လေဝ် ညံၚ်ဂွံဒှ်မွဲ သာ်ဝွံနွံရ။
ရန်တၟံဂကောံရပ်လွဟ် ဂကူကောန်ဍုၚ်အရၚ်တအ်ဂှ် ညးစၞးအလဵုအသဳ ကေုာံ ညးစၞး ဂကောံရပ်လွဟ် ဂကူကောန်ဍုၚ်အရၚ်တအ် တက်ကျာမ္ၚးကၠတ်ထဝ်ရောၚ်။
ကေတ်အခေါၚ်ကောန်ဂကူ အဆံၚ်ညံၚ်ဂွံတုပ်၊ ပရေၚ်ဘဝဂကူညး ညးဖန်ဖက်ကေတ်၊ ဒက်ပ္တန် ကၟိန်ဍုၚ်ပံၚ်ကောံဇေတ်တ်ရောၚ်။
တၚ်ပ္တဝ်က္ဍိုပ်ၜါသာ်ဏအ်…
“ပ္ဍဲပ္ၚံက်ဂတ ဗီုလဵုပံၚ်ဗ္စပ် ပ္ညဳပ္ညပ်အာမာန် သွဟ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂှ် နွံဒၟံၚ်လ္တူဏအ်ရဏောၚ်”
လီစၞာဲဂှ် ညံၚ်ဂွံပါဲဗၠး၊ ပေါဲအံၚ်ဇၞးဂှ် ညံၚ်က္လိဂွံမာန်၊ သၟာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ညးဆာန်ဂကူ ရဲပၠန်ဂတးတအ် ပ္ဍဲပ္ၚံက်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် တ္ၚဲဏအ် ဒးဒုၚ်စမ်ၜတ် ဒးထ္ၜးစရာဲရောၚ်။

နာဲကသုမန်

ဂကောံအုပ်ဓုပ်ဍုၚ် (ဝါ) အလဵုအသဳမွဲမွဲ ကာလအုပ်ဓုပ်ဍုၚ်ကွာန်ရောၚ်ဟီုမ္ဂး အရာဒးထိၚ်ဒဝ်ရံၚ်စံၚ်အာ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်သၟး ဂွံညိၚ်ဝတ်အာ ဟွံသေၚ်ရ။ အရာပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် ဒးညိၚ်ဝတ်ကီုရောၚ်။ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ကဵု ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်တံဂှ် ဍေံဆက်စပ်ဒၟံၚ်ရောၚ်။ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ညိၚ်ဝတ်မ္ဂး ပရေၚ်ပို်န်ဒြပ်လေဝ် ဒးညိၚ်ဝတ်ရောၚ်။ အကာဲအရာဍုၚ်ပိုဲ ပၞာန်ဗၟာတံ ထိၚ်အဝဵုတုဲ ပွိုၚ် (၇) ဂိတုဂှ် ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် ယောၚ်ယာအာတၟာဂလိ်ုၚ်တုဲ အနာဂတ်တေံလေဝ် ဒှ်မံၚ်ဂဗုၚ်ဂဗုၚ်ရ။

ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ကဵု ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်

အရာထိၚ်ဒဝ် ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဝွံ ဒးကေတ်ပရေၚ်ထံက်ဂလာန် ကောန်ဍုၚ်ကောန်ကွာန်တံတုဲ ပ္ဍဲအရာဖျေံသၞောတ်ဝ် ပရေၚ်အုပ်ဓုပ်ဂှ် ဍေံစှေ်ဗီု ဒးရးတုဲမ္ဂး ညးဂမၠိုၚ်တံ ဒုၚ်တဲမာန်ရောၚ်။ အရာ ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ဂှ်မ္ဂး နကဵုအလဵုအသဳ မဆေၚ်စပ်တံဂှ် ဖျေံပရေၚ်ကမၠောန် သွက်ညးဍုၚ်ကွာန်လေပ်ရောၚ်၊ ထိၚ်ဒဝ်အာ ဗွဝ်ဖျာလေပ်ရောၚ်၊ သီုကဵုကောပ်ကာဲအာ ပရေၚ်ဘဏ္ဍာ အလုံဍုၚ်ရောၚ်။

အကာဲအရာဍုၚ်ပိုဲဝွံ စပတံနူကဵု လက်ထက်သမ္မတဥူတိၚ်သိ်ၚ် (ဦးသိန်းစိန်) တံတုဲ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂှ် ညိၚ်ဝတ်ကၠုၚ်ရ။ အကာဲအရာ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂှ် ဍေံခိုဟ်ကၠုၚ်တုဲ (၅) သၞာံမွဲဝါ ကၠောန်ပေဲါရုဲမာဲမာန်ကၠုၚ်ရ။ ဟိုတ်နူကဵု ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ညိၚ်ဝတ်ကၠုၚ်တုဲ ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် ဍုၚ်ဗၟာဂှ် ခိုဟ်တိုန်ရ။ အခိုက်ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ဍုၚ် ဂွံတဴတက်ဟီုဂှ် ဒးပံက်ကဵု ပရေၚ်ဓလိုက်တံရိုဟ် နူကဵု ဍုၚ်သအာၚ်တုဲ ကောန်ဍုၚ်ကောန်ကွာန်ဇကု သွက်ဂွံကလိဂွံ ကကၠောန်ကၟိတ်ဂှ် ဒးဖန်ကဵုရောၚ်။ ဗွဝ်ဖျာတံ ညံၚ်ဂွံဂေတ်ကီုတံဂှ် ကပေါတ်အပ္ဍဲဍုၚ်ပတိတ်ဂှ် သွက်ဂွံသွံကဵု ဍုၚ်သအာၚ်တံမာန်တုဲ သြန်လုပ်သွက်အပ္ဍဲဍုၚ်ဇကု သ္ဂောံလုပ်ဂှ် ဒးဖန်ဇန်အာရောၚ်။ မွဲအခိၚ်ဓဝ် ဘဏ္ဍာဍုၚ် သွက်ဂွံညိၚ်ဝတ်ဂှ် မၚ်မွဲထိၚ်ဒဝ်အာရောၚ်။

ပ္ဍဲကဵုပွိုၚ် (၁၀) သၞာံဂှ် အကာဲအရာ ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် ကၟိန်ဍုၚ်ပိုဲတံ ခိုဟ်တိုန်တၟာဂလိုၚ်ရ။ ပရေၚ်တံရိုဟ်ဍုၚ်သအာၚ်တံ နွံတိုန်တၟာဂလိုၚ်တုဲ ညးဍုၚ်ကွာန်တံ ဂွံကမၠောန်ရ။ ကပေါတ်ကညောတ် မၞိဟ်စကာတံ တိတ်ဂၠိုၚ်ကၠုၚ်ရ။ ပရေၚ်ကူသာန် သွံရာန် ကုဍုၚ်သအာၚ်တံ ဍေံခိုဟ်တိုန် ဗွဲမလောန်ရ။ နူကဵုအမေရိကာန်တံ ထပိုတ်လဝ်အဆက် ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ဂှ် က္လေၚ်ပံက်ကဵုတုဲ ဍုၚ်ဗၟာဂှ် က္လေၚ်ဒလေံသြန် နူကဵုတိုက်သြန်ဗာဏ်ဂၠးကဝ် (World Bank) ကေုာံ သြန်ဗာဏ် နူကဵုတၞဟ်ဟ်တံရ။

ဆဂး အဃောအသိၚ်ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ဍုၚ် ခိုဟ်တိုန်မံၚ်သိုက်က်ဂှ် ပ္ဍဲကဵုဂိတုဖေဖဝ်ဝါရဳ စၟတ်တ္ၚဲ (၁) ဂှ် ပၞာန်ဗၟာတံ ထိၚ်ထောံအဝဵုတုဲ အကာဲအရာ ကၟိန်ဍုၚ်ပိုဲတံဂှ် ဍေံပရေံစှေ်အာ၊ အကာဲအရာ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ပရေံအာတုဲ အကာဲအရာ ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ဍုၚ်လေဝ် ဟွံခိုဟ်၊ ပ္ဍဲကဵုပွိုၚ် (၇) ဂိတု ကြဴနူကဵုထိၚ်အဝဵုတုဲ ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ဍုၚ် သာ်လဵုကတဵုဒှ်ရောဂှ် ဆက်ပတိုန်ထ္ၜးအာပၠန်ရောၚ်။ အရာပတိုန်ထ္ၜး အိုဿီုတံဂှ် ဒုၚ်သဇိုၚ်ကဵု တၠပညာပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်တံ ချူဆာဲဟီုဂးလဝ်ဂှ်ရောၚ်။

ပရေၚ်ဂယိုၚ်လမျီု၊ ကမၠောန်ကၟိတ်
အတိုၚ်နူကဵု တိုက်သြန်ဗာဏ်ဂၠးကဝ် (World Bank) ချိၚ်ဆလဝ်မ္ဂး စပ်ကဵု အကာဲအရာ ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ဍုၚ်ဗၟာဂှ်တှေ် ပ္ဍဲကဵုသၞာံ (၂၀၂၁) ဏံဂှ်မ္ဂး ဍေံယအ်စှေ်အာ ဗၞတ် (၁၈) တၟအ်ကၠံ ဒှ်အာ လ္ပာ်နုက် (-) ရောၚ် ဂးရ။ ယဝ်ရ အကာဲအရာ ပရေၚ်ပို်န်ဒြပ် အပံၚ် (+) တဴတက်တိုန်ဂှ် စပ်ကဵုကမၠောန်ကၟိတ်တံ နွံကီု၊ ၚုဟ်ကပေါတ်ခိုဟ်တိုန်၊ သြန်လုပ်တံ ဂၠိုၚ်တိုန်၊ ကူသာန်သွံရာန် ခိုဟ်တိုန်ရောၚ် ဂးရ။ ဟီုစတှေ် မံၚ်စဒးရးတိုန်ရ၊ သွက်ဂွံစသုၚ်အာ ပ္ဍဲကဵုသ္ၚိဇကုကီု သွက်ဂွံလွဳဝတ် ပရေၚ်ထတ်ယုက်ကီု သွက်ဂွံစွံဘာ ကောန်ၚာ်ဇကုကီု ပြေပြံၚ်၊ ခတှ်အောန်တုဲ ဒဒိုက်စိုတ်သာရ။
ယဝ်ရ ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် ဆုတ်စှေ်အာ ဗၞတ် (၁၈) တၟအ်ကၠံဟီုဂှ် ဟိုတ်ဍေံဂှ် သောၚ်မံၚ်ရ။ ဟိုတ် (၁) ဂှ် ဟိုတ်နူကဵု ပၞာန်တံထိၚ်ထောံအဝဵု နူကဵုအလဵုအသဳဒဳမဝ်ကရေဇြဳတုဲ ဍုၚ်စှေ်စိုတ်ကဵု သၞောတ်ဒိမဝ်ကရေဇြဳ ဟွံစှေ်စိုတ်ကဵု ပရေၚ်အုပ်ဓုပ်ပၞာန်တုဲ ရုပ်သီကၠေံ ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ညးတံ ပရေၚ်ဓလိုက်တံရိုဟ်ညးတံ နွံရ။ ဟိုတ် (၂) ဂှ်မ္ဂး ဟိုတ်နူကဵုဍုၚ်ကွာန် ရုသံၚ်အာ မဒှ်ရ။ ပေဲါပၞာန်တံ ကတဵုဒှ်ကၠုၚ် ဂၠိုၚ်ကဵုဒၞာဲတုဲ ဍေံအာဇီုကပိုက်ကဵု ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ကီုရ။
အတိုၚ်ဒါရိုက်တာ တိုက်သြန်ဗာဏ်ဂၠးကဝ် ဆေၚ်ကဵု ဍုၚ်ဗၟာ၊ ဍုၚ်လဴကဵု ဍုၚ်ကာမ်ဗဝ်ဒဳယျာဟီုမ္ဂး
“ယဝ်ရ မၞိဟ်ပိုဲတံ ကမၠောန်ကၟိတ်ဟွံမွဲ၊ သြန်လုပ်အောန်ရောၚ်ဟီုတှေ် ဍေံဇီုကပိုက်ကဵု ပရေၚ်ထတ်ယုက်ကဵု စၞစသုၚ် မၞိဟ်ပိုဲတံကီု စပ်ကဵုပရေၚ်စသုၚ်မံၚ်စံၚ် လၟေၚ်တ္ၚဲရ။ အဓိ်က ညးဝါတ်ဒိုက်တံကဵု ညးဗြဴ၊ ကောန်ၚာ်၊ သီုညးဗျုထဴ ဒးဘဲဏံ ဂၠိုၚ်ညိရောၚ်” ရဴဝွံ ဟီုဂးဏာရ။
အတိုၚ်တိုက်သြန်ဗာဏ်ဂၠးကဝ်ဟီုတှေ် ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ဆုတ်စှေ်အာ ဗၞတ် (၁၈) တၟအ်ကၠံဟီုဂှ် ဍေံအာဇီုကပိုက်ကဵု ပရေၚ်ကမၠောန်ဂယိုၚ်လမျီု ညးဍုၚ်ကွာန်၊ ဘဝမံၚ်စံၚ်၊ အရာဝါတ်ဒိုက် ကေုာံ ပရေၚ်တဴတက် အဓာန်ဂတရ။ ညးဍုၚ်ကွာန် ဗၞတ် (၁) ပြကောတိကိုဋ် (ရဲကၠောန်ဂူဗ္ၚဟွံသေၚ်) ကမၠောန်ကၟိတ် အိုတ်အာမာန်ရ။ သွက်ညးဝါတ်ဒို်က်တံဂှ် ကမၠောန်ကၟိတ် ချိုတ်တ်ပၠိုတ်တ်ဟၟဲတုဲတုဲ ဍေံအာဇီုကပိုက် ကုပရေၚ်စသုၚ်မံၚ်စံၚ် ဇွောံမစၞအာဟာရ ညးတံရောၚ်။ သ္ၚိဌာန်တံဂှ် ဟွံဂွံသိုၚ်ခၞံခိုဟ်ဟ် ရာန်သ္ၚု ရာန်စၞစသုၚ် ဟွံမာန် ဒှ်ကၠုၚ်မာန်ရ။ မွဲသာ်ပၠန်ဂှ် ဟိုတ်နူကဵု ၚုဟ်မးသြန်တံ ဟွံညိၚ်ဝတ်ကွေံတုဲ ခရိတ်စသုၚ်ဂှ် တိုန်အာပၠန်တုဲ သီုကဵုဇီုကပိုက် ကုညးဝါတ်ဒိုက်တံ ဇၞော်ကဵုဒြဟတ်ရ။

ၚုဟ်မးသြန်၊ တိုက်သြန်ဗာဏ် ဟွံညိၚ်ဝတ်
စပ္တံနူကဵု အခိၚ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန်တံ ထိၚ်အဝဵုတုဲဗက်ဟွံဂတာပ် ၚုဟ်မးသြန်ဗၟာဂှ် စှေ်အာရ။ ဟီုဘာသာအၚ်္ဂလိက် သြန်ဖောဝ် (Currency Inflation) ရ။ ၚုဟ်မးသြန်စှေ် (ဝါ) သြန်ဖောဝ်တံဂှ် ဍေံတော်ဆကဵု သြန်ဒဝ်လာရ။ အတိုၚ်မွဲဂၠးကဝ်ဂှ် တော်ကဵုသြန်ဒဝ်လာဂၠိုၚ်ရ။ မုဟိုတ်ရောဟီုမ္ဂး အခိၚ်တေံ ကၠာဟွံဂွံထိၚ်အဝဵုဂှ်တှေ် ၚုဟ်မးသြန်ဗၟာဂှ် သွက်သြန်မွဲဒဝ်လာဂှ် နွံ (၁၃၀၀) နွံရ။ ပ္ဍဲလၟုဟ်မ္ဂး အတိုၚ်နှေန်ဗာဏ်ဗဟဵုဍုၚ်ဗၟာ ကံၚ်ဇြဳပၞာန် မဖျေံလဝ်ဂှ်မ္ဂး သြန်မွဲဒဝ်လာဂှ် နွံၚုဟ်မး ဗၞတ် (၁၈၅၀) ဒကေဝ်ရ။ အတိုၚ်လၟေၚ် ပ္ဍဲသၞောဝ်တှေ် ၚုဟ်ဍေံတိုန်အာ စဵု (၃) ဂအုံ (၁) ဂအုံရ။ ဆဂး ဖျာဒမၠုပၠန်ဂှ် စဵုကဵုဒှ်အာ မွဲဒဝ်လာမ္ဂး ဗၞတ် (၂၀၂၀) ဒကေဝ်ရ။ သြန်သေံမွဲၜါတ်တှေ် ဒတုံအာသြန်ဗၟာ စဵုကဵု (၅၅) ဒကေဝ်ရ။
သြန်ဖောဝ်သာ်ဏံတှေ် မုဒှ်ရော။ ၚုဟ်ကပေါတ်ဖျာနာနာသာ်တံ ၚုဟ်မးဍေံ သၠုၚ်တိုန်ရောၚ်။ ဍုၚ်ဗၟာဂှ် ကပေါတ်အပ္ဍဲဍုၚ်ဇကု ပတိတ်အောန်ရ။ မ္ၚးနူသြောံ ထၜိုတ်ကဵု ကၚုဲတုဲ ကပေါတ်တၞဟ်ဟ်တံ အိုဿီုဂှ် ဒးရာန်ကေတ် နူကဵုဍုၚ်သေံကဵု ဍုၚ်ကြုက်တံ ဂၠိုၚ်ရ။ စပ္တံနူကဵု ကပေါတ်စသုၚ်နာနာ ကပေါတ်စက် ကပေါတ်သိုၚ်ခၞံ ကေုာံ ကပေါတ်စကာဒၟံၚ် လၟေၚ်တ္ၚဲတံဂှ် ဒးရာန်နူကဵု ဍုၚ်ညးတၞဟ်တုဲ ဒးကဵုၚုဟ်ဂၠိုၚ်ရ။ မွဲအခိၚ်တေံ ယဝ်ရကပေါတ်မွဲမွဲ ၚုဟ်ဍေံ နွံမံၚ် ဗၞတ် (၁၀၀၀) ဒကေဝ်ရောၚ်တှေ် လၟုဟ် ဒးကဵု ဗၞတ် (၁၂၅၀) ဒကေဝ်ရောၚ်။ သြန်လုပ်သ္ၚိဌာန်ဇကုဂှ် အတို်ၚ်တြေံရ၊ ဆဂး ဒးရာန်ကပေါတ်တံဂှ် ၚုဟ်မးဍေံ သၠုၚ်တိုန်တုဲ ဒှ်အခက်အခုဲ သွက်ဇၟာပ်သ္ၚိဌာန်ကီုရ။
လ္ပာ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန်တံဂှ် သြန်ဒဝ်လာ လုပ်နူကဵုဍုၚ်မ္ၚးတံ အောန်ကီု ဟိုတ်နူကဵု သြန်ဖောဝ်မံၚ် အရိုဟ်လၟေၚ်တ္ၚဲတုဲ ညးဍုၚ်ကွာန်တံ ဟွံဂံၚ်ပတှေ်စ စွံသြန်ဗာဏ်တုဲ လၟိဟ်သြန် အပ္ဍဲဗာဏ်ဂှ် အောန်စှေ်ရ။ ဟိ်ုတ်ဂှ်ရ သြန်ဇကုပၠောပ်လဝ် ပ္ဍဲဗာဏ်ကီုလေဝ် ဗီုဇကုဒးစိုတ် ပတိတ်ကေတ် ဟွံဂွံရ။ သၟာပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်တံ ဒးဗဂေတ်သြန်ဂၠိုၚ်တုဲ ဒှ်အခက်အခုဲ နွံကီုရ။

ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် ယောၚ်ယာ ဆုတ်စှေ်
ပ္ဍဲခေတ်ပၞာန်တုဲတုဲကၠုၚ်တေံ ကေၚ်ဆဵုလဝ်ဂှ်မ္ဂး ပ္ဍဲလက်ထက်ပၞာန်ဂှ် ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ညးဍုၚ်ကွာန်တံ ဆလအ်လေဝ် ဟွံခိုဟ်ရ။ ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် ရဲပၞာန်တံဟေၚ် ခိုဟ်ရ။ ရဲပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် ညးဗဒဂွံလဝ်ပၞာန်တံဂှ် ပြေပြံၚ်ရ။ ရဲဗဒဗဒဲါလဝ်ပၞာန်တံတုဲ ဂွံအခေါၚ် ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်နာနာသာ် ရဲလောဲအာတံဂှ် မကော်ခဴစ ‘ခရဵုနဳ’ ရ။ ပ္ဍဲလက်ထက်ပၞာန်ပၠန်လေဝ် မသကလောကောဒေံ ကြပ်ကဵုပၞာန်တံ သွက်ဂွံကလိဂွံ အခေါၚ်အရာသာ်ဏံ နွံဒၟံၚ်ဏီရောၚ်။
ဍုၚ်မွဲမွဲ ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် သွက်ဂွံဇၞော်မောဝ်ဟီုဂှ် သၟာပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်တံ ပ္ဍဲကဵုသၟဝ်သၞောဝ်ဂှ် အခေါၚ်ပြိုၚ်ပကာန်ညးသကအ် ဗွဲမသၠးပွး ဒးနွံရောၚ်။ လၟေၚ်ကမၠောန်ဏံဂှ် ပ္ဍဲကဵုဍုၚ်စကာသၞောဝ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳမ္ဂး ဍေံဒှ်မာန်ရောၚ်။ ဥပမာ – ကမ္မဏဳသိုၚ်ခၞံသ္ၚိဌာန်ဟီုတှေ် နွံဂၠိုၚ်ကဵု ကမ္မဏဳမာန်တုဲ ပူဂဵု/ သ္ၚိကၟိန်တံကီု ရုၚ်တံကီု ယဝ်ရ ကၠောန်ပရေၚ်သိုၚ်ခၞံရောၚ်တှေ် ကမ္မဏဳဇကု ဒးအဂၞပ်စိုတ်ဂှ် ရုဲစှ်ကေတ်မာန်ရ။ ၚုဟ်လေဝ် ဒးရး၊ ကမၠောန်လေဝ် ခိုဟ် ရုဲစှ်ကေတ်ဂွံရ။ ဆဂး ပ္ဍဲကဵု လက်ထက်ပၞာန်ဏံဟီုတှေ် ခရိ်တ်နာနာတံ ဒးတိုန်ကၠုၚ်ကီု ကပေါတ်သိုၚ်ခၞံတံလေဝ် ဍေံက္ဍၚ်တိုန် အိုဿီုတုဲ သွက်ကမ္မဏဳတံဂှ် ဍေံဟွံကိတ်ရ။ အခိၚ်တေံ သ္ၚိမွဲမ သိုၚ်ခၞံတှေ် အိ်ုတ်သြန် ဗၞတ် (၅၀၀) ကိုဋ်တှေ် လၟုဟ်အိုတ် ဗၞတ် (၇၀၀) ကိုဋ်ရောၚ်တုဲ မၞိဟ်လိ်ၚ်သိုၚ်သ္ၚိတံဂှ် အောန်အာ ချိုတ်ပၠိုတ်ရ။ ကမ္မဏဳလ္ၚဵုတံ စဵုကဵု ဒးဒေံါဇူ ရုပ်ဇာ ဒှ်မာန်ရ။
ကဵုလဝ် ဥပမာဏံဂှ် သွက်ကမ္မဏဳ သိုၚ်ခၞံမွဲဟေၚ်ရောၚ်။ တုပ်တဴသာ်ဂှ်ကီု ကမၠောန်ကမ္မဏဳတၞဟ်ဟ်တံလေဝ် နွံတဴ ကၠောန်မံၚ်ကမၠောန် ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်တံဂှ်တှေ် ပ္ဍဲကဵု အကာဲအရာဏံဂှ် ကၠောန်ဝါတ်ဂါတ်ကၠုၚ်ရ။ အကြာဂှ် သွက်ကမ္မဏဳလ္ၚဵု ဒးပတှေ် သြန်ဗာဏ်အိုဿီုတံဂှ် ဒလေံသြန်ဗာဏ်လေဝ် ဟွံလောဲသွာ၊ သြန်ဇကု သၠဲဏာတံဂှ် ဂွံပတိတ်ဟွံလောဲသွာ၊ သြန်တံ ဟွံဂံၚ်စွံ ပ္ဍဲဗာဏ် ဒှ်ကၠုၚ်သာ်ဝွံတုဲ သြန်အောန်န်တှေ် ဂိုၚ်ဒိပ်လောဲသွာကီုလေဝ် သြန်ကဵုလက်ကိုဋ် လ္ၚီကိုဋ်တံဂှ် ဂိုၚ်ဒိပ်ဟွံလောဲသွာရ။ ဟိုတ်နူကဵုဗဂေတ်သြန် ဟွံလောဲသွာတုဲ ဍေံအာဇီုကပိုက်ကဵု ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် သွက်ဂွံတဴတက်တိုန်ရ။
ပ္ဍဲအခိၚ်ယဲကပ် Covid-19 အလန်တတိယ ဇၟာပ်ပ်ဍုၚ်ဂှ် ဒးဆဵုဂဗ ကုပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ဍုၚ် ဆုတ်ယောၚ် ပရေံစှေ်ကီုရ။ ဆဂး ဍုၚ်ညးတၞဟ်တံဂှ် ယဲကပ်ဏံ အိုတ်အာမ္ဂး သာ်လဵု ညးတံ က္လေၚ်ပလေဝ်ပတိုန် ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ညးတံရောဂှ် ဖျေံလဝ်လၟေၚ်ကမၠောန်နွံရ။ ဥပမာ – ဍုၚ်သေံဟီုတှေ် သွက်ဂွံပံက်ပတိုန် ဒၞာဲအာဝေၚ်ဂမၠိုၚ် ပ္ဍဲကဵုဍုၚ်ဇၞော်ဇၞော်တံတုဲ ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ညးတံ သွက်ဂွံက္လေၚ်ယာတိုန်မွဲဝါဂှ် ဖျေံလဝ်ကမၠောန်နွံတုဲ စဒလေံပတိတ်သြန်ကဵု တၠကမၠောန်တံရ။ ဆဂး ဍုၚ်ဗၟာဂှ် ဖျေံလဝ် လၟေၚ်ကမၠောန် သာ်ဏံ ဟွံမွဲရ။

ဂကူပိုဲ ဇီုကပိုက် ဗၞတ်အလဵုရော?
ဂကူမန်တံလေဝ် စပ်ကဵုပရေၚ်ဇုှီကပိုက်တံဂှ်မ္ဂး ဒးဆဵုဂဗ တုပ်ကဵုညးဂမၠိုၚ်ရောၚ်။ ဂကူပိုဲ အဝဵုပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ဟွံမွဲကီုတုဲ သာတုဲ ကၠောန်ၜိုတ်ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ဝါတ်ရ။ အတိုၚ်ဟီုလဝ်ရ ယဝ်ရ အာမံၚ်အတိုၚ်ဏံဟီုတှေ် ညးမကြပ်ကဵု ကံၚ်ဇြဳပၞာန်၊ ညးမထံက်ဂလာန်ဍေံဂှ်တှေ် ကၠောန်ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် လောဲသွာရ။ ဂွံအခေါၚ်အရာတၟေၚ် ဒှ်မာန်ရ။
ဆဂး ဂကူမန်ပိုဲ အာလုပ်စဒၟံၚ် ပ္ဍဲဍုၚ်သေံတံကီု ဍုၚ်မလေဝ်ယှာ ကေုာံ ဍုၚ်သအာၚ်တၞဟ်ဟ်တံဂှ် ဆက်တုဲ ဒးပလံၚ်ဖျဴသြန် သွက်မိမကလောကောဒေံတံ သ္ဂောံတန်တဴအာရောၚ်။