Categories
ပရိုၚ် လိက်ပရေၚ်

ဇၞးပၞာန် ကျသိက္ခာ ညံၚ်ရဴသၟိၚ်အနဝ်ရထာ

အံက်သာ (တံၚ်ပရၚ်)

ပ္ဍဲခေတ်သုဝဏ္ဏဘုံ ခေတ်ဗကာံတေံ ပရေၚ်သၟိၚ်ဗၟာအနဝ်ရထာ ရပ်ဏာသၟိၚ်မန်မနုဟဝ် ခြိုၚ်စွံလဝ်ပ္ဍဲသ္ၚိစာတ် ပ္ဍဲထံၚ်မျေန်ကပါ ဍုၚ်ဗကာံတေံ ညးညးအဲအဲ ကေၚ်မိၚ်မံၚ်ရ ဟွံသေၚ်ဟာ? အခိၚ်တေံ သၟိၚ်ဗၟာအနဝ်ရထာ ဒးစိုတ်ကဵုကွတ်တဲ ကျာ်မန်တံတုဲ ဖအောဝ်(အာတ်မိက်)ကဵု သၟိၚ်မန်မနုဟဝ်ဒက်ကျာ်တုဲ သၟိၚ်မန်မနုဟဝ် အာတ်အခေါၚ်ပ္ဍဲသၟိၚ်ဗၟာ အနဝ်ရထာ လလအ်ဂွံဒက်ကျာ်တုဲ ဒၞါဲဒက်ကျာ်ဂှ် စဵုဒၞါကၟာတ်လဝ် ယြဴညးလဵုမွဲလေဝ် ဟွံကဵုအခေါၚ်လုပ်ကျောဝ်ဗဵုရ၊ သၟိၚ်ဗၟာအနဝ်ရထာလေဝ် သွက်သ္ဂောံက္လိဂွံကျာ် ကွတ်တဲမန်ကၠောန်လဝ်ကဵု သွက်ကောန်ဍုၚ်ဗကာံ ဂကူဗၟာတံ သ္ဂောံရှေ်သှေ်အာ အနာဂတ်တုဲ ကဵုအခေါၚ်အတိုၚ်သၟိၚ်မန်မနုဟဝ် အာတ် မိက်ရ။
သၟိၚ်မန်မနုဟဝ်လေဝ် နကဵုက္ဍဟ်တၠပညာ ဒက်ပတန်ကျာ်ရ၊ ကျာ်သၟိၚ်မန်မနုဟဝ်ဒက်ဂှ် ဗီုပြၚ်ကျာ်ကေၚ်ဒက်လဝ် တုဲတုဲကၠုၚ်တေံဟွံသေၚ်၊ ဒုၚ်သ္ဇိုၚ်ကဵုပရေၚ်ဒုၚ်စသိုၚ်ညးတုဲ ဒက်ပတန်လဝ်ကျာ် ဇကုဇကောဝ်ကျာ်ဇၞော်ဇၞော်တုဲ သိုၚ်ခၞံဘုတ်ကြေပ်ပ်ရ၊ ဒက်ကျာ်တုဲဒှ်အာတုဲ ဂ္ၚၚ်ပ္တီသၟိၚ်ဗၟာအနဝ်ရထာ ဒက်ကျာ်အာစိုပ်ဒတုဲရ၊ သၟိၚ်အနဝ်ရထာ မိက်ဂွံဗဵုလ္ၚောဝ်မ္ဂး ဗဵုလ္ၚောဝ်မာန်ရ၊ သၟိၚ်ဗၟာအနဝ်ရထာလေဝ် သီုကဵုဗိုလ်လဗးဂမၠိုၚ် ကၠုၚ်ဗဵုလ္ၚောဝ်ကျာ် ပဋိမာရုပ်တၟိ နကဵုကွတ်တဲမန်ရ၊ သၟိၚ်ဗၟာအနဝ်ရထာ ဆဵုညာတ်အာကျာ် ပဋိမာရုပ် မကြေပ်ဂြတ်ဒၟံၚ်ပ္ဍဲဘုတ်ဂှ်တုဲဗက် သီုကဵုမုက်မတ်ဟွံကျေဝ် အီတ္ၚက်တိုန်တုဲ “အဝ်… အဲၜိုန်ရဇၞးကေတ်ပၞာန် လ္တူသၟိၚ်မန်မနုဟဝ် ရပ်ထိၚ်ဒဝ်လဝ် ပ္ဍဲသ္ၚိစာတ်ညးတံမာန်ကီုလေဝ် အဲကျအာပေါဲဗတိုက် ကုသၟိၚ်မနုဟဝ် မတွံဂး ဂုဏ်သိက္ခာ မွဲလအိတ်ကဝ်ဣ ရသွံ” သၟိၚ်ဗၟာအနဝ်ရထာ ဂွံတီကေတ်ရ။
မုဟိုတ်ရော? ကျာ်သၟိၚ်မနုဟဝ်ပၠတရဴတုဲ အ္စာတၠကွတ်ဂကူမန်တံ ဒက်ပတန်လဝ်ဂှ် နကဵုမတ်ပညာ ဗ္စာရဏာတုဲ ဗဵု လ္ၚောဝ်မ္ဂး နွံကဵုအဓိပ္ပါဲ ဇြိုဟ်နက်တဴဗွဲမလောန်ရ၊ ဆဵုညာတ်ဒးကျာ်ပဋိမာရုပ်ဂှ်ဗက် ညံၚ်ကဵုယီုဟွံဖဲ ယီုဂြက်တိုန်ပ္ဍဲဂၠံသြိုဟ်ရ၊ အဓိပ္ပါဲဍေံဂှ် သၟာဒက်ကျာ်ဏံဂှ် ဒှ်ညးသပ္ပုရိုဟ် မဒ္ဂေတ်တဴ ပ္ဍဲဗုဒ္ဓဘာသာ သာသနာကျာ်ဟေၚ် ဂွံဒက်ပတန်ကျာ်ရ၊ ဆ္ဂး ဌာန်ဒတန်ဒက်ပတန်လဝ်ကျာ် ဒှ်ဌာန်ဒတန်ညးဂှ်ရော? ညးမဖအောဝ်ကဵုဒက်ကျာ်ဂှ် ညးဂှ်ရော? ညးတၠကွတ်တဲ ဒက်လဝ်ကျာ်ဏံ ညးဂှ်ရော? မုဟိုတ်ဂွံဒက် ပတန်လဝ်ကျာ် ပ္ဍဲဒၞါဲဘုတ်မကြေပ်ဂြတ်ဏံရော? အနာဂတ်ဂတတေံအဆက်က် ဇၟာပ်ညးမကၠုၚ်ဗဵု လ္ၚောဝ်ကျာ်ဏံ ပုစ္ဆာမံက်တိတ်ကၠုၚ် ချိုတ်ပၠိုတ်တုဲ သွဟ်ဍာံလေဝ် မံက်ဂတဝ်ပြာကတ်ကၠုၚ်ရောၚ်။
သွဟ်ဍာံမံက်ဗက်ဟွံဂတာပ် သၟိၚ်ဗၟာအနဝ်ရဏာဂှ် ဒဒှ်ရမၞိဟ်ပရမ် ရပ်ထိၚ်ဒဝ်လဝ် သၟိၚ်မန်မနုဟဝ် မဍိုက်ပေၚ်တဴကဵု ဓဝ်သၟိၚ်စှ်ပြကာ သၟိၚ်မန်မနုဟဝ်ဂှ် အခိၚ်ဒးဒုၚ်ထိၚ်ဒဝ်လဝ် ပ္ဍဲသ္ၚိစာတ်ဂှ် မံၚ်ကြေပ်ဂြတ်ဒၟံၚ် ညံၚ်ရဴကျာ်ပဋိမာရုပ် မကြေပ်ဂြတ်မံၚ်ပ္ဍဲဘုတ်ဂှ်တုပ်ပ်ရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ အနာဂတ်ဂတတေံအဆက်က် ဇၟာပ်ညးကၠုၚ်ဆဵုညာတ်ကျာ်ဏံ သၟိၚ်မန်မနုဟဝ်ဂှ် ဒှ်ကောန်သၟိၚ်တုဲ သၟိၚ်ဗၟာအနဝ်ရထာဂှ် ဒှ်အာညးပရမ်လၟိုန်ကာလရ၊ ကျာ်သၟိၚ်မနုဟဝ်ဏံ ထ္ၜးမံၚ်သက်သဳရောၚ်ဂှ် သၟိၚ်ဗၟာအနဝ်ရထာ ကၠိုဟ်ကေတ်ဂှ်ရ သၟိၚ်အနဝ်ရထာ ဂွံဟီုဂးတိုန် “ၜိုန်အဲဇၞးအာပၞာန် လ္တူသၟိၚ်မန်မနုဟဝ်ကီုလေဝ် အဲကျအာ သိက္ခာသၟိၚ်မန်မနုဟဝ် မွဲလအိတ်ရသွံ” ရောၚ်။ အတိုၚ်သၟိၚ်ဗၟာအနဝ်ရထာစှေ်စိုတ်ဂှ်ရ ဒဵုကဵုအခိၚ်လၟုဟ်ဏံ ဇၟာပ်ညးမစိုပ်ကျာ်မနုဟဝ် ပ္ဍဲဗကာံတေံ ဗဵုလ္ၚောဝ်တုဲ သိၚ်သာမံၚ် ပ္ဍဲစိုတ် က္လေၚ်ဗှ်ဗၞုဟ်အာ ဝၚ်အတိက်တေံအိုတ်ရ။
အဲညးချူလိက်ဏံ ရန်တၟံကဵု ဂကူမန်ပိုဲတံ ဟွံမိက်ကဵုဝိုတ်က္လိၚ်ကၠေံ ဝၚ်သိက္ခာဂကူမန်ပိုဲ မကျေဝ်ကၠုၚ်မံၚ်လၟိုန်ကာလဂှ် သွက်သ္ဂောံဂွံသတိတုဲ ချူဓမံက်ပတိုန် ပရေၚ်ဝၚ်ကျာ်မနုဟဝ်ဏံရ၊ ဂကူမန်ပိုဲဂှ် ဒှ်ဂကူမၞုံကဵုစိုတ်ဓာတ်ဗုသအး ဒှ်ဂကူမၞုံကဵုယေန်သၞာၚ် ဒှ်ဂကူမဒတူလိုၚ်မံၚ် လ္တူဓဝ်ဍာံရောၚ်ဂှ် သၟိက်မိက်ဂွံကဵုဂွံသတိရ၊ အဓိက ပ္ဍဲညးအာဂတပၠတရဴတံ ကိစ္စဇၞော်အိုတ်ရ၊ ညးအာဂတတံ ဟွံက္လေၚ်ကျောဝ်ရံၚ် ဝၚ်အတိက်မွဲသာ် ရံၚ်ကဵုပရေၚ်ဗက်ဍာ်သာသၟးမ္ဂး ညံၚ်ရဴသၟိၚ်ဗၟာအနဝ်ရထာ အံၚ်ဇၞးပၞာန်တုဲ ကျအာသိက္ခာ မွဲတွဵုကဝ်ဂှ် ဟွံမိက်ကဵုဒှ်ရ၊ ကောန်ဂကူမန်ပိုဲ ဗွဲမဂၠိုၚ်ဂှ် ပတှေ်တဴလ္တူက္ဍိုပ်သ္ကိုပ်တုဲ ဗက်ဒၟံၚ်လက္ကရဴဂှ် ဒှ်အရာလက်သဏ်ခိုဟ် မွဲသာ်ကီုရ၊ ဆ္ဂး ထၜေက်မတ်တုဲ ဗက်လက္ကရဴဂှ် ဟွံမိက်ကဵုဒှ်ရ၊ ဒှ်လေဝ် ဒှ်ဟွံထေက်ရောၚ်။
ပိုဲကၠုၚ်ကတဵုဒှ်မၞိဟ်မွဲဘဝ ဒးနွံကဵုက္ဍဟ်ဗ္စာရဏာ ပါ်ပါဲဗၠေတ်ဒးလေပ်ကီုရောၚ်၊ ညးအာဂတပၠတရဴတံဂှ် ညးဗက်လက္ကရဴနွံဒၟံၚ်ဏောၚ်ဟီုမ္ဂး အာမိပ်အာဟဂှ်ရ၊ ဘဝမၞိဟ်မၞုံကဵုၚုဟ်မး ပိုဲက္လိဂွံလဝ်တုဲ ညံၚ်သ္ဂောံနွံကဵုၚုဟ်မးဍာံဍာံဂှ် ပ္ဍဲအရာလဵုမွဲဟွံဟီု ထၜေက်မတ်တုဲ ညံၚ်ဟွံဂွံထံက်ဒးဂလာန်ဂှ် နကဵုဂမြၚ်ညာဏ်ပိုဲ ပိုဲသ္ဒးပါ်ပါဲသ္ၚဳဂၠိပ် ဇြိုဟ်ဟ်နက်က်တုဲ လ္တူဂၠံၚ်တရဴဓဝ်ဍာံဂှ်ဟေၚ် ဂပ်ဝ်ထံက်ဂလာန်တုဲ မ္ဒးကဵုဇြဟတ်ဗက်အာလက္ကရဴထေက်ရ၊ ဓဝ်ဍာံဟီုဂှ် ဣလဵုရော ဇၟာပ်မၞိဟ်ထံက်ဂလာန်ဂၠိုၚ်ဂှ် ဒှ်ဓဝ်ဍာံဖအိုတ်ဟွံသေၚ်၊ ဓဝ်ဍာံဟီုဂှ် ဒုၚ်သ္ဇိုၚ်ကဵု ပရေၚ်ဒုၚ်စသိုၚ် အပ္ဍဲဇကုဇကုလေဝ် ညာတ်ကေတ်မာန်ရ၊ ပရေၚ်ဒုၚ်စသိုၚ်ပ္ဍဲဇကုဇကုဂှ် က္လေၚ်လ္ဇံက်စုတ် ပ္ဍဲဇကုညးသအာၚ်တုဲ ချပ်ဗ္စာရံၚ်ဇြိုဟ်ဟ်နက်က်ညိ၊ တၠုၚ်လအာညံၚ်ရဴသာ်ဂှ်ကီု ပရေၚ်ဒုၚ်စသိုၚ်ညးသအာၚ်ဂှ် ကၠုၚ်လ္ဇံက်စမ်ရံၚ် အပ္ဍဲဇကုဇကုတုဲ ဗ္စာရဏာ ဒုၚ်စသိုၚ်စမ်ရံၚ် ဇြိုဟ်ဟ်နက်က်မ္ဂး တီညာတ်အာ ဓဝ်ဍာံမာန်ရောၚ် စှေ်စိုတ်ရ။
ဒုၚ်သ္ဇိုၚ်ကဵု ပရေၚ်ဒုၚ်စသိုၚ် အကြာညးမွဲကဵုမွဲ ညံၚ်ရဴဂွံသၟဟ်သီုၜါလ္ပာ်ဂှ်တုဲ ညးမၞုံကဵုပညာ ပ္ဍဲဂကောံကုလသမဂ္ဂတံ ချူဓဇက်လဝ် လိက်ပဋိညာဏ်အခေါၚ်အရာမၞိဟ်ရ၊ နကဵုဂမြၚ်ညာဏ်ပိုဲ ပိုဲချပ်ဗ္စာပရေၚ်ဒုၚ်စသိုၚ်ညးသအာၚ် ဟွံလေပ်မ္ဂး ပိုဲတံလုပ်ကျောဝ်လ္ၚတ် ပ္ဍဲလိက်အုပ် ပဋိညာဏ်အခေါၚ်အရာမၞိဟ် ပ္ဍဲဂကောံကုလသမဂ္ဂတံ မပတိတ်လဝ်ဂှ်လေဝ် ဂွံတီကေတ်မာန်ရ၊ ပိုဲတီကေတ်သာ်ဏံမာန်မှ လ္တူတၚ်ဒတူလိုၚ်ဇကု ကိတ်ညဳမံၚ်ကဵု လ္တူဓဝ်ဍာံကီုဟာဂှ် ပိုဲကၠးကေတ်ပ္ဍဲစိုတ်ပိုဲမာန်ရ၊ ပိုဲတီမံၚ် ဆအဲ ဆပိုဲသၟးဂှ် ဍေံဒှ်ဟွံထေက်ရ၊ အဲဒှ်မံၚ်တသိုက် ပိုဲဒှ်မံၚ်တသိုက်ရ၊ ညးသအာၚ်မုဒှ်ဒှ် လ္တူညးသအာၚ်ဟၟဲကဵုဓဝ်မေတ္တာ ဟၟဲကဵုဓဝ်ကရုဏာမ္ဂး စိုတ်ဓာတ်ပိုဲဂှ် ဒဵုကဵု ဂွံတၞဟ်ခြာနူသတ်တိရိစ္ဆာန်ကွေံကွေံဟွံသေၚ်ရောၚ်။
ထံက်ရံၚ်ကဵု တၠဳမၞုံကုပိုန်ကျာ်တွံလဝ် ပ္ဍဲဓရ်မ္ၚဵုပိစှော်ဒ္စါမ် “အသေဝနာစဗာလာနံ၊ ဨတံမၚ်္ဂလမုတ္တမံ” “သမၠီုစိုတ်စၞာဲ ယဝ်ဝေၚ်ပါဲ ခိုဟ်ဆာဲဒှ်မ္ၚဵုရောၚ်” ဌာန်လဵုဟွံဟီု ယဝ်ရသ္ပဒတဴမ္ဂး ဒးပံၚ်ဖက် ဆက်ဆောံကဵု မိဿဟာဲသ္ကံရဲသီုဖအိုတ်ရ၊ ဇကုမွဲဓဝ်မံၚ်ဟွံဂွံရ၊ အခိၚ်ဗ္တောန်ပညာလောကဳကီု အခိၚ်ဂၠာဲပိုန်ဒြပ် ထဝ်သြန်ကီု အခိၚ်ကၠောန်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ကီု ဒးဂၠာဲသ္ၚဳသ္ကံရဲရ၊ ကာလဒးပံၚ်ဖက်ကဵုသ္ကံရဲမ္ဂး သ္ကံရဲဂကူလဵု ပိုဲဂွံပံၚ်ဖက်ဂှ်ရော၊ စပ်ကဵုပရေၚ်ပံၚ်ဖက်ရေၚ်သ္ကံဂှ် ကျာ်တြဲတွံလဝ်ဓရ်မ္ၚဵုဏံရ၊ တီတုဲမ္ဂး ပူဂဵုယုတ်မာဂှ် ပိုဲမ္ဒးဝေၚ်ပါဲကၠေံဍေံ သ္ၚောဲ သ္ၚောဲရောၚ်၊ ဆဆဵု ဆပံၚ်မ္ဂး ပိုဲလေဝ်ကၠာဲကၠောံအာ ဒှ်အာမၞိဟ်ယုတ်မာမွဲရောၚ်။
ဒးထံက်ထ္ၜးကဵုသက်သဳ ပ္ဍဲဇာတ်(၅၅၀)ဂိရိဒတ္တဇာတ် ဂၠိဂၠိဍန်ဍန်မ္ဂး သၟိၚ်ဨကရာဇ်မၞုံယၟု သာမ ပ္ကၚ်ရၚ်လဝ် ဍုၚ်ဗာရဏသဳ ဂွံလဝ်ချေံမ္ၚဵုမွဲ ဍိုက်ပေၚ်ကဵုလက်သဏ်ချေံတုဲ ကဵုလဝ်ယၟုပဏ္ဍဝရ၊ စိုပ်မွဲတ္ၚဲဂှ် ကော်လိၚ်နၚ်ဟမာချေံ(သၟာလွဳချေံ) သွက်ဂွံမၚ်မွဲရံၚ်စံၚ်ချေံ မၞုံယၟုဂိရိဒတ္တရ၊ ဂိရိဒတ္တဂှ် စိစောန်ပ္ဍဲအရာမၚ်မွဲရံၚ်စံၚ်သၟးဟွံက ကွတ်ပညာဗ္တောန်ကဵုချေံလေဝ် စိစောန်တဴရ၊ ဆ္ဂး တၟေၚ်မွဲသာ် ဂိရိဒတ္တဂှ် ဇိုၚ်ညးတေံ ကဝိုၚ်မံၚ်ရ၊ ဟိုတ်နူဇိုၚ်ညးတေံကဝိုၚ်မံၚ်တုဲ ကာလညးတေံကွာ်ေတှ် ဒှ်မံၚ်(ဂါဲဝါဲ ဂါဲဝာဲ) ဂၞိၚ်ညးတေံ ဒ္စေၚ်လ္ပာ်တေံမွဲလ္တုန် လ္ပာ်ဏံမွဲလ္တုန်ရ၊ ကာလညးတေံ ကဝါ်ဏာချေံဂှ်တှေ် ညးတေံရပ်ဂွံဇုက်ဂဟက်ချေံဂှ်တုဲ ညးတေံကွာ်အာဂတ ချေံဂှ်ကွာ်ဗက်အာလက္ကရဴရ၊ ချေံဂှ်ညာတ်တၠဍေံ ဂိရိဒတ္တဂှ် ကွာ်မံၚ်ဂါဲဝါဲဂါဲဝါဲတုဲ ချေံဂှ်ခယျစဗ္တောန်ကဵုဍေံကွာ်သာ်ဂှ်တုဲ ချေံဂှ်ကွာ်ပတုပ်ဗက်မံၚ် အရိုဟ်ဒဒှ်တ္ၚဲတုဲ ချေံဂှ်ကဝါ်လီုအာ ဗီုကဵုဂိရိဒတ္တဂှ် ဂါဲဝါဲဂါဲဝါဲကီုရ။
လအ်ညိ အမာတ်တံဆဵုညာတ် ကဝါ်ချေံလီုမံၚ်ဂှ်တုဲ နူပါၚ်မွဲ စိုပ်ပါၚ်ၜါ စိုပ်ကတောဝ်ဨကရာဇ်သာမရ၊ ဨကရာဇ်တီတုဲ ထေၚ်ခယျမံၚ် ချေံဂှ်ဇိုၚ်ဂိအာတုဲ ဖအောဝ်ကဵုအမာတ်တံ ကော်နၚ်အ္စာသဝ်ဝဳချေံရ၊ အ္စာသဝ်ဂှ် ဂၠာဲပၞေတ်သရဟွံဆဵုတုဲ ဂ္ၚၚ်ပ္တီသၟိၚ်ဨကရာဇ် ဒဒှ်ရချေံဂှ် မုဟွံဆဵုယဲရ၊ ယဝ်ဒှ်သာ်ဂှ်မ္ဂး မုဟိုတ်ချေံဂှ် ကဝါ်ဂွံလီုအာရော၊ ကော်နၚ်ဟမာချေံ ဂိရိဒတ္တဂှ်ရ၊ အ္စာသဝ်ညာတ်အာ ဂိရိဒတ္တဗက် တီအာဒဒှ်ရချေံဂှ် ဆဵုညာတ်မံၚ်တၠဍေံ ကွာ်မံၚ်ဂါဲဝါဲဂါဲဝါဲတုဲ ချေံဂှ်ကဝါ်တုပ်အာ ဂိရိဒတ္တရောၚ်ဂှ် ဂ္ၚၚ်ပ္တီဨကရာဇ်သာမရ၊ ကာလဂှ် ချေံဏံဗီုလဵုသ္ပ ကဝါ်ဂွံက္လေၚ်ခိုဟ်အာ အတိုၚ်တြေံပၠန်ဂှ် သၟာန်စအ္စာသဝ်ရ၊ အ္စာသဝ်ဂှ် ကဵုကသပ် ယဝ်ရမရာဇ်သၠာဲကၠေံ ဟမာချေံ(သၟာလွဳချေံ) မၞိဟ်ကွာ်တပ်ပ်မ္ဂး ကဝါ်ချေံဏံ က္လေၚ်ခိုဟ်အာ အတိုၚ်တြေံပၠန်ရောၚ်၊ လက္ကရဴဂှ် ချေံပဏ္ဍဝဂှ် ဂွံပံၚ်ဖက်ထုဲနှဴအာကဵု ဟမာချေံတၟိဂှ်တုဲ ချေံပဏ္ဍဝဂှ် ကဝါ်တပ်အာရ။
ထံက်ရံၚ်ကဵု သာဓကသာ်ဝွံတုဲ ပိုဲတံမူရဴကမၠောန်မွဲကၠောန်န် ကုမၞိဟ်ရဲပိုဲဒးပံၚ်ကၠောန်ဂှ် ပိုဲသ္ဒးသ္ၚဳဂၠိပ်ပါ်ပါဲ ဇိပ်ပ်ဂၠိပ်ပ်ရောၚ်၊ ဆဆဵု ဆပံၚ် ရံၚ်ကဵုဂုဏ်ဖဵု ဍာ်ဇမၠိသၟးဟွံဂွံ၊ သ္ဒးရံၚ်သ္ၚောဲသ္ၚောဲ၊ ပိုဲပံၚ်ကဵုမၞိဟ်တံဏံ ဂုဏ်ဖဵုပိုဲနွံဟီုကၠာလေဝ် ဂုဏ်သိက္ခာပိုဲနွံဟၟဲဂှ်လေဝ် ပိုဲဒးသ္ၚဳဂၠိပ်ကီုရောၚ်၊ ဥပမာ ပိုဲလုပ်ပံၚ်ကဵုက္ဍိုပ်ဒမၠတုဲ တော်လ္ပာ်သာအိုတ် ပိုဲလောဲသိုက်အာ စမွဲအာယုက်လေဝ် စဟွံအိုတ်ကဵုဒှ်ကၠာရ သိက္ခာပိုဲနွံဟာ? ဍာ်ရမတ်ညးသအာၚ်ဓဇူစှ်တေုဲမှ ပိုဲသိုက်လှိၚ်ဂှ် ပိုဲကေတ်ဟာ? ယဝ်တော်လ္ပာ်ကြေပ်ပၠန်မ္ဂး ပံၚ်ကဵုကမၠတ်ဒမၠတုဲ ကာလဍေံရပ်ဂွံတှ် မုဒှ်အာမာန် ချပ်ဇြိုဟ်ဟ်နက်က်မ္ဂး သွဟ်ဍေံတီကေတ်လောဲလောဲရ။
သရုပ်ကၠေံမ္ဂး “အသေဝနာစဗာလာနံ၊ ဨတံမၚ်္ဂလမုတ္တမံ” “သမၠီုစိုတ်စၞာဲ ယဝ်ဝေၚ်ပါဲ ခိုဟ်ဆာဲဒှ်မ္ၚဵုရောၚ်” ထံက်ရံၚ်ကဵု ဓရ်မ္ၚဵုဏံမွဲဍောၚ်ကီု သၟိၚ်ဗၟာအနဝ်ရထာ ၜိုန်ရဇၞးကေတ်ပၞာန် လ္တူသၟိၚ်မန်မနုဟဝ် မာန်ကီုလေဝ် ကျအာပေါဲဗတိုက် ကုသၟိၚ်မနုဟဝ် မတွံဂး ဂုဏ်သိက္ခာ မွဲလအိတ်ကဝ်ဂှ်တုဲ ကၠုၚ်ကတဵုဒှ်မၞိဟ်မွဲဘဝ ကၠုၚ်ကတဵုဒှ်ဂကူမွဲဂကူ ကဵုသ္ဂောံနွံကဵုၚုဟ်မးသၠုၚ်ၚ်ပြဲပြဲညိ။

Categories
ပရိုၚ် လိက်ပရေၚ်

လၟေၚ်ကမၠောန် ပရေၚ်ဖောအ်ဗြေဝ် လက်ထက်သၟိၚ်ပၞာန် အံၚ်ဇၞးမာန်ညိဟာ

နာဲကသုမန်

ပ္ဍဲကဵုခရိုၚ်မတ်မလီု တွဵုရးဍုၚ်မန်ဂှ် ကံၚ်ဇြဳပၞာန်တံ ဖျေံလဝ် လၟေၚ်ကမၠောန် ကိုန်အစဳဇန်ဇၞော်ဇၞော် သွက်ဂွံသိုၚ်ခၞံ သၞေဟ်က္ၜၚ်ကျာကဵု သၞေဟ်က္ၜၚ်နွံရ။ ပ္ဍဲလက်ထက်ပၞာန်ဏံ ဖန်ဇန်ပရူဏံမ္ဂး ဍေံအာဇီုကပိုက်ကဵု လညာတ်ဂကူမန်ပိုဲ ပ္ဍဲအရာဖန်ဇန် တိကဵု သယံဇာတ ကေၚ်ပတိုန်လဝ် ပ္ဍဲကဵုပေဲါသဳကၠဳ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ကောန်ဂကူမန် ပ္ဍဲဍုၚ်ရေဝ်မာန်ရ။ ပရေၚ်ဇီုကပိုက် နွံတဴတၟာဂလိုၚ် မာန်တုဲ လက္ကရဴအိုတ် ဒးဒှ်ဒဝိၚ် ကိုန်အစဳဇန်ဏံရ။

တၚ်သဳကၠဳ

ရံၚ်ကဵုလိက်စံၚ် နူကဵုပေဲါသဳ်ကၠဳ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ကောန်ဂကူမန် အလန်ပထမ ပ္ဍဲဍုၚ်ရေဝ် ကၠောန်သ္ပလဝ် ပ္ဍဲသၞာံ (၂၀၁၈) ဂိတုမေတေံမ္ဂး စပ်ကဵုဂကူမန်တံ တုပ်လဝ်စိုတ် မူဝါဒတိဍာ် မဒုၚ်သဇိုၚ်ကဵု သၞောတ်ဖေတ်ဒရာကီု၊ ကိစ္စဆေၚ်စပ်ကဵု ပရေၚ်ပြုပြေၚ်ကောပ်ကာဲ ကေုာံ ပရေၚ်ပါ်ပရအ် သယံဇာတသဘာဝဂမၠိုၚ်ကီု၊ မူဝါဒ ဆေၚ်စပ်ကဵု ပွဳပွူသဘာဝ ကေုာံ ပရေၚ်စဵုဒၞာ ဘဲအန္တရာယ်သဘာဝတံကီု သ္ၚဳဂၠိပ်လဝ် ညးသကအ် တၟာဂလိုၚ်ရ။

ရံၚ်အာကဵု လိက်စံၚ်ဏံမ္ဂး ဂကူမန်ပိုဲ ဒှ်ဒဝိၚ်ကဵု တိဍာ်ဂကူပိုဲ သယံဇာတ ဂကူပိုဲ တၟာဂလိုၚ်ရ။ မုဟိုတ်မ္ဂး ဂကူမန်ပိုဲတံဂှ် ဒှ်ဂကူရဲကၠအ် ရဲဗ္ၚ သၟာဂူ တၠပိုၚ်ပြဳတိတုဲ ဂယိုၚ်လမျီု တဵုလွဳစဂှ် ဒှ်အဓိကရောၚ်။ တိဍာ်ဟီုဂှ် တိဗ္ၚကၠအ်သွဝ်တံ သၟးဟွံသေၚ် ၜဳကြုၚ်တံ ဇိုၚ်ၜဳမဟာသမုဒ်တံ ပါလုပ်ရောၚ်။ ပွဳပွူသဘာဝဟီုမ္ဂးဂှ် တိကီု ဍာ်ကီု ဗြဲကီု ဂမ္တဴကီု ဥတုရာသဳကီု ညဳသၟဟ်မံၚ်တုဲ ယဝ်ရ ပလီုပလာ်ဒး မွဲမွဲသာ်မ္ဂး လ္ပာ်တၞဟ်ဟ်တံ လီုလာ် ဗက်အာကီုရ။ ဥပမာ – ယဝ်ရ ဗါ်ထောံတၞံဆုဂၠိုၚ်မ္ဂး ဗြဲအောန်စှေ်တုဲ ဂမ္တဴဂၠိုၚ်တိုန်ရောၚ်။ ခဲါပတိတ်ထောံ ဇိုၚ်ၜဳ ဇ်ိုၚ်ကြုၚ်မ္ဂး တိတံလာ်စှေ် ကၚုဲတံ အောန်စှေ် စၞစအောန်စှေ် ဒှ်မာန်ရောၚ်။ အရာအိုဿီုတံဂှ် ဂကူပိုဲတံ ဒှ်မံၚ်ဒဝိၚ်ရောၚ် ဓမံက်ထ္ၜးလဝ် ပ္ဍဲလိက်စံၚ်ဝွံရ။

တိဍာ်ဂကူမန်တံဂှ် ဍန်ဂြက် ဗွဲမလောန်ရ။ လၟိဟ်မၞိဟ်ဂကူပိုဲ ဂၠိုၚ်တိုန်တုဲ တိဍာ်ဂကူပိုဲ ဍန်စှေ်မံၚ်ရ။ အကြာဏံ တိဍာ်လ္ၚဵုတံဂှ် ဒးဒုၚ်သီနွံတဴ ဂၠိုၚ်ကဵုလ္ၚီဨကတုဲ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံသီကေတ်ဂှ် ဂၠိုၚ်ရ။ ဂကူုပိုဲ ဆုတ်တိတ် အာဗါ်ထောံ ဂြိုပ်တံ ဗွဲမဂၠိုၚ်တုဲ ပွဳပွူသဘာဝလေဝ် ဒးဒုၚ်လီုလာ်အာ နွံရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ပ္ဍဲကဵုလိက်စံၚ် ပေဲါသဳကၠဳပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တေံဂှ် ချူလဝ် စပ်ကဵုထိ်ၚ်ဒဝ်မၚ်မွဲအာ တိဍာ်ကဵု သယံဇာတတံတုဲ ကိုန်အစဳဇန် ကၠောန်ၜိုတ်တံဂှ် ဒးကၠးဖ္ဍး ဒးရှေ်သှေ် လညာတ်ညးဍုၚ်ကွာန် တၠတိ တၠကၠအ် တၠဝါတံရောၚ်။

လိက်စံၚ်ဏံ မုဟိုတ်ဒှ်ကၠုၚ်ရော။ ဟိုတ်နူကဵု ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ ထပက်စၟတ်တဲ ဒေံါလဝ်ပန်ပှော် အလုံကၟိန်ဍုၚ် (NCA) တုဲ သွက်ဂွံပါလုပ် ပ္ဍဲပေဲါတက်ကျာပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ရ။ ရန်ကဵု ဂွံပတိုန်ထ္ၜး ပ္ဍဲကဵု ပေဲါတက်ကျာ ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်တုဲ အလုံဂကူမန်တံ ချူပတိုန်ထ္ၜးလဝ် လိ်က်စံၚ်ဝွံရောၚ်။ ဆဂး တ္ၚဲဏံ ပၞာန်တံ ထိၚ်သီအဝဵုတုဲ NCA လီုလာ်အာယျဟာ။ ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ် ဟွံမွဲရဟာ? ဗီုဒးစိုတ် သ္ပရဟာ?

ပြသၞာသီတိ ပွဳပွူသဘာဝလီုလာ်
အတိုၚ်လိက်အမိၚ် နူကဵုကံၚ်ဇြဳပၞာန် ပ္ဍဲကဵုစၟတ်တ္ၚဲ (၁၀) ဂိတုဒဳဇြေမ်ဗာတေံမ္ဂး သွက်ဂွံသိုၚ်ခၞံပတိုန် သၞေဟ်က္ၜၚ်ကျာ သီုကဵုသၞေဟ်က္ၜၚ်ဇၞော် ၜဳဒမြိုဟ် (ရေနက်ဆိပ်ကမ်း) ဂှ် ဖျေံလဝ်လၟေၚ်ကမၠောန် သွက်ဂွံသီတိရ။ အရာသီတိဏံတှေ် အလဵုအသဳမၚ်သ္ၚိ အဆံၚ်ကၟိန်ဍုၚ်တံ က္ဍိုက်ပ်တုဲ ပံၚ်တောဲကဵု အလဵုအသဳတွဵုရးရ။ ဟီုတဝ်ဝ်မ္ဂး ကံၚ်ဇြဳပၞာန်ဂှ် စကာအလဵုအသဳတွဵုရးတုဲ ကဵုသီတိရောၚ်။
အတိုၚ်ညးဂမၠိုၚ်တံ ချိၚ်ဆဟီုမ္ဂး ဍေံတံ သွက်ဂွံသီကေတ်ဝါ ပ္ဍဲကဵုပွိုၚ်ဍုၚ်မုဟ်ဍုၚ် နူကဵုသ္ကုတ်ကွာန်ကအ်ပရာၚ် လ္ပာ်သၠုၚ်ကျာ စဵုကဵု ဝါကွာန်ကမာအုပ်တံရောၚ်တုဲ တိမဒးသီတံဂှ်တှေ် ဒှ်ဗၞတ် (၃၀၀၀) ဨက ဒှ်မာန်ရောၚ်။ ဝါဗ္ၚညးဍုၚ်ကွာန် ဂကူမန်ပိုဲ ပါဗွဲမဂၠိုၚ်ရောၚ်။ ဝါရဲကွာန် လ္ပာ်နာၚ်သၠုၚ် ကၟာဝက် ကမာအုပ်တံ ပါမာန်ရ။ ကံၚ်ဇြဳပၞာန်ဂှ်တှေ် အတိုၚ်ၚုဟ်မးတိဍာံ လဴကဵုဟာ၊ ကဵုညိညဓဝ်ဟာ ဒးမၚ်ရံၚ်ရောၚ်။
တုဲမ္ဂး ဇိုၚ်ၜဳ သွက်ဂွံသိုၚ်ခၞံ သၞေဟ်က္ၜၚ်ကျာဂှ် ဒးသီတိမွဲဒမြိပ်ၜဳ ဒှ်မာန်ရောၚ်။ ကွာန်မွဲဒမြိပ်ၜဳဂှ် ဒးပြံၚ်ဟာ ဆက်စွံလဝ်ဟာ တီဟွံကၠးဏီရ။ ဆက်စွံလဝ်ပၠန်လေဝ် သွက်ရဲကွာန်တံဂှ် သွက်ဂွံကၠောန်စဂှ် တိဗ္ၚတံ ဟွံမွဲရ။ တမ္ၚာပၠန်လေဝ် ကၠောန်ဟွံဂွံရ။ ဟိုတ်နူသၞေဟ်က္ၜၚ်ဇၞော်တုဲ ပွဳပွူသဘာဝ ပ္ဍဲဒေသဏံ လီုလာ်တၟာဂလိုၚ်ရ။
ယဝ်ရ ပိုဲတံ ရံၚ်အာလိ်က်စံၚ် ပေဲါသဳကၠဳပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ဍုၚ်ရေဝ်တေံမ္ဂး ယဝ်ရကၠောန်ကိုန်အစဳဇန် ဇၞော်ဇၞော်မွဲရောၚ်ဟီုမ္ဂး ဒးဟီုကလးကဵု ညးဍုၚ်ကွာန် ဒေသမဆေၚ်စပ်တံတုဲ ဒးကေတ်တၚ်တုပ်စိုတ်ရောၚ်။
တုဲပၠန် ယဝ်ကၠောန်ကိုန်အစဳဇန်ဇၞော်ဇၞော် သၞေဟ်က္ၜၚ်ကျာ သၞေဟ်က္ၜၚ်ဇၞော် သာ်ဏံမ္ဂး ကိုပ်ကၠာအိုတ် ဒးကၠောန်ၜိုတ်ကဵု ပရေၚ်ဂၠိုက်ဂၠာဲတၚ်နၚ် ဇီုကပိုက် ပရေၚ်မၞိဟ် (Social Impact Assesement – SIA) ကဵု ပရေၚ်ဂၠိုက်ဂၠာဲတၚ်နၚ် ဇီုကပိုက် ပွဳပွူသဘာဝ (Environment Impact Assessment – EIA) ရောၚ်။ SIA ဟီုဂှ် ဟိုတ်နူကဵု သီတိတုဲ ညးဍုၚ်ကွာန် သၟာဗ္ၚတံ ဆောံလေၚ်အာ ဗၞတ်အလဵုဂှ် ဒးချိၚ်ဆရောၚ်။ သြောံဆောံလေၚ်အာ မုစိ၊ ညးဍုၚ်ကွာန် ကမၠောန်ကမေတ်ဟွံမွဲ မုစိအိန်ထံၚ်၊ နကဵု မသြန် ဆောံလေၚ်အာ မုစိတံဂှ် ဒးဂၠိုက်ဂၠာဲ သောဲဗြောဲရောၚ်။ လတုဲ စပ်ကဵု EIA ပၠန်လေဝ် ဒးဂၠိုက်ဂၠာဲကဵု တၚ်နၚ် စပ်ကဵုပွဳပွူသဘာဝ လီုလာ်မာန်တံရောၚ်။ တိလီု ဗၞတ်အလဵု၊ ဍာ်လီု ဗၞတ်အလဵု၊ ဇိုၚ်ၜဳလီု ဗၞတ်အလဵု၊ ၚုဲက ကၠေံအာ ဗၞတ်အလဵုတံဂှ် ဒးလ္ၚတ်ချိုတ်ပၠိုတ်ရောၚ်။ လ္ၚတ်သာ်ဏံ ချိုတ်တ်ပၠိုတ်တ်တုဲ ဒးသောၚ်ကလးကဵု ညးဍုၚ်ကွာန် ဒးပတိုန်ထ္ၜး အဆံၚ်ဆံၚ်ရောၚ်။

ကိုန်အစဳဇန်ဏံ အံၚ်ဇၞးညိဟာ?
ကိုန်အစဳဇန်ဇၞော်ဇၞော် ဗီုဗီုဏံ သွက်ဂွံသိုၚ်ခၞံအာဂှ် ကံၚ်ဇြဳပၞာန်တ္ၚဲဏံ သြန်ဍိုက်ပေၚ်မံၚ်ကီုရဟာ။ ကြဴနူကဵု ပၞာန်ဗၟာတံ ထိၚ်သီအဝဵုတုဲဂှ် ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ဍုၚ် စှေ်အာရ။ ဟိုတ်နူကဵု ပဋိပက္ခပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တုဲ ရဲဓလိုက်တံရိုဟ်တံ ဗွဲမဂၠိုၚ် ဂြိပ်ဒဴတိတ် နူကဵုဍုၚ်ပိုဲတံကီုရ။ ကိုန်အစဳဇန်ဇၞော်ဇၞော် သာ်ဏံဂှ် အလဵုအသဳတံ ဒးရံၚ်အကာဲအရာသြန်ဘဏ္ဍာ အပ္ဍဲဍုၚ်သၟးဟွံတုဲ သီုဒးကော်ဘိက် တံရိုဟ်နူကဵု ဍုၚ်သအာၚ် ဗွဲမဂၠိုၚ်ရောၚ်။ ပ္ဍဲကဵုအကာဲအရာ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ဟွံညိၚ်ဝတ်ဏီ အခိၚ်တ္ၚဲဏံဂှ် ရဲဓလိုက်တံရိုဟ် သေံကီု ကြုက်ကီု သွက်ဂွံလုပ်ဓလိုက်တံရိုဟ် ဒှ်ဝါတ်ညိရ။
ပ္ဍဲကဵုကၟိန်ဍုၚ်ပိုဲတံဝွံ အလဵုအသဳ အဆက်က်တံဂှ်တှေ် ပ္ဍဲလက်ထက်ဇကု ဇကုဓမံက်မံၚ်ရုပ်ရဴ ကိုန်အစဳဇန်ဇၞော်ဇၞော်မွဲမွဲရောၚ် ကၠောန်မံၚ် သွက်ဍုၚ်ဂွံတဴတက်ရောၚ် မိက်ဂွံကြီုစ နွံကီုရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ အခိၚ်ဇကု နွံအဝဵုဂှ်တှေ် ကၠောန်ပတိုန်ကိုန်အစဳဇန်ဇၞော်ဇၞော် ဓဇက်ပတိုန် အစဳဇန်ဘဏ္ဍာ (Budget) ဇၞော်ဇၞော်တုဲ သီကၠအ်သီဝါ တုက်တိရ။ ဆဂး ဂွံမွဲၜါသၞာံတုဲ အဝဵုအိုတ်အာဗက်ဟွံဂတာပ် အဝဵုဟွံမွဲ သြန်ဟွံမွဲတုဲ ဒးဒေံါရ။ ညးစကၠောန်လဝ် ကိုန်အစဳဇန်ဂှ် မုလေဝ် ဟွံဒးဒုၚ်လျိုၚ်ရ။ အလဵုအသဳ ဂွံအဝဵုတၟိဂှ်လေဝ် မုလေဝ် ဟွံထပ်ရံၚ်စံၚ်တုဲ ကိုန်အစဳဇန်ဂှ် သှ်ေအာအတိုၚ်ဂှ်ရ။ လက္ကရဴအိုတ် ရဲဗ္ၚတံ ဆၜိုတ် ဆောံလေၚ်အာ တိဍာ်ညးတံဟေၚ်ရ။
ဥပမာမွဲဂှ်တှေ် – လက်ထက် သမ္မတဥူတိၚ်သိၚ်တေံဂှ် ဖျေံလဝ်သ္ဂုတ်သွာတ် သၞေဟ်က္ၜၚ်ကျာဟံသာဝတဳ (ဟံသာဝတီ နိုၚ်ၚံတကာလေဆိပ်) ရ။ သွက်ဂွံသိုၚ်ခၞံအာ အကြာဍုၚ်လ္ဂုၚ်ကဵု ဍုၚ်ဗဂေါရ။ ကေတ်လဝ်တိ ညးဍုၚ်ကွာန် တုဲဒှ်ရ။ သ္ပလဝ် SIA ကဵု EIA တုဲရ။ သမ္မတဥူတိၚ်သိၚ်စှေ်တုဲ စိုပ်လက်ထက် အလဵုအသဳအေန်အေဝ်ဒဳဂှ် ပ္ဍဲညးတံ သြန်ဟွံမွဲကီု စိုတ်ဟွံလုပ်စကီုတုဲ လီုအာရ။
လက်ထက်အလဵုအသဳအေန်အေဝ်ဒဳဂှ် ဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳ စိုပ်အာ ဍုၚ်သေံတုဲ သွက်ဂွံဓမံက်သၞေဟ်က္ၜၚ်ဇၞော် (ထားဝယ်ရေနက်ဆိပ်ကမ်း) ကီုရ။ ဆဂး ကိုန်အစဳဇန်ဏံ ဇၞော်တုဲ ဒးကော်ဓလိုက်တံရိုဟ် နူကဵုဍုၚ်သအာၚ် အဓိက ဍုၚ်ဂျပါန်၊ ဍုၚ်ကြုက်၊ ဍုၚ်ကဝ်ရဳယျာတံရ။ ကမ္မဏဳသေံသၟး သြန်ညးတံ ဟွံပေၚ်ရ။ လက္ကရဴအိုတ် ဍုၚ်အလဵုလေဝ် စိုတ်ဟွံလုပ်စတုဲ ကိုန်အစဳဇန်ဂှ် စဵုကဵုဓမံက်ရုပ်ရဴဟွံမာန်ရ။ ကိုန်အစဳဇန်ဏံဂှ် စဵုကဵုလၟုဟ် သှေ်ဇးမံၚ်ဏီရ။

သၟိၚ်ပၞာန်တံ ဂွံပျးမုက် ရဲဗ္ၚမန်တံ ဒးဒုၚ်ကအ်ဟာ?
အတိုၚ်ဥပမာ လတူတေံရ သၟိၚ်တိုန်ကၠုၚ်မွဲမွဲဂှ် အဲကၠောန်မာန်မံၚ်ရောၚ် မိက်ဂွံကြီုစတုဲ ဟွံရံၚ်အနာဂတ်ဂတ ဗၞတ် (၃၀-၅၀) သၞာံတုဲ ဓမံက်ပတိုန်တုဲ သွက်ဂွံပျးမုက်ရ။ သွက်ဂွံကေတ်စ စရာဲရ။ လၟုဟ်လေဝ် ဂွိၚ်ဖေက်ကိုန်အစဳဇန်ဏံ ဒှ်အာဗီုဂှ်ကီုရ။
ကိုန်အစဳဇန်ဏံ ဂွံဒှ် ပ္ဍဲဍုၚ်မန်ဟီုဂှ်တှေ် ကၠးမံၚ်ရ။ ပ္ဍဲဍုၚ်မန်ဂှ် ညးဒစဵုဒစး တၠအဝဵုပၞာန်တံ အောန်ရ။ ရံၚ်အာ ၜိ်ုဟ်သြိုဟ်ရ။ သၟာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်မန်တံ လုပ်ပံၚ်ကဵု ကံၚ်ဇြဳပၞာန်တုဲ ကေတ်ဒၞာဲရ။ သ္ကိုပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ဂွံမၞိဟ်ထံက်ဂလာန် ဍေံတံတုဲ ဍေံတံ က္လေၚ်စကာရ။ လၟုဟ် သီတိတှေ် ဒပ်ပၞာန်ဍေံ ဟွံဒးစှေ်ကၠုၚ်ရ။ ဍေံစကာမန်တုဲ ကဵုသီတိမန်ဂှ် လောဲနူကဵု အခိၚ်ကၠာကၠာတေံရ။
ဂတနူဏံ (၅-၁၀) သၞာံ ကိုန်အစဳဇန်ဏံ လီုအာမ္ဂး ညးဂှ် ကေတ်တာလျိုၚ်ရော မိက်ဂွံတီကီုရ။

Categories
ပရိုၚ် လိက်ပရေၚ်

ဘာဗ္တောန်ပညာလဵု ဂွံစွံဘာကဵုကောန်ရော

နာဲအံၚ်ဇၞး (ရုတ်တံၚ်)

တၠပညာဂကူဗၟာတံ ဖျေံလဝ်သၞောတ်ဗ္တောန်ပညာ ကၟိန်ဍုၚ်ဏံဂှ် စိုပ်အခိၚ်တ္ၚဲဏံ ဂကူဗၟာဗွဲမဂၠိုၚ်တံ ဟီုဂးဒၟံၚ် သၞောတ်ပရေၚ်ပညာဗၠေတ်တ်ရောၚ် ဂးတုဲ ဟွံဒုၚ်တဲအိုတ်ရ၊ ဂကူဗၟာလ္ၚဵုလ္ၚဵုတံဟီု သၞောတ်ပညာ ဗ္တောန်ဒၟံၚ်လၟုဟ်ဏံ သၞောတ်ပညာဍိက်ဂၠုဲပၞာန် (စစ်ကျွန်းပညာရေးစနစ်)၊ ပညာ ကတ်ပါၚ်တိုက်ဟွံလေပ်လိက်၊ ဂွံတဆိပ်ကြာဒဳဂရဳဟွံလေပ်လိက် (ဘွဲ႕ရစာမတတ်) ဟွံဒှ်တၠပညာ သာ်ဝွံ ဂကူဗၟာတံ ညာတ်ကၠုၚ်ဒုဟ် သၞောတ်ဗ္တောန်ပညာ ကၟိန်ဍုၚ်ဏံရ၊ ကောန်ဂကူ ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံရော၊ ဂကူမန်တံရော အထေၚ်ဇၞော်ဒၟံၚ်ကဵု သၞောတ်ပညာ ကၟိန်ဍုၚ်ဏံဏီဟာ၊ ကောန်ပိုဲ ကဵုဗ္တောန်ဒၟံၚ်ပညာ ဍိက်ဂၠုဲပၞာန်ဏံဏီဟာ၊ ကာလစွံဘာ သၞာံဗ္တောန်ပညာ (၂၀၂၂/၂၃) ဏံမ္ဂး မိမတံ သ္ဂောံချပ်ဒး ရန်သာ်ဂှ်တုဲ ချူဏာ လိက်ပရေၚ်ဝွံရ။
မိမတံ ကေတ်ကောန် က္ဍဟ်ကေက်က်၊ ညာန်စဳစဳကၠးကၠး၊ ချပ်ဗ္စာဗၠေတ်ဒးလေပ်၊ ကေတ်ကောန်မၞိဟ် တဲခိုဟ် မနွံကဵုဒ္ဂေတ်လၟေတ်ခိုဟ်ဟ်၊ ဟီုဝေတ်ဒၠေါံဗ္တောန်လောဲသွာ၊ တီဂုန်မိမအ္စာမ္ဂး အတိုၚ်တၠပညာဂၠးတိ ပြံၚ်လှာဲလဝ် သၞောတ်ပညာ (၂၁) ဗွဝ်ကၠံဏံ မိမကောန်ကွးဘာတံ ပတှေ်စှေ်စိုတ်မ္ဂး ကောန်ဇကု သ္ဒးစွံဘာကဵုကောန် ဗ္တောန်လိက်အရေဝ် ဘာသာမိ၊ အရေဝ်ဘာသာ ကောန်ၚာ် ဟီုဂးဒၟံၚ် ပ္ဍဲသ္ၚိတေံကၠာရောၚ်၊ ကောန်ၚာ်ဂှ် ယဝ်ဍေံဂွံဗ္တောန်ပညာ အရေဝ်ဍေံ မတီကၠုၚ်နူသ္ၚိတေံမ္ဂး တီကၠိုဟ် လေပ်လောဲသွာရောၚ်၊ က္ဍဟ်ဍေံဟွံထုဲထံၚ်၊ ဍေံတီတုဲ ဍေံချပ်ဒး၊ ချပ်လေပ်ရောၚ်၊ ဍေံချပ်လေပ်မ္ဂး ဒုၚ်စသိုၚ်လေပ်ရ၊ ဒုၚ်စသိုၚ်လေပ်မ္ဂး ဍေံတံ ကၠောန်ဗက်လေပ်ရ၊ ကောန်ၚာ် တီ,ချပ်,ကၠောန် ပိသာ်ဏံမ္ဂး ဒှ်ကောန်ၚာ်က္ဍဟ်ကေက် ညာန်သၠဲ ကေက်သ္ကာမွဲရ။
ပ္ဍဲတွဵုရးဍုၚ်မန်ဏံ ဘာဗ္တောန်ပညာကဵုကောန်ၚာ် အဝဲမံၚ်ဘာတံဂှ် ဗ္တောန်ပညာအဆံၚ်တုပ် နွံ (၂) ဘာရ၊ ယၚ်တံဂှ် —
၁) ဘာဗ္တောန်လိက် ပ္ဍဲဘာအလဵုအသဳ
၂) ဘာဗ္တောန်လိက် ပ္ဍဲဘာကောန်ဂကူမန် ရဴဝွံ မနွံၜါဘာရ။
ပ္ဍဲဘာၜါဏံ ဗီုလဵုဗ္တောန်မံၚ်လိက် ကဵုကွးဘာတံရော၊ ဇုတ်ဓရံၚ် (သၚ်ရိုးညႊန်းတမ်း) ဗ္တောန်လိက်ဂှ် အဆံၚ်တုပ်ဒၟံၚ်ညးသ္ကံရ၊ ဘာအလဵုအသဳလေဝ် ဗ္တောန်အာသၞောတ် (၁၂) တန်ရ၊ ဘာကောန်ဂကူမန်လေဝ် ဗ္တောန်အာသၞောတ် (၁၂) တန်ကီုရ၊ ဆဂး ပ္ဍဲဘာကောန်ဂကူမန်ဂှ် ထပ်ဂလိုၚ်လဝ် တန်ဗုဒ္ဓဘာသာ မွဲအုပ်ရ၊ ရန်တၟံကဵုကောန်ၚာ်မန်တံ သ္ဂောံတီကၠိုဟ် ပရောဗုဒ္ဓဘာသာ မရှေ်သှေ်ဒၟံၚ်ဏံတုဲ စုတ်လဝ် တန်ဗုဒ္ဓဘာသာဏံရ၊ လုပ်သွဟ် (၁၀)တန် မွဲစွံရ၊ အံၚ် (၁၀) တန်တုဲ တိုန်ဘာတက္ကသိုလ်တုပ်ပ်ရ၊ ဆဂး ကွးဘာအံၚ် (၁၀) တန် နူဘာကောန်ဂကူမန် ဟွံဆက်တိုန်ဘာတက္ကသိုလ် ကၟိန်ဍုၚ်ဏံဏီမ္ဂး ဆက်တိုန်ဘာ(၁၀) တန်လောန် ဘာၜိုပ်ထဝ်ညဳသာမာန်ရ၊ ဂွံတဆိပ်ကြာ နူဘာၜိုပ်ထဝ်တုဲ ဆက်တိုန်တက္ကသိုလ် ပ္ဍဲဍုၚ်ဏံလေဝ် ဂွံရ၊ ဆက်တိုန်တက္ကသိုလ် ဍုၚ်သေံတေံလေဝ် ဂွံရ။
ကောန်မန်အံၚ် (၁၀) တန် နူဘာအလဵုအသဳ အခေါၚ်တိုန်ဘာၜိုပ်ထဝ် ၜိုန်နွံကီုလေဝ် ဟိုတ်နူ ဒးသွဟ်လိက်အခေါၚ်လုပ်ဘာ ဗတ်မန်တုဲ ချူဗှ်လိက်မန်ဟွံဒးမ္ဂး အခေါၚ်ဂွံလုပ်ဘာၜိုပ်ထဝ် ဟွံမွဲရ၊ လိက်ဇုတ်ဓရံၚ် ဗ္တောန်ပ္ဍဲဘာၜိုပ်ထဝ်ဂှ် ဒးကဵုဖျုန်ကဵုလိက်အၚ်ဂလိက်၊ အရေဝ်အၚ်ဂလိက် သွက်ဂွံကၠောံအာ တက္ကသိုလ်ဍုၚ်မ္ၚးတေံရ၊ ကွးဘာမန် တိတ်နူဘာၜိုပ်ထဝ်တုဲ အာတိုန်တက္ကသိုလ် ပ္ဍဲဍုၚ်သေံဂှ် လၟိဟ်မၞိဟ် နွံဂၠိုၚ်ကဵုတၠရ၊ ဂွံတဆိပ်ကြာ နူဍုၚ်သေံတုဲ ကလေၚ်ကေတ်တဆိပ်ကြာ ကၟိန်ဍုၚ်ဏံလေဝ် နွံရ။
တၠပညာဗၟာတံအဆက်က် ဖျေံလဝ်သၞောတ်ဗ္တောန်ပညာ ပ္ဍဲကၟိန်ဍုၚ်ပိုဲဏံ ကောန်ၚာ် ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံဖၟိုတ် ဒးဗ္တောန်လိက် အရေဝ်ဝေါဟာဗၟာဂှ် ဗၠေတ်ဒၟံၚ်ရောၚ် တၠပညာဂၠးတိတံ ဂးရ၊ ဒှ်ပညာပလီုက္ဍဟ်ကောန်ၚာ်၊ ပညာၚိတ်ကမၠက် ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံရောၚ်၊ ပညာသာ်ဏံဂှ် ဒှ်ပညာဍိက်ဂၠုဲပၞာန်ရောၚ်၊ အခိၚ်လၟုဟ် ဂကူဗၟာတံ ညာတ်ဒုဟ် ဟီုပ္တိုန်ဒုဟ်အိုတ်ရ၊ ဂကူမန်တံရော ထေၚ်ဒးဒၟံၚ်ဏီဖိုဟ်ဟာ၊ ကောန်ဇကု ဗ္တောန်ကဵုလိက်ဗၟာကၠာတဲဂှ် ဗၠေတ်ဒၟံၚ်ရောၚ်ဂှ် ဟွံကၠးစိုတ်ဏီဟာ၊ သွက်ကောန်ဂွံဗ္တောန်ပညာဂှ် မိမတံ ချပ်ဇြိုဟ်ဟ်နက်က်တုဲ စွံဘာကဵုကောန်တံအိုတ်ညိ၊ ဒၟါနူမိမတံ ဟွံကၠိုဟ် ပရေၚ်သဇိုၚ်ပညာပြံၚ်သၠာဲတုဲ စကာကဵုကောန်ကတ်ပညာ သၞောတ်တြေံဂှ် ကောန်ဇကု က္ဍဟ်လီုအာမာန်ရောၚ်၊ တၠပညာဇေတ်တ် က္ဍဟ်ဍာ်ဒကေဝ်ပေၚ်ၚ်မွဲလေဝ် ဒှ်ကၠုၚ်ဟွံမာန်ရ။
သရောပ်မိက်ဂွံဆဝ်မ္ၚုဟ မိမကွးဘာ ကောန်ဂကူမန်တံဂှ် ကောန်ၚာ်မန်တှေ် ဒးဗ္တောန်ကဵုဍေံတံ လိက်မန် အရေဝ်မန် မတီကၠုၚ်နူသ္ၚိတေံကၠာတုဲ ဗ္တောန်အာလိက်ဗၟာ၊ လိက်အၚ်ဂလိက်ညိ၊ ကောန်မန် ယဝ်လေပ်လဝ် လိက်မန် ချိုတ်တ်ပၠိုတ်တ်တုဲမ္ဂး ဗ္တောန်လိက်ဗၟာ လိက်အၚ်ဂလိက် လောဲသွာရောၚ်၊ အရေဝ်ဍေံတံတီ ဍေံတံကၠိုဟ်ဂှ် ကောန်ၚာ်တံ ဂွံကတ်လဝ်ကၠာမ္ဂး က္ဍဟ်ကေက် ညာန်သၠဲ အစောံစရာဲ ဍာ်ဒ္ကေဝ် ကေက်သ္ကာ၊ ဒှ်တၠပညာ ညးဂမၠိုၚ် သ္ဒးရှေ်သှေ် အဲပရဲရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ကောန်ၚာ်အာယုက်ပေၚ် (၃) သၞာံကဵု အကြာ (၅) သၞာံဏံ ယဝ်ဒးမံၚ်ဘာမၚ်မွဲကောန်ၚာ် ဘာ(မူကြို)မ္ဂး စွံဘာဗ္တောန်အရေဝ်ဍေံ မတီကၠုၚ်နူသ္ၚိတေံညိ၊ ကောန်ၚာ်မန် သ္ဒးစွံဘာမၚ်မွဲကောန်ၚာ်မန်၊ ကောန်ၚာ်ကရေၚ် သ္ဒးစွံဘာ မၚ်မွဲကောန်ၚာ်ကရေၚ်ဟေၚ် ကလိဂွံမၞိဟ် က္ဍဟ်ကေဝ်ဝ်၊ ညာန်ကေက်က်မာန်ရ။

Categories
ပရိုၚ် လိက်ပရေၚ်

ဝၚ်ပ္တန်ဍုၚ်မန်ကဵု သဘၚ်တ္ၚဲဂကူမန်

နန်တၠနာဲ

ပ္ဍဲကဵုကမၠောန်မွဲမွဲတှေ် ဍေံနွံဒၟံၚ်ဟိုတ်ကဵုဖဵုရ၊ ဟိုတ်နွံမ္ဂး ဖဵုဍေံလေဝ် နွံတဴကီု ဂွံတီကေတ်ရ၊ အခိၚ်ပစ္စုပ္ပန်လၟုဟ် ပ္ဍဲဂကူမန်ဂှ် ဒှ်တ္ၚဲခိုဟ် တ္ၚဲပြဲ သဘၚ်တ္ၚဲကောန်ဂကူမန်ရ၊ စိုပ်ကၠုၚ်မာ်မွဲစွေက် တ္ၚဲကောန်ဂကူမန်မ္ဂး ဇၟာပ်ဍုၚ်ကွာန်မန် ဌာန်ဒေသဂကူမန်တံနွံ မပ္တံ ဍုၚ်မန် ဍုၚ်သေံ,မလေဝ်,သကာၚ်္ပဝ်, ယူရောပ်,အမေရိကာန် ညးဆာန်ဂကူတံ ဒက်စန် ပံၚ်ကောံရၚ်သ္ကံတုဲ ကၠောန်တဴ သဘၚ်တ္ၚဲကောန်ဂကူမန်အိုတ်ရ။
ပ္ဍဲကဵုဍုၚ်မန်ဏံလေဝ် အဆံၚ်ကွာန် အဆံၚ်ပွိုၚ်ဍုၚ် အဆံၚ်ဗဟဵု ကၠောန်ဗဒှ်တဴရ၊ ဆဂှ်သၟးဟွံကဏီ ရးဒေသဇၞော် လ္ဂုၚ် အၚ်ဝ ကရေၚ် တၞၚ်သဳတံလေဝ် ဗီုညးကဵုညး ကၠောန်သ္ပတဴ သဘၚ်တ္ၚဲကောန်ဂကူမန်အိုတ်ရ၊ သၟာၚ်နူဂှ်ပၠန် ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိလေဝ် အဆံၚ်ခရိုၚ် အဆံၚ်ဗဟဵု နကဵုကရောၚ်ပၞာန် ဖံခရာ ကၠောန်တဴမြဟ်ဟ်မြဴမြဴ ဂွံဆဵုကေတ်ရ။
ပ္ဍဲသဘၚ်တ္ၚဲကောန်ဂကူမန်ဂှ်မ္ဂး ပ္တိုန်အလာံကောန်ဂကူ ဒယှေ်ဒွက်ကောန်ဂကူ ရှေ်သှေ် သ္ဂံၚ်အာဇာနဲ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ညးဆာန်ဂကူ မပြဟ်လလုဲအာတံဂှ်အိုတ်ရ၊ ဒှ်တ္ၚဲခိုဟ် တ္ၚဲမ္ၚဵုတုဲ ဓမံက်ထ္ၜး ဆီဇာတိ မာန်ဇာတိ အခိၚ်တမၠာ ဗီုမန်ပိုဲ ပ္တန်ကၠုၚ်လဝ်ဍုၚ် ဗီုကေၚ်နွံကၠုၚ်ကဵု ထ္ၜိုၚ်ကၟာၚ်နန်ထဝ်ရ။
အကြာလတိုပ်ဗု ဂြုဂြီုဇက်ဂၠောဲ ဂၠိက်ဍာဲ ဂၞိန်ဍာဲ ပလောံဗုရံၚ်ဆာဲ ဍာဲပေၚ်ဗလးခဠာတ် အသေဟာန် တ္ၚဲကောန်ဂကူမန်ရ၊ လၟုဟ်ဏံ ဖိုလ်ဍေံ သဘၚ်တ္ၚဲကောန်ဂကူမန်ရောၚ် ဂွံတီကေတ်တုဲ အတိက်တေံ ဟိုတ်နူသာ်လဵု၊ က္တဵုဒှ်ကၠုၚ်လဝ် ဗီုသာ်လဵုတုဲ တၠပညာမန် ညးဆာန်ဂကူမန်တံ ခၞံဗဒှ် ထ္ၜုတ်ပ္တိုန် တ္ၚဲကောန်ဂကူမန်ဂှ် ဇၟာပ်ဂကူမန် ထေက်ကဵုဒးတီလဝ် ထေက်ကဵုဒးဗှ်လ္ၚတ်လဝ်ရောၚ် ဖျေံစိုတ်တုဲ မ္ဒးချူဏာ လိက်ပရေၚ်ဏံရ။
ကေဟ်…ပိုဲဂၠာဲဟိုတ်အတိက်တေံစိုအ်၊ သၟတ်မန်တ္ၚဲဏံ တၞဟ်နသ္ဂောံတီကေတ် ဗီုဒဒှ်ဍုၚ်မန် ဟံသာဝတဳ မက္တဵုဒှ်ကၠုၚ်ဂှ်တုဲ ဆက်ချူဏာရ၊ ဂကူမန်ပိုဲ ပ္ဍဲအရာပ္တန်ဍုၚ်မန် ဒယှ်ပြာကတ်အိုတ် ပ္ဍဲရာဇဝၚ်မန် ပ္တန်ကၠုၚ်ဍုၚ်သဓီု (သုဝဏ္ဏဘုံ)၊ ပ္တန်ကၠုၚ်ဍုၚ်ဟံသာဝတဳ (ဗ္ဂေါ) ရ၊ ကၟိန်ဍုၚ်မန် ဒယှ်ပ္ဍဲဝၚ်ဂှ်လေဝ် ဒှ်ဍုၚ်ဒေါဝ်ဗၞဳ (ဗဟိုရ်) ဍုၚ်မန်ၜါဏံရ၊ ဆ္ဂး ဍုၚ်သဓီုဂှ် ဒှ်ခေတ်တြေံလောန်တုဲ သက္ကရာဇ်ဂိတုတ္ၚဲ အခိၚ်ပ္တန်ဍုၚ်ဂှ် ဟွံတီရ၊ တၠပညာတံ ချိၚ်ဆကေတ်တုဲ ချူလဝ် (BC) ဂှ် နွံရ။
ဍုၚ်မန်ဟံသာဝတဳဟီုတှေ် ဒှ်ဍုၚ်မန် ပ္တန်အလန်ဒုတိယရ၊ မဇဒတောဝ်တၞောဝ် ဨကရာဇ် ကောန်သၟိၚ်တံလေဝ် ကၠုၚ်နူဍုၚ်သဓီုရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ချူဏာ ပရောဍုၚ်ဟံသာဝတဳရောၚ်၊ အခိၚ်ကာလ မဟာသက္ကရာဇ် (၁၁၁) မှာထေရ်ဂဝမ္ပတိ က္ညနိမန်နၚ်ကျာ်တြဲနာဲသာ အခါကလိဂွံ (၈) ဝှ် ကၠုၚ်တွံဓရ် ဍုၚ်သုဝဏ္ဏဘုံဂှ် နတရဴအာကာသ ဂ္ၚေၚ်စိုပ်ကၠုၚ် ဍုၚ်မန်ပိုဲရ။
ဒၞါဲဍုၚ်ဟံသာဝတဳအခိၚ်တေံဂှ် ဒှ်ဒၟံၚ်ဗလးၜဳမှာသၟိဒ်ဇၞော်ဏီတုဲ တိလေဝ်ဟွံတန်ဏီရ၊ ၜဳဨရာဝတဳ ၜဳသတိုၚ်(သတာၚ်) ၜဳသံၚ်လောန် မၞုံဒေသသၟဝ်ဏံဂှ်လေဝ် ဟွံက္တဵုဒှ်ဏီရ၊ ဗလးဇိုၚ်သြၚ် ပြၚ်ၜဳတနၚ်သဳ ရခေၚ်တံလေဝ် နွံဒၟံၚ်သၟဝ်ဍာ်ရ၊ ဗလးၜဳဂှ် စိုပ်ဒၟံၚ် စဵုကဵုဍုၚ်ပြန် သ္ကုတ်ပလိုတ်ကီု၊ ရေၚ်ဒဵုရခေၚ် ရေၚ်ဒဵုဗဂေါ စဵုကဵုဒဵုမုဟ်တၟံဏံ ဒှ်ဒၟံၚ်ဇိုၚ်သြၚ်ပြၚ်ၜဳရောၚ် အ္စာဝၚ်တံ ချူလဝ်ရ။
မပ္တံ ဇိုၚ်ကျာ်,ဇြဲက္ၜၚ်,တနၚ်သဳတံဂှ် နွံဇိုၚ်ၜဳ ဒှ်ဗလး ဍာ်ၜဳတိုန်စိုပ်ရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ဍုၚ်ပြန် ဍုၚ်သဓီု ဍုၚ်မုဟ်တၟံ တနၚ်သဳ(ထဝါဲ)တံ အခိၚ်တေံ ကၠာတေံ ဒှ်ဍုၚ်သၞေဟ်ဂၠုၚ်က္ၜၚ် သွံရာန်ဗၞိက် ဆက်စၠောံဍုၚ်သၟာၚ် ခိုဟ်မွဲရ၊ ပ္တန်ဍုၚ်ဟံသာဝတဳတုဲမ္ဂး ဗွဲကြဴဏံ သၞေဟ်ဂၠုၚ်က္ၜၚ် ရးဖါသီ၊ မံၚ်မလ၊ ဟံသာဒိုအ်၊ ဍုၚ်သြေၚ်တံ က္တဵုဒှ်ကၠုၚ်ရ။
ကျာ်က္ညစိုပ်ဍုၚ်သဓီု တွံဓရ်ကဵုသၟိၚ်မန် ကေုာံ ညးဍုၚ်ကွာန်တံတုဲ နကဵုတရဴအာကာသ ကျာ်တြဲကလေၚ်ဂ္ၚေၚ်စဴအာ လ္ပာ်ပလိုတ်ဍုၚ်သဓီု စိုပ်အာ ဒၞါဲဍုၚ်ဟံသာဝတဳလၟုဟ်၊ အခိၚ်တေံ ဒှ်ဒၟံၚ်ၜဳမှာသၟိဒ်ဇၞော်ရ၊ ဆ္ဂး ပ္ဍဲလဒေါဝ်ဂှ် ဒဵုတၟံဇၞော် မံက်တိုန်ဒၟံၚ် ညံၚ်ဒဵုထဝ် မ္ဒးအံသဝ်ဒၟံၚ်ရ၊ ကာလဍာ်ဇတ်မ္ဂး မၞုံသၠုၚ် (၂၃) ဖိဟ်၊ ကာလဍာ်တိုန်မ္ဂး ဆမံက်ဂတဝ်ဒၟံၚ် ဂွံညာတ်ကေတ်ရ၊ ကာလ ကျာ်တြဲ မွဲဟာန် ကေုာံ တၠအရှန်ဂမၠိုၚ် ကလေၚ်စဴအာ နတရဴအာကာသဂှ် ဒှ်အခိၚ်ဍာ်ၜဳမှာသၟိဒ် ပေၚ်သြၚ် ဒၞါဲဒဵုတၟံဂှ် မံက်ဒၟံၚ်ညိညရ၊ ၜိုပ်ကၟက်ကဵုၜိုပ်ၝောံ (သၟိၚ်ၜိုပ်ထဝ်ၜါ) ဍုန်ဇူမံၚ် လ္တူက္ဍဟ်ဒဵုတၟံ မမံက်ဒၟံၚ်ဂှ် ကျာ်တြဲသ္ပကာဂအီတုဲ မှာထေရ်အာနန်သၟာန်ရ၊ “ယွံအာနန် အနာဂတ် ဒၞါဲဌာန်ဒေသဝွံ ဒှ်ဍုၚ်ဇၞော် ဟံသာဝတဳ ရာဇဌာနဳရောၚ်” ရဴဝွံ ကျာ်တြဲကဵုလဝ်ပျးဒိုဟ် ကုမှာထေရ်အာနန်ရ။
ဒၞါဲဒဵုမမံက်တဴဒၟံၚ်ဂှ် သ္ပဟိုတ်တုဲ တၟံ “သုဒဿနမြၚ်သဳတ၊ သုဒဿနမြၚ်သိလ္လာ” တၟံမံက်တဴ ဂးတဴအိုတ်ရ၊ ယၟုမ္ဂး “မံက်တဴ” ဂှ် ဗွဲကြဴဝိပတ်အာတုဲ (မုဟ်တဴ) ညးကော်ခဴစ စဵုလၟုဟ်ရ၊ နူကဵုလျိုဟ်ဍာ် (၂၃) ဖိဟ်ဂှ် ကျာ်တြဲပိုဲသ္ပပရိနိဗ္ဗာန် လောန်အာ (၉၀၀) သၞာံတုဲ ဌာန်ဒၞါဲဂှ် ဗ္တဳဒိုဟ်တိုန် သၠုၚ် (၁၀) ဖိဟ်ပၠန်ရ၊ နူကဵုဒယိုဟ် (၂၃) ဖိဟ်ဂှ် ဒှ်အာ (၁၃) ဖိဟ်ရ၊ ကာလဂှ် ဂကူဂလာ ကၠုၚ်နူကဵုကၟိန်ဍုၚ် အိန္ဒိယသၠုၚ်ကျာ ကောန်ဍုၚ်အန္ဓရး (တေလဂူ) တံ တၞဟ်နသွံရာန်ဗၞိက်တုဲ နကဵုက္ၜၚ်ဇၞော်ဂၠုၚ်ယာ နူဍုၚ်ဝိဒျာနာဂရာံတေံ စိုပ်ကၠုၚ်ဍုၚ်မန်သဓီုဏံရ။
ကာလက္ၜၚ်ယာဂလာ (တေလဂူ) ကလေၚ်စဴဂှ် တုပ်ညံၚ်အခိၚ်ကၠာတေံဂှ်ကီု သၟိၚ်ၜိုပ်ထဝ်ၜါ ဍုန်မံၚ်လ္တူဂၞဴဗ္တဳဂှ် ဍေံတံညာတ်ကေတ် နူဇမ္ၚောဲရ၊ ပရောဒဒှ်ဆဵုလဝ် ၜိုပ်ၜါ ဍုန်ဇူမံၚ်ဒၞါဲတိတန်ဂှ် ဂရၚ်ပ္တီ သၟိၚ်ပါဏ္ဍုရာယေန်ရ၊ ကာလဂှ် သၟိၚ်ကဵုအာကော် အ္စာသၟိၚ် ပရောဟိတ်တံတုဲ ဒဒှ်ရကျာ်တြဲကဵုလဝ် ပျးဒိုဟ် ဒှ်ဍုၚ်ဇၞော်ရာဇဌာနဳမွဲဏောၚ်ဂှ် သၟိၚ်ဂွံတီကေတ်တုဲ သၟိၚ်ကဵုကၠောန်ဗဒှ်တိုန် တၟံတိုၚ်မွဲတၞုၚ် ဇမၠိၚ်(၇) ဟတ်၊ အနာံ(ဇၞော်) မသုန်ကေံ ချူပုတ်စုတ်လဝ် သက္ကရာဇ် ဂိတုတ္ၚဲ ဗွဲမချိုတ်ပၠိုတ်ရ။
အတိုၚ်ကသပ်အ္စာသၟိၚ် တၟံတိုၚ်ဂှ် ပ္တိုန်လ္တူက္ၜၚ်ယာ ကေုာံ မၞိဟ် (၅၀၀) တၠ ဍိုက်ဗက်အာကီုရ၊ ကာလစိုပ်ဒၞါဲ ၜိုပ်ၜါဍုန်ဂှ် ဟိုတ်နူဒှ်ဒၟံၚ် အခိၚ်ဍာ်မှာသၟိဒ်ပေၚ်သြၚ်တုဲ က္ၜၚ်ယာဂှ် ဂြဲဒက်လဝ် ပ္ဍဲတမ်ဒဵု ဂန္ဓဂိရိရ၊ သ္ပဟိုတ်ကဵုဂြဲလဝ်က္ၜၚ် နကဵုဒဵုဂှ်တုဲ ဒဵုဂြဲက္ၜၚ် ညးကော်ခဴစရ၊ ဗွဲကြဴဏံ ဒဵုဇြဲက္ၜၚ်လေဝ် ညးကော်စရ။
က္ၜၚ်ယာဂှ် ဇူမံၚ်မွဲခဏတုဲ အခိၚ်ကာလဍာ်စှေ်ဂှ် ပ္ၚောံအာ ဒၞါဲတိတန်ၜိုပ်ၜါဍုန်ဂှ်တုဲ အတိုၚ်စၞောန်သၟိၚ်ဂလာ (တေလဂူ) တိုပ်ဖျေံတၟံတိုၚ် သ္ပသက်သဳဍေံတံတုဲ ပ္ၚောံစဴအာ ဍုၚ်အိန္ဒိယ ဝိဒျာနာဂရ တေံရ၊ သ္ပတမ်နူအခိၚ်ဂှ်တုဲ သၞာံကလိလောန်အာ (၁၆၀) သၞာံတုဲ ဒၞါဲၜိုပ်ၜါဍုန်ဂှ် ဗလးၜဳဇၞော်မှာသၟိဒ် တိဒိုဟ်အိုတ်ရ။
သၟိၚ်ဍုၚ်ဝိဒျာနာဂရလေဝ် စုတိစဴအာသွဝ် (၄) တၞောဝ် တုဲအာကီုရ၊ သၟိၚ် (၄) အဆက်တံဂှ် နူကဵုတိုပ်လဝ်တၟံတိုၚ်တေံတုဲ ညးတံလ္ၚတ်ဒၟံၚ်ပရိုၚ် ဒၞါဲတိတန်ဂှ် အဆက်က်ရ၊ ဗွဲကြဴသ္ဂောံတီကေတ် ဒဒှ်တိတန်ဒၟံၚ်ဣရရောၚ်တုဲ သၟိၚ်ကော် ညးက္ဍိုက်ပ် “ဒူလော” ကေုာံ ကောန်ရဲတဝ်ခွာ (၇၀) တၠ နကဵုက္ၜၚ်မွဲဖ္ဍိုက် ဇက်စိုပ် တန်တဴ ဒၞါဲတိတန် ဟံသာဝတဳရ။
ဂလာ (၇၀) တၠဏံ တန်တဴ မံၚ်စံၚ် ဒၞါဲဒေသဂှ် လအ်အာ (၅၆) သၞာံပြၚ်ကၠုၚ်ရ၊ တိဒေသဂှ်လေဝ် အတိုၚ်ပျးဒိုဟ်ကျာ် ဖျုန်တိပကတိ ရှ်သာဝါဲတိ ဍာ်ကေဝ်ချောဲၜတ် တၞံဆုဒုန်တံလေဝ် ဍိုပ်ဍဴဗြေဝ်ဗြော် တိုန်အိုတ်ရ၊ အခိၚ်ကာလဂှ်တှေ် ဍုၚ်မန်သဓီု (သုဝဏ္ဏဘုမ္မိ) ဏံလေဝ် သၟိၚ်သိနၚ်္ဂၚ်္ဂါ အုပ်ဓုပ်ပ္ကၚ်ရၚ်လဝ် ဍုၚ်ရ။
ပ္ဍဲလက်ထက်သၟိၚ်သိနၚ်္ဂၚ်္ဂါ အုပ်ဓုပ်ဍုၚ်သဓီုဂှ် ရသိမၞုံယၟုလောမလေဝ် တန်တဴဒၟံၚ် ပ္ဍဲဒဵုဇိုၚ်ကျာ်၊ ဇၞော်ပၟဝ်ဒၟံၚ် သမထဘာဝနာရ၊ ဒးကာလမွဲတ္ၚဲ ရသိဂှ် ဆဵုဒးခၟာဲနာ်မွဲမရ၊ ဒဒှ်ရ နာ်ဗြဴ မၞုံယၟုဘောမကဵု ဝိဇ္ဇာဓဵု ပံၚ်ဖက်လဝ်တုဲ ကလိဂွံခၟာဲဝွံရောၚ် ရသိဂြၚ်တီကေတ်ရ၊ ရသိ ကပှ်ဖျဴဏာ စွံလဝ်ဒၞါဲဌာန်ဒၟံၚ်ဇကု ဗွဲကြဴ က္ဍတ်ပါ်အာ ကလိဂွံ ကောန်ဗြဴမွဲရ။
ရသိလောမ လွဳပရာမြိမြန်လဝ် ဇၞော်ဂေါဝ်တိုန် ကာလအာစိုပ်အဝယ်အာယုက် (၁၆) သၞာံ၊ လၟရဲသ္ကံသၟိၚ် ဆဵုဒးကောန်ဝုတ်ရသိ မေလာဒေဝဳ မၞုံကဵုရုပ်သာ် ညံၚ်ကောန်အဆေဝ်သွဝ်တုဲ လဴပ္တီကုသၟိၚ်သိနၚ်္ဂၚ်္ဂါ တၠညးဍုၚ်သဓီုရ၊ သၟိၚ်ဂှ် သ္ဍိုက်မၠိုက်လောန် ပြာပ်ကၠုၚ် ဇရေၚ်ရသိလောမ နကဵုသ္ဘၚ် မြဟ်ဟ်မြဴမြဴ ဒုၚ်ဖျဴဏာ ကောန်ဝုတ်ရသိ မၞုံယၟုမေလာဒေဝဳ (နာဂသူဇာ)၊ လ္ၚဵုဂှ် “ဝိမလာဒေဝဳ”လေဝ် ချူတဴအိုတ်ရ။
သၟိၚ်ကလိဂွံဂၞကျာ်သၟတ် ရုပ်မကျေဝ်ဂေါဝ်ဂှ်တုဲ ခါန်ပ္တိုန်လဝ် အဆံၚ်ဂၞကျာ် အဂ္ဂမဟေသဳရ၊ ဗွဲကြဴ ဂၞကျာ်မေလာဒေဝဳ ကလိဂွံ ကောန်တြုံကၟာၜါရ၊ ကောန်သၟိၚ်ၜါဂှ် ကာလက္တဵုဒှ်မၞိဟ် ဒှ်ဒၟံၚ်အခိၚ်ဂိတုဂြးစပ် ခုတ်ကဵုလဝ်ယၟု သမလ၊ ကာလဂိတုဗၠးဂြးစပ် သၠးဂဝ်ဂၞဴ ဒှ်ကၠုၚ်မၞိဟ်ဂှ် ခုတ်ကဵုယၟု ဝိမလရ၊ ကောန်သၟိၚ်ၜါဏံ ညးဍုၚ်ကွာန်တံ ကော်ဒၟံၚ် (မာံလု၊ မာံလ) အိုတ်ရ၊ ဗွဲကြဴ မိအံက် သမလ ဝိမလ -ဂၞကျာ်မေလာဒေဝဳ ဟိုတ်နူစံၚ်တူသောကဇၞော်လောန် စုတိအာတုဲ သၟိၚ်သိနၚ်္ဂၚ်္ဂါ ညးတီကေတ် ဂၞကျာ်ညး ဂကူမဇနာ်တှေ် ကောန်ၚာ်ၜါ သမလ ဝိမလ ဏံလေဝ် မဇဂကူနာ်ကီုရောၚ် ဂးတုဲ အာပအပ်စွံလဝ်ကဵု အပါနော် ရသိလောမတေံရ။
ကောန်သၟိၚ်သမလကဵု ဝိမလ အာစိုပ်အဝယ်တုဲ ရသိလောမ စၞောန်ထ္ၜး ဒဒှ်ရဒၞါဲတိတန် ဒေသဟံသာဝတဳတေံ ဖျေံသဇိုၚ်တန်တဴညိ၊ ရသိ ဖအောဝ်ဏာ ကောန်စဴညးၜါဂှ်ရ၊ ကာလဂှ် နူကဵုပြၚ်ၜဳဍုၚ်ဇိုၚ်ကျာ် ကော်ကေတ်သ္ကံရဲတဝ်ခွါ လၟိဟ် (၁၇၀) တၠ၊ ဒက်ဖံၚ် (၁၇) ဖံၚ်တုဲ ပ္ၚောံဇက်ဂၠောဲအာ ဒၞါဲဌာန်တိတန် ဟံသာဝတဳရ၊ စိုပ်ဗက်ဟွံဂတာပ် အုပ်ခြုံဂြိုပ်တၞံဆု တၞံဒုန်တံ ၚးတးပသောၚ်ထောံတုဲ သိုၚ်ခၞံတာဲ မံၚ်တန်တဴအိုတ်ရ။
ဗွဲကြဴဏံ မၞိဟ်ဂမၠိုၚ် စိုပ်ကၠုၚ်ဒေသတိတန်ဂှ် ဂၠိုၚ်ကၠုၚ်သိုက်က်တုဲ ကောန်သၟိၚ်ၜါ ချပ်ဂၞန်ရၚ်သ္ကံ သွက်ဂွံပ္တန်ဍုၚ်ရ၊ ကာလဂှ် သၟိၚ်အိန်ဂွံတီကေတ် ကသပ်မၚ်ဗၠာဲၜါပ္တန်ဍုၚ်ဂှ် နူကဵုဍုၚ်သွဝ်တေံ စှေ်ကၠုၚ်ဍုၚ်မၞိဟ် နိမိတ်ဇကုညး ဗဒှ်လွေဟ်အ္စာဝဍ္ဎကဳတုဲ ကိစ္စပ္တန်ဍုၚ်ဏံ ညးကေတ်ကဵုတာလျိုၚ်ရောၚ် ရဴဝွံ ဒုၚ်ဝန်ကဵု ကောန်သၟိၚ်ၜါဂှ်ရ။
သၟိၚ်အိန် ကေုာံ သမလကုမ္မာ ဝိမလကုမ္မာ အဃောဂၠာဲဒၟံၚ်ဒၞါဲ သွက်ဂွံပ္တန်ဍုၚ်ဂှ် ဒှ်ကယျာန်ဓဝါတ်ကဵု ဂလာတံရ၊ ဂလာဟီုဂှ် တိဍာ်ဏံ သၞာံဗွဲမလအ်လကာဖါ ပိုဲမၚ်မွဲလဝ်ရ၊ ပိုဲဏောၚ် သ္ဒးပိုၚ်ပြဳ ဂလာတံ ဂးရ၊ သၟိၚ်အိန်ဟီု သၟိၚ်အိန်ဏောၚ်ပိုၚ် ဂးရ၊ ဂကူဂလာတံဂှ် ဒဒှ်ရ သက်သဳတၟံတိုၚ် မွဲဟာန် ကေုာံ သက္ကရာဇ် ဂိတု တ္ၚဲ ၊ အခိၚ် လျိုဟ်ဍာ် (၁၃) ဖိဟ်တေံ တိုပ်ဖျေံလဝ်ဂှ် ထ္ၜးသက်သဳမာန်၊ ဂးကဵုသၟိၚ်အိန်ရ၊ သၟိၚ်အိန်လေဝ် ကလေၚ်ဂးကဵု ဂလာတံ သာ်ဝွံရ။
အခိၚ်ကာလ လျိုဟ်ဍာ် နွံ (၁၆) ဖိဟ်တေံ သက္ကရာဇ်ကီု သီုဂိတုတ္ၚဲ ချူလဝ်တုဲ တၟံတိုၚ်ထဝ် ဇမၠိၚ် (၇) ဖိဟ် တိုပ်လဝ် ကၠာနူဂလာတံဏီ သၟိၚ်အိန်ဂးရ၊ ကာလဂှ် တၞဟ်နသ္ဂောံထ္ၜးသက်သဳ ခါဲတိ သွက်ဂွံဆဵုတၟံတိုၚ်ရ၊ သၟိၚ်အိန်တီကေတ် ဒဒှ်ဒၞါဲတိဏံ ယဝ်ခါရ ဂလာမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ပိုၚ်ပြဳအာမ္ဂး ဟဂပ်ဝ်ရောၚ် တီတုဲ သၟိၚ်အိန် နိမိတ်ဗဒှ်တိုန် တၟံတိုၚ် အတိုၚ်ဟီုလဝ် လ္တူတေံရ။
ခါဲဖျေံဏာ လျိုဟ် (၁၃) ဖိဟ် ဂွံဆဵုကေတ်တၟံတိုၚ်၊ သက်သဳဂလာတုဲ ထပ်ခါဲဖျေံဏာ (၁၆) ဖိဟ်ပၠန်ဂှ် ဂွံဆဵုကေတ်တၟံတိုၚ် သၟိၚ်အိန် နိမိတ်ဗဒှ်လဝ်ဂှ်ရ၊ (ဝၚ်လ္ၚဵုဂှ် ဗၟာတိုပ်မၜဲ၊ မန်တိုပ်နောတ်၊ ဂလာတိုပ်ထး) ဂှ် ဟွံဍာံစၟတ်၊ အ္စာဝၚ်ဗၟာတံ ချူပလီုလဝ်ဝၚ်မန်ရောၚ် တၠပညာအ္စာဝၚ်မန်တံ ဂးလဝ်နွံ။
သၟိၚ်အိန် ဂွံအာအံၚ်ဇၞး တိဒေသဟံသာဝတဳ သွက်ကောန်သၟိၚ်သမလ ဝိမလ ၜါရ၊ ဂကူဂလာတေလဂူတံ ကျအာတုဲ ဒၞါဲဂှ် ဗွဲကြဴ ညးဒက်ပ္တန်လဝ် ကျာ်ဇၞးမွဲဇကုရ၊ အခိၚ်ပ္တန်ဍုၚ် သက္ကရာဇ် သာသနာ (၁၁၁၆)၊ သက္ကရာဇ်ဍုၚ် တတိယပရိစ္ဆေဒ (၅၁၄) ၊ ဂိတုမာ် (၁) စွေက် တ္ၚဲစန် နက္ချတ် (၈) သၟိၚ်အိန်ပ္တန်ကဵုဍုၚ်မန် ဟံသာဝတဳ ရာဇာဌာနဳ ကုကောန်သၟိၚ်မန် သမလ ဝိမလကုမ္မာ ပိုၚ်ပြဳဍုၚ်ရ။
သ္ပဟိုတ်ကဵုတ္ၚဲသၟိၚ်အိန် အပ်ဗ္ဂိန်ဇိုန်ကဵု ဍုၚ်ဟံသာဝတဳ ကုသၟိၚ်မန် သမလ၊ ဝိမလတုဲ ကိုပ်ကၠာနူကၟိန်ဍုၚ်ပိုဲ ဟွံဗၠးၜးဏီ ပ္ဍဲသက္ကရာဇ်ခရေတ် (၁၉၄၇) ၊ ကောဇာ (၁၃၀၉) ခမဳသၚ်မန်၊ ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်မန်၊ တၠပညာမန်ဂမၠိုၚ် ချပ်ဂၞန်ကောံဓရီု ပ္ဍဲဇြပ်မတ်မလီု၊ ပါၚ်မုက်တြၚ်သၠုၚ်ကျာ ကျာ်လ္ဂုၚ်တုဲ တ္ၚဲပ္တန်ဍုၚ်မန်ဂှ် ဖျေံသ္ဂုတ်သွာတ် တ္ၚဲကောန်ဂကူမန် (ပ္ဍဲလိက်-မွန်တို႔ဌာနေရာမည) ချူလဝ် သာ်ဏံရ။
တ္ၚဲကောန်ဂကူမန် ကၠောန်ဗဒှ်အလန်ကၠာအိုတ်ဂှ် ခရေတ် (၁၉၄၇) ၊ ပ္ဍဲတ္ကံခၟိုၚ် ကွာန်ဝါဍောတ်၊ ကောဇာ (၁၃၀၉)၊ ဂိတုက္ထိုန် (၄) စွေက်၊ ညးက္ဍိုက်ပ် ကၠောန်ဗဒှ် ဗော်မန်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်၊ ကျာ်ဇၞော်ကုသလ၊ အ္စာဖဝ်ချိုဝ်၊ နာဲမန်တာန်၊ နာဲဆာန်မန်၊ နာဲဖဝ်အံၚ် (ဝါဍောတ်)၊ ကျာ်ဇၞော်ဘာဇြဲ ကွာန်ဝါဍောတ် ပါလုပ်အိုတ်ရ။
ဟိုတ်ဂွံသ္ပဒ္တန် တ္ၚဲပ္တန်ဍုၚ်မန် သ္ပစၟတ်သမ္တီထ္ၜုတ်ပ္တိုန် တ္ၚဲကောန်ဂကူမန် ညးပ္တိုန်ဂလာန်ဂှ် ဒှ်ဒကာကျာ်ဇြာ ဍုၚ်ကၟာဝက် နာဲထဝ်အးရ၊ အခိၚ်ကာလ ဗော်မန်ကောန်ဍုၚ်အရၚ် သ္ပကောံဓရီု ညးက္ဍိုက်ပ်ဗၞတ်ၜိုတ် (၁၀) တၠ နာဲထဝ်အး နာဲဖျုၚ် အ္စာဖဝ်စိၚ် ဆိုၚ်မုက်ညးသ္ကံ ပ္ဍဲသ္ၚိနာဲဖဝ်အံၚ် တ္ကံခၟိုၚ် ကွာန်ဝါဍောတ်တုဲ တုပ်လဝ်စိုတ် ကလိဂွံတၚ်သ္ဂုတ်သွာတ်နွံရ။
အဃောကျာ်ဇၞော်ပါလိတ နွံပြာကတ်တေံ ညးဆဵုဂဗလဝ်ကဵု က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ကၠောန်ဗဒှ်လဝ် တ္ၚဲကောန်ဂကူမန် အ္စာနာဲမၞိက်ရတ်၊ ကျာ်ဇၞော်ဘာဇြဲ ကွာန်ဝါဍောတ်ကီု သီုထံက်သက်သဳသာဓက နွံတဴရ၊ တ္ၚဲကောန်ဂကူမန်ဂှ် ဒှ်ပ္ဍဲကွာန်ဝါဍောတ် ကိုပ်ကၠာအိုတ်ရောၚ် ညးချူလဝ်သာ်ဏံနွံရ။
ကိစ္စတ္ၚဲကောန်ဂကူမန်ဂှ် ကောဇာ (၁၃၀၈)၊ ဂိတုမြေက္ကသဵု (၉) မံက်၊ သဘၚ်သဳကၠဳဇၞော် ဌာနကွာန်ပ္ၚ ဘာပလိုတ်ဂှ် ကလိဂွံသ္ဂုတ်သွာတ် (၇) တၚ်ရ၊ ပ္ဍဲဂှ်သ္ဂုတ်သွာတ် တ္ၚဲကောန်ဂကူမန် ဟွံပါရ၊ ကောဇာ (၁၃၀၉) ၊ ဂိတုဘတ် (၉) မံက် သဘၚ်သဳကၠဳဇၞော် ဍုၚ်ကၟာဝက် ဌာနဘာပညာ တန်မူလဂှ်လေဝ် ကိစ္စပခိုၚ် တၚ်သ္ဂုတ်သွာတ် တ္ၚဲကောန်ဂကူမန် ဟွံမွဲရ၊ ကောဇာ (၁၃၀၉) ၊ ဂိတုစဲ (၁၀) မံက် သဘၚ်သဳကၠဳဇၞော် ကွာန်ဖအံက်ဂှ် ကၠောန်ဗဒှ် အာတ်ကေတ်ဍုၚ်မန် နကဵုပေါဲထ္ၜးဆန္ဒတုဲ သ္ဂုတ်သွာတ် တ္ၚဲကောန်ဂကူမန် ဟွံပါရ။
ပ္ဍဲကောဇာ (၁၃၀၉) ၊ ခရေတ် (၁၉၄၈) ၊ ဂိတုအဝ်ဂါတ် ဗော်သၠးပွးဂကူမန် သ္ပသဘၚ်သဳကၠဳဇၞော် ဌာနဍုၚ်မတ်မလီု ဗလးကျာ်သုက်ဂှ်လေဝ် သ္ဂုတ်သွာတ် တ္ၚဲကောန်ဂကူမန် ဟွံပါရ၊ စပ်ကဵု တ္ၚဲကောန်ဂကူမန် အတိုၚ်ကျာ်ဇၞော်ပါလိတ ညးလ္ၚတ် သၟာန်သၟုက်လဝ် ကျာ်ဇၞော်ဘာဇြဲ ကွာန်ဝါဍောတ် (တ္ကံခၟိုၚ်) ဂှ်မ္ဂး သဘၚ်သဳကၠဳ ကွာန်ဝါဍောတ်၊ ကောဇာ (၁၃၀၉) ၊ ဂိတုက္ထိုန် (၄) စွေက် ဖျေံလဝ်သ္ဂုတ်သွာတ် မာ်မွဲစွေက် ဒးကၠောန်ဗဒှ် သဘၚ်တ္ၚဲကောန်ဂကူမန်ဏောၚ်ဂှ် အလဵုဇကု ကျာ်ဇၞော်ဘာဇြဲ ကွာန်ဝါဍောတ် တိုန်စိုပ်လဝ်ကီုရ၊ ကျာ်ဇၞော်ပါလိတ ချူလဝ်ပ္ဍဲလိက်ဝၚ် တ္ၚဲကောန်ဂကူမန် အတိက်ကဵု ပစ္စုပ္ပန် ဂွံဆဵုကေတ်ရ။
အတိုၚ်ပ္တိုန်ထ္ၜးလဝ် လ္တူတေံသီုဖအိုတ်ဂှ် ဟိုတ်နူဒးချူ စပ်ကဵုပရောတ္ၚဲကောန်ဂကူမန်တုဲ မ္ဒးချူဗပေၚ်ဏာ စပ်ကဵုသဘၚ်သဳကၠဳ ဗီုပြၚ်ညးတံ ဖျေံလဝ်သ္ဂုတ်သွာတ် ဒၞါဲလဵုနွံ ဟွံမွဲ၊ သွက်ဂွံဒှ်အာ သုတေသနမွဲကီုရောၚ် ဂၠိုက်ဂၠာဲချူဏာလဝ်ရ၊ ဗီုဟီုလဝ်လ္တူတေံ သရုပ်ထောံဖအိုတ်မ္ဂး အတိုၚ်ကျာ်ဇၞော်ပါလိတဟီု တ္ၚဲကောန်ဂကူမန်ဂှ် စခၞံတမ်ဍေံ ကၠောန်ကၠုၚ် ကွာန်ဝါဍောတ် (တ္ကံခၟိုၚ်) ကၠာအိုတ်ရ။
နကဵုဂလာန်အုပ်နိဂီုမ္ဂး အတိက်တမၠာ မန်ပိုဲပ္တန်ဍုၚ်ဟံသာဝတဳတုဲ တၠပညာမန် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ခမဳသၚ် အာဇာနဲမန်တံ ညးတံထ္ၜုတ်ပ္တန် တ္ၚဲကောန်ဂကူမန်ရ၊ သ္ပဟိုတ်ကဵုကြဳဇှ် ညးပၠတရဴ သွက်ဂကူတံတုဲ လၟုဟ်မ္ဂး တ္ၚဲကောန်ဂကူမန် အလုံလို်က်ဂၠးကဝ် ဇၟာပ်ဒၞါဲမန်နွံ ညးဆာန်ဂကူတံ ကၠောန်တဴသဘၚ် တ္ၚဲကောန်ဂကူမန် သေဲသေဲအိုတ်ရ။
တ္ၚဲပ္တန်ဍုၚ်မန် တ္ၚဲကောန်ဂကူမန်ဝွံ ဒှ်တ္ၚဲပြဲ တ္ၚဲတၟေၚ် ဒှ်တ္ၚဲဓမံက်ထ္ၜး ဆီဇာတိနာဲ ဟီုကၠာလေဝ် အကာဲအရာ ဂကူပိုဲ တ္ၚဲဏံဂှ် ဒှ်ဒၟံၚ်ဂကူကျဍုၚ်၊ ဂကူဍိက်ဏောၚ်၊ အတိက်တေံ ဒှ်တၠနာဲကီုလေဝ် လၟုဟ်မ္ဂး တၠနာဲ ဟွံသေၚ်ရ၊ ဍုၚ်မန် ညံၚ်ဂွံကလေၚ်ပ္တန်မာန်၊ ကမ်ကုသဵုမန် ညံၚ်ဂွံစိုပ်တဲမန်မာန်ဂှ် ဒှ်တာလျိုၚ် အလုံကောန်ဂကူမန်တံရောၚ်။
လိက်ကၞပ်နိဿဲ –
၁။ လိက်ဝၚ်တ္ၚဲကောန်ဂကူမည် အတိက်ကဵု ပစ္စုပ္ပန် ကျာ်ဇၞော်ပါလိတ ဘာဓါတ်ကျာ် ဍုၚ်ကၟာဝက် (၁၃၆၉)။
၂။ မွန်တို႔ဌာနေရာမည (မာမကသုတေသီ) ၁၉၉၇-ခုနှစ် ဒီဇၚ်ဘာ။

Categories
ပရိုၚ် လိက်ပရေၚ်

ပြသၞာညးဒှ်ဒဒိုက်၊ ပြသၞာကၠတ်လုပ်ဍုၚ် ဇီုကပိုက်ကဵု ဍုၚ်သေံ

နာဲခပဝ်

ရံၚ်အာ အကာဲအရာ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် အခိၚ်တ္ၚဲဏံမ္ဂး အကာဲအရာ အပ္ဍဲဍုၚ်ဗၟာဂှ် ယှုက်ထုဲဒၟံၚ် ဇၞော်ကဵုဒြဟတ်တုဲ ပရေၚ်ဇီုကပိုက် လတူညးဍုၚ်ကွာန်တံနွံရ။ ကြဴနူဂှ် သွက်ညးဍုၚ်ကွာန် နူကဵုဍုၚ်ဗၟာတံ သွက်ဂွံဂြိပ်ဒဴဂှ် လပါ်အလဵုရော။ ကြပ်အိုတ်ဂှ် ဍုၚ်သေံရ။ ဍုၚ်ဗၟာကဵု ဍုၚ်သေံ နွံမံၚ်ပယျဵု ကြပ် (၂၄၀၀) ကဳလဵုမဳတာရောၚ်တုဲ ကောန်ဍုၚ်ကောန်ကွာန် နူကဵုဍုၚ်ဗၟာတံ လုပ်မံၚ်ဍုၚ်သေံ လၟိုန်ကာလရ။

ဍုၚ်သေံဂှ် ဍုၚ်သွဝ်ဟာ? ဟွံသေၚ်ရ။ ဆဂး သွက်ဂွံစမွဲဗုၚ်ကီု သွက်ဂွံထံက်ပၚ်ကဵု မိမကောဒေံ ပ္ဍဲသ္ၚိတေံဂှ် သၟာကမၠောန်ဍုၚ်ဗၟာတံ ဒးရုန်ဂစာန်ရ။ ၜိုန်ရအခိၚ်ယဲကပ်ကိုဝ်ဝေဒ်(၁၉) (Covid-19) ပြးဇးဒၟံၚ် အပ္ဍဲကဵုဍုၚ်သေံ ဇၞော်ကဵုဒြဟတ်ကီုလေဝ် ကောန်ဍုၚ်ဗၟာတံ ဂစာန်လုပ်မံၚ် တတ်ကၠောံပယျဵုဍုၚ်သေံ ဟွံမွဲကဵုဗဗွဲဓရ်ရ။ ဟိုတ်နူကဵု ယဲကပ်ကိုဝ်ဝေဒ် (၁၉) တုဲ ၜိုန်ရ အလဵုအသဳဍုၚ်သေံတံ ကၟာတ်လဝ်ပယျဵုညးတံ ဇၞော်ကဵုဒြဟတ်ကီုလေဝ် ရဲကၠတ်လုပ်ဍုၚ်တံ နွံမံၚ်ဖိုဟ်ရ။ ဗၠာဲသၟိၚ်သေံတံ ပၞာန်သေံတံ ညးတာလျိုၚ်သၟိၚ်သေံတံ ဗက်ရပ်ဒၟံၚ်လၟိုန်န်တုဲ မွဲမွဲတ္ၚဲမ္ဂး အောန်အိုတ် လၟိဟ်မၞိဟ် (၁၀၀) တၠ ရပ်ဂွံမံၚ်ရောၚ်။ အတိုၚ်လိက်ဒုၚ်စဳရေၚ် နူကဵုဗၠာဲသၟိၚ်သေံတံဂှ်တှေ် ပ္ဍဲကဵုပွိုၚ်မွဲသၞာံ (၂၀၂၁) အဃောကၟာတ်လဝ် ပယျဵုညးတံဂှ် ရပ်ဂွံမံၚ် ရဲကၠတ်လုပ်ဍုၚ်တံ နွံတဴဗွဲမဂၠိုၚ်တုဲ ညးတံ ရပ်ဂွံလဝ် ဗၞတ် (၅၀၀၀၀) တၠပြၚ်ကီုရ။

ပြသၞာ ကောန်ဍုၚ်ဗၟာတံ ဒးဂြိပ်လုပ် ပ္ဍဲဍုၚ်သေံဂှ် ဟိုတ်နူကဵု အကာဲအရာ ပ္ဍဲဍုၚ်ဗၟာရောၚ်။ မွဲအခိၚ်တေံ အခိၚ်အကာဲအရာဍုၚ်ဗၟာ ၜိုဟ်ဟ်သြိုဟ်ဟ်တေံဂှ်တှေ် သၟာကမၠောန် နူကဵုဍုၚ်ဗၟာတေံဂှ် လုပ်စိုပ်ဍုၚ်သေံ ၜိုဟ်ဟ်သြိုဟ်ဟ်ကီုရ။ ကၠောန်ပါတ်သပတ် သီုကဵုကေတ်တုပ်စိုတ် လိက် MOU နူကဵုကမ္ပဏဳ ပလံၚ်ပၠောပ်မၞိဟ်တံတုဲ လုပ်အာၜိုဟ်ဟ်သြိုဟ်ဟ်ရ။ ဂွံအခေါၚ်ကၠောန်ကမၠောန် ပွိုၚ်မွဲသၞာံတုဲ ဆက်အာယုက်ဂွံရ။

ဆဂး လၟုဟ်ဂှ် မုဟိုတ် ကောန်ဍုၚ်ဗၟာတံ ဒးဂြိပ်ဒဴလုပ်အာ ဍုၚ်သေံရော? ဟိုတ်နူကဵု ပၞာန်တံ သီကေတ်အဝဵုတုဲဗက် အကာဲအရာပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် အပ္ဍဲဍုၚ်ဗၟာဂှ် ဆုတ်ယောၚ်စှေ်ရ။ ပဋိပက္ခ ဂစိုတ်ဂယိုၚ်ညးသကအ်တံဂှ်လေဝ် နွံတဴတၟာဂလိုၚ်ကီုရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ညးဍုၚ်ကွာန် ဒးဖေက်ဂၟံက်တုဲ ဒးဂြိပ်ဒဴလေဝ်နွံရ။

ခြာဟွံလအ်ကၠုၚ်တေံ ပ္ဍဲဒေသပယျဵု မျဝတဳဂှ် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ဗတိုက်ဍုၚ်ကရေၚ်မွဲဍုၚ်ဍောတ် လေဝ်ကေကဝ်တုဲ သီုကဵုထောံဗမ် နူလတူက္ၜၚ်ကျာရ။ ညးဍုၚ်ကွာန် (၁၀၀၀၀) တၠပြၚ်တံ ဒးဂြိပ်ဒဴလုပ် ပ္ဍဲဍုၚ်သေံနွံရ။ မံၚ်စံၚ်ဂွံ ပ္ဍဲဍုၚ်သေံ မွဲချိုန်ခဏတုဲ က္လေၚ်စဴအာရ။

သရုပ်မ္ဂး ပြသၞာမကတဵုဒှ်ဒၟံၚ် အပ္ဍဲဍုၚ်ဗၟာတံဂှ် ဍေံဇီုကပိုက် အပ္ဍဲဍုၚ်သေံနွံရ။ ဆဂး မွဲအခိၚ်ဓဝ် ဟိုတ်နူကဵု သၟာကမၠောန်ဍုၚ်ဗၟာတုဲ ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် ဍုၚ်သေံ၊ ရုၚ်စက် ပ္ဍဲဍုၚ်သေံ တန်တဴမာန်ဒၟံၚ်ကီုတုဲ အကာဲအရာတံ ခိုဟ်ဒၟံၚ်ရောၚ် ဟီုစဂွံရ။ အလဵုအသဳသေံဂှ်တှေ် စပ်ကဵုကောန်ဍုၚ်ဗၟာ လုပ်ဍုၚ်သေံတုဲ ဒးချိၚ်ဆရပ်စပ်ဒၟံၚ်ရောၚ်။

Categories
ပရိုၚ် လိက်ပရေၚ်

ဘာမၚ်မွဲကောန်ၚာ်

နာဲအံၚ်ဇၞး (ရုတ်တံၚ်)

ဘာပရေၚ်ပညာ ဗ္တောန်ကၠုၚ်ဒၟံၚ် ပ္ဍဲကၟိန်ဍုၚ်ပိုဲဏံ စိုပ်အလိုန်ခေတ် (၂၁) ဗွဝ်ကၠံဝွံ ပြံၚ်သၠာဲအာ နဲကဲဗ္တောန်တၟိ စွံလဝ် (၁၂) တန်ရ၊ သၟတ်ကွးဘာ ကတ်ဗ္တောန်ပညာတံ အံၚ် (၁၂) တန်တုဲမ္ဂး ဗ္တောန်လဝ် ပညာသဇိုၚ် အာစိုပ်ဒတုဲဣရဏောၚ် ဂးရ၊ သၞောတ်ဗ္တောန်ပညာခေတ်တြေံ မဗ္တောန်ဒၟံၚ်တုဲတုဲကၠုၚ်တေံဂှ် အံၚ် (၁၀) တန်တုဲမ္ဂး ၜတ်ကၞာတ်ကဵုစၟတ်အံၚ်ဇကု မဂွံဂှ်တုဲ ဂွံတိုန်ဘာတက္ကသိုလ်မဆေၚ်စပ် မပ္တံ ဘာတက္ကသိုလ်ဂဥုဲ,အေန်ဂျေန်နဳယာမာန်ရ၊ သၞောတ်ပညာ (၂၁) ဗွဝ်ကၠံဝွံ အံၚ် (၁၂) တန်တုဲမှ သ္ဂောံတိုန်တန်အဆံၚ်တက္ကသိုလ်မာန်ရ။
အလိုန်ဇၟောဝ်အသိၚ်ပညာ (၂၁) ဗွဝ်ကၠံဝွံ ပတဝ်ဏာက္ဍိုပ်ကဵု ပညာအာဲထဳ(IT) တုဲ ကောန်ၚာ် မဒှ်ကောန်ပိုဲ ယဝ်ပလေဝ်လဝ် စရုိုတ်စိုတ်ဓါတ် နူဍောတ်တ်ဟွံမွဲမ္ဂး သ္ဂောံတိုန်စိုပ် အဆံၚ်တက္ကသိုလ် မနွံကဵုဍာ်ဒ္ကေဝ်ပေၚ်ၚ်၊ သ္ဂောံဒှ်တၠပညာ ပ္တုဲဖဵုကဵုမၞိဟ်တံ၊ သ္ဂောံဒှ်ကောန် ဂွံကလေၚ်ပ္တုဲဝတ် လွဳပရာမိမ အနန္တဂုန်ဍေံတံမာန်ပၠန်ဂှ် ဒှ်ဒၟံၚ်တၚ်ဝါတ်ဂါတ် ခက်ခုဲဇၞော်ဇၞော်မွဲရ၊ ပရေၚ်ဒဒှ်ကောန်ဇကုအနာဂတ် ညံၚ်သ္ဂောံသ္ပဇြဟတ်၊ ဍေံတံ ညံၚ်ဂွံကေတ်တာလျိုၚ် ဝဳဝတ်ဗ္စဖျုၚ် မၚ်မွဲရံၚ်စံၚ်ဂှ် ဒစးဒုၚ်တုဲ မိမတံ ဖန်ဇန်လဝ်နွံမ္ဂး ဟွံဒှ်ဒဒိုက်သွက်ဇကုရ။
ကောန်ဖျုန်ဂြိုဟ် မလွဳၜံၚ်လဝ်ဝွံ ဍေံဇၞော်ဂေါဝ်တိုန်မ္ဂး မိက်ဂွံကဵုဒှ်ကောန် အဆံၚ်သာ်လဵုရော၊ မိက်ဂွံကဵုဒှ်ကောန် မၞိဟ်တဲခိုဟ်မွဲဟာ၊ မိက်ဂွံကဵုဒှ်ကောန် မတီဒ္ဂေတ်ဝတ်မၞိဟ်၊ မတီကေတ်ဂုန်လ္တူမိမ ဝဳဝတ်ဗ္စဖျုၚ်ကၠုၚ်လဝ်ဇကုဟာ၊ အဆံၚ်ဗီုဇကုကေတ်ဂှ် ဖျေံသ္ဂုတ်သွာတ်တုဲမ္ဂး ဒးလွဳလွတ်လဝ် စိုတ်ဓါတ် ဍေံတံ နူဍောတ်တ် အဃောဍေံတံဗ္ဒဒၟံၚ် ပ္ဍဲဂၠံသြိုဟ်ဇကုတေံရ၊ နဲကဲသ္ဂောံလွဳလွတ် ပဓဝ်ပတပ်စိုတ်ဓါတ် ကောန်ၚာ်တံ နူဍောတ်တ်ဂှ် ပ္ဍဲသၞောတ်ဗ္တောန်ပညာ ခေတ် (၂၁) ဗွဝ်ကၠံဏံ တၠပညာဂတာပ်ခေတ်တံ ပ္တိတ်လဝ်နဲကဲမၚ်မွဲကောန်ၚာ် (မူကြိုပညာ) နွံရ။
ပ္ဍဲလိက်စၞောန် (မူကြိုပညာ) ဂှ် ညးတံ သၟာန်လဝ် မိမကောန်ၚာ်တံ- ကောန်ဇကုဇကု မိက်ဂွံကဵုဒှ် ကောန်ၚာ်အဆံၚ်လဵုရော သာ်ဝွံရ၊ မိမဗွဲမဂၠိုၚ် ဟီုကဵုလဝ်သွဟ်ဂှ် “ကောန်ဍိုက်စိၚ်ဗ္တာၚ် မိက်ဂွံဆဵု” ဟီုသွဟ်လဝ် သာ်ဝွံရ၊ မိမလ္ၚဵု ဟီုကဵုသွဟ်ပၠန်- မိက်ဂွံဂွံကောန် မနွံကဵုပညာ ဍိုဟ်ကေက် ထတ်စောံ မြက်စာ၊ မဍိုန်ဍောတ် မနွံကဵုယေန်သၞာၚ် တီအခိုက်ကၞာမၞိဟ် မဍိုက်ပေၚ်ကဵု ဒ္ဂေတ်စရိုတ်ခိုဟ်ဟ်ရ၊ မိမတံ ယဝ်နွံပၟိက်ကဵုကောန်ဇကု-ပညာကေတ်သ္ကာ မနွံကဵုယေန်သၞာၚ် မနွံကဵုစိုတ်ဓါတ်ဍိုန်ဍောတ် လ္ဂူတပ်တးမွဲမ္ဂး တာလျိုၚ် နွံပ္ဍဲညးဂှ်ရော? သၟာန်ဝွံ မံက်ကၠုၚ်ရ၊ ယဝ်ကေတ်ကောန် မဍိုဟ်ကေက်စဳကၠး တီဒ္ဂေတ်ဝတ်မၞိဟ်မ္ဂး ကာလစွံဘာ ဗ္တောန်ပညာ ကဵုကောန်ဇကုဂှ် ဒးစွံဘာဗ္တောန်ပညာ အရေဝ်ကောန်ဇကု မတီကၠုၚ်နူသ္ၚိ၊ မဟီုဂးဒၟံၚ် ပ္ဍဲသ္ၚိတေံရောၚ် သာ်ဝွံ တၠပညာ ခေတ် (၂၁) ဗွဝ်ကၠံ မပ္တံ ဂကောံယူနဳသိဖ် (UNICEF) တံ ဟီုကဵုလဝ်သတိနွံရ။
ပရေၚ်ပညာကၟိန်ဍုၚ်ပိုဲ ပတွဵုနူသၞာံ (၂၀၁၈-၁၉) တုဲ သၠာဲကၠုၚ်ဂၠံၚ် ပံက်ဂလိုၚ်ပ္တိုန်ဘာမၚ်မွဲကောန်ၚာ် (မူကြို) တံရ၊ ကောန်ၚာ်အာယုက်ပေၚ်ပိသၞာံကဵု အကြာမသုန်သၞာံဂှ် မိမတံ မ္ဒးအာစွံဘာ (မူကြို) မၚ်မွဲကောန်ၚာ်တံဖအိုတ်ရ၊ ကောန်ၚာ် အဝဲအာယုက် (၃/၅) သၞာံတံဂှ် ဗ္တောန်ကဵုဍေံတံ ဗှ်လိက် ချူလိက် ဟွံသေၚ်ရ၊ ဒှ်အခိၚ်က္ဍဟ်ကောန်ၚာ် ဖေါအ်ဗြေဝ်သၠုၚ်ဒၟံၚ်တုဲ ဇၟာပ်ဍေံတံဆဵုညာတ်အာဂှ် ဍေံတံမိက်ဂွံတီ သဘဴက္တဵုဒှ်ဒၟံၚ်တံဂှ်ရ၊ ဍေံတံဆဵုဗီုပြၚ်အာကာရခိုဟ်ခိုဟ်တံမ္ဂး ဍေံတံသမ္တီကေတ်၊ ဍေံတံ ယဝ်ဆဵုဒး မိမတံ သေက်ဇဵု ၜုၚ်တက် လက်ဆဴ ညးသ္ကံဂၠိုၚ်မ္ဂး ဍေံတံဂွံဏာ,သမ္တီဏာ အခိုက်အလိုက်ဂှ်တုဲ ကာလဍေံတံ ဇၞော်တိုန် ပံၚ်ဖက်ကဵုသ္ကံရဲ ပံၚ်ဖက်ကဵုမၞိဟ်မ္ဂး ဍေံတံ ဒှ်မၞိဟ်ကယျာန်ဓဝါတ် ဟီုဒစဵုဒစးဂၠိုၚ်၊ ပံၚ်ဖက်ကဵုသ္ကံရဲ,မၞိဟ်ဂမၠိုၚ် ဟွံဂွံရ၊ ဒှ်တၠပညာတှေ်လေဝ် ဒှ်တၠပညာမာနသၠုၚ်၊ ဖန်က်မွဲမွဲမ္ဂး ကေတ်အလိုက်ဇကုသၟးရ။
မိမတံ ကေတ်ကောန် မၞိဟ်တဲခို်ဟ်၊ ဒှ်က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်တဲခိုဟ်၊ ဒှ်တၠပညာတဲခိုဟ်မ္ဂး ကာလစွံကောန် ဘာ(မူကြို) မ္ဂး ဘာ (မူကြို) ဗ္တောန်ဖျေံဗီုပြၚ်ကောန်ၚာ် အရေဝ်ကောန်ၚာ် မတီကၠုၚ်နူသ္ၚိဂှ် စွံညိ၊ ကောန်ၚာ်မန် ဟီုဒၟံၚ်အရေဝ်မန် ပ္ဍဲသ္ၚိဂှ် ယဝ်အာစွံဒး ဘာ(မူကြို) ဟီုအရေဝ်ဗၟာ၊ ဟီုဗ္တောန်ကောန်ၚာ် အရေဝ်ဗၟာ-အရာကောန်ၚာ်တံ ဟွံတီဟွံကၠိုဟ်ဂှ်မ္ဂး က္ဍဟ်ဍေံချိုတ်အာတုဲ ဗီုဇကုကေတ် ကောန်ဍိုဟ်ကေက်စဳကၠးဂှ် ဟွံကလိဂွံရ၊ ကောန်ၚာ် အာယုက်နူပိသၞာံ စိုပ်မသုန်သၞာံဂှ် ဒှ်အခိၚ် ဍေံတံမိက်ဂွံတီ အခိုက်မၞိဟ် ပရေၚ်ဝေါဟာမၞိဟ်တံ ဂၠိုၚ်အိုတ်ရ၊ အခိၚ်ဂှ် ဍေံတံဂိုၚ်သမ္တီ ပ္ဍဲက္ဍဟ်ဍေံတံ ကၠာအိုတ်ရောၚ်၊ ၝဍေံတံ တီပ္ဍဲက္ဍဟ်ဂှ် ဍေံတံဒုၚ်စသိုၚ်ရောၚ်၊ ဍေံတံတီတုဲ ဗီုဍေံတံဒုၚ်စသိုၚ်လေပ်ဂှ် ဍေံတံကၠောန်ဓမံက်အာ ရုပ်ရဴဍေံတံရောၚ်။
ဟိုတ်ဂှ်ရ ကောန်ဇကု က္ဍဟ်ဍေံ ညံၚ်ဂွိုအ်ချိုတ်၊ ညံၚ်ဂွိုအ်သတီလဝ်ဗၠေတ်တ်ဂှ် ဒှ်တာလျိုၚ်မိမတံရ၊ ဆာန်ကောန်တုဲ စွံလဝ်ပ္ဍဲသ္ၚိဇကု မၚ်မွဲကေတ်တ်ဂှ် လညာတ်ခေတ် အာဲထဳဏံမ္ဂး ဗၠေတ်ဒၟံၚ်ရောၚ်၊ ဌာနပရေၚ်ပညာမန် ချပ်သဳကၠဳကဵု တၠပညာဂတာပ်ခေတ် (၂၁) ဗွဝ်ကၠံတံတုဲ ညးတံကဵုလဝ်ကသပ် “ပံက်ကဵုလညာတ် ပံက်ကဵုဘာမၚ်မွဲကောန်ၚာ် (မူကြို) ပ္ဍဲဇၟာပ်ကွာန်မန်တံညိ၊ ကောန်ၚာ်မန် အာယုက်စိုပ် ပိသၞာံ မသုန်သၞာံတံဂှ် ဆဝ်မ္ၚုဟ်မိမကောန်ၚာ်မန်တံ ကဵုကၠုၚ်ပအပ်စွံ ပ္ဍဲဘာမၚ်မွဲကောန်ၚာ် မဟီုအရေဝ်မန်၊ ဘာကောန်ၚာ်သၟတ်တံ မတီကၠိုဟ် အဓိပ္ပါဲအရေဝ်ဂှ်ညိ၊ ကောန်ၚာ်သၟတ်မန်တံ က္ဍဟ်ညံၚ်ဂွိုအ်ချိုတ်အာ နူဍောတ်တ်ဂှ် ဌာနပရေၚ်ပညာ ကောန်ဂကူမန်တံ ကေတ်တာလျိုၚ်တုဲ ပံက်ကဵုဘာမၚ်မွဲကောန်ၚာ်(မူကြို) ဇၟာပ်ကွာန်မန်ညိ” တၠပညာဂတာပ်ခေတ်တံ ဟီုကဵုလဝ်ဒြဟတ် သာ်ဏံတုဲ ပ္ဍဲသၞာံဗ္တောန်ပညာ (၂၀၂၂-၂၃) ဏံ ဌာနပရေၚ်ပညာ ပံက်လဝ် ဘာမၚ်မွဲကောန်ၚာ်မန် (မူကြို) ပ္ဍဲဇၟာပ်ကွာန် ဘာကောန်ဂကူမနွံရ၊ မိမမန်တံ ချပ်ရံၚ်ဇြိုဟ်ဟ်တုဲ ကောန်ဇကု က္ဍဟ်ညံၚ်ဂွိုအ်ချိုတ်အာဂှ် အာစွံကောန်ၚာ် ပ္ဍဲဘာမၚ်မွဲကောန်ၚာ်မန်ညိ ဆဝ်မ္ၚုဟ်ဏာရ။

Categories
ပရိုၚ် လိက်ပရေၚ်

လုကဴဂကူဗၟာ ဟၟဲကဵုတွဵုရးဍုၚ်ဏီမ္ဂး …..

အံက်သာ (တံၚ်ပရၚ်)

ပ္ဍဲကဵုသၞာံ (၁၉၄၈)၊ ဂိတုဂျာန္နဝါရဳ (၄)၊ သက္ကရာဇ်ဍုၚ် (၁၃၀၉) သၞာံ၊ ဂိတုပုဟ် (၉) စွေက်၊ တ္ၚဲအဒိုတ်ဂှ် ပ္ဍဲကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာသၟးဟွံက အလုံဂၠးတိမွဲ သ္ပသမ္တီတ္ၚဲကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာ ဂွံဗၠးၜး ဒှ်တ္ၚဲတၟေၚ် တ္ၚဲပရဲ သွက်ကောန်ဍုၚ်ဗၟာတံရောၚ်၊ သ္ကိုပ်ဗိုလ်အံၚ်သာန်က္ဍိုက်ပ်တုဲ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဂကူသေံ၊ ဂကူချေၚ်၊ ဂကူကချေၚ်တံ ပံၚ်ကောံကဵု အလဵုအသဳဗၟာအကြာတုဲ တုပ်စိုတ်ကေတ်ဗၠးၜးတုပ်ပ် ကေတ်ဗၠးၜးမွဲကရောံ ကၠောန်လိက်ကသုက်ပ္ဍဲဍုၚ်ဗေန်လုၚ် ဒက်ပတန်သမ္မတကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာမွဲရောၚ်ဂးတုဲ က္လိဂွံနၚ်အခေါၚ်ဗၠးၜး နူကဵုသၟဝ်တဲအုပ်ဓုပ်အၚ်္ဂလိက်တံရ၊ ၜိုန်ဂှ်လေဝ် ကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာက္လိဂွံအခေါၚ်ဗၠးၜး ဍိုက်က်ပေၚ်ၚ်ဣရဟာ? က္လိဂွံလဝ်အဆံၚ်ဗၠးၜး ဆၜိုတ်ထဝ်ပတောံ ကလံက် လဝ်ဍာ်ဂဥုဲအရံၚ်ထဝ်ဓဝ်ရဟာ? ဂှ် ပုစ္ဆာမံက်တိတ်ကၠုၚ်ဒၟံၚ်ရ။
ပရေၚ်ဗၠးၜးဟီုဂှ် မုရော? ဍုၚ်ဗၠးၜးမွဲဟီုမ္ဂးဂှ် ဗီုလဵုရော? ကောန်ညးဍုၚ်ကွာန်လဵု ဗၠးၜးမံၚ်ကီုရော? သအာၚ်နူဂှ်ပၠန် အဝဵုဍုၚ်ဂှ် စိုပ်မံၚ်ပ္ဍဲတဲညးဂှ်ရော? ထေက်ကဵုသ္ဒးကျောဝ်သ္ၚဳ ပါ်ပါဲရံၚ်ရောၚ်။
“သ္ဒးခိုဟ်နူကဵု ဒၟံၚ်သၟဝ်တဲအၚ်္ဂလိက်ရောၚ်” ကတိပါၚ်နူကဵုသ္ကိုပ်ဗိုလ်အံၚ်သာန် ကေုာံ တၚ်အာတ်မိက်နူကဵု က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဂကူသေံ ၊ ဂကူချေၚ်၊ ဂကူကချေၚ်တံ (၈) တၚ် သွက်သ္ဂောံဒးထ္ၜးဟိုတ်ဟၟဲ ပေၚ်ပွိုၚ်စှ်သၞာံတုဲ ဟွံမိက်ပံၚ်မ္ဂး အခေါၚ်ပါ်တိတ်နွံ ဟိုတ်နူကတိကဝတ်တံဂှ်တုဲ ဒေသဂၞဴဒဵုကချေၚ်၊ ဒေသဂၞဴဒဵုချေၚ်၊ ဍုၚ်ဖေဝ်ဒရာသေံတံကဵု ဍုၚ်ဗၟာတံ ပံၚ်ကောံညးသ္ကံတုဲ နဒဒှ်ကၟိန်ဍုၚ်ဇၞော်မွဲ က္လိဂွံနၚ်အခေါၚ်ဗၠးၜး နူသၟဝ်တဲအၚ်္ဂလိက်တံရ။
ဆ္ဂးဂှ် ကတိကဝတ်ဗေန်လုၚ်တံဂှ် နွံတန်တဴဒၟံၚ် ဆပ္ဍဲတၞးစက္ခူဟေၚ်တုဲ စဵုကဵုလၟုဟ် ဓမံက်ရုပ်ရဴဟွံမာန်ဏီဖိုဟ်ရ၊ သအာၚ်နူကဵုဂကူဗၟာတံတုဲ ကောန်ဂကူကောန်ဍုၚ်အရၚ်ဂမၠိုၚ်တံဂှ် ဒၟံၚ်တန်တဴမံၚ် ညံၚ်ရဴဍုၚ်မိတိမဇကု၊ ညံၚ်ရဴဍုၚ်ဗၠးၜးရောၚ်ဂှ် စဵုကဵုလၟုဟ် ဟွံဂွံဒုၚ်စသိုၚ်တုဲ တုပ်သၟဟ်ကဵု မံၚ်ဒၟံၚ် ညံၚ်ရဴဍုၚ်သၟဝ်တဲဂိုဝ်လိုဝ်နဳတုဲ သွက်သ္ဂောံက္လိဂွံအခေါၚ် အတိုၚ်ကတိကဝတ်ပ္ဍဲလိက်ကသုက်ဗေန်လုၚ်ဂှ် မ္ဒးလုပ်ဒၟံၚ်ပေါဲဗတိုက် နကဵုပၠန်ဂတးရပ်လွဟ်ဂှ်မွဲနဲ နကဵုလ္တူခုၚ်တက်ကျာဂှ် မွဲဗီုဖိုဟ်ရ၊ သအာၚ်နူဂှ် ပ္ဍဲဂကူဗၟာကဵုဗၟာလေဝ် က္လေၚ်ပ္ဍဵုပ္ဍိုက်သ္ပမာန်မံၚ်ညးသ္ကံ ဟွံတၞဟ်ခြာကဵု ကောန်ဂကူကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံရ။
တၚ်အာတ်မိက် ကောန်ဂကူကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံလေဝ် ပိုတ်တ်သ္ကုတ်တ် သောၚ်ၚ်ကၠးကၠးရ၊ အတိုၚ်တၚ်အာတ်မိက် တုပ်လဝ်စိုတ် ပ္ဍဲလိက်ကသုက်ဗေန်လုၚ်ဂှ်ရ အခေါၚ်ဖန်ဗဒှ် နကဵုအလဵုဇကု၊ အခေါၚ်အုပ်ဓုပ်နကဵုအလဵုဇကု ကေုာံ ကံကုသဵုဇကုကဵုဇကု ညံၚ်သ္ဂောံဖန်ဖက်ကေတ်တ်မာန်ဂှ် အာတ်မိက်ကၠုၚ်ဒၟံၚ်အဆက်က် ပ္ဍဲအလဵုအသဳအုပ်ဓုပ်ကၟိန်ဍုၚ်တံဂှ် ဗီုပြၚ်သွက်ဂွံက္လိဂွံဂှ် ဟွံစၟဳညာတ်အာဏီဖိုဟ်ရ။
ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ပ္ဍဲၝောံဍုၚ် ဗၟာကဵုဗၟာဂှ်လေဝ် ဟိုတ်နူကဵုပၞာန်သီဒၟံၚ်အဝဵုမွဲဏှေံဏှေံတုဲ ယာက္ဍိုပ်ဟွံမာန်ဏီဖိုဟ်ရ၊ ကောန်ဂကူကောန်ဍုၚ်အရၚ် သအာၚ်နူဂကူဗၟာတံဂှ် တၚ်အာတ်မိက်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ကီု၊ တၚ်အာတ်မိက်ပရေၚ်ဒက်ပတန်ကၟိန်ဍုၚ်ကီု ၜိုန်ရသောၚ်ကၠးတၟးဒၟံၚ်ကီုလေဝ် ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ပ္ဍဲဂကူဗၟာတံဂှ် ဂၠုဓီုဗဗုၚ်ဗပါဒၟံၚ် ဟွံကၠးဏီဖိုဟ်ရ၊ အပ္ဍဲပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂကူဗၟာတံဂှ် တွဵုရးဍုၚ်ဗၟာ လုကဴဟွံမံက်တိတ်ကၠုၚ်မ္ဂး ပရေၚ်သဳကၠဳရေၚ်တၠုၚ်ပညဳပညပ် ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် အကြာဂကူဗၟာကဵု ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ ဆလအ်လေဝ် ဂွံပိုတ်သ္ကုတ် ဂွံပြေပြံၚ်အာဟွံမာန်သၟးဟွံက ဆၜိုတ်အယာံမာတ် ဒက်ပတန်သ္ဇိုၚ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် နကဵုဂကူစုၚ်လေဝ် ဒက်ပတန်မာန်ဟွံသေၚ်ဏီရ။
ကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာဏံ လ္ပာ်အကာဲအရာတိဍာ်ရံၚ်ၚ်၊ ဂၠံၚ်တရဴပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ရံၚ်ၚ်၊ နကဵုယေန်သၞာၚ်အခိုက်ကၞာရံၚ်ၚ် ဒက်ပတန်နကဵုသ္ဇိုၚ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ဂကူစုၚ်ဟေၚ်ရ ကၟိန်ဍုၚ်ဖေဝ်ဒရာဒဳမဵုကရေဇြဳ မံက်ဂတဝ်ကၠုၚ်မာန်တုဲ ကၟိုၚ်ကၠေံတမ်ရိုဟ်ပရေၚ်ဒပ်ပၞာန် ပွမသီဒၟံၚ်အဝဵုတုဲ သီအဝဵုပၠန်တံဂှ်မာန်ရောၚ်။
ကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာဏံ လုကဴဒက်ပတန် သ္ဇိုၚ်သၞောတ်ဖေဝ်ဒရာဒဳမဵုကရေဇြဳဟွံမာန်ဏီမ္ဂး ပၟတ်ပၞာန်မဂဵုထၞာန်မံၚ်ပ္ဍဲဍုၚ်ဂှ်လေဝ် သိုဟ်ပလိုတ်ကၠေံဟွံမာန်ရ၊ ကဏ္ဍဒပ်ပၞာန်မပါလုပ်ဒၟံၚ် ပ္ဍဲပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂှ်လေဝ် ဖအောန်ဖျေံဏာဟွံမာန်ရ၊ လုကဴဒပ်ပၞာန်မပါလုပ်ဒၟံၚ် ပ္ဍဲကဏ္ဍပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်မ္ဂး ပရေၚ်ပၞာန်ပွမလုပ်ပထုဲဒၟံၚ် ပ္ဍဲပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂှ်လေဝ် စဵုဒၞါမာန်ဟွံသေၚ်ရောၚ်။
ဟိုတ်ဒှ်သာ်ဂှ်ရ ကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာဏံ သွက်သ္ဂောံက္လိဂွံဗၠးၜးဇေတ်တ်မာန်ကီု သွက်သ္ဂောံၜိုဟ်သိုဟ်ကီုဂှ် ညံၚ်ရဴပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ မၞုံကဵုတၚ်ဒတူလိုၚ် ဗွဲမကၠးဖ္ဍးဂှ် ပ္ဍဲဂကူဗၟာတံလေဝ် ကဏ္ဍပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂကူဗၟာတံ ကၠးကၠးဖ္ဍးဖ္ဍး ထေက်ကဵုဒးဓမံက်ထ္ၜးတုဲ တွဵုရးဍုၚ်ဗၟာ ကေုာံ တွဵုရးကောန်ဂကူဂမၠိုၚ် (အမျိုးသားများပြည်နယ်) ညံၚ်ရဴသ္ဂောံမံက်ဂတဝ်ဂှ် ကိစ္စေဇၞာ်တဴတုဲ ဝါဒမ ဟာဂကူပ္ဍဲဂကူဗၟာတံဂှ်လေဝ် မ္ဒးဖအိုတ်ကၠေံမာန်မှ ကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာဏံ ဗၠးၜးဇေတ်တ်က္လိဂွံမာန်တုဲ ကၟိန်ဍုၜိုဟ်သိုဟ်သာယာ ကတဵုဒှ်မာန်ရောၚ်။
ကာလလၟုဟ်ဏံ ကဏ္ဍပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် မလီုလာ်အာ ဟိုတ်နူဒပ်ပၞာန်သီအဝဵုဂှ် ညးဍုၚ်ကွာန်ဂမၠိုၚ်ကီု သီုကဵုဂကောံရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ ကောံက္လောံဗွဲမညဳသာ ညံၚ်သ္ဂောံဗတိုက်သရိုဟ်ကၠေံ တၠအဝဵုပၞာန်မာန်ဂှ် ဒှ်တာလျိုၚ်ဇၞော်ကဵုဇြဟတ်တုဲ အတိုၚ်ကောန်ဂကူကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ မၞုံပၟိက်သၞောတ်မကိတ်ညဳကဵု ကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာမွဲ သၞောတ်ဖေဝ်ဒရာဒဳမဵုကရေဇြဳဂှ် ယဝ်ရဂိုတ်ဂစာန် ဒက်ပတန်မာန် အဃောကာလၟုဟ်ဏံမ္ဂး အတိုၚ်ကတိကဝတ် လိက်ကသုက်ဗေန်လုၚ် ဓမံက်ရုပ်ရဴမာန်ရောၚ်။
တိုၚ်ပ္ကဴဏံ သ္ဂောံစိုပ်မာန်ဂှ် ရံၚ်ကဵုအကာဲအရာ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ကာလတ္ၚဲဏံ သ္ၚဳဂၠိပ်အာမ္ဂး စၟဳညာတ်အာဒၟံၚ် ညံၚ်ရဴလျးအသိုဏ် အခိၚ်ဗလာၚ်ယးစောန်န်ဖိုဟ်ရ၊ ဆ္ဂး ဂွံမံက်တိုန်ကၠုၚ် ညံၚ်ရဴသၟိၚ်တ္ၚဲမံက်တိုန်လ္တူက္ဍဟ်ဒဵုဂှ် ဟွံဂံၚ်စၟဳစဏီရ၊ မုဟိုတ်ရောမ္ဂး ညးဍုၚ်ကွာန်ဂမၠိုၚ်ကီု ဂကောံရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်ဂမၠိုၚ်ကီု ပရေၚ်ဓဝ်ညဳသာကောံက္လောံဟၟဲဏီရ၊ အဓိကဍေံ ပ္ဍဲဂကူဗၟာတံ ကဏ္ဍပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂကူဗၟာတံ တွဵုရးဍုၚ်ဗၟာ ကေုာံ တွဵုရးကောန်ဂကူဂမၠိုၚ် (အမျိုးသားများပြည်နယ်) ကၠးကၠးဖ္ဍးဖ္ဍး ဟွံဂံၚ်ဓမံက်ထ္ၜးဏီဂှ်ရ ဂကောံရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ ဂွံပံၚ်ကောံကဵု သၟာပၠန်ဂတးဂကူဗၟာတံဂှ် ဒှ်ကၠုၚ်ဟွံမာန်ဏီရ။
ပ္ဍဲဂကူမန်ပိုဲတံဂှ်လေဝ် လ္တူတၚ်အာတ်မိက် တၚ်ဒတူလိုၚ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ကောန်ဂကူကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ နွံပၟိက်ကဵု တွဵုရးဍုၚ်ဗၟာ ကေုာံ တွဵုရးကောန်ဂကူဂမၠိုၚ် (အမျိုးသားများပြည်နယ်) ဂှ် မၞိဟ်ဟွံစှေ်စိုတ် နွံမံၚ်ကဵုဂကောံဏီဖိုဟ်ရ၊ “ၝဍေံဒှ်ဟွံမာန်ရဂှ် ဂၠာဲချပ်မံၚ်” သာ်ဏံ ညးတံဟီုဒၟံၚ် နကဵုက္တောဝ်ညးချူလိက်ဏံ ကေၚ်မိၚ်ဒၟံၚ်မွဲဏှေံမွဲဏှေံရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ဂကူဗၟာ မၞုံကဵုစိုတ်စရိုတ်မဟာဝါဒဳတံ တီဒၟံၚ်ဒဒှ်ရ မၞိဟ်ထံက်ဂလာန်ကဵုဍေံနွံဂှ်ရ ပ္ဍဲအခန်ကဏ္ဍပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂကူဗၟာတံ ပကုန်လဝ်စး ဟွံဟီုပတိတ် တၚ်ဒတူလိုၚ် သၞောတ်ဖေဝ်ဒရာဒဳမဵုကရေဇြဳ မၞုံကဵုတွဵုရးဍုၚ်ဗၟာ ကေုာံ တွဵုရးကောန်ဂကူဂမၠိုၚ် (အမျိုးသားများပြည်နယ်) ရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ကၟိန်ဍုၚ်ပိုဲဏံ လုကဴဂကူဗၟာတံ ဟၟဲကဵုတွဵုရးဍုၚ်ဏီမ္ဂး ကၟိန်ဍုၚ်ဗၠးၜးမွဲ ဟီုစၟတ်စ ဟွံဂွံဏီရောၚ်။

Categories
ပရိုၚ် လိက်ပရေၚ်

ပါၚ်ဂှ် ဟီုပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ် ကမၠောန်ဂှ် ဗတိုက်ပၞာန်

နာဲကသုမန်

ပ္ဍဲကဵုအရေဝ်ဂလာန် သၞာံတၟိ (၂၀၂၂) ဂှ်မ္ဂး သ္ကိုပ်ပၞာန်ဇၞော် ညးမထိၚ်လဝ်အဝဵု ‘မေန်အံၚ်လှာၚ်’ ဂှ် ဟီုဂးတိုန် သွက်ဂွံဒက်ပတန် ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ် ကုကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံရ။ ဆဂး မွဲအခိၚ်ဓဝ် အာဗတိုက်မံၚ် ဂကူကရေၚ်၊ ကရေၚ်ဍာဲကဵု ဂကူချေၚ်တံ ဇၞော်ကဵုဇြဟတ်ရောၚ်တုဲ အရေဝ်ညးတေံဟီုဂှ် ကောန်ဍုၚ်အရၚ်အလဵု ဂွံပတှေ်စရော …?

ပရေၚ်ၜို်ဟ်လလမ် လီုလာ်အာ
စပ္တံနူကဵု အခိၚ် သၞာံ (၂၀၁၂) ဂှ်တုဲ ကၟိန်ဍုၚ်ပိုဲဂှ် ညာတ်ကၠုၚ်လျး စပ်ကဵုပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ညိရ။ အခိၚ်သမ္မတ ဥူတိၚ်သိၚ် တိုန်ဂွံအဝဵုဂှ်မ္ဂး ညးတေံစတုဲ တက်ကျာကုကောန်ဍုၚ်အရၚ် ဂကောံရပ်လွဟ်ဂမၠိုၚ်တုဲ ကိုပ်ကၠာအိုတ်ဂှ် ဒေံါပန်ပှော် အဆံၚ်တွဵုရးညးကဵုညး ဗွဲကိုပ်ကၠာရ။ တုဲပၠန် ကော်ဘိက် သၟာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂမၠိုၚ်တံတုဲ ကဵုအခေါၚ်ချူဇန် သွက်လိက်ကသုက် ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ် အလုံဍုၚ် မကော်ခဴစ အေန်ဇြဳအေရ။ ပ္ဍဲသက္ကရာဇ် (၂၀၁၅) ဂှ် ဂကောံရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်ဂမၠိုၚ် (EAOs) လ္ၚဵုတံ ပါလုပ်ထပက်စၟတ်တဲ အေန်ဇြဳအေတုဲ ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ် ပ္ဍဲဒေသသ္ကုတ်ဗၟံက်ကဵု သ္ကုတ်သၠုၚ်ကျာတံ ၜို်ဟ်သြိုဟ်တဴရ။

ပေဲါရုဲမာဲ (၂၀၁၅) တုဲဒှ်တုဲ ပေဲါအေန်အေဝ်ဒဳ ဇၞးအာမာဲရ။ ဇကုဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳ စပတံတုဲ ဒက်ပတန် ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ကီုရ။ ညးတေံ သ္ဂုတ်ပတိုန် ပေဲါတက်ကျာ ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ် (၂၁) ဗွဝ်ကၠံသၞာံတုဲ ကၠောန်သ္ပပေဲါတက်ကျာ ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ် ဗၞတ် (၄) ဝါ အကြာသၞာံ (၂၀၁၆) စဵုကဵု သၞာံ (၂၀၂၀) ကီုရ။ တက်ကျာ ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ဂှ် ၜိုန်ရဟွံမြက်ဇက်ကီုလေဝ် ပညဳပညပ် ဂွံကၠုၚ်တၚ်တုပ်စိုတ် ဗွဲဗၞတ် ထေက်ကြိုက်ကီုရ။

ယဝ်ရ က္လေၚ်ပါ်ပဲါ အခိၚ်တေံရောၚ်မ္ဂး အခိၚ်သၟာကမၠောန်တံ ဂစာန်မံၚ် ဒက်ပတန် ပရေၚ်ၜိုဟ်လ လမ်ဂှ်မ္ဂး ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ဂစာန်တုဲ ပလီုပလာ် ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ဂှ် သ္ဂောံဆဵုကေတ်ကီုရ။ အခိၚ်လက်ထက် သမ္မတဥူတိၚ်သိၚ်ဂှ် ၜိုန်ရ နကဵုအမိၚ်သမ္မတ လလောၚ်တြးလဝ် ဒေံါပန်ပှော် အလုံဍုၚ်ကီုလေဝ် အခိၚ်တေံတှေ် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ အာဗတိုက်မံၚ် ကချေၚ် (ကေအိုၚ်အဵု) တံရ။ ပ္ဍဲလက်ထက် ဗော်အေန်အေဝ်ဒဳ ဂွံအဝဵုပၠန်လေဝ် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံဂှ် ကိုပ်ကၠာအိုတ် အာထဍေၚ်ပတိတ်ထောံ ညးမရှေ်သှေ် ဘာသာသာသနာမူသလေမ် ပ္ဍဲဒေသရခေၚ်တေံရ။ ညးဍုၚ်ကွာန် ဂၠိုၚ်ကဵုကိုဋ် ဒးဂြိပ်ဒဴတိတ်ရ။ တုဲမ္ဂး ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ဆက်တုဲ ဗတိုက်မံၚ် ဒပ်ပၞာန်ရခေၚ် (အေအေ) တံ ပၠန်ရ။ ပ္ဍဲကဵု ပေဲါပၞာန် ကုအေအေဂှ် ဗော်အေန်အေဝ်ဒဳလေဝ် ပါလုပ်အာကီုတုဲ ဂကူရခေၚ်တံ ဟွံပေၚ်စိုတ် လတူဗော်အေန်အေဝ်ဒဳ တၟာဂလိုၚ်ရ။

လၟုဟ် ကာလသ္ကိုပ်ပၞာန်မေန်အံၚ်လှာၚ်ကဵု ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ သီအဝဵုတုဲဂှ် မုသ္ပရော။ ဒှ်သၞကဵု ဗော်အေန်အေဝ်ဒဳတုဲ အာဂၠာဲသၞကဵု ဗော်အေန်အေဝ်ဒဳသၟး ဟွံသေၚ်ရ။ သီုဂၠာဲသၞ ကုကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံရ။ ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ ထ္ၜးဆန္ဒ ဒစဵုဒစးတၠအဝဵုပၞာန်ဂှ် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ဗၠာဲသၟိၚ်ဗၟာတံ ပန်စုတ်ရ။ ပန်စုတ် ဂကူကရေၚ်၊ ဂကူချေၚ်၊ ဂကူကရေၚ်ဍာဲကဵု ဂကူကချေၚ်တံတုဲ ရံၚ်အာကဵု လိက်ကသုက်ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်အလုံကၟိန်ဍုၚ် (အေန်ဇြဳအေ) မ္ဂး ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ စတုဲ ဖံက်ကၠုၚ်မံၚ် နူကဵုဂိတုမာတ် (၂၀၂၁) တေံရ။

ဟွံမာန်ကၞိ စံၚ်သ္ၚိ
အခိုက်ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံဂှ် ဂကူမန်ပိုဲ တီမံၚ်ရ။ အခိၚ်တေံ ယဝ်ရပန်ညးသကအ် ကုကောန်ပၞာန်မန် ယဝ်ရ ဍေံတံကျအာ သောၚ်ဂှ်ဟွံသေၚ် မၞိဟ်ဍေံတံ ချိုတ်အာမ္ဂး ဍေံတံ စံၚ်ကွာန်မန်ပိုဲတံရ။ ဗီုဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ စံၚ်ကွာန်မန်ဂှ် လၟုဟ်မ္ဂး ဍေံစံၚ်မံၚ် ကွာန်ကရေၚ်၊ ကွာန်ချေၚ်ကဵု ကွာန်ကရေၚ်ဍာဲတံ နွံရ။ တ္ၚဲဏံ ပ္ဍဲကဵုဂၠးကဝ်ပိုဲတံဂှ် ဒပ်ပၞာန် ဓဇန်ကြံကြအိုတ် မွဲဒပ်ရောၚ် ဟီုစဂွံရောၚ်။

အတိုၚ်သၞောတ်ဝ်ပၞာန် မဖျေံလဝ် ပ္ဍဲကဵုဂၠးကဝ်မ္ဂး ပၞာန်ကဵု ပၞာန်တံ ပန်ပှော်ညးသကအ်မ္ဂး ညံၚ်ဟွံဒးစုတ် ညးဍုၚ်ကွာန်တံကီု၊ ညံၚ်ဟွံဂွံပလီုပလာ်ထောံ သ္ၚိဌာန်ညးဍုၚ်ကွာန်တံကီု၊ ညံၚ်ဟွံဂွံကေတ်ဒၞာဲဇူဒီု ပ္ဍဲကဵုဘာဗတောန်လိက်ကီု ရုၚ်ဂဥုဲကီု၊ ညံၚ်ဟွံဂွံပန်စုတ် ပ္ဍဲကဵုဘာဗတောန်လိက်ကီု ပ္ဍဲရုၚ်ဂဥုဲကီုရ။ သၞောတ်ဝ်တံဏံ အိုဿီုဂှ် နွံပ္ဍဲတၚ်တုပ်စိုတ် (Geneva Convention) ရ။ ဆဂး ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ မုလေဝ် ဟွံမၚ်မွဲတုဲ သ္ပမံၚ် ဟွံမာန်ကၞိ စံၚ်သ္ၚိရ။ အာဗတိုက်ချေၚ်၊ အာဗတိုက်ကရေၚ်ဍာဲ သီုကဵု အာဗတိုက်ကရေၚ်တံဂှ် ကောန်ပၞာန်ဗၟာတံ ကျရ။ ဒးချိုတ်ဂၠိုၚ်ရ။

အတိုၚ်သၞောတ်ဝ်ဂၠးကဝ်မ္ဂး ပၞာန်အပ္ဍဲဍုၚ် ဇကုကဵုဇကု ဗတိုက်ညးသကအ်ဂှ် စကာက္ၜၚ်ကျာ ဟွံဂွံရောၚ်။ ဆဂး ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ စကာပၞာန်တိုက်တုဲ အာဗတို်က် ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံဂှ် ဒးချိုတ်ဂၠိုၚ်ရ။ ဗတိုက်ကဵု ဒပ်ပၞာန်ကရေၚ်သၟး နူကဵုအခိၚ်သီအဝဵုတေံ စဵုကဵုသၞာံ (၂၀၂၁) အိုတ်ဂှ်မ္ဂး ကောန်ပၞာန်ဗၟာတံ ဒးချိုတ်အာ ဗၞတ် (၂၀၀၀) တၠရ။ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ သွက်ဂွံပကောံကေတ် ကောန်ပၞာန်တၟိဂှ် ဟွံလောဲသွာရ။ မုဟိုတ်ရောမ္ဂး သၟတ်ဂကူဗၟာတံ ဗွဲမဂၠိုၚ် ဒစဵုဒစး ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတုဲ ဟွံလုပ်ပၞာန်ဗၟာရ။ သၟတ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံဂှ် လုပ်အာ ပ္ဍဲကဵုပၠန်ဂတး ညးကဵုညးရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ စကာက္ၜၚ်ကျာတုဲ ဗတိုက်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံကီု ဗတိုက်ဂကူဗၟာ (ပ္ဍဲဒေသအညာ) တံ နွံရ။

အဃောဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ အာဗတိုက်ဂကူချေၚ်တံဂှ်မ္ဂး ညးတံ အာစံၚ်ထောံ ဘာလကျာ်ချာတ် ကေုာံ သ္ၚိဌာန်ညးဍုၚ်ကွာန် ပ္ဍဲဍုၚ်ထာန်တလာန်ရ။ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ဟွံပဲါဂၠာဲ ဒပ်ပၞာန်ကဵု ညးဍုၚ်ကွာန်တံမွဲသာ် ပန်ပၠောပ် နကဵုလွဟ်ဇၞော်တုဲ ညးဍုၚ်ကွာန်ဓမ္မတာ (ဟွံသေၚ်ကဵုပၞာန်) တံလေဝ် ဒးချိုတ်ရ။ ပ္ဍဲဍုၚ်ထာန်တလာန်သၟးဂှ် ညးဍုၚ်ကွာန် ဒးချိုတ်အာ ဗၞတ် (၁၀) တၠတုဲ ဘာလကျာ်ချာတ် ကေုာံ သ္ၚိဌာန် ညးဍုၚ်ကွာန်တံဂှ် ဒးဒုၚ်စံၚ်ထောံကဵု ဒပ်ပၞာန်ဗၟာ ဗၞတ် (၃၀၀) မရ။ အရာဆောံလေၚ်ဂှ် ဂၠိုၚ်ကဵု ပြကောတိကိုဋ်ရ။

လက္ကရဴဏံ အဃောဒပ်ပၞာန်ဗၟာ ဗတိုက်ဍုၚ်ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်တၟိ ‘လေဝ်ကေကဝ်’ (လေးကေကော်) ဂှ် ဒှ်အရာဖံက်ပကဝ် ပရေၚ်ဒေံါပန်ပှော် NCA အလုံဍုၚ်ရ။ ဍုၚ်ဏံဂှ် ဒက်ပတန်လဝ် သွက်ဂွံကလေၚ်ဖျေံဒၞာဲဝဲါ ကုညးဍုၚ်ကွာန်တံ ဒးဂြိပ်ဒဴဒၟံၚ်ပၞာန်တံရ။ လက္ကရဴ ရဲဒးဂြိပ်နူုကဵု ပေဲါထ္ၜးဆန္ဒတံလေဝ် လိုက်အာဍုၚ်ဝွံရ။ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ထ္ၜးဟိုတ် ရဲဂြိပ်ဒဴ ထ္ၜးဆန္ဒနွံမံၚ်ဂးတုဲ လုပ်ပန် သာ်ဏံဂှ် ဒးစုတ်အာ ဂကူကရေၚ်တံ ဗွဲမဂၠိုၚ်ရ။ ဗတိုက်နကဵုဒပ်တိုက်ဂှ် ကောန်ပၞာန်ဗၟာတံ ဒးချိုတ်အာ ဗၞတ် (၂၀) တၠတုဲ ဖျေံလွဟ်လေဝ် နွံရ။ လက္ကရဴ ဗတိုက်ဟွံမာန်တုဲ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ စကာက္ၜၚ်ကျာရ။ ညးဍုၚ်ကွာန် ဗၞတ် (၁၀၀၀၀) တၠပြၚ်ၚ် ဒးဂြိပ်လုပ် ဍုၚ်သေံရ။

လၟုဟ် ပ္ဍဲဍုၚ်ဇၞော် လွိုၚ်ကဝ် ပ္ဍဲတွဵုရးကရေၚ်ဍာဲ (ကယျာ) ဂှ် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ဗတို်က်ဒပ်ပၞာန်ကရေၚ်ဍာဲ (ကေအေ) ကဵု ဒပ်ပဳဒဳအာပ်ကရေၚ်ဍာဲ ဟွံမာန်တုဲ ထပ်စကာက္ၜၚ်ကျာရ။ လၟုဟ် ညးဍုၚ်ကွာန် ဗၞတ် (၅၀၀၀၀) တၠ ပ္ဍဲဍုၚ်လွိုၚ်ကဝ်ဂှ် ဒးဂြိပ်ဒဴတိတ် လ္ပာ်တွဵုရးဍုၚ်သေံတေံရ။ အကြာဂှ် ညးဇၞော်အုပ်ဓုပ်ကွာန် ယုတ်မာ ထံက်ဂလာန် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာ နူကဵုဗော်ကျဖောအ်တံဂှ် ဟွံကဵုလုပ်ဍုၚ်ကွာန် ဍေံတံလေဝ်နွံရ။

ညးဂှ် ဓဝ်ပတှေ် လတူကံၚ်ဇြဳပၞာန် နွံမံၚ်ဏီရော?
နကဵုသ္ကိုပ်ပၞာန်မေန်အံၚ်လှာၚ်ကီု ကံၚ်ဇြဳပၞာန်ကီု သွက်ဂွံဒက်ပတန်အာ ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ထာဝရ ဂးတုဲ ဒက်ပတန်လဝ် ကမ္မတဳအဆံၚ်ဆံၚ် မပတံကဵု အဆံၚ်ဗဟဵုဂှ် မေန်အံၚ်လှာၚ် ရပ်လဝ်တုဲ အဆံၚ်တက်ကျာဂှ် သ္ကိုပ်ပၞာန်ယျာပျေအ် ဍိုက်က္ဍိုပ်ရ။ ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ထာဝရ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံဂှ် မုရော။ သောၚ်မံၚ်ရ။ ဒပ်ပၞာန် ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ ဖအိုတ် သွက်ဂွံဖျေံလွဟ်တုဲ လုပ်ကၠောန်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် အတိုၚ်သၞောတ်ဝ် ဒက်ပတန်ဍုၚ် (၂၀၀၈) ပၞာန်ဗၟာတံ ဂွံလဝ်စေဝ်လတူရ။ ကောန်ဍုၚ်အရၚ်အလဵုလေဝ် ဟွံကြအ်ရ။ ဟိုတ်နူကဵု ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ ကၠိုဟ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တုဲဟေၚ် ပၠန်ဂတးညးတံဂှ် သှေ်ဇးကၠုၚ် ဗၞတ် (၇၀) သၞာံရ။ ယဝ်ရ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ စကာမံၚ်ဝေါဟာဏံဂှ်မ္ဂး ကမၠောန်ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ် ဟွံဒှ်သက်က်ရ။

လိက်ကသုက် အေန်ဇြဳအေရော? … ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ ကၠိုဟ်ကေတ်လဝ်ဂှ် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ဖံက်ပကဝ်လဝ် လိက်ကသုက်အေန်ဇြဳအေဏံ တုဲတုဲရောၚ်။ လိ်က်ကသုက်အေန်ဇြဳအေဂှ် အခိၚ်တုပ်စိုတ်တေံဂှ် အလဵုအသဳကီု အမာတ်ကၠတ်ထဝ်ကီု ပါလုပ်ရ။ ဆဂး လၟုဟ် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ သီထောံအလဵုအသဳ သွက်ဂွံဒက်ပတန် ပေဲါရုဲမာဲ (၂၀၂၀) တေံ တုဲတုဲရောၚ်။ အမာတ်တံလေဝ် ဒးဒုၚ်ရုပ်ကွေံလဝ် တုဲတုဲရောၚ်။ ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် အပ္ဍဲဍုၚ်တေံလေဝ် ပါလုပ်မံၚ်ကီုရ၊ ဆဂး လၟုဟ် ချဳဒရာၚ် ဟွံဂွံရ။ သှေ်မံၚ် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာကဵု ဒပ်ပၞာန်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ ဓဝ်တုဲ တက်ကျာပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်မ္ဂး မုတၟေၚ်ရော။ ပရေၚ်ဒုၚ်လျိုၚ် စပ်ကဵုပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဟွံမွဲမွဲသာ် ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ တက်ကျာမ္ဂး ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံဂှ် ဒှ်ပရအ်ရ။

တၟော်ရံၚ်ကဵု အခိၚ်ကၠာဟွံသီအဝဵုကဵု အခိၚ်လၟုဟ်မ္ဂး ပေဲါပၞာန်အပ္ဍဲဍုၚ်ဂှ် ဍေံသကာတ်မြဟ်တိုန် (၁၀) ဆရ။ အကာဲအရာဂှ် ပရေံ သွက်ဂွံဟီုဟွံမွဲရ။ အကာဲအရာဗီုဗီုဏံ ဂွံဂွံဒှ်ဂှ် ညးဂှ် ဖန်ဇန်လဝ်ရော။ သ္ကိုပ်ပၞာန်မေန်အံၚ်လှာၚ်ကဵု ဒပ်ပၞာန်ဟေၚ်ရ သ္ပမာန်ဍဵုဍိုက်ညးဂမၠိုၚ် ဖန်ဇန်လဝ်ရောၚ်။

နကဵုပါၚ် ဟီုဒၟံၚ် ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ကီုလေဝ် ကမၠောန်ဂှ် အာဗတို််က်ဒၟံၚ်ပၞာန် အာကၠဟ်မံၚ်ဗမ် လတူညးဍုၚ်ကွာန်တံတုဲ ညးဂှ် ဂွံပတှေ်စရော? … ဟီုကဵု အရေဝ်အရာပ်မ္ဂး ‘ကဠဳတေံ’ ဟီုစရ။

Categories
ပရိုၚ် လိက်ပရေၚ်

တရဴအခေါၚ်အရာဂကူဟီုဂှ်

စေတနာ လှာၜိုပ်

ပၠန်ဂတးရပ်လွဟ် ဂကူကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ လုပ်ဒၟံၚ်ပေါဲဗ္တိုက် သွက်အခေါၚ်အရာဂကူဂှ် ညောန်ကၠုၚ်ဒၟံၚ်ကဵု တိုၚ်ပကဴတုဲ တရဴလေဝ် ဟွံသ္ၚောဲကွေံကွေံရ၊ နွံဆမွဲက္ဍဟေၚ်ဓဝ်ရ။
အကြာမွဲက္ဍကဵုမွဲမိဟ်ဂှ် ကောန်ဂကူမန်ပိုဲတံ တာလျိုၚ်နွံသီုညးဖၟိုတ်၊ လညာတ် စိုတ်ဓါတ် ကာယလေဝ် သမၠုၚ်ပ္တိုန်အသိၚ်အိုတ်တုဲ လၟုဟ်စိုပ်ကၠုၚ် အခိၚ်လက်ကရဴအိုတ် မိက်ဂွံကဵုချပ်ဗ္စာ ပါ်ပါဲဒးတုဲ ဂလာန်ဥက္ကဇၞော် ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ နာဲဟံသာ (ၜိုပ်ဍာဲ) ဟီု “ဂကူမွဲမွဲ ဒးနွံကဵုဒပ်ပၞာန်မွဲ ထေက်ရောၚ်” ရံၚ်ကဵုကြက်ဂလာန် မၞုံကဵုရှ်သာ သွက်ကောန်ဂကူမန်ပိုဲ ဒှ်တၚ်ပၟိက်ဇၞော်မွဲတုဲ ညးညးအဲအဲ နကဵုဂမြၚ်ညာဏ် ကေဝ်ပ္တိတ် ကွပ်ကၠေၚ်က္ဍဟ် မွဲထပ်တုဲမွဲထပ်၊ ကသပ်ခိုဟ်သွက်ဂကူဂှ် စွံအဓိကတုဲ လ္တူဂလာန်ဏံဝွံ ဒှ်ကြက်ဂလာန် မၞုံကဵုၚုဟ်မး သွက်ဂကူမွဲရောၚ်ဂှ် အဲအ္စာကၞေဟ် စေတနာ လှာၜိုပ် ပ္တိုန်ဏာဂုဏ်စရာဲ လ္တူကြက်ဂလာန်ဏံတုဲ ဖ္တိုက်ဖၟောဝ်ဏာရ။
ပ္ဍဲကၟိန်ဍုၚ်ပိုဲဏံ ဂကူတန်တဴဒၟံၚ် နွံလၟိဟ် (၁၃၅) ဂကူဂှ် ဇၟာပ်ဂကူရ နွံပၟိက်ကဵု အခေါၚ်အရာ ကောန်ဂကူအိုတ်တုဲ ပ္ဍဲဂကူမွဲကဵုမွဲ ၜိုန်ဒက်ပ္တန်လဝ်ဗော်/ဒပ်ပၞာန်ရပ်လွဟ် ဗီုညးကဵုညး နွံကီုလေဝ် ပ္ဍဲအရာလုပ်ပေါဲဗ္တိုက် ကေတ်အခေါၚ်အရာဂကူဂှ် ဒးဟီုအရေဝ်ကဵု ဒပ်ပၞာန်ရပ်လွဟ် သွက်ဂွံစဵုဒၞါ ဂကူဇကုရောၚ်။
အဓိက လုပ်ပေါဲဗ္တိုက် အခေါၚ်အရာဂကူဂှ် ဒးရံၚ်ဗွိုၚ်ဇကုကဵု အကာဲအရာ ကောန်ဂကူဇကု ကၠာရောၚ်၊ ကောန်ဂကူမွဲ ဒပ်ပၞာန်လေဝ်နွံ၊ ပံက်လဝ်ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်လေဝ် နွံဟီုကၠာရ နွံဆယၟု ဗော်/ဒပ်ပၞာန်သၟးတုဲ လ္ပာ်ဇြဟတ်ဂှ်ဍိုန်လျ၊ ဇြဟတ်လွဟ်လေဝ် ဟွံဍိုက်ပေၚ်ပၠန်မ္ဂး ပ္ဍဲအရာလုပ်ပေါဲဗ္တိုက် ကေတ်အခေါၚ်အရာဂကူဂှ် ဂွံမာန်ညိဟာ? ကောန်ဂကူဇကုရ ဟွံကဵုဇြဟတ်ကဵုဗော်/ဒပ်ပၞာန်ဂကူဇကုမ္ဂး ဇြဟတ်လုပ်ပေါဲဗ္တိုက် သွက်အခေါၚ်အရာဂကူဂှ် လညာတ်က္ဍန်ကၠုၚ်ရောၚ် မိက်ဂွံသ္ဂးရ။
ဂွံဆဵုကေတ်ခန်လ္ၚတ်ဏံတုဲ အပ္ဍဲကောန်ဂကူမန်ပိုဲလေဝ် လ္ပာ်ဇြဟတ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်လေဝ် သၠုၚ် ပေၚ်ကၟိုဟ်၊ လ္ပာ်ဇြဟတ်ဒပ်ပၞာန်ရပ်လွဟ် (ဇြဟတ်ဗ္တိုက်) ပၠန်လေဝ် ၜိုတ်ထေက်ကြိုက်နွံ၊ လ္ပာ်မှာဇန်ညးဍုၚ်ကွာန် ခမဳသၚ် တၠပညာ သၟတ် မိမ ညးဍုၚ်ကွာန်တံပၠန်လေဝ် စိုတ်လုပ်စကဵု ပရေၚ်ဂကူ ဂၠိုၚ်ကၠုၚ်၊ သွက်ဂကူဇကု ဣဝဵုဇၞော် ဒၠေၚ်ဇြိုၚ် တာလျိုၚ်တ္ၚဲဏံဂှ် ဒှ်တာလျိုၚ် လုပ်ဗ္တိုက်ကေတ် အခေါၚ်အရာဂကူကဵု ကမ်ကုသိုလ်ဇကု ဇကုညံၚ်ဂွံဖန်ဖက်ကေတ်မာန် ဒးဍိုက်ပေၚ်ကဵု တၚ်ဗွဲသၟဝ်ဏံရ။
၁) ဇြဟတ်တမ်ရိုဟ် ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် ဗော်/ဒပ်ပၞာန် ဒးနွံ။
၂) ဇြဟတ်မၞိဟ် ဇွောံမ လွဟ်လက်နက် ဒးဍိုက်ပေၚ်။
၃) စိုတ်ဓါတ် လွဳၜံၚ်သၟတ်တၟိ၊ ဇၟာပ်ညးအဲ ဒးကေတ်တာလျိုၚ်။
၄) ပရေၚ်ဒက်မိတ် အကြာဂကူမွဲကဵုမွဲ ဒးနွံ။
၅) ပ္ဍဲဂကူဇကု ဒးပံက်ပ္တိုန်ဂကောံနာနာမာန်။
၆) ပရေၚ်ဆက်စၠောံ မွဲဂကောံကဵုမွဲဂကောံ။
၇) ဒးသၠုၚ်ပ္တိုန်အသိၚ် ကွတ်ပၞာန်၊ ဒးကဵုပညာ (ပကတ်ပကေၚ်)။
၈) ကွတ်ပညာဂတာပ်ခေတ် ညံၚ်ဂွံရေၚ်တၠုၚ်ကဵုမာန် (IT)။
၉) ပရေၚ်စန်ဒက် အပ္ဍဲဂကူဇကု ညံၚ်ဟွံသ္ကုတ်ခြာ။
၁၀) ကမၠောန်ဂကူ ဒးချပ်ဒၟံၚ်လၟိုန်။
၁၁) ဒးသမၠုၚ်ပ္တိုန်စိုတ်ဓါတ် ညးဍုၚ်ကွာန်ဂၠိုၚ်ၚ်။
၁၂) လညာတ်ညးဍုၚ်ကွာန်၊ လညာတ်သၚ်၊ လညာတ်ဗော်/ဒပ်ပၞာန် ဒးဒှ်မွဲကသပ် မွဲဂၞန်။
၁၃) စေတနာ စွံအဓိကတုဲ ညးဍုၚ်ကွာန်၊ ခမဳသၚ်၊ ဗော် ညံၚ်ဂွံကၠိုဟ်ကေတ် စိုတ်ညးသ္ကံမာန် ပ္ဍဲဂကူဂှ်
ဒးဍိုက်ပေၚ်ရောၚ်။
ခေတ်အဆက်က်ကဵု အခိၚ်ကာလတ္ၚဲဏံ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်တံ တဵုပယျေဝ်ဒၟံၚ်ဘဝကောန်ဂကူ သ္ဂောံဍိုပ်ဍဴရာၚ်မောဝ် ဂၠိုၚ်ကဵုလျးအရံၚ် ပ္ဍဲလ္တူဂၠးကဝ်ဂှ် ညးညးအဲအဲ လ္ပပၠအ်အခိၚ် လ္ပဇမၠိၚ်တ္ၚဲ ဝၚ်ကောန်ဂကူမွဲ – ကောန်ဂကူဂှ် ယဝ်ဟွံချူ ဟွံရံၚ်မ္ဂး ကြက်ဒးဆဵုဒဒိုက် ဇၞော်လ္တူနူဏံသၟးဟွံက ဘဝဍိက်လေဝ် ဆက်ဂၠိၚ်သ္ၚောဲအာပၠန်ဏောၚ်တုဲ ကောန်ဂကူဇကုလေဝ် ကၠက်အာမာန်ဒၟံၚ်ဏောၚ်။
ပ္ၚံက်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂကူပိုဲတ္ၚဲဏံ ညံၚ်ဂွံဍိုက်ပေၚ် တၟံကၠံပေၚ်ၚ်မာန်ဂှ် တာလျိုၚ်ခမဳသၚ်, က္ဍိုပ်သ္ကိုပ် တၠပညာ, သၟတ် မိမ ညးဍုၚ်ကွာန်တံ သီုဖၟိုတ် ဒှ်အဓိကဇၞော်ဇၞော်တုဲ ပၞော်ဂၠံၚ်တရဴဂကူပိုဲကဵု တိုၚ်ပကဴဂတတေံ မၚ်ဒုၚ်တၠုၚ်ဒၟံၚ်ရောၚ်။
ကောန်ဂကူမွဲမွဲ ဒပ်ရပ်လွဟ် ကေုာံ ဗော်သဳကၠဳ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်လေဝ်နွံ၊ ဗျူဟာ ပ္ဍဲဂကူလေဝ် လးလဝ်ဍိုက်ပေၚ် ဇြဟတ်စိုတ်ဓါတ်ကာယ နူတၠပညာ သၟတ်မိမ ညးဍုၚ်ကွာန် ခမဳသၚ် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်တံ ညဳသၟဟ် ဒှ်မွဲရမျာၚ်ကဵု ဗော်ရပ်လွဟ်ဂကူဇကုမ္ဂး ကောန်ဂကူဂှ် လုပ်ဗ္တိုက်ကေတ် အခေါၚ်အရာဂကူ က္လိဂွံပေါဲအံၚ်ဇၞးမာန်ရောၚ်။
ဂွန် ညးဂွံလဝ်အဝဵု အလဵုအသဳပၞာန်တံ ဝေၚ်ဒၟံၚ်ပြယာဲပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် လ္တူဂကောံပၠန်ဂတးရပ်လွဟ် ကောန်ဍုၚ်အရၚ်ဂှ် ဗီုဆဵုဒၟံၚ်တ္ၚဲဏံဂှ်ရ၊ ကောန်ဂကူညး ဇြဟတ်သ္ဂံၚ်ညး ဂစာန်လွဳၜံၚ်ပ္တိတ်ဒၟံၚ် စိုတ်ဓါတ်အိုတ်တုဲ လညာတ်ဂကူညးကဵုညး ဗီုညးအာဂွံဂှ် ညးကွာ်အာ၊ လ္တူဂၠံၚ်တရဴ ကောန်ဂကူ ညးလးလဝ်ဂှ် ဒှ်လၟေၚ်ကမၠောန်အဓိက က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ညးတံရ။
ၜိုန်ဂှ်လေဝ် လ္တူညးဂွံလဝ်အဝဵုတံ ကော်တက်ကျာ သဳကၠဳပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် လ္တူခုၚ်ဂှ် ရံၚ်အာမွဲလ္ပာ်ပၠန်မ္ဂး ဂွံဆဵုကေတ်မာန်ရ၊ တံၚ်အခိၚ် သဳကၠဳပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ပရေၚ်ပန်ပှော် ညးသ္ကံတုဲ ဆအယာံမာတ် ဆက်ဇမၠိၚ်အယုက်ဍိက် ကောန်ဂကူတံပၠန်ရ၊ အတိုၚ်သၞောဝ်ဇကုအာတ်မိက်လဝ် အဓိက လ္တူခုၚ်ကဵု သၞောဝ်ဍေံဓဇက်လဝ်ဂှ် တၞဟ်ခြာဒၟံၚ် ညံၚ်ဍာ်ကဵုကၠေၚ် မဗ္ဂပ်ဟွံဂွံဂှ်ကီုရ၊ ၜိုတ်ဍေံကဵုဂှ်ဟေၚ် ဂွံဒုၚ်စသိုၚ်တုဲ ဒၞါဲဒှ်အဓိက သွက်ဂကူဂှ် ဍေံဟွံပံက်ကဵုရမျှာၚ်၊ သၞောဝ်ဍေံချူလဝ် ဂတမုက်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်ဂမၠိုၚ်လၟုဟ်ဂှ် ဒှ်သွက်ဍေံတံဟေၚ်ရ။
ဂွံဒှ်အထံက်အရီု ဂွံဒှ်ဂုဏ်ဖဵုသွက်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်ဂှ် ဒၞါဲလဵုလေဝ် ထ္ၜးသက်သဳ ချိုတ်တ်ပၠိုတ်တ် ဟွံမာန်၊ ဂစာန်ဘပလလ္ပာ်တေံ ဝေၚ်ဂစိုတ်ဒၟံၚ်ညးသ္ကံ ထ္ၜးပြယာဲ ဥပ္ပါယ်တုဲ လ္ပာ်ဏံဂှ် ဍေံတက်ကျာ အယာံမာတ် “သွခိုဟ် ဂွံစပုၚ်စှေ်”ဟေၚ်ရ။
ခန်လ္ၚတ်ဏံ ဍေံကဵုဒၟံၚ်ပညာ နဲကဲအလီ သွက်ကောန်ဂကူတံရ၊ ကြက်ပညာအလီဂှ် တံၚ်ဗဇာမ္ဂး ဂၠိၚ်သ္ၚောဲမံၚ်ဏောၚ်၊ ဗော်အေန်အေဝ်ဒဳ ဒးဒုၚ်သီအဝဵု ကဵုဒပ်ပၞာန်ကီုလေဝ် စိုတ်ဓါတ်ညးဟွံယှအ်တုဲ ဆက်ဒ္စဵုဒ္စးအာ သၞောတ်တၠအဝဵုပၞာန် ပိုတ်တ်သ္ကုတ်တ်တုဲ သီုပံက်ပ္တိုန်လဝ် ဒပ်ပၠန်ဂတးရပ်လွဟ် (ပဳဒဳအာပ်) ရ။
လ္တူဗော်ပၠန်ဂတးညးတံ ကော်ဂး ဗော်အေန်ယူဂျဳ လုပ်ပေါဲဗ္တိုက် ကေတ်အခေါၚ်အရာဂကူဟာ? လုပ်ပေါဲဗ္တိုက် ပၠံၚ်အဝဵုဟာဂှ် လ္ပာ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ ရံၚ်ဒၟံၚ်အကာဲဖိုဟ်ရ၊ ရံၚ်အာ ရာဇာဝၚ်ဂကူဗၟာ ဂၠေံဂၠေံညိမ္ဂး ဒပ်ပၞာန် ဂွံလဝ်အဝဵုလၟုဟ်ဏံလေဝ် ဂကူဗၟာရ၊ ဗော်အေန်ယူဂျဳ ပံက်လဝ်ဒပ် (ပဳဒဳအာပ်) ဂှ်လေဝ် ဂကူဗၟာရ။
က္လေၚ်ရံၚ်အာ သၞာံ (၁၉၈၈) တေံ ကွးဘာတံ ထ္ၜးဆန္ဒ ဒ္စဵုဒ္စးသၞောတ်တၠအဝဵုပၞာန်တုဲ ဒပ်ပၠန်ဂတး ဂကောံကွးဘာ (ABSDF) မံက်ကၠုၚ် မွဲဂကောံဂှ်လေဝ် ဂကူဗၟာရ။
ပရေၚ်ကလိုက်ကၟဵု ကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာဏံ ဂကူဗၟာပါ်တိတ်က္ဍိုပ်ဂၠိုၚ်ဂှ် ဍေံတံကဵုဍေံတံ ကဵုက္ဍိုပ် ပၟပ်အဝဵုဟွံမာန် လ္ပထေၚ်သာ်ဏံညိ၊ ရံၚ်အာစုက်က်မ္ဂး ဗျူဟာသၞောတ်ဝ် ပၠံၚ်တိဍာ်ပၠန်ဂတး ကောန်ဍုၚ်အရၚ်ဏောၚ်လေဝ် ဟီုမာန်ရ။
ဇွိုန်လပှ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ကၟိန်ဍုၚ်ပိုဲလၟုဟ်ဏံ ဗော်အေန်အေဝ်ဒဳ ဂွံအဝဵု ထိၚ်ဒဝ်လဝ်ဍုၚ်တုဲ လ္ပာ်အလဵုအသဳပၞာန် ထ္ၜးဟိုတ်ကဵုပေါဲရုဲမာဲ-မမာဲဟွံလ္ဂူတပ်ဂးတုဲ သီထောံအဝဵု အလဵုအသဳ အေန်အေဝ်ဒဳ ပိုတ်တ်သ္ကုတ်တ်ဂှ် ရှ်သာပၠန်ဂတးရပ်လွဟ် ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ ဂစာန်လုပ်ဒၟံၚ်ပေါဲဗ္တိုက် သွက်အခေါၚ်အရာ ကောန်ဂကူ လ္တူခုၚ်ဂှ် ဂၠိၚ်သ္ၚောဲအာပၠန်ရ။
ရံၚ်အာဍုၚ်ပိုဲဏံ ခုၚ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် နွံဍာံဒှ်ကၠာရလေဝ် နကဵုသၞောဝ်ပိုတ်တ်သ္ကုတ်တ် ဂွံဂံၚ်ကဵုသွဟ် သွက်အခေါၚ်အရာဂကူဂှ် “ညးတၠခုၚ်ဂဗုတ်” ညးပိုၚ်ပြဳလဝ် အဝဵုထိၚ်ဒဝ်ဍုၚ်ဟေၚ်ရ ဒးဂံၚ်ပံက်ပါၚ် ဒးဂံၚ်ပြုပြေၚ်ကဵု ကောန်ဍုၚ်အရၚ်ရ။
လဝေၚ်ဇာတ်လၟုဟ်ဂှ် ညးထ္ၜုတ်ပ္တိုန် “ခုၚ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်” ဂှ်ပၠန်ရ က္လေၚ်တက်ပလီုထောံတုဲ နလၟေၚ်ကမၠောန် ပရေၚ်သဳကၠဳ အခေါၚ်အရာဂကူ ဒးဂၠိၚ်သ္ၚောဲအာ အကြာပေါဲပၞာန်သီအဝဵု ကဵု ခေတ်ကာလယဲကပ် ကဝ်ဝေတ် (၁၉) ဏံပၠန်ရ၊ ကြက်ရှ်သာ ဍုၚ်ဗၟာဏံ ဝၚ်ပရေံအာ ပ္ဍဲဂၠးကဝ် မွဲပ္ၚံက်ပၠန်ရ။
ဝါဒညးတံ ဗ္ဂေတ်ဒၟံၚ်စက်ယန် ကၟာတ်မုက် လ္တူကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံတုဲ ဟုံဒၟံၚ်ဂစေအ်လ္ပာ်စး တက်ပယျေဝ်ဒၟံၚ်မအရေဝ် ကဵုကောန်ဂကူတံရ၊ ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ ဒှ်ဒၟံၚ်ဘဝဂကူ ကၠၚ်တၠနာဲ -ကၠၚ်တှ်ယာဲဂှ် ဂွံညိ သာညိ ကြပ်စိုပ်အာဍာ်ဏံတုဲ သ္ပအ်သာကဵုဘဝဂကူမ္ဂး ဘဝဍုၚ်ကၠေံဂှ်လေဝ် ဂၠိၚ်သ္ၚောဲအာမာန်တုဲ လ္တူပြယာဲ ဍာ်ပလာဲ ဍေံတံပၠာဲဒၟံၚ်ဏံ ကောန်ဂကူတံ ၚိတ်သုၚ်ဂၠိုၚ်ၚ်မ္ဂး ဒးဆဵုအာ ဒဒိုက်ဂကူ မွဲပ္ၚံက်ပၠန်ဏောၚ်။
စိုတ်ကောန်ဂကူပိုဲတံလေဝ် ဟဳပြး ဒှ်အာပိပန်လွးမာန်တုဲ …
က) စိုတ်အိုတ်ကဵုဘဝဂကူ
ခ) လညာတ်ပံၚ်ကောံကဵုဂကူညး/တက်ပရးဇြဟတ်ဂကူဇကု
ဂ) သိက္ခာဂကူဇကုညံၚ်ဂွံသဝ် ဟီုဖျဝ်ဖျေံဒၟံၚ်လၟိုန်
ဃ) အထေၚ်ဍောတ် အထေၚ်သောဲကဵု အရေဝ် လိက်ပတ် ယေန်သၞာၚ် ဘာသာ ဂကူဇကု
ၚ) ဝၚ်ဂကူဇေတ်တ် ဟွံကဵုမံက်ဂတဝ် လိုန်ဖျဝ်ကၟာတ်လဝ်
စ) ဟီုတွံ ပံက်ပါၚ်မ္ဂး စောဒက ပရူဂကူ ပရူဂကောံ
ဆ) ညာတ်ညးအာဂတ ဘပဠ တက်ပရဲ… လညာတ်မပ္တံသာ်ဏံ လုပ်ကၠုၚ်တုဲ ဒှ်အာညးဝိုတ်တၠိၚ်ဂကူရ။
“သုၚ်ကၠေံဂျိတုဲ ဟွံဂိုဟ်အာဲမိ၊ ဟွံဂိဟွံဂွ သၠာဲဘဝကဵုဆီဂကူညးတၞဟ်” ဒှ်ကၠုၚ်သာ်ဏံ၊ လၟုဟ်ဂကူမန် ပိုဲတံ နွံ (၁၀) ကိုဋ်ပြၚ်ၚ်ဂှ် ညးကဵုဇြဟတ်ကဵုဂကူဇကုဍာံဍာံဂှ် (၅၀) တၟံကၠံ နွံညိဟာ၊ ဂွံဗ္တိုက် အခေါၚ်အရာဂကူဂှ် အဆံၚ်သဝ် ဇြဟတ်ဗ္တိုက် (၂၀) တၟံကၠံ၊ ဇြဟတ်ကဵုအရီုဗၚ် ထံက်ပၚ်ဂကူ (၇၀) တၟံကၠံ၊ ဇြဟတ်သှေ်ဒၟံၚ်တံဂှ် စွံလဝ်အရန်တုဲ ဇြဟတ်ဂလိုၚ်ဟီုလဝ်ဏံ နွံမ္ဂး အခေါၚ်အရာဂကူပိုဲ မံက်ပြဟ်ရောၚ်၊ ကောန်မန်မွဲစွံ ထောံလသာလဝ်ဂကူ ဂၠိုၚ်တဴကဵုကၠံသၞာံတုဲ စိုပ်အခိၚ်တ္ၚဲဏံ ဇၟာပ်ညးအဲ လ္ပသ္ပအ်သာညိ၊ တာလျိုၚ်ဂကူဟီုဂှ် ဇကုကၠောန်မှ ဒှ်တာလျိုၚ်မာန်ရောၚ်၊ ဟီုကေတ်သၟးဂှ် ဒှ်တာလျိုၚ်ဟွံသေၚ်၊ သီုစိုတ် သီုစရိုတ် ဂံၚ်ကၠောန် ဂံၚ်အာဂတမှ ကမၠောန်ဂကူဂှ် စိုပ်တိုၚ်ပကဴ ပြဟ်ဟ်မာန်ရောၚ်။
သတ်ကၟဝ်ဇဝ်ပကဴ ညံၚ်ဂွံဒှ် ညံၚ်ဂွံဍိုပ်ဍဴဂှ် ဂကူညးကဵုညး တဵုပလုမ်ဒၟံၚ်အိုတ်တုဲ ကၟိန်ဍုၚ်ပိုဲဏံ ဂွံဒှ်ဍုၚ်ဂတာပ်ခေတ် ညံၚ်ဍုၚ်သၟာၚ်ဂမၠိုၚ်ဂှ် ပြဟ်ဟ်ဏံ ဒှ်ဟွံမာန်ဏီ၊ ဆဂှ်သၟးဟွံက သီုဒှ်ကၟိန်ဍုၚ်ဝါတ်ဒိုက် ပ္ဍဲဂၠးကဝ်ဏံရ၊ ထံက်ရံၚ်ကဵု ညးဂွံလဝ်အဝဵု မွဲဒမြိပ်ဍုၚ်ပိုဲဏံမ္ဂး ပြုပြေၚ်လဝ် လၟေၚ်ကမၠောန် သွက်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်ဂှ် ဒှ်တၚ်ကော်ဆော သွက်ကောန်ဂကူမွဲရ၊ ညံၚ်ဂွံဒှ်ဍုၚ်ၜိုဟ်သြိုဟ်ဂှ် ဟွံပတပ်ဂၠံၚ်တုဲ ကဵုဒၟံၚ်ဒဒိုက်ဘဲ ဂၠိုၚ်ကဵုဠက်ကိုဋ်၊ ပန်ဂစိုတ်ဂျိုၚ်ၚ် ကုညးဍုၚ်ကွာန်ဂမၠိုၚ်တုဲ ဗျူဟာစၞောန်ဗီုတိ ညးဒက်ပ္တန် အခေါၚ်အရာဂကူ ညးကဵုညး ဗီုဏံဂှ် ဒှ်ထေက်ဟာ…
ရံၚ်ကဵုပိုဒ်ဂလာန် ကၟိန်ဍုၚ်ပိုဲဏံ ပၠံၚ်အဝဵု ပါ်ထ္ကးဆီ မွဲဏှေံ မွဲဏှေံတုဲ အရၚ်ဂွံဒက်ပ္တန် ကၟိန်ဍုၚ်သမ္မတပံၚ်ကောံ သွက်ကၟိန်ဍုၚ်ပိုဲဂှ် ဒှ်မာန်ညိဟာ၊ ကၟိန်ဍုၚ်သမ္မတပံၚ်ကောံ ဟွံဒှ်ဏီကၠာလေဝ် အခေါၚ်အရာ ဂကူညးကဵုညး ညံၚ်ဂွံမံက်ဂတဝ်ပြဟ်ဟ်မာန် အလဵုအသဳ တၠအဝဵုပၞာန် မဂွံလဝ်အဝဵုလၟုဟ်ဏံ ဂံၚ်ပံက်ကဵုပါၚ် ဂံၚ်ကဵုသ္ဂုတ်သွာတ် ပေၚ်ၚ်မာန်ဟာ….
တ္ၚဲဏံညးတံ ဂစာန်ကော်တက်ကျာ ကုဂကောံပၠန်ဂတးရပ်လွဟ် ကောန်ဍုၚ်အရၚ် ဂလိုၚ်ဂှ် အာနကဵုသၞောတ် ဒဳမဝ်ကရေဇြဳဖေတ်ဒရေဝ်ဏောၚ်၊ ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံဂှ် အာနကဵုသၞောတ်ဖေတ်ဒရေဝ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳဏောၚ်မ္ဂး ပ္ၚံက်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ဍုၚ်ပိုဲဏံ ဒက်ပ္တန်အာ အခေါၚ်အရာဂကူ ပြဟ်ဟ်မာန်ဏောၚ်။
ယဝ်အာအတိုၚ် ဒဳမဝ်ကရေဇြဳ အာဂတပၠန်မ္ဂး အဝဵုဂှ် ဒှ်အဝဵုဍေံပၠန်ရ၊ စနူကဵုက္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဍေံတံ ပြံၚ်သၠာဲကၠေံ ယၟုဂကူဍေံတံ (နူကဵုယၟု. ဗမာ) ဂှ် က္လေၚ်သၠာဲစုတ်ယၟုတၟိ “မြန်မာ”ရ၊ ဣဏံဂှ် ဂွံဆေၚ်ကဵုအလုံကောန်ဂကူဂလိုၚ် (အလုံကောန်ဍုၚ်အရၚ်ဂလိုၚ်) ကီုဂးတုဲ ဒးခုတ်ပ္တန် “မြန်မာ” ဂးရ၊ ဂကူဗၟာဍေံတံလေဝ် ကောန်ဍုၚ်အရၚ်မွဲဂကူကီုရ၊ ယၟု “မြန်မာ” ပ္ဍဲ(ပြည်ထောၚ်စုမြန်မာနိုၚ်ၚံတော်) ဂှ် ပံက်အဓိပ္ပါယ်စိုအ်- “မြန်မာ” ဟီုဂှ် ဍုၚ်တၠအဝဵုဟွံတန်၊ ဍုၚ်ကဵုက္ဍိုပ်ဟွံမာန်၊ ဍုၚ်ဟွံဆာန်ကောန်ဂကူ… ဒၟါနူဂှ်ရ က္ဍဟ်မျာန်မာဂှ်မြက်ဒၟံၚ် မိက်ဂွံသ္ဂးရ။
ဟွံဒးထ္ၜေက်မတ် ဟွံဒးကျောဝ်နကဵုမတ်ဒိပ် ယဝ်ဗက်အလိုက်ညးဂလိုၚ်မ္ဂး အတိုၚ်အလိုက်ဂှ်ဟေၚ် ဒဒိုက်ဂကူ ဇၞော်နူဏံ ဒးဆဵုပၠန်ဏောၚ်၊ ညာတ်ဒၟံၚ်နမတ်ရ ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ အာနကဵုစိုတ်ဓါတ် ဆာန်ဂကူညဳညဳမ္ဂး စိုပ်တရဴဂၠိုၚ်ရ၊ “ဍုၚ်မ္ဂးဂှ် အာတ်ကေတ်သၟးသၟး ဂွံဟွံသေၚ်၊ ပိုဲဒးပၠံၚ်ဗ္တိုက်လဝ်ဖအိုတ်ရ၊ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဂကူဗၟာတံဟီုလဝ်” ရံၚ်ကဵုဂလာန်ဏံတုဲ ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ သဳကၠဳဒၟံၚ်ကဵုဂကူဗၟာဂှ် ဖအောန်ဖျေံအခိၚ်တုဲ ကေုာံ ကောန်ဍုၚ်အရၚ် ဘဝမတုပ်တံ ကေတ်လညာတ်မွဲ လုပ်အာပေါဲဗ္တိုက်ဗွိုၚ်ဇဳ ဂၠံၚ်ညး ညးလုပ်ပေါဲဗ္တိုက်မ္ဂး အခေါၚ်အရာကောန်ဂကူဂှ် ကြက်က္လိဂွံမာန် ဗွဲစၟတ်ရောၚ်။ ။

Categories
ပရိုၚ် လိက်ပရေၚ်

သၞာံတၟိ (၂၀၂၂)၊ သၞာံပဋိပက္ခ ဒှ်ဍုၚ်ကျဗြံဏံ ဗော်မန် ဒတူလိုၚ်သာ်လဵုရော?

နာဲကသုမန်

စပ္တံနူကဵုပၞာန်ဗၟာတံ လောဘတိတ် မိက်ဂွံကလိဂွံအဝဵုတုဲ ဍုၚ်ပိုဲဂှ် ဒှ်အာ ဍုၚ်ကျဗြံ မွဲဝါပၠန်ရ။ ဟိုတ်နူကဵု လောဘ သ္ကိုပ်ပၞာန်ဗၟာ မွဲက္ဍိုပ်တုဲ ကၟိန်ဍုၚ်ဏံ ဒၞာဲကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ တန်တဴကၠုၚ် ဗွဲမလအ်လကာဖာဂှ် ဒးဒုၚ်သ္ပမာန်မံၚ် နကဵုဒပ်ပၞာန်သ္ပမာန်မံၚ် ကုဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံရ။ သၞာံ (၂၀၂၁) ဂှ် ပဋိပက္ခ ပေၚ်တၟိုဟ်မံၚ်ရ။ သၞာံ (၂၀၂၂) ဏံဂှ် သွက်ဂွံသာတိုန် ဟွံသေၚ်ဟာ။ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ဆက်တုဲ သ္ပမံၚ်ဍဵုဍိုက် ညးဍုၚ်ကွာန်တံပၠန်ရောၚ်။ ဒးသၟာန်မွဲသာ်ဂှ် ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်မန် သၟာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်မန် ဆက်တုဲ ဒတူလိုၚ်မံၚ် ကုဒပ်ပၞာန်ဗၟာ ညးမဍဵုဍိုက်သ္ပမာန်မံၚ် ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံဏီဖိုဟ်ဟာ။

ဒပ်ပၞာန်ဗၟာ သ္ပဍဵုဍိုက်ကၠုၚ်အဆက်ဆက်
ကြဴနူကဵု သ္ကိုပ်ပၞာန်နေဝေန် သီကေတ်အဝဵု (၁၉၆၂) တုဲ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာဂှ် ဒြဟတ်ဇၞော်တိုန်ရ။ ရပ်လဝ်လွဟ်တုဲ သီုဂွံအဝဵုတုဲ တီဂွံရှ်သာ အဝဵုပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ရ။ ဂွံအဝဵု ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ရောၚ်တှေ် အတိုၚ်အမိၚ်ဇကု စကာညးတၞဟ်တံ ကောန်ဍုၚ်ကောန်ကွာန်တံ ဒးကၠောန်ကဵုရ။ အဝဵုပၞာန် ဂွံဍိုက်ပေၚ်၊ ဒပ်ပၞာန်ဂွံခိုၚ်တိုန် ကေတ်သြန်ဘဏ္ဍာ နူကဵုဍုၚ်ရ။ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ဇၞော်တိုန်သိုက်က်ရ။ ဒြဟတ်ဍေံ ဇၞော်တိုန်တုဲ အာဗတိုက် ဗော်ကောန်မျူနေတ်ဗၟာ (ဗမာပြည်ကွန်မြူနစ်ပါတီ) ကေုာံ ရဲပၠန်ဂတး ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံရ။
ပ္ဍဲအခိၚ်လက်ထက် (၁၉၉၀) တေံဂှ် ရဲဗော်ကောန်မျူနေတ်ဗၟာတံဂှ် ဟိုတ်နူကဵု ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂၠးကဝ်တုဲ သရိုဟ်အာရ။ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ဗတိုက်မာန်တုဲ သရိုဟ်အာ ဟွံသေၚ်ရ။ ဟိုတ်နူကဵု ဍုၚ်သအာၚ် ကောန်မျူနေတ်ကြုက်တံ ဟွံကဵုရီုဗၚ်ကီု၊ ဒပ်ကောန်မျူနေတ်ဗၟာတံဂှ် ပံၚ်လဝ်ကဵု ဒပ်ပၞာန်ကောန်ဍုၚ်အ ရၚ်တံဂမၠိုၚ်တုဲ ဒပ်ဝ ဒပ်မိုၚ်လာ ဒပ်ကဝ်ကတံ ပါ်တိတ်အာကီုတုဲ ဗော်ကောန်မျူနေတ်ဗၟာဂှ် သရိုဟ်အာရ။
ဆဂး ဂကောံပၠန်ဂတးရပ်လွဟ် ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ ဆက်တုဲ ပၠန်ဂတးဒၟံၚ် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံရ။ စနူကဵု ကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာ ဂွံဗၠးၜးတုဲ ကောန်ဍုၚ်အရၚ် မန်ကဵုကရေၚ်တံ ပၠန်ဂတးကၠုၚ် သွက်တိဍာ် ကေုာံ ကံကုသဵုဇကု ဇကုဂွံဖန်က်ကေတ်ရ။ လက္ကရဴဏံ သ္ကိုပ်ပၞာန်ဗၟာနေဝေန် သီကေတ်အဝဵုတုဲဂှ် ဟိုတ်နူကဵု ဍေံရိုဟ်ထောံ သၞောတ်ကၟိန်ဍုၚ်ဖေဝ်ဒရေဝ် မဖျေံလဝ် ပ္ဍဲအခိၚ် (၁၉၄၇) တေံတုဲ ဂကူချေၚ်၊ ကချေၚ်ကဵု သေံဇၞော်တံ က္လေၚ်ပၠန်ဂတးရ။ လက္ကရဴ (၁၉၆၂) ဂှ် ဂကောံပၠန်ဂတးတံ ဂၠိုၚ်တိုန်ဗွဲမလောန်ရ။ ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံဂှ် ဒးက္လေၚ်ကေတ် တိဍာ်ဇကု သွက်ဂွံဖျေံပရေၚ်အုပ်ဓုပ်ဇကုရ။
ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိကီု ဗော်ကရေၚ်ကေအေန်ယူကီု ထိၚ်ဒဝ်ဂွံ တိဍာ် ဗွဲမဂၠိုၚ်တုဲ ဂကူတၞဟ်ဟ်တံ တိဍာ်ညးကဵုညး နွံကၠုၚ်ကီုရ။ ဆဂး ပ္ဍှဲသက္ကရာဇ် (၁၉၇၀-၁၉၈၀) ဂှ်တှေ် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ စကာနဲကဲ ထပိုတ် (၄) ထပိုတ်တုဲ ဗတိုက်ကၠုၚ် ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံရ။ အခိုက်ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံဂှ် ဟွံမာန်ကၞိ စံၚ်သ္ၚိရ။ အခိၚ်တေံ ဍေံဗက်ကောန်ပၞာန်မန်တံ ဟွံဆဵုရောၚ်ဟီုတှေ် ဗက်ၜုၚ်တက် ဗက်ရပ် ကောန်ဍုၚ်ကောန်ကွာန်တံရ။ စံၚ်ကွာန်ရ။ ကောန်ကွာန်တံ ညံၚ်ဂွံဖေက်အာဂှ် ဖန်ဗဒှ်ကီုရ။
နူကဵုအခိၚ်တေံရ အခိုက်ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံဂှ် ပြသၞာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂှ် ဍေံသောၚ်ကလး နနဲပၞာန်ရ။ ဗတိုက်ပၞာန် သကာတ်မြဟ်တုဲ ဍုၚ်ကွာန်ဂှ် ဒးဝါတ်ဒိုက်ရ။ ပ္ဍဲကဵုသက္ကရာဇ် (၁၉၈၈) ကွးဘာတံ သ္ပက္ဍိုပ်တုဲ ထ္ၜးဆန္ဒရ။ အာတ်မိက် ဒဳမဝ်ကရေဇြဳရ။ လက္ကရဴအိုတ် ပၞာန်ဗၟာတံ သီအဝဵုရ။ ပရေံမွဲသာ်ပၠန်ဂှ် ကၠောန်သ္ပကဵု ပေဲါရုဲမာဲ (၁၉၉၀) တုဲ ကာလ ဗော်အေန်အေဝ်ဒဳ ဇၞးမာဲဂှ် ဟွံပအပ်အဝဵုရ။ လက္ကရဴအိုတ် ကာလ သၟာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တံ အာတ်မိက်ကၠုၚ် သွက်ဂွံသ္ပစၟတ်သမ္တီ ပေဲါရုဲမာဲဂှ် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ဆက်ရပ်သၟာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တုဲ ဖျေံထံၚ်ရ။
ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံဂှ် အတိုၚ်အခိုက်ဍေံတံမ္ဂး သ္ပမာန်ဍဵုဍိုက် လတူကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ သၟးဟွံသေၚ်၊ လတူဂကူဗၟာတံပၠန်လေဝ် ယဝ်ဒစဵုဒစးဒးဍေံတှေ် ဍေံပသောၚ်ထောံဖအိုတ်ရောၚ်။

ပေဲါပၞာန် သၞာံ (၂၀၂၁) သွက်ဂွံကၠောံအာ သၞာံ (၂၀၂၂)
ဍုၚ်ပိုဲဂှ် ဒှ်ဍုၚ်ဗုဒ္ဓသာသာကီုလေဝ် ကုသဵုပရေံရ။ သၟဝ်ပရေၚ်အုပ်ဓုပ် သၟိၚ်ဗၟာတံဂှ် ကောန်ဍုၚ်ကောန်ကွာန် အလုံမွဲဍုၚ်ဂှ် ဒှ်ဒဒိုက်ရ။ ဂကူမနု်ပိုဲလေဝ် ဒှ်ဒဒိုက်ရ။ ဒဒိုက်ဟီုဂှ် ကေၚ်ဒှ်ကၠုၚ်လဝ် နူကဵုဍောတ်တ်တုဲ တုပ်တဴ ညံၚ်ရဴ ဟွံတၟေၚ်ရ။ ကောန်ဇာတ် ဒးဒုၚ်ဂစိုတ်ရ။ တိဍာ်ကၠအ်သွဝ်တံ ဒးဒုၚ်သီရ။ ဍုၚ်ကွာန်တံ ဒးကေၚ်ဒုၚ်စံၚ်လဝ်တုဲတုဲရောၚ်။
လၟုဟ်မ္ဂး ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ရန်တၟအ်ကဵု သွက်ဂွံပတေၚ်အဝဵု ပခိုၚ်အဝဵု ဍေံတံတုဲ ဍေံတံ သီထောံအဝဵုရောၚ်။ ဍေံကေတ်ထောံ အဝဵုရ။ အဝဵုဏံဂှ် သွက်ရဲဒဳမဝ်ကရေဇြဳကီု သွက်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံကီု ဍေံတံ ပါ်ပရအ်ကဵု ဟွံမာန်သက်က်ရ။ သွက်ဍေံတံ ဂွံတန်တဴအာ အဝဵုဍာ်ဇမၠိ်ၚ်တုဲ ချူခၞံလဝ် သၞောတ်ဝ်ဒက်ပတန်ဍုၚ် (၂၀၀၈) ရ။ အဝဵုဍေံတံ နွံတဴတၟာဂလို်ၚ်ရောၚ်။ ဆဂး ကာလ ပံက်ဍုၚ် ကဵုဏာအခေါၚ် စကာဒဳမဝ်ကရေဇြဳဂှ် ညးဍုၚ်ကွာန်တံ ဒုၚ်တဲပၞာန် ဟွံမာန်ဂှ်ရ၊ ညးတံ ကဵုမာဲ သွက်ဗော်အေန်အေဝ်ဒဳကဵု ဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳရ။
ပၞာန်တံ တီအာရ။ ညးဍုၚ်ကွာန်တံ ဟွံဒုၚ်တဲ ဍေံတံရ။ ဟွံကဵုမာဲ ကုဗော်ထံက်ဂလာန်ပၞ့ၞာန်တံတုဲ ဗော်ကျခိုၚ်ယျေဂှ် ဂွံအမာတ်အောန်ရ။ ဆဂး ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံဂှ်မ္ဂး ညးတံကဵုမာဲကုဗော်ဂကူ ညးကဵုညးတုဲ ဗော်မန်၊ ဗော်ရခေၚ်ကဵု ဗော်သေံဇၞော်တံ ဖျေံလဝ်ဗီု ချိုတ်ပၠိုတ်တုဲ ဂွံမာဲဂၠိုၚ်ရ။ လက္ကရဴ ထ္ၜးဟိုတ်ကဵု မာဲအလီဂးတုဲ ပၞာန်တံ သီအဝဵုရ။ ဍေံဒှ်သၞကဵု ဗော်အေန်အေဝ်ဒဳတုဲ သီထောံအမာတ် ဗော်အေန်အေဝ်ဒဳတံ သၟးဟွံသေၚ် အမာတ်ဗော်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တၞဟ်ဟ်တံလေဝ် ဍေံသီကၠေံရ။ အဓိပ္ပာဲဍေံဂှ် ညးအလဵုမွဲလေဝ် ဍေံဟွံသ္ပကာရ။ ဇီုကပိုက်ဒးကဵု အဝဵုဍေံတှေ် ဍေံဇီုထလေက်ဏာ ဖအိုတ်ရ။
ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံဂှ် ဓဇန်ကြံကြတဴ ဗွဲမလောန်တုဲ မန်ပိုဲတံဂှ် ဖေက်ဒၟံၚ်ဗၟာတံ နူကဵု လက်ထက်သၟိၚ်အံၚ်ဇေယျရ။ အခိၚ်လၟုဟ် မန်ပိုဲ ဖေက်ဗၟာ အိုတ်အစောန်တုဲ အခိၚ်ကောန်ဂကူ ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တၞဟ်ဟ်တံ တဝ်စၞေဟ်ကဵု ပၞာန်ဗၟာကီုလေဝ် မန်ပိုဲ ဟွံဂံၚ်ဒစဵုဒစးဍေံရ။
ယဝ်ရ ပိုဲတံ မံၚ်စံၚ်အာ သၟဝ်ဍိက်ပၞာန်သက်က်တှေ် မံၚ်ဗီုဏံ ဂွံရ။ ဆဂး ယဝ်ရ ပိုဲတံဟီု ပိုဲတံ ကေတ်အခေါၚ်အရာဂကူ တုပ်တဴညံၚ်ရဴ အခေါၚ်အရာ ဒက်ပတန် ကၟိန်ဍုၚ်ဖေဝ်ဒရေဝ်ရောၚ်မ္ဂး ပိုဲတံ ဒးဒတူလိုၚ် ဒးပံၚ်တောဲမွဲစွံကဵု ကောန်ဂကူကောန်ဍုၚ်အရၚ်တၞဟ်ဟ်တံရောၚ်။ ဒးကောန်ဂကူကောန်ဍုၚ်အရၚ်တၞဟ်ဟ်တံမ္ဂး တုပ်တဴညံၚ်ရဴ ဒးဂကူပိုဲကီု ဒးဒက်ပတန် ပရေၚ်ညဳသၟဟ်ရောၚ်။
လောန်ကၠုၚ် ပ္ဍဲဂိတုတုဲကၠုၚ်တေံဂှ် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ လုပ်ဗတိုက် ဂစိုတ်သ္ပကြံကြ လတူကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ ပ္ဍဲကဵုတွဵုရးဍုၚ်ချေၚ်၊ တွဵုရးဍုၚ်ကရေၚ်ဍာဲ ကေုာံ တွဵုရးဍုၚ်ကရေၚ်တံ ဇၞော်ကဵုဒြဟတ်ရ။ လုပ်စံၚ်ဍုၚ်ကွာန် ပ္ဍဲဍုၚ်ထာန်တလာန်ကီု၊ ဍုၚ်ကွာန်တၞဟ်ဟ်တံကီုရ။ အခိုက်ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ဟွံမာန်ကၞိ စံၚ်သ္ၚိရ။ လၟုဟ်ပၠန် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ဗတိုက်ကရေၚ်ကေအေန်ယူတံ နကဵုပၞာန်တိုက် ဟွံမာန်၊ ဒးချိုတ်ဂၠိုၚ်တုဲ စကာက္ၜၚ်ကျာတုဲ ဗတိုက်ဍုၚ်တၟိ ‘လေဝ်ကေကဝ်’ ပၠန်ရ။ ညးဍုၚ်ကွာန်တံ ဒးဂြိပ်ဒဴ ဇၞော်ကဵုဒြဟတ်ရ။ အဏံပၠန်လေဝ် ဟိုတ်နူကဵုဗက်ရပ် ဒပ်ပဳဒဳအေပ်တံ ဟွံဂွံတုဲ ဟွံမာန်ကၞိတှေ် စံၚ်သ္ၚိပၠန်ရ။

ဗော်ညဳသၟဟ်မန် ထေက်ကဵုဒးချပ်
တ္ၚဲဏံ မွဲအခိၚ်တေံ ဟိုတ်နူကဵု ဗော်အေန်အေဝ်ဒဳတံ ယုက်မာပပ်ပဳလဝ် လတူဂကူပိုဲတံတုဲ ပိုဲတံ ထံက်ဂလာန် ကုဗော်အေန်အေဝ်ဒဳဟွံမာန်၊ ထံက်ဂလာန်ကဵု သဳအာပဳအိက်ဟွံမာန်၊ အလဵုအသဳအေန်ယူဂျဳတံ ဟွံမာန်ဂှ် မုလေဝ် ဟွံဒှ်ဟလဵုရ။ ဆဂး မွဲလ္ပာ်ဂှ် နကဵုဗော်ညဳသၟဟ်မန် ကဵုဒြဟတ်ထံက်ဂလာန် ပံၚ်တောဲမံၚ်ကဵု ကံၚ်သဳပၞာန်ဂှ် ရံၚ်ကဵု သိက္ခာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ဂကူမန်ပိုဲ ဒးချပ်ထေက်ရ။
အတိုၚ်ပတိုန်လဝ် ဗွဲလတူတေံရ၊ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ဍဵုဍိုက်ပျဲပျာံ ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံဂှ် ဂကူမန်ပိုဲတံလေဝ် ကေၚ်ဒးမံၚ်ရ။ ဟိုတ်နူကဵု ပရေၚ်ဍဵုဍိုက်တံတုဲ ပၠန်ဂတးဂကူပိုဲ ကတဵုဒှ်ကၠုၚ်ရ။ လၟုဟ် ပိုဲတံ ပံၚ်ကဵု ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတုဲ ဍေံတံ အာဍဵုဍိုက်သ္ပမာန် ကြံကြ လတူကောန်ဍုၚ်အရၚ်တၞဟ်ဟ်တံ ဂတမတ်ပိုဲဂှ် တုပ်တဴ ညံၚ်ရဴ ပိုဲတံ ကဵုမံၚ်ဒြဟတ်မွဲနဲမွဲဗီုရ။ ပ္ဍဲအရာထကးပြးဒၟံၚ် ဒြဟတ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တၞဟ်ဟ် ချေၚ်၊ ကရေၚ်ဍာဲကဵု ကရေၚ်တံဂှ် ပိုဲတံ ပါမံၚ်ကီုဟာ။ မွဲတ္ၚဲ ယဝ်ရ ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တၞဟ်ဟ်တံ ညာတ်ကၠုၚ် လတူဗော်ညဳသၟဟ်မန် ဒှ်ဗော် ထံက်ဂလာန်ပၞာန်ဗၟာ သွက်ဂွံဂစိုတ်ကၠေံ ဂကူဍေံတံတှေ် အရေဝ်ဏံဂှ် ဒးဒုၚ်အတိုၚ်မွဲဂကူမာန်ရ။
ကံၚ်သဳပၞာန် အခိၚ်တ္ၚဲဏံဂှ် ဂကောံဍုၚ်အာသဳယာန်ကီု ဂကောံဂၠးကဝ်ကီု ဟွံထံက်ဂလာန် ဒစဵုဒစးမံၚ်ရ။ ဟိုတ်နူဓဇန်ကြံကြ သ္ပမာန် ညးဍုၚ်ကွာန်လောန်တုဲ ဟွံတုပ်သၟဟ်ကဵု အလဵုအသဳမွဲတုဲ ညးတံ ဟွံထံက်ဂလာန်ရ။ ခုၚ်ကုလသမဂ္ဂလေဝ် ညးတံ ဟွံကဵုရ။ ကောံဓရီု အာသဳယာန်နာနာတံလေဝ် ညးတံ ဟွံကဵုတိုန်ရ။ အရာပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် သ္ကိုပ်ပၞာန်တံဂှ်လေဝ် ဍေံတံ ထပိုတ်အဆက်နာနာသာ်ရ။
ဒးသၟာန် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဗော်ညဳသၟဟ်မန် မွဲသာ်ဂှ် ပ္ဍဲအခိၚ်အခါ ကောန်ဍုၚ်အရၚ်ဂမၠိုၚ် ဒစဵုဒစးတၠအဝဵုပၞာန်၊ ဂကောံဂၠးကဝ်တံ ဟွံထံက်ဂလာန် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ တ္ၚဲဏံဂှ် ပိုဲတံ ဗီုလဵုဒးကဵုသ္ဂုတ်သွာတ်ထေက်ရော။ ရန်ကဵု ဂွံစဵုဒၞာအာ ဂကူတုဲ ဒးပံၚ်ကဵု ဒပ်ပၞာန်ဗၟာရောၚ် အရေဝ်ဏံဂှ် ယုတ္တိဟွံမွဲရောၚ်။ ယဝ်ရ ပိုဲတံ ဟွံဒစဵုဒစးကဵု ပၞာန်ဗၟာ မံၚ်ဓမ္မတာမ္ဂး ဍေံကၠုၚ်သ္ပဍဵုဍိုက်ဂကူပိုဲ ဟွံဂွံရ။ ဇကုလေဝ် ဟွံအာပန်ဍေံ ပံၚ်ကဵုဍေံမှ ဍေံကဵုဍုၚ်မန်ရောၚ် အခေါၚ်မန်ရောၚ်ဟီုဂှ် အရေဝ်ဏံဂှ် ယုတ္တိဟွံမွဲရ။ သွက်မန် ဆလအ် ဍေံတံ ဟွံချပ်ကဵုရ။ ကၠးမံၚ် သွက်ဂွံဟီု ဟွံမွဲရ။
ဟိုတ်ဂှ်ရ မိက်ဂွံအာတ်မိက် ဗော်ညဳသၟဟ်မန်ဂှ်တှေ် တ္ၚဲဏံ စပ်ကဵု ဒတူလိုၚ်ပံၚ်တောဲ ကဵုမံၚ်ဒြဟတ်ကဵု ကံၚ်သဳပၞာန်ဂှ် ရံၚ်ကဵုသိက္ခာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဗော်၊ သိက္ခာဂကူတုဲ သွက်ဂွံရုပ်သီကဵုညိဂှ် အာတ်မိက်ဏာရ။