နာဲအံၚ်ဇၞး (ရုတ်တံၚ်)
ဘာပရေၚ်ပညာ ဗ္တောန်ကၠုၚ်ဒၟံၚ် ပ္ဍဲကၟိန်ဍုၚ်ပိုဲဏံ စိုပ်အလိုန်ခေတ် (၂၁) ဗွဝ်ကၠံဝွံ ပြံၚ်သၠာဲအာ နဲကဲဗ္တောန်တၟိ စွံလဝ် (၁၂) တန်ရ၊ သၟတ်ကွးဘာ ကတ်ဗ္တောန်ပညာတံ အံၚ် (၁၂) တန်တုဲမ္ဂး ဗ္တောန်လဝ် ပညာသဇိုၚ် အာစိုပ်ဒတုဲဣရဏောၚ် ဂးရ၊ သၞောတ်ဗ္တောန်ပညာခေတ်တြေံ မဗ္တောန်ဒၟံၚ်တုဲတုဲကၠုၚ်တေံဂှ် အံၚ် (၁၀) တန်တုဲမ္ဂး ၜတ်ကၞာတ်ကဵုစၟတ်အံၚ်ဇကု မဂွံဂှ်တုဲ ဂွံတိုန်ဘာတက္ကသိုလ်မဆေၚ်စပ် မပ္တံ ဘာတက္ကသိုလ်ဂဥုဲ,အေန်ဂျေန်နဳယာမာန်ရ၊ သၞောတ်ပညာ (၂၁) ဗွဝ်ကၠံဝွံ အံၚ် (၁၂) တန်တုဲမှ သ္ဂောံတိုန်တန်အဆံၚ်တက္ကသိုလ်မာန်ရ။
အလိုန်ဇၟောဝ်အသိၚ်ပညာ (၂၁) ဗွဝ်ကၠံဝွံ ပတဝ်ဏာက္ဍိုပ်ကဵု ပညာအာဲထဳ(IT) တုဲ ကောန်ၚာ် မဒှ်ကောန်ပိုဲ ယဝ်ပလေဝ်လဝ် စရုိုတ်စိုတ်ဓါတ် နူဍောတ်တ်ဟွံမွဲမ္ဂး သ္ဂောံတိုန်စိုပ် အဆံၚ်တက္ကသိုလ် မနွံကဵုဍာ်ဒ္ကေဝ်ပေၚ်ၚ်၊ သ္ဂောံဒှ်တၠပညာ ပ္တုဲဖဵုကဵုမၞိဟ်တံ၊ သ္ဂောံဒှ်ကောန် ဂွံကလေၚ်ပ္တုဲဝတ် လွဳပရာမိမ အနန္တဂုန်ဍေံတံမာန်ပၠန်ဂှ် ဒှ်ဒၟံၚ်တၚ်ဝါတ်ဂါတ် ခက်ခုဲဇၞော်ဇၞော်မွဲရ၊ ပရေၚ်ဒဒှ်ကောန်ဇကုအနာဂတ် ညံၚ်သ္ဂောံသ္ပဇြဟတ်၊ ဍေံတံ ညံၚ်ဂွံကေတ်တာလျိုၚ် ဝဳဝတ်ဗ္စဖျုၚ် မၚ်မွဲရံၚ်စံၚ်ဂှ် ဒစးဒုၚ်တုဲ မိမတံ ဖန်ဇန်လဝ်နွံမ္ဂး ဟွံဒှ်ဒဒိုက်သွက်ဇကုရ။
ကောန်ဖျုန်ဂြိုဟ် မလွဳၜံၚ်လဝ်ဝွံ ဍေံဇၞော်ဂေါဝ်တိုန်မ္ဂး မိက်ဂွံကဵုဒှ်ကောန် အဆံၚ်သာ်လဵုရော၊ မိက်ဂွံကဵုဒှ်ကောန် မၞိဟ်တဲခိုဟ်မွဲဟာ၊ မိက်ဂွံကဵုဒှ်ကောန် မတီဒ္ဂေတ်ဝတ်မၞိဟ်၊ မတီကေတ်ဂုန်လ္တူမိမ ဝဳဝတ်ဗ္စဖျုၚ်ကၠုၚ်လဝ်ဇကုဟာ၊ အဆံၚ်ဗီုဇကုကေတ်ဂှ် ဖျေံသ္ဂုတ်သွာတ်တုဲမ္ဂး ဒးလွဳလွတ်လဝ် စိုတ်ဓါတ် ဍေံတံ နူဍောတ်တ် အဃောဍေံတံဗ္ဒဒၟံၚ် ပ္ဍဲဂၠံသြိုဟ်ဇကုတေံရ၊ နဲကဲသ္ဂောံလွဳလွတ် ပဓဝ်ပတပ်စိုတ်ဓါတ် ကောန်ၚာ်တံ နူဍောတ်တ်ဂှ် ပ္ဍဲသၞောတ်ဗ္တောန်ပညာ ခေတ် (၂၁) ဗွဝ်ကၠံဏံ တၠပညာဂတာပ်ခေတ်တံ ပ္တိတ်လဝ်နဲကဲမၚ်မွဲကောန်ၚာ် (မူကြိုပညာ) နွံရ။
ပ္ဍဲလိက်စၞောန် (မူကြိုပညာ) ဂှ် ညးတံ သၟာန်လဝ် မိမကောန်ၚာ်တံ- ကောန်ဇကုဇကု မိက်ဂွံကဵုဒှ် ကောန်ၚာ်အဆံၚ်လဵုရော သာ်ဝွံရ၊ မိမဗွဲမဂၠိုၚ် ဟီုကဵုလဝ်သွဟ်ဂှ် “ကောန်ဍိုက်စိၚ်ဗ္တာၚ် မိက်ဂွံဆဵု” ဟီုသွဟ်လဝ် သာ်ဝွံရ၊ မိမလ္ၚဵု ဟီုကဵုသွဟ်ပၠန်- မိက်ဂွံဂွံကောန် မနွံကဵုပညာ ဍိုဟ်ကေက် ထတ်စောံ မြက်စာ၊ မဍိုန်ဍောတ် မနွံကဵုယေန်သၞာၚ် တီအခိုက်ကၞာမၞိဟ် မဍိုက်ပေၚ်ကဵု ဒ္ဂေတ်စရိုတ်ခိုဟ်ဟ်ရ၊ မိမတံ ယဝ်နွံပၟိက်ကဵုကောန်ဇကု-ပညာကေတ်သ္ကာ မနွံကဵုယေန်သၞာၚ် မနွံကဵုစိုတ်ဓါတ်ဍိုန်ဍောတ် လ္ဂူတပ်တးမွဲမ္ဂး တာလျိုၚ် နွံပ္ဍဲညးဂှ်ရော? သၟာန်ဝွံ မံက်ကၠုၚ်ရ၊ ယဝ်ကေတ်ကောန် မဍိုဟ်ကေက်စဳကၠး တီဒ္ဂေတ်ဝတ်မၞိဟ်မ္ဂး ကာလစွံဘာ ဗ္တောန်ပညာ ကဵုကောန်ဇကုဂှ် ဒးစွံဘာဗ္တောန်ပညာ အရေဝ်ကောန်ဇကု မတီကၠုၚ်နူသ္ၚိ၊ မဟီုဂးဒၟံၚ် ပ္ဍဲသ္ၚိတေံရောၚ် သာ်ဝွံ တၠပညာ ခေတ် (၂၁) ဗွဝ်ကၠံ မပ္တံ ဂကောံယူနဳသိဖ် (UNICEF) တံ ဟီုကဵုလဝ်သတိနွံရ။
ပရေၚ်ပညာကၟိန်ဍုၚ်ပိုဲ ပတွဵုနူသၞာံ (၂၀၁၈-၁၉) တုဲ သၠာဲကၠုၚ်ဂၠံၚ် ပံက်ဂလိုၚ်ပ္တိုန်ဘာမၚ်မွဲကောန်ၚာ် (မူကြို) တံရ၊ ကောန်ၚာ်အာယုက်ပေၚ်ပိသၞာံကဵု အကြာမသုန်သၞာံဂှ် မိမတံ မ္ဒးအာစွံဘာ (မူကြို) မၚ်မွဲကောန်ၚာ်တံဖအိုတ်ရ၊ ကောန်ၚာ် အဝဲအာယုက် (၃/၅) သၞာံတံဂှ် ဗ္တောန်ကဵုဍေံတံ ဗှ်လိက် ချူလိက် ဟွံသေၚ်ရ၊ ဒှ်အခိၚ်က္ဍဟ်ကောန်ၚာ် ဖေါအ်ဗြေဝ်သၠုၚ်ဒၟံၚ်တုဲ ဇၟာပ်ဍေံတံဆဵုညာတ်အာဂှ် ဍေံတံမိက်ဂွံတီ သဘဴက္တဵုဒှ်ဒၟံၚ်တံဂှ်ရ၊ ဍေံတံဆဵုဗီုပြၚ်အာကာရခိုဟ်ခိုဟ်တံမ္ဂး ဍေံတံသမ္တီကေတ်၊ ဍေံတံ ယဝ်ဆဵုဒး မိမတံ သေက်ဇဵု ၜုၚ်တက် လက်ဆဴ ညးသ္ကံဂၠိုၚ်မ္ဂး ဍေံတံဂွံဏာ,သမ္တီဏာ အခိုက်အလိုက်ဂှ်တုဲ ကာလဍေံတံ ဇၞော်တိုန် ပံၚ်ဖက်ကဵုသ္ကံရဲ ပံၚ်ဖက်ကဵုမၞိဟ်မ္ဂး ဍေံတံ ဒှ်မၞိဟ်ကယျာန်ဓဝါတ် ဟီုဒစဵုဒစးဂၠိုၚ်၊ ပံၚ်ဖက်ကဵုသ္ကံရဲ,မၞိဟ်ဂမၠိုၚ် ဟွံဂွံရ၊ ဒှ်တၠပညာတှေ်လေဝ် ဒှ်တၠပညာမာနသၠုၚ်၊ ဖန်က်မွဲမွဲမ္ဂး ကေတ်အလိုက်ဇကုသၟးရ။
မိမတံ ကေတ်ကောန် မၞိဟ်တဲခို်ဟ်၊ ဒှ်က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်တဲခိုဟ်၊ ဒှ်တၠပညာတဲခိုဟ်မ္ဂး ကာလစွံကောန် ဘာ(မူကြို) မ္ဂး ဘာ (မူကြို) ဗ္တောန်ဖျေံဗီုပြၚ်ကောန်ၚာ် အရေဝ်ကောန်ၚာ် မတီကၠုၚ်နူသ္ၚိဂှ် စွံညိ၊ ကောန်ၚာ်မန် ဟီုဒၟံၚ်အရေဝ်မန် ပ္ဍဲသ္ၚိဂှ် ယဝ်အာစွံဒး ဘာ(မူကြို) ဟီုအရေဝ်ဗၟာ၊ ဟီုဗ္တောန်ကောန်ၚာ် အရေဝ်ဗၟာ-အရာကောန်ၚာ်တံ ဟွံတီဟွံကၠိုဟ်ဂှ်မ္ဂး က္ဍဟ်ဍေံချိုတ်အာတုဲ ဗီုဇကုကေတ် ကောန်ဍိုဟ်ကေက်စဳကၠးဂှ် ဟွံကလိဂွံရ၊ ကောန်ၚာ် အာယုက်နူပိသၞာံ စိုပ်မသုန်သၞာံဂှ် ဒှ်အခိၚ် ဍေံတံမိက်ဂွံတီ အခိုက်မၞိဟ် ပရေၚ်ဝေါဟာမၞိဟ်တံ ဂၠိုၚ်အိုတ်ရ၊ အခိၚ်ဂှ် ဍေံတံဂိုၚ်သမ္တီ ပ္ဍဲက္ဍဟ်ဍေံတံ ကၠာအိုတ်ရောၚ်၊ ၝဍေံတံ တီပ္ဍဲက္ဍဟ်ဂှ် ဍေံတံဒုၚ်စသိုၚ်ရောၚ်၊ ဍေံတံတီတုဲ ဗီုဍေံတံဒုၚ်စသိုၚ်လေပ်ဂှ် ဍေံတံကၠောန်ဓမံက်အာ ရုပ်ရဴဍေံတံရောၚ်။
ဟိုတ်ဂှ်ရ ကောန်ဇကု က္ဍဟ်ဍေံ ညံၚ်ဂွိုအ်ချိုတ်၊ ညံၚ်ဂွိုအ်သတီလဝ်ဗၠေတ်တ်ဂှ် ဒှ်တာလျိုၚ်မိမတံရ၊ ဆာန်ကောန်တုဲ စွံလဝ်ပ္ဍဲသ္ၚိဇကု မၚ်မွဲကေတ်တ်ဂှ် လညာတ်ခေတ် အာဲထဳဏံမ္ဂး ဗၠေတ်ဒၟံၚ်ရောၚ်၊ ဌာနပရေၚ်ပညာမန် ချပ်သဳကၠဳကဵု တၠပညာဂတာပ်ခေတ် (၂၁) ဗွဝ်ကၠံတံတုဲ ညးတံကဵုလဝ်ကသပ် “ပံက်ကဵုလညာတ် ပံက်ကဵုဘာမၚ်မွဲကောန်ၚာ် (မူကြို) ပ္ဍဲဇၟာပ်ကွာန်မန်တံညိ၊ ကောန်ၚာ်မန် အာယုက်စိုပ် ပိသၞာံ မသုန်သၞာံတံဂှ် ဆဝ်မ္ၚုဟ်မိမကောန်ၚာ်မန်တံ ကဵုကၠုၚ်ပအပ်စွံ ပ္ဍဲဘာမၚ်မွဲကောန်ၚာ် မဟီုအရေဝ်မန်၊ ဘာကောန်ၚာ်သၟတ်တံ မတီကၠိုဟ် အဓိပ္ပါဲအရေဝ်ဂှ်ညိ၊ ကောန်ၚာ်သၟတ်မန်တံ က္ဍဟ်ညံၚ်ဂွိုအ်ချိုတ်အာ နူဍောတ်တ်ဂှ် ဌာနပရေၚ်ပညာ ကောန်ဂကူမန်တံ ကေတ်တာလျိုၚ်တုဲ ပံက်ကဵုဘာမၚ်မွဲကောန်ၚာ်(မူကြို) ဇၟာပ်ကွာန်မန်ညိ” တၠပညာဂတာပ်ခေတ်တံ ဟီုကဵုလဝ်ဒြဟတ် သာ်ဏံတုဲ ပ္ဍဲသၞာံဗ္တောန်ပညာ (၂၀၂၂-၂၃) ဏံ ဌာနပရေၚ်ပညာ ပံက်လဝ် ဘာမၚ်မွဲကောန်ၚာ်မန် (မူကြို) ပ္ဍဲဇၟာပ်ကွာန် ဘာကောန်ဂကူမနွံရ၊ မိမမန်တံ ချပ်ရံၚ်ဇြိုဟ်ဟ်တုဲ ကောန်ဇကု က္ဍဟ်ညံၚ်ဂွိုအ်ချိုတ်အာဂှ် အာစွံကောန်ၚာ် ပ္ဍဲဘာမၚ်မွဲကောန်ၚာ်မန်ညိ ဆဝ်မ္ၚုဟ်ဏာရ။
