နာဲအံၚ်ဇၞး (ရုတ်တံၚ်)
ကောန်ဂကူမန်တံ ဆာန်မံၚ်ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်မန် နွံဂၠိုၚ်မံၚ်ရောၚ် ဂွံတီလဝ်ရ။ ပရေၚ်ဒးစုတ်မာဲလေဝ် ဆဵုဂဗ ကၠုၚ် ဗၞတ်ၜါဝါတုဲ ပရေၚ်ဒုၚ်စသိုၚ်လေဝ် တီကၠိုဟ်ကၠုၚ်တုဲရ။ မာဲဇကုမွဲမ ဒးဒှ်သၠုၚ်သ္တိုန်ကဵု အဆံၚ်အမာတ်ဂကူမန် တံလေဝ် တီကၠးလဝ်ရ။ ကရောံဂှ် ထပ်ကၠိုဟ်ကၠးစိုတ်မွဲပၠန်ဂှ် စိုတ်ဓါတ်အမာတ်မန်တံ မာန်ဇၞးမာဲရ။ လဟီုကဵု ကမၠောန် အမာတ်မန် မာန်ဇၞးမာဲ ဟွံတုပ်သၟဟ်ညးသ္ကံဂှ် ညးကွာန်တံ ပါ်ပဲါလေပ်ကၠုၚ်ရ။ ညးဍုၚ်ကွာန်တံ စုတ်ကဵုလဝ်မာဲတုဲ ဖ္ဍိုက်ဗပေၚ်ကဵု ပၟိက်ညးတၠဆန္ဒမာဲတံ ဟွံမာန်ဂှ် ရမျာၚ်ညးဍုၚ်ကွာန် ဟွံပေၚ်စိုတ် ဗြုတဴမံၚ် အလုံတွဵုရးဍုၚ်မန်မွဲရ။ လ္တူအမာတ်မာန်ဇၞးမာဲ ဂကူမန်တံ ဟွံပေၚ်စိုတ်ဏံဂှ် ညးဂှ်မွဲသ္ဂောံပလေဝ် ဖန်ဖက်ကဵုမာန်ညိရော၊ ဒဒှ်ဏံ ယဝ်ပလေဝ်ကဵုမာန်မ္ဂး မာဲ (၂၀၂၀) ဏံ အမာတ်မန် မာန်ဇၞးမာဲဂၠိုၚ်ဏောၚ် ညးဍုၚ်ကွာန်တံ ဟီုမံၚ်ဂှ် ဂွံမိၚ်ကေတ်ရ။
(၁၃၈၁) သၞာံ ဂိတုဒ္ဂိုန် (၁၁) မံက်၊ (၁၂၊ ရ၊ ၂၀၁၉) ညးချူလိက် ပါအာကရောံ ကမ္မတဳပရေၚ်ပညာမန် စှေ် ပံက်လညာတ်ညးဍုၚ်ကွာန် စပ်ကဵုသၞောတ်ပညာ သ္ပသဇိုၚ်အရေဝ်ဘာသာမိ ကေုာံ အရေဝ်ဘာသာဇဳ ပ္ဍဲဘာ ကောန်ဂကူမန်ဂှ် အာစိုပ်ပွိုၚ်ဍုၚ်လှာဒကှ်၊ ပွိုၚ်ဍုၚ်ကျာ်မြဟ်၊ မုဟ်ဍုၚ်၊ ဇြပ်ဗု၊ ရေဝ်သၟဝ်ကျာ ဗၞတ်ကွာန်မန် (၂၅) ကွာန်ပြၚ်ၚ် ဆဵုဂဗကဵုညးဍုၚ်ကွာန် ဂကူမန်တံတုဲ ကဵုဇြဟတ် သွက်ဂွံစုတ်မာဲကဵု ဗော်မန်၊ ဂွံသၟာန်သွဟ်စမ်ၜတ် လဝ်ဂကူမန် ဂၠိုၚ်ကဵုတၠရ။ သရောပ်ဂွံသွဟ် ဗွဲယျေဘုယျဂှ် ညးတံ စုတ်မာဲကဵု အမာတ်မန်ဏောၚ်၊ မန်ဒှ်အမာတ် တုဲမ္ဂး ညံၚ်သ္ဂောံကၠောန် ဒ္တုဲဖဵုညးဍုၚ်ကွာန်၊ ဒ္တုဲဖဵုလိက်ပတ်ယေန်သၞာၚ်၊ ဒ္တဵုဖဵုတွဵုရးဍုၚ်မန်ဂှ် ညးဂှ် ကေတ်ကဵုတာ လျိုၚ်ရော၊ ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်မန် ကေတ်ကဵုတာလျိုၚ်မာန်မ္ဂး ညးကွာန်မန်တံ ကဵုဇြဟတ်စုတ်မာဲကဵု အမာတ်မန် တံရောၚ် ညးတံ ဟီုမံၚ်ဂှ် ဂွံမိၚ်လဝ်ရ။
အမာတ်မန် ဂွံမာန်ဇၞးမာဲဂၠိုၚ်ၚ် နွံပၟိက်မ္ဂး ဒးဒ္ဂေတ်ဗက် ဒၠောံဗ္တောန်ကျာ်ဇၞော်အ္စာ တိပိဋကဓမ္မဘဏ္ဍာဂါရိက ဝိစိတ္တသာရဘိဝံသ ဟီုဒၠောံဗ္တောန် ဗုဒ္ဓဘာသာတံရ။ သ္ၚိကၟိန်မွဲမွဲ မိက်ဂွံခိုဟ်မ္ဂး ဒ္ဂေတ်ဗက်ဓဝ် ဗီုဓမ္မပါလမာန်မ္ဂး သ္ၚိ ကၟိန်ဂှ်ခိုဟ် ဗီုသ္ၚိကၟိန်ဓမ္မပါလကီုရ။ အလုံမွဲအရာပ် ဒ္ဂေတ်ဗက်မာန်မ္ဂး အလုံမွဲအရာပ် ဂွံခိုဟ်စရ။ အလုံတွဵုရး အလုံမွဲကၟိန်ဍုၚ် ဒ္ဂေတ်ဗက်မာန်မ္ဂး အလုံမွဲတွဵုရး၊ အလုံမွဲကၟိန်ဍုၚ် ဂွံခိုဟ်စရ။ ဨဝံတထာ ပတုပ်ဗက်ကဵု ဥပမာ ဒၠောံ ဗ္တောန်ကျာ်ဇၞော်အ္စာဝွံတုဲ ကေတ်အမာတ်မန်ဂၠိုၚ်မ္ဂး ဗော်မန် ဒးဒ္ဂေတ်ဗက်မာန်ရ။
ဓမ္မပါလဂှ် ဒှ်ကမ္မတဳကွာန်မွဲရ။ အုပ်ဓုပ်လဝ် ဂကောံကွာန် ၜါ၊ ပိ ကွာန်ရ။ ညးရန်တၟံကဵု ကောန်ကွာန်ညး သ္ဂောံနွံကဵုတသိုက်၊ အန္တရာဲပရိုက်ဘဲဂွံဗၠး၊ သၞဝဲဂွံအောန်၊ ကၠောန်ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် ဂွံဇၞော်မောဝ် အလုံသီုညးဖအိုတ်၊ ညးကေတ်လဝ်လျိုၚ် မနုေဿသုယော ဟောတိသေဌ သမ္မတော ညးဂမၠိုၚ်စၟတ်သမ္တီလဝ် အဲဒှ်က္ဍိုပ်သ္ကိုပ် ဒှ်ညးတၠပၠတရဴ လ္တူ ညးဂမၠိုၚ်ရ။ ဓဝ်ဒ္ဂေတ်က္ဍိုပ်သ္ကိုပ် အဲဒးမၚ်မွဲ ဒ္ဂေတ်လဝ်ပေၚ်ၚ်ရောၚ်၊ ညးဂမၠိုၚ်ရံၚ်ဗက် ဒ္ဂေတ်ဗက် ကမၠောန်အဲရောၚ် သာ်ဝွံ ဓမ္မပါလ ကေတ်တာလျိုၚ် ပရေၚ်အာက္ဍိုပ်တုဲ ဓမ္မံ၊ န် သဘဴဓဝ်က္ဍိုပ်သ္ကိုပ် ဒးဒ္ဂေတ်ဂှ် သစေစရတိ ယဝ်က္ဍိုပ်သ္ကိုပ် ဒ္ဂေတ်ဗက်မာန်မ္ဂး မၞိဟ်ဗက်လက်တရဴဟွံမွဲ ဟွံဒးဒှ်ဓဝိၚ်ရ။ အလုံမၞိဟ်ဖအိုတ် ဂၠောဲဗက်လက်ကရဴဖအိုတ်ရ။
အဓိကဂှ် တန်တဴမံၚ် ပ္ဍဲမၞိဟ်အာက္ဍိုပ်ပၠတရဴရ။ ညးဂမၠိုၚ် သ္ဍိုက်မၠိုက်ဒုၚ်တဲမာန်မ္ဂး ကမၠောန်ဂှ် ဇၞော်မောဝ်တောတဴရ။ ညံၚ်ရဴက္ဍိုပ်သ္ကိုပ် မဟတ္တမဂန္ဒဳ ရပ်လဝ်မေတ္တာခန္တဳဝါဒတုဲ မၞိဟ်ဗက်လက်ကရဴတံလေဝ် သီုဟွံရပ်လွဟ်လက်နက်မွဲသာ် ဒုၚ်ချိုတ်ဖအိုတ်လမျီု သွက်ဗၠးၜး ဍုၚ်အိန္ဒိယဂှ် မံက်ပြာကတ်မံၚ် ပ္ဍဲဝၚ်ရ။ ပါရမဳစိုပ်ကၠုၚ် အဆံၚ်ဒှ်က္ဍိုပ်သ္ကိုပ် ပၠတရဴညးဂမၠိုၚ်ရမ္ဂး သတ္တိဂံၚ်ကေတ်လျိုၚ် ဒုၚ်လျိုၚ် သွက်ကောန်ဂကူညးဍုၚ်ကွာန် ဂွံစိုပ်တိုၚ်ပ္ကဴရန်တၟံမာန်ဂှ် ဒးပၠထ္ၜးကဵု ဂၠံၚ်တရဴမွဲ မလုပ်ကဵုသၞောဝ်စှေ်စှေ်မာန်ရောၚ်။
က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်မ္ဂးဂှ် နွံမံၚ်ပ္ဍဲဗွိုၚ်တၞောဝ်ပုထုဇန်ဏီတုဲ ကၠောန်မ္ဂး ဒးဆဵုဂဗ ပရေၚ်ဗၠေတ်ဖအိုတ်ရ။ ပူဂဵုအရဳတံလေဝ် နူပရေၚ်ဗၠေတ်ဂှ် ညးတံပဲါဟွံမာန်ဏီဖိုဟ်ရ။ ဆဂး ယဝ်ညးတံ ကလိလောန်ကၠေံ ဒုဟ်မွဲမွဲမ္ဂး ညးတံဟွံမာတ်လဒဵု၊ ညးတံ ဟွံဂြောပ်ဗ္ဒန် ညးတံ ဂံၚ်ဒုၚ်ကံပါၚ်၊ ညးတံ ဂံၚ်ဒုၚ်ပလေဝ် ဇကုဇကုညးတံရ။ ဟိုတ်နူပါရမဳ အတိက်နွံရ ဒှ် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ် ဇကုတီကမၠောန်ဇကုဗၠေတ်မ္ဂး ဒးဂံၚ်ပလေဝ်၊ ဒးဂံၚ်ဒုၚ်ကံပါၚ်ရောၚ်၊ ဂကူမန်ညးမဆာန်ဂကူ အလုံဖအိုတ် အဃောဂစာန်ကၠောန်မံၚ်ကမၠောန် သွက်ဂကူမန် ဂွံဗၠးၜးဏံ ကာလဇကုကၠောန်ဒးဗၠေတ်အာမ္ဂး ဒးဂံၚ်ဒုၚ်ကံပါၚ် ပ္ဍဲဝိုၚ်၊ ဒးဂံၚ်ပလေဝ် ပ္ဍဲဝိုၚ်ဂှ် ဒှ်ဂလာန်က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဥက္ကဌ နာဲနလ္လာ ဟီုလဝ်နွံရ။
အမာတ်မန် ဂွံမာဲနူမန်တုဲ ဟွံကလေၚ်ရံၚ် ဒ္တုဲဖဵုညးဍုၚ်ကွာန်ဂကူမန်ဂှ် ညးတံ ကေၚ်ဆဵုညာတ်လဝ် ပ္ဍဲ (၂၀၁၀၊ ၂၀၁၅) တုဲ ညးတံ ဒှ်မံၚ်ဓဝိၚ်ဇၞော်ဇၞော်ရ။ လ္တူညးတံ ဒှ်မံၚ်ဓဝိၚ်ဏံ ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်မန်တံ သဳကၠဳသှ်ကလး ညးဍုၚ်ကွာန်တံ ပတှေ်စှေ်စိုတ်မာန်မ္ဂး မာဲ (၂၀၂၀) ဏံ မာန်ဇၞးဂွံအမာတ်ဂၠိုၚ် ချိုတ်ပၠိုတ်ရ။ ဟိုတ်နူဗော်မန် ဒှ်မွဲဗော်ဓဝ်၊ ဒှ်မွဲဗော်တုဲ ဟိုတ်နူဂကူမန်တံ မိပ်မံၚ်စိုတ် ဟိုတ်နူဂကောံမဟာဇန် ဂကောံသၚ်တံ ပူဗိုၚ်လဝ် ဗော်မန်တုဲ ဒှ်မံၚ်ဇြဟတ် အလုံဂကူမွဲရ။
မၞိဟ်ဍာံဒၞာဲဍာံဂှ် ဗီုလဵုဂွံဖျေံဍေံရော၊ ညးဂှ် ဒှ်မၞိဟ်ဍာံ ဒၞာဲဍာံရော၊ ရံၚ်ကဵုပရေၚ်ကမၠောန်ဟာ၊ လဟီုဂးဟာ၊ ဂုန်နွံ ဟွံမွဲဟာ၊ အဆက်အဆောံဟာ၊ စိုတ်ဓါတ်ဟာ၊ ပ္ဍဲဟာဗွဲမဂၠိုၚ်ဏံ ပ္တိတ်သွဟ်ဍာံမာန်မ္ဂး (၂၀၂၀) ဏံ ဒှ်သၞာံ ဂကူမန်တံ ကလိဂွံအံၚ်ဇၞး ချိုတ်ပၠိုတ်ရောၚ် မိက်ဂွံချူသ္ပဏာသမ္တီရ။