စေတနာ လှာၜိုပ်
ဆဵုဒးက္ဍိုပ်လိက် ကြက်ဂလာန်သၟတ်တံ ကဵုဒၟံၚ်ပညာ တာဒၞါဂဥုဲၜူမာဲ “ရီုဗၚ်ညိ လ္ပကဵုဒုဟ်” နွံရှ်ဂုဏ်ဖဵု သွက်ညးဂမၠိုၚ် ဒးဂိုၚ်စၟတ်သမ္တီထေက် ဒၞါဲသၠုၚ်ဂှ် ၜံက်ဖျဝ် ဒၞါဲသဝ်ဂှ် ဗဝ်ပ္တိုန် အတိုၚ်ပကတိ နူဘဝပိုဲမၞိဟ် စတန်ပဋိသန္ဓိ ပ္ဍဲဂဝ်ဂၞဴမိတေံ ဒက်ပ္တန်လဝ် သ္ၚိခန္ဓရုပ်နာမ် သီုကၠေၚ်က္ဍဟ် ဍိုက်ပေၚ်ကဵု လက္ချန်အဝဲခန္ဓ ကာယ ဓမ္မတာဘဝမၞိဟ်မွဲ ဂျိုၚ်ကၠုၚ်တုဲတုဲတံဂှ် “ဝတ် ကေုာံ တာလျိုၚ်” မုဟိုတ်တၠပညာတံ ဒးဗၟံက်ပ္တိတ် ကြက်ဂလာန်ဏံရော၊ ယဝ်ပါ်ပါဲကေတ် ကၠးကၠးမ္ဂး သွက်ဇကု ကေုာံ သွက်ဂကူ မံက်ထေၚ်လဵု တၟးမံၚ် တၟံကၠံပေၚ်ၚ်ရောၚ်။
ယွံသၟတ်ဆာန်ဂကူ အာဇာနဲတ္ၚဲဏံ တ္ၚအ်ဗဵုဒၟံၚ်ဘဝပၠန်ဂတးပိုဲ မွဲပ္ၚံက်တုဲ မွဲပ္ၚံက်ဂှ် ဂကူဍံက် ဂကူပြံက် ဂကူပြး ဂကူကၠာဲဏောၚ်၊ ဇကုလေဝ်မန် ဒှ်ဆီမဇ ဨကရာဇ်ဇေတ်တ် စိုတ်ဓါတ်တၟိ က္လေၚ်ဓဇန်ကဵု သွက်ဂကူဗၠးၜးဂှ် ဝိုတ်တၠိၚ်ဒၟံၚ် ပ္ဍဲလညာတ်သမ္တီဇကုတံ အိုတ်ရဟာ သွက်ဂကူဇကု ဂွံက္လေၚ်ဒက်ပ္တန် အခေါၚ်အရာဂှ် တၟာဒဳရုဲလေဝ် ဇကုတံ ဟွံစွံလဝ်ဓဝိၚ် ဟွံကူချပ်လဝ် ပ္ဍဲကၠေၚ်က္ဍဟ်မ္ဂး ဒုဟ်ညးလောကတံ ကၠုၚ်ဘပဠလဝ်ဟွံသေၚ် ဇကုဇကုဟေၚ်ရ ထေက်ကဵုဒးတီကေတ် တာလျိုၚ်သွက်ဂကူ ဒးလုပ်ပေါဲဗ္တိုက်ဂှ် မၞးလေဝ် ပါလုပ်လၟိဟ်မွဲကီုဏောၚ်၊ မၞးရပ်လဝ်စိုတ်ဓါတ် စေတနာ ဆာန်ဂကူ သာ်ဏံမ္ဂး အခေါၚ်အရာဂကူဂှ် ဟွံလအ် က္လိဂွံတွဵုရ။ ယဝ်ဇကု ဒှ်ဒၟံၚ်ကောန်ဗုဒ္ဓဘာသာ ဂကူမန်ဇေတ်တ်မ္ဂး ဘဝဂကူ ဒးကၠၚ်ဒၟံၚ်အခေါၚ်တ္ၚဲဏံဂှ် ဓဇန်ဒးလေပ် ဂိဒးလေပ် ဒးဂွကဵု ဂကူညးမဂွံလဝ် အခေါၚ်အရာတံထေက်ရ။
လၟုဟ်ပ္ဍဲဂၠးကဝ်ဏံ သၞဂဥုဲပလီုဂကူ ထုဲဒၟံၚ်ပ္ဍဲဗွိုၚ်မၞိဟ် မံက်ဂတဝ် ဇၞော်ကဵုဇြဟတ်မွဲဂကူဏံ ညးအဲ ထေက်ကဵု ဒးတက်သရိုဟ်ပြဟ်ဟ်ဂှ် ဒှ်အဓိကတုဲ အကာဲအရာတ္ၚဲဏံ ပိုဲမၞိဟ်တံ လ္ပာ်ပရေံဂှ်ဆာန်ဂၠိုၚ် လ္ပာ်ခိုဟ် ပိုဲမၞိဟ်တံ ဝိုတ်ဒၟံၚ်ဓဝ်သတိတုဲ ဇၟာပ်ညးပၠောပ်က္တောဝ် ဇကုဇွောဝ်ဗက်အာ ဍာ်ဇြိုဟ် ဍာ်ဍာ ဟွံချပ်ဗ္စာ၊ စမ်ရံၚ်ဂဥုဲဏံ ကိတ်ညဳကဵုယဲ ဂးတုဲ ကၠောန်ကမၠောန် ဇိုၚ်တဲသာဍာ သုၚ်သ္ပလဝ်ဂဥုဲသွုၚ်ဂှ် ဒှ်လလေၚ်ဖဵုကဵု ဘဝဇကုဏောၚ် ဟွံတော်လဝ်ရ။
ဒၟါနူဇကုမွဲ မၞိဟ်ခိုဟ်နွံကၠံ မၞိဟ်ဗြံနွံမွဲ လ္ပာ်ဇြဟတ်မွဲဂှ် တံၚ်ဏာဇြဟတ်မၞိဟ်ကၠံ မာန်ရောၚ်။ သွက်ဘဝမၞိဟ်ဗြံမွဲ မၞိဟ်ကဵုကၠံတံ ဒးပဓဝ် ဖျုၚ်ဒၟံၚ်ဂဥုဲပညာ သွက်အနာဂတ် ယဲဇကုဍေံ ဂွံတၟး ဟွံတးပါဲ ခုတ်ပ္တန်လဝ်ယၟု ထံၚ်ရာဇာဝတ် ပတပ်လဝ်ဂၠံၚ် သွက်ဘဝဍေံဂွံကျေဝ် ပဠေဝ်ဂၠံၚ်သွက်ဂကူ ယၟုဂွံတၟး ထ္ၜးလဝ်သက်သဳ “ရီုဗၚ်ညိ လ္ပကဵုဒုဟ်” လၟုဟ်စိုပ်ကၠုၚ်ခေတ် ကောန်ဂကူညးကဵုညး ဒးကေတ်အရေဝ် ဒးချူသ္ဇိုၚ်သၞောဝ်,မူဝါဒ ဂဥုဲၜူမာဲအိုတ်ရ။
ထံက်ရံၚ်ကဵုကြက်ဂလာန် “ရီုဗၚ်ညိ လ္ပကဵုဒုဟ်”ရမျှာၚ်ဍေံၜတ် ဇြဟတ်ဍေံကာတ် ရံၚ်ချပ်အးအးမ္ဂး ဆဵုအာလဴဂျိ စၚ်ဒၟံၚ်ပ္ဍဲသြိုဟ်ဇကု လုလောန်လဝ်ဍာံဍာံတံဂှ် ညးရီုဗၚ်မၚ်မွဲ ကဵုအာပညာရောၚ်။ လ္ပကဵုဒုဟ်ပၠန်လေဝ် ဂဥုဲၜူမာဲဏံ ထၞာန်ဂွံအလုံဂကူပိုဲ အိုတ်အာမာန်ဏောၚ်။ “ဆ္ဂး” လ္ပကဵုဒုဟ်ဟီုဂှ် တန်တဴကဵုပူဂဵုဂှ် လျိုၚ်ဇြိုၚ်သာရ။ လ္တူဇကုၜက်ၜေတ် ဒ္ဂေတ်ပဋိပတ်ဇကု ပလီုယၟုသိက္ခာဂကူ ဂျိုၚ်ဒၟံၚ် ပ္ဍဲမတ်ညးလောကတံဏောၚ်။
သၟတ်တံ ကေတ်ဍုၚ်မန် ဗ္တောန်ကေတ်ဒၟံၚ်ကွတ် သုၚ်စောဲဂဥုဲၜူမာဲတုဲ လုပ်ပေါဲဗ္တိုက် အခေါၚ်အရာဂကူဂှ် “မတ်ဍေံ” သွက်ဂကူ သ္ဂောံကၠာဲ ကၠေံ ကၠက်အာရနွံ။ အကာဲအရာ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ပြံၚ်သၠာဲမ္ဂး သၟတ်တံလေဝ်ပြံၚ်သၠာဲ စကာကၠုၚ်ဂဥုဲၜူမာဲရ။ နူဂဥုဲချေံဂှ် ဒှ်အာဍာ်တၞးဆု (ၝာဲကထီု)၊ ခေတ်ဂၠးကဝ် ပြံၚ်လှာဲဏံ သၟတ်ညးစောဲလာံ ဂဥုဲၜူမာဲလေဝ် အဆံၚ်သၠုၚ်၊ နူမကၠတ်သုၚ် အကြာအုပ် အကြာဃရော် ဒၞါဲမၞိဟ်သောၚ်ၜးဂှ် လၟုဟ်တိုန်ဍုန်ၜိုဟ် တိုန်သုၚ်လ္တူသ္ၚိ မိပ်ပ်ဇြိပ်ပ်ဂှ် ဒှ်အာအခိုက်ကၞာမွဲ ဣရ၊ စိုပ်ကၠုၚ်အခိၚ်ခေတ်ဟီုတုဲ “သၟတ်တံလ္ၚဵု” ဂၠံၚ်တ္ၚံက် စဴသ္ၚိဟွံဒး၊ မိမတၠပညာတံ ဟီုဒၠေါံဗ္တောန်လေဝ် ဟွံကေတ်၊ ဟီုဂၠိုၚ် ပါၚ်သာ်လိုက်ကတောဝ်လေဝ် ဟွံက္လၚ်၊ ဆၚ်စှေ်နူသ္ၚိတုဲ ပြိုၚ်ပ္ကာန်သုၚ်ဂဥုဲ က္ဍဟ်ထုဲကြအ်မှ ဂွံပေါဲအံၚ်ဇၞး ဗၠးဘဝဍိက်ဏောၚ်လ္ပထေၚ်၊ ယၟုဂဥုဲ သုၚ်တုဲ က္ဍဟ်ထုဲကြအ် ညးဂမၠိုၚ်လေဝ် ကော်ပရအ် ဇကုမွဲဓဝ်ကြအ်အာတုဲရ ဟွံသေၚ် ဗက်ပရအ်ကဵုညးတၞဟ်ကြအ် ကြအ်မွဲကြအ်ၜါ ကြအ်ဂတာလာ်မ္ဂး ဘဝဇကုဗြံ ဂကူယၟုလီုရ သၟတ်။
ရံၚ်ကဵုအယျဲအဝဲမ္ဂး သၟတ်တံ အဃောထတ်စောန်မြက်စာ ဇိုၚ်တဲပြဟ်ပြေဟ်သာဍာ ကွတ်ပညာလေဝ် ကေက်သ္ကာ ဗီုပြိုၚ်သုၚ်ဒၟံၚ်ဂဥုဲဏံ ယဝ်ပြိုၚ်ပ္ကာန် ကေတ်ဗၠးၜးဂကူကီုမ္ဂး တိုၚ်ပ္ကဴဂကူပိုဲ ဟွံလအ်ရသၟတ်၊ အတိုၚ်သၟတ်တံ ပၠေၚ်ထောံသြန် ဖန်ဖၟိုတ်ဒၟံၚ် လ္တူမိမဂှ် ဒှ်ဒ္ဂေတ်ကဵုဒဒိုက်စိုတ် ကုမိမဟေၚ်ရဏောၚ်သၟတ်။
စၞးဒးပၠေၚ်ထောံသြန် ဒၞါဲညိဟွံမွဲကဵုဖဵုဂှ် ယဝ်က္လေၚ်ပကောံ အလုံညးမသုၚ် သီုဖအိုတ် ပ္ဍဲကောန်ဂကူမန်ပိုဲမ္ဂး ရာန်ကပေါတ် လွဟ်ဍောတ်ဇၞော် က္ၜၚ်ကျာဗ္တိုက်ပၞာန် ကွဳစက်ခြပ် က္ၜၚ်ဗၠိုပ်ဍာ် လၟိဟ်ကဵုကၠံမလေဝ်ဟွံက ကလိဂွံမာန်ရောၚ်။ ဂတဏံ ကောန်ဂကူမန်ဍာံ ယဝ်ဒှ်မာန် ဒးဖ္ဍိုက်ဗပေၚ်ထေက် သွက်ဇွောံမပၞာန် “မၞိဟ်မွဲ ပွိုၚ်မွဲသၞာံ (၅၀၀) မသုန်ကၠံဒကေဝ်” တဲညဳကသုညဳ ညးဝါတ်လောဲဟွံဟီု သီုကဵုညးတၠဒါန်တၟေၚ်နွံမ္ဂး ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂကူပိုဲ စိုပ်တရဴရ။
အဝဵုမန် အခေါၚ်မန်ဇေတ်တ်ဂှ် ရာန်ကေတ်ဟွံဂွံဍာံကၠာလေဝ် ဒးလုပ်ဗ္တိုက်ကေတ် နကဵုဂၠံၚ်ဍာန်ဆီပဠက် ပၟိက်ဇၞော်ဒၟံၚ်ကဵု ကပေါတ်ဇွောံမပၞာန် ပ္ဍဲဂကူပိုဲရောၚ်။ ဂကူပိုဲလုပ်ဒၟံၚ်ပေါဲဗ္တိုက် ဂၠံၚ်တရဴဖေတ်ဒရာတ္ၚဲဏံဂှ် ဒးဟီုအရေဝ်ကဵု ဇြဟတ်ဒပ်ပၞာန်ရပ်လွဟ် ပ္ဍဲဂကူပိုဲတၟာဂလိုၚ်ဏောၚ်။ ဂၠံၚ်တရဴဖေတ်ဒရာဏံ မံက်ကၠုၚ်မ္ဂး ဒပ်စဵုဒၞါတိဍာ်/ဒပ်စဵုဒၞါဍုၚ် ဒပ်ဂီုကၠီုဂကူဂှ် ဒှ်အဓိက ပၟိက်ဇၞော်ကွေံကွေံရောၚ်။
တာလျိုၚ်ဂကူဂှ် တုဲအာမွဲလစုတ်ဓဝ်ဟွံသေၚ်၊ သၟတ်လက်ကရဴတေံ ထေက်ကဵုဒးပခိုၚ်လဝ် လညာတ်၊ ကတ်ဗ္တောန်လဝ် ကွတ်နာနာအိုတ်ညိ။
တာလျိုၚ်ဂကူ ဂတတေံ ဆက်နွံတဴတၟာဂလိုၚ်ဏီရောၚ်ဂှ် ပတှေ်ကေတ်ညိ။ လၟုဟ် သွာၚ်ညးကဵုညး မၞိဟ်ဆာန်ဂကူတံ ဂိုတ်ဂစာန်ပ္တိတ်ဒၟံၚ်ဇြဟတ် သွက်အခေါၚ်အရာဂကူဂှ် သၟတ်လ္ၚဵုတံ အယုက်အဝဲ စိုပ်ဒၟံၚ်ဖိုဟ် မူဟိုတ်ပၟိက်ဟွံမွဲကဵု အခေါၚ်ဗၠးၜးမန်ရော၊ ထေက်ကဵုဒးရံၚ်စေတနာ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ် တၠပညာ အဆံၚ်အဆံၚ်တံရ။ ဒၠေၚ်ဂကူ မယိုက်လဝ်တ္ၚဲဏံဂှ် သွက်ဂွံတိတ်ဗၠး နူဘဝဍိက်ဟေၚ်ရောၚ်။
ထေက်ကဵုဒးဆာန်ဍူ ရဲမၞုံကဵုစိုတ်ဓါတ် မဆာန်ဂကူတံဏောၚ်။ အဃောဗ္တိုက်ဒၟံၚ် အခေါၚ်အရာဂကူ ပ္ဍဲအခိၚ်ပၞာန်သီအဝဵု လၟုဟ်ဏံဂှ် အသိၚ်ဇြဟတ် ဂဥုဲၜူမာဲ ပ္ဍဲဂကူပိုဲ ထတ်ကာတ်ဂၠိုၚ်တိုန် က္ဍၚ်ရ။ လ္ပာ်တေံ အဃောဂစာန်ချပ်ဒၟံၚ် ဗလးဟွံဂွံဏီဂှ် လ္ပာ်ဏံ ဂဥုဲၜူမာဲ ပြိုၚ်ပ္ကာန်ကဵုဂကူ ဇၞော်ဇၞော်မွဲ ကၠုၚ်ဇီုကပိုက်ဒး ကၠေၚ်က္ဍဟ် ကောန်ဂကူပိုဲအိုတ်ရ။
ဒၟါနူကဵုဂဥုဲဏံ ဂကူထုဲဒှ်သၞ ဒးလုပ်ပေါဲဗ္တိုက်ရ။ မွဲအခန်ပၠန် တ္ၚဲဏံ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်တၠပညာတံ ဒးဖန်ဒၟံၚ် အနာဂတ်ဂကူမန် ညံၚ်ဂွံက္လေၚ်ဒက်ပ္တန် အခေါၚ်မန်မာန်ပၠန်ဂှ် လၟုဟ် ဒးဂစာန် ဗ္တိုက်သရိုဟ်ဒၟံၚ် ဂဥုဲၜူမာဲဏံကၠာကီု အကြာကမၠောန်နာနာဂှ် ဂဥုဲၜူမာဲဏံလေဝ် ပါလုပ်အဓိက မွဲကဏ္ဍကီုတုဲ ဗ္တိုက်က္ဍၚ် ဂၠိုၚ်က္ဍၚ်ဂှ် ဒုဟ်မိမဍေံဟာ ဒုဟ်ဗွိုၚ်ဍေံဟာ၊ ဖဵုဂကူ ဟွံရှေ်သှေ်တုဲ မၚ်ဖျေံဒၟံၚ်သိက္ခာ ဂကူဇကုအိုတ်ရ။
ပ္ဍဲလိက်သ္ဇိုၚ်ဂဥုဲၜူမာဲတေံ စွံစေတနာကဵု ကောန်ဂကူမန်တံတုဲ ချပ်သဳကၠဳ ကံက်နုက်တၚ်နၚ် ဂတးဂတန် ကမၠောန်ဏံ ဒးကၠောန်ထေက် အလုံဂကူမန်စှေ်စိုတ်တုဲ ညံၚ်ဂွံဒ္ဂေတ်ဗက် ဗ္တိုက်သရိုဟ် ဖအိုတ်ကၠေံ၊ တာလျိုၚ်နွံ ဇၟာပ်ညးအဲ ဘဲဒဏ်ဂဥုဲဏံ ဂၠိုၚ်ညံၚ်ဂွံအောန် အောန်ညံၚ်ဂွံအိုတ်၊ ဂဥုဲၜူမာဲဏံ ဟွံခိုဟ်ဍာံဍာံဂှ် ပ္ဍဲဂၠးကဝ်ဏံ မံက်ထေၚ်လဵုဒၟံၚ်ရောၚ်။
ဇၟာပ်မၞိဟ်မသုၚ်ဂှ်လေဝ် ဗီုဒးဒုၚ်စသိုၚ်ဍေံ ကဵုဘဝပကတိရုပ်မၞိဟ် နူယာဲၜံၚ်လဝ်တေံ နွံသီုကၠေၚ်က္ဍဟ် ပေၚ်ၚ်ခိုဟ်ဟ်ဂှ် လၟုဟ် ညးသၟတ်လ္ၚဵုတံ က္လေၚ်ဒုၚ်ဗ္တိုက်ကဵုဂဥုဲဏံ မုနွံရှ်သာသာ်လဵု ပရဲဍေံခိုဟ် သွက်ဘဝ သွက်ဂကူဒၞါဲလဵုကီုရော၊ ၜိုတ်ကဵုဒဒိုက်ကဵု ခန္ဓ၊ ၜိုတ်ကဵုဒဒိုက် ကုမိမ ကုဂကူသၟးဂှ် တုပ်နနဲ လိုန်ပ္ဍဵုဖျေံလဝ် သိက္ခာဇကုကဵု ဂကူဇကုရောၚ်။