Category: လိက်ပရေၚ်

နာဲတိုၚ်ပ္ကဴဍုၚ်

ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ အာတ်မိက် အခေါၚ်အရာဖေဝ်ဒရေဝ် ပတန်အဝဵုတွဵုရးညးကဵုညးဂှ် ဍေံလအ်ကၠုၚ် ဗၞတ် (၇၅) သၞာံကီုရ။ ဆဂး အလဵုအသဳပၞာန်ကီုဒှ် အလဵုအသဳဒဳမဝ်ကရေဇြဳ အခိၚ်တုဲကၠုၚ်ကီုဒှ် ဟွံမိက်ကဵုကၠုၚ် အခေါၚ်အရာဝွံတုဲ ပေဲါပၞာန်အပ္ဍဲဍုၚ်ဂှ် ဍေံဟွံသ္ၚိတ်ဇြအာရ။ ရဲရပ်လွဟ်ပၠန်ဂတးတံဂှ် ဗတိုက်အာ ပတန်အာ အဝဵုတွဵုရးညးကဵုညး နွံရ။

ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ ကေၚ်ပတန်လဝ်အဝဵု
ကၠောန်ပၠန်ဂတးရပ်လွဟ်ဟီုဂှ် သွက်ဂွံပတန်အဝဵုရ။ ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိဝွံ ပတန်ကၠုၚ်လဝ် နူကဵုသက္ကရာဇ် (၁၉၅၈) တေံ လၟုဟ် စိုပ်သက္ကရာဇ် (၂၀၂၂) ဏံဂှ် ဂွံကၠုၚ်အာယုက် (၆၄) သၞာံရ။ တော်ကဵုအခိၚ် ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ ဒယှ်တှ် ပတန်အဝဵု သွက်ညးဍုၚ်ကွာန် ဒတုဲဖဵုညးဍုၚ်ကွာန် စဵုဒၞာညးဍုၚ်ကွာန်မာန်ဂှ် အခိၚ်ကၠာဟွံဂွံစိုပ် သက္ကရာဇ် (၁၉၉၅) ကၠာဟွံဂွံဒေံါပန်ပှော်တေံ ဟီုစဂွံရောၚ်။
အခိၚ်တေံတှေ် ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ ညးတံ ဖျေံပရေၚ်အုပ်ဓုပ်ညးတံ နူကဵုအဆံၚ်ပွိုၚ်ဍုၚ်၊ အဆံၚ်ခရိုၚ်တုဲ ဖျေံပရေၚ်အုပ်ဓုပ် လတူညးဍုၚ်ကွာန်တံ နွံရ။ ပ္ဍဲကဵုသၟဝ်ပရေၚ်အုပ်ဓုပ်ဂှ် ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိဂှ် ဗိုၚ်ဖန်ကဵု ပရေၚ်ကမၠောန် စပ်ကဵုပရေၚ်ပညာ၊ ပရေၚ်ထတ်ယုက်၊ ပရေၚ်ဖောအ်ဗြေဝ် အိုဿီုတံ နွံရ။ ဟီုစတှေ် တိဍာ်ပရေၚ်အုပ်ဓုပ် ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိဂှ် သၠဲလးတိတ်အာ ဂၠိုၚ်ကဵုပွိုၚ်ဍုၚ်ရ။ နူကဵုပွိုၚ်ဍုၚ်မုဟ်ဍုၚ် စဵုကဵုပွိုၚ်ဍုၚ်ဍာ်ဗု၊ ပ္ဍဲကဵုတွဵုရးကရေၚ်မ္ဂး ပွိုၚ်ဍုၚ်သၠာဒကှ်ကဵု ပွိုၚ်ဍုၚ်ကအ်ကြိက်တံရ။ ဒပ်ပၞာန်ဗၠးၜးကောန်ဂကူမန်လေဝ် ညးတံ စဵုဒၞာကဵု သၞသတြုတုဲ ညးဍုၚ်ကွာန်တံ ဂွံမံၚ် ဂွံကၠောန်စ ၜိုဟ်ဟ်သြိုဟ်ဟ်ရ။
မွဲသာ်ပၠန်ဂှ် ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိဂှ် ကၠောန်ၜိုတ်ကၠုၚ် ပရေၚ်သၞောဝ်ဓရ်တုဲ ကောန်ညးဍုၚ်ကွာန် ဒးကၠုၚ်စၟဳစၟတ်ဂဗုတ် နွံရ။ ညးဍုၚ်ကွာန်တံဝွံ ၜိုန်ရရုၚ်ဂဗုတ် နွံမံၚ်အကြာဒဵု အကြာဇြဟ်ကီုလေဝ် ကၠုၚ်စိုပ် ဒုၚ်စၟဳစၟတ်ပရူဂဗုတ်ညးတံရ။
ကြဴနူကဵု တက်ကျာပရေၚ်ဒေံါပန်ပှော် (၁၉၉၅) တုဲဂှ် အတိုၚ်တၚ်တုပ်စိုတ်ဟေၚ် ပရေၚ်အုပ်ဓုပ်၊ ပရေၚ်သၞောဝ်ဓရ် ကေုာံ ပရေၚ်စဵုဒၞာညးဍုၚ်ကွာန်တံဂှ် ဒးဒုၚ်ပၠောပ်ထောံ အပ္ဍဲကဵုဗွိုၚ်တိဍာ် ဒေံါပန်ပှော် ဗၟံက်ဍာန်ကွဳစက်မတ်မလီု-ထဝဲါရ။ ကွာန်မန်တံဂှ် နွံမံၚ် ပလိုတ်ဍာန်ကွဳစက် ဗွဲမဂၠိုၚ်တုဲ ကွာန်တံဂှ် လိုက်အာ သၟဝ်ပရေၚ်အုပ်ဓုပ်ပၞာန်ဗၟာ (အခိၚ်တေံ နဝတ) ရ။ သက္ကရာဇ် (၁၉၉၅-၁၉၉၈) ဂှ် ဍေံစကာညးဍုၚ်ကွာန် ကြာန်န်ဓမာန်ဓမာန် အရာကၠောန်ဍာန်ကွဳပၟတ် ရေဝ်-ထဝဲါရ။ သက္ကရာဇ် (၂၀၀၀) ဂှ်မ္ဂး ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ထပ်သီကေတ်ထောံ တိကၠအ်ညးဍုၚ်ကွာန် ဆဆဵုပၠန်ရ။ အဝဵုပရေၚ်အုပ်ဓုပ် ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိဂှ် သှေ်မံၚ်ဆညိညကီုရ။

နဲကဲပတန်အဝဵု ဒပ်ရခေၚ်အေအေ
ဒပ်ပၞာန်အေအေတံဂှ်မ္ဂး ပ္ဍဲသက္ကရာဇ် (၂၀၁၈) လုပ်ကၠုၚ်ပေဲါဗတိုက် ကုဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ဇၞော်ကဵုဒြဟတ်ရ။ အဃောလုပ်မံၚ်ပၠန်ဂတးဂှ် ဒပ်ပၞာန်အေအေတံ စန်ဒက်ကၠုၚ် ညးဍုၚ်ကွာန်ဂကူရခေၚ် သွက်ဂွံဗၠးၜးတိတ် နူကဵုပရေၚ်အုပ်ဓုပ် အလဵုအသဳဗၟာရ။ ဂကူရခေၚ်တံ ထံက်ဂလာန် လတူဒပ်ပၞာန်ရခေၚ်ရ။ မွဲအခိၚ်ဓဝ် ဒပ်ပၞာန်ရခေၚ်တံ ထဍေၚ်ပတိတ်ထောံ ညးမအုပ်ဓုပ် အလဵုအသဳ ပ္ဍဲကဵုဒေသညးတံတုဲ ခါန်ကၞက်ပတိုန် ဂကူရခေၚ်တံ သွက်ဂွံအုပ်ဓုပ်အာရ။
ပၞာန်ဗၟာတံ သီအဝဵုတုဲဂှ် ဍေံတံ ဒးပံက်မုက်ပၞာန် ကုအေန်ယူဂျဳ ပဳဒဳအေပ်တံတုဲ ဍေံတံ ဟွံဂံၚ်ပံက် မုက်ပၞာန်ကဵု ဒပ်ပၞာန်အေအေတံရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ကြဴနူကဵု သီအဝဵုတုဲဂှ် သွက်ဒပ်ပၞာန်အေအေတံ ဂွံအခေါၚ်အရာတၟေၚ်ရ။ ညးတံ လုပ်တိတ်အာကၠုၚ် ဍုၚ်ကွာန်ဂကူရခေၚ်တံ လောဲသွာရ။ ဒေံါပန်ပှော် ဒပ်ပၞာန်အေအေကဵု ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံဂှ် ဒေံါလဝ်ကဵုပါၚ်ရ။ ထပက်လဝ်စၟတ်တဲ ဟွံမွဲ၊ ကၠောန်လဝ် အသေအဟာန် ဟွံမွဲ၊ သက်လဝ်ပယျဵုဒၞက် ဟွံမွဲရောၚ်။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ဒပ်ပၞာန်ရခေၚ်တံ ကေတ်အခေါၚ်ခိုဟ်တုဲ ဖျေံကၠုၚ် သၞောဝ်ဓရ်စၟတ်ဂဗုတ်ညးတံရောၚ်။
နကဵုဒပ်ပၞာန်အေအေတံ ညးတံ ခၞံပတိုန် ရုၚ်သၞောဝ်ဓရ် ပ္ဍဲကဵု (၁၁) ပွိုၚ်ဍုၚ်တံ ညးဍုၚ်ကွာန်တံဂှ် ကၠုၚ်စိုပ် ဒုၚ်စၟဳစၟတ်ဂဗုတ် နွံကီုရ။ ပရေၚ်သၞောဝ်ဓရ်ဂှ် ဍေံဆက်အာကဵု ပရေၚ်အုပ်ဓုပ်တုဲ ကာလ ညးဍုၚ်ကွာန်တံ နွံပၟိက် ပရေၚ်ပညာ ပရေၚ်ထတ်ယုက် ပရေၚ်ဖောအ်ဗြေဝ်တံ ဗိုၚ်ဖန်ဇန်ကဵုရ။ လက္ကရဴအိုတ် ရုၚ်အုပ်ဓုပ် ရုၚ်သၞောဝ်ဓရ် ကံၚ်ဇြဳပၞာန်တံဂှ် လ္ၚုလ္ၚန်အာရ။ ညးအာစိုပ် ဟွံမွဲရ။

ဗီုကရေၚ်၊ ကရေၚ်ဍာဲတံ ပတန်အဝဵု
ဗော်သွးအလုံဂကူကရေၚ် (ကေအေန်ယူ) ကဵု ဗော်တဴတက်ကရေၚ်ဍာဲ (ကေအေန်ပဳပဳ) တံဂှ် အဓိ်က ညးတံ က္လေၚ်သီကေတ်တိဍာ်ညးတံ ပ္ဍဲကဵုတွဵုရးညးတံရ။ ဗော် (၂) ဗော်ဏံဂှ် အဃောတက်လဝ်ကျာ ဒေံါပန်ပှော်တေံဂှ် ညးတံ ဟွံတက်ကျာလဝ် ပရူသက်စေဝ်တိဍာ်တုဲ ဒၞာဲဒပ်ပၞာန်ဗၟာနွံဂှ် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာ မံၚ်အာ ဒၞာဲဒပ်ပၞာန်ညးတံနွံဂှ် ညးတံ မံၚ်အာ ပသောၚ်လဝ်ညးသကအ် သာ်ဂှ်နွံရ။
ဆဂး ကြဴနူကဵု ဒေံါပန်ပှော်တုဲဂှ် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ထ္ၜးဟိုတ်နာနာသာ်တုဲ လုပ်ကၠုၚ်တိဍာ်ညးတံ နွံရ။ ဆဂး ဒပ်ကရေၚ်ကီု ကရေၚ်ဍာဲကီု ဟွံဒုၚ်တဲတုဲ ပန်ညးသကအ် မွဲဏှမွဲဏှ နွံရ။ ဥပမာ – ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံဂှ် ဍေံလုပ်အာ ပ္ဍဲကဵုၝောံဒပ်မဟာ ကေအေန်ယူ လၟိဟ် (၅) ဂှ်တုဲ ဒှ်ပေဲါဗတိုက်ကုဒပ်ပၞာန်ကရေၚ်ရ။ ကေအေန်ယူတံ ဟွံကဵုအခေါၚ်ကၠောန်တုဲ ဒှ်ပၞာန်ရ။ လက္ကရဴအိုတ် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ လုပ်ဟွံဂွံရ။ တိဍာ်ကရေၚ်ဍာဲလေဝ် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာ သ္ပလဝ်ကမ္မဏဳဗါ်ဆုတုဲ လုပ်အာဂှ် ဒပ်ပၞာန်ကရေၚ်ဍာဲတံ ဒၞာတုဲ ဒှ်ပေဲါဗတိုက်ရ။
လၟုဟ်မ္ဂး ညးသၟတ်ထ္ၜးဆန္ဒတံ ဗွဲမဂၠိုၚ် လိုက်ကၠုၚ်တိဍာ်ပၠန်ဂတး တွဵုရးဍုၚ်ကရေၚ်ကဵု တွဵုရးဍုၚ်ကရေၚ်ဍာဲတုဲ ရဲပၠန်ဂတးတံ ကလေၚ်ပ္ကတ်ပ္ကေၚ်ကုဍေံတံတုဲ ကဵုဗတိုက်ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံရ။ ကရေၚ်ကီု ကရေၚ်ဍာဲကီု က္လေၚ်ဗတိုက် ဗဒိုပ်ပၞာန်ဗၟာတံ လုပ်ဂွံလဝ် ပ္ဍဲကဵုတိဍာ်ညးတံကီုရ။ ဒပ်ပၞာန်ကရေၚ်ကဵု ကရေၚ်ဍာဲ ဗတိုက်မွဲမွဲဒေသတုဲမ္ဂး စပ်ကဵုပရေၚ်အုပ်ဓုပ် အလဵုအသဳဂှ် ညးတံ ထဍေၚ်ပတိတ်တုဲ လုပ်ဖျေံ ပရေၚ်အုပ်ဓုပ်ညးတံရ။ နနဲသာ်ဝွံ တိဍာ်ညးတံ ညးတံ က္လေၚ်ကလိဂွံတုဲ ပတန်အာ အဝဵု (၃) တန်ညးတံ အကြာပေဲါပၞာန်ရ။
တုပ်တဴညံၚ်ရဴ ဗော်ပၠန်ဂတးကရေၚ်ကဵု ကရေၚ်ဍာဲကီု ဗော်ပၠန်ဂတးကချေၚ် ဗော်ပၠန်ဂတးချေၚ်တံလေဝ် ကၠောန်အာဗီုဂှ်ကီုရ။ ရံၚ်အာမ္ဂး ဂကောံပၠန်ဂတးရပ်လွဟ် ပတန်ကေတ် အဝဵုပိတန် နကဵုဒြဟတ်လွဟ် ပ္ဍဲကဵုတိဍာ်ညးတံဂှ် ညးတံ ဟွံတိုန်စိ်ုပ် ပေဲါတက်ကျာသဳကၠဳ ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ရ။ ညးတံ ဟွံပတှေ်စ ကံၚ်ဇြဳပၞာန်တုဲ ဟွံတက်ကျာကီုရ။ သောၚ်မံၚ်ရ၊ ကမၠောန်ညးတံဟေၚ် ညးတံ ဆက်ကၠောန်အာရ။

ဖေဝ်ဒရေဝ်ဂှ် အာတ်ကေတ်ဟွံဂွံ
ပၞာန်ဗၟာဝွံ နူကဵုသက္ကရာဇ် (၁၉၆၂) တေံ ဍေံတံ သီအဝဵုတုဲဂှ် ဍေံတံဟေၚ် ဒးကေတ်အဝဵုရောၚ် စှေ်လဝ်စိုတ် သာ်ဂှ်ရ။ ဍေံဟွံမိက်ကဵုဖေဝ်ဒရေဝ်ဂှ်ရ ဍေံဗတိုက်ကေတ် တိဍာ်တွဵုရး ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံရ။ ဍေံတံ ဂၠံက်ကေတ်ထောံ သံယဇာတ ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံတုဲ ပၞာန်ဗၟာတံ ဒြဟတ်ဇၞော်တိုန်ရ။
တ္ၚဲဏံဂှ် ဒှ်အခေါၚ်ခိုဟ် သွက်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံရ။ အခိၚ်ဒပ်ပၞာန်ဗၟာကဵု ဒပ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳဗၟာတံ ဒှ်မံၚ် ပဋိပက္ခ ဇၞော်ကဵုဒြဟတ်ဂှ် တိဍာ်ဇကု ဇကုသွက်ဂွံသီကေတ်ဂွံလဝ် ပၟိက်ဇၞော်ရောၚ်။ မွဲအခိၚ်မ္ဂး ဒးစိုပ်အခိၚ် ပေဲါတက်ကျာ ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ရောၚ်။ အခိၚ်ဂှ်မ္ဂး တိဍာ်ဇကု ဇကုပိုၚ်ပြဳလဝ်မ္ဂး အရာဒက်ပတန်ဖေဝ်ဒရေဝ်ဂှ် တက်ကျာလောဲသွာရောၚ်။

အံက်သာ (တံၚ်ပရၚ်)

လောန်ကၠုၚ်ၜါသတ္တဟဏံ ပ္ဍဲကဵုဍုၚ်ပလိုတ်တံကီု သီုကဵုဍုၚ်အကြာဒေသပိုဲတံ ညးမဒှ်ယဲကိုဝ်ဝေဒ် က္လေၚ်ထပ်ဂၠိုၚ်တိုန် မွဲဝါပၠန်ရ၊ ဍာံဍာံတေံ ယဲကိုဝ်ဝေဒ်လပှ်စတုတ္ထဂှ် မၞိဟ်ဗွဲမဂၠိုၚ် ကၠောံကၠုၚ်နူယဲအိုဝ်မဳခရောန် (Omicron) ရ၊ အိုဝ်မဳခရောန် (Omicron) မံက်တိုန်မွဲချိုန်ခဏတုဲ က္လေၚ်သ္ၚိတ်ဇြေကၠံအာဂှ် လၟုဟ်က္လေၚ်ဂေတ်စိုပ်ကၠုၚ် မွဲဝါပၠန်ရ၊ အိုဝ်မဳခရောန် (Omicron) မဂေတ်စိုပ်ကၠုၚ်ပၠန်ဏံဂှ် ညံၚ်ဟွံဂွံလုပ်စိုပ်ကၠုၚ်ဇကုပိုဲဂှ် ဒ္စးဒုၚ်တုဲ မုပိုဲ သ္ဒးပလေဝ်ပလေတ်လဝ်ထေက်ရော ရန်တၟံတုဲ လ္ၚတ်ဂၠိုက်ဂၠာဲ ပရေၚ်စပ်ကဵုအိုဝ်မဳခရောန် (Omicron) တုဲ ချူလဝ်လိက်ပရေၚ်ဝွံရ။
ကာလလၟုဟ်ဏံ အပ္ဍဲဍုၚ်ပိုဲဏံလေဝ် ဆဵုမံၚ်မၞိဟ်ယဲဣရ၊ ဍုၚ်ဇိုၚ်ဝုတ်ဒိုဟ်ပိုဲဏံလေဝ် နူကဵုဂိတုမာတ်လ္ပာ်ဏံဂှ် စဆဵုကၠုၚ်ညးဒှ်ယဲတံတုဲ အခိၚ်လၟုဟ် ဗြဳဂၠိုၚ်တိုန်ကၠုၚ်ရ၊ ဍုၚ်သၚ်္ဂပေါဝ်လေဝ် လောန်ကၠုၚ်အကြာၜါသတ္တဟဂှ် မၞိဟ်ယဲစဂၠိုၚ်ကၠုၚ်ရ၊ လောန်ကၠုၚ်ခြာဟွံလအ်ဂှ်ရ ဍုၚ်သေံ က္လေၚ်ပံက်ကၟုဲအာကၠုၚ်တံတုဲ ယဲက္လေၚ်ဂၠိုၚ်တိုန်ကၠုၚ်တုဲ စပလေဝ်ပလေတ်ပတိုန် ဒၞါဲထိၚ်ဒဝ် ညးဒှ်ယဲတံပၠန်ဣရ၊ လ္ပာ်ဍုၚ်ပလိုတ်တေံလေဝ် ညးယဲဆဵုစၟတံဂၠိုၚ်ကၠုၚ် ပြဟ်ဟ်ပြေဟ်ဟ်ရ၊ လောန်ကၠုၚ် အပ္ဍဲပွိုၜါသတ္တဟဓဝ်ဂှ် အလုံလိုက်မွဲ ညးယဲဆဵုစၟယဲအိုဝ်မဳခရောန် (Omicron) ထပ်ဂၠိုၚ်ကၠုၚ် (၃၀%) ပိစှော်က္ဍိုပ်ကၠံရောၚ် နူကဵုဌာနပရေၚ်ထတ်ယုက်ဂၠးကဝ် (WHO) လလောၚ်တြးပတိတ်လဝ်ရ။
အိုဝ်မဳခရောန် (Omicron) မံက်တိတ်ကၠုၚ်တၟိဟာ?
အလန်ဏံဂှ် ဍုၚ်ဗွဲမဂၠိုၚ်တံဂှ် အိုဝ်မဳခရောန် (Omicron) BA.4 ကေုာံ BA.5 တံသၟးရ၊ စၟဏံဂှ် ဒှ်ဂကူစၟပါ်တိတ် အိုဝ်မဳခရောန် (Omicron) တြေံ မကၠောံဒၟံၚ်မၞိဟ်တံ ပ္ဍဲကဵုယဲကိုဝ်ဝေဒ် လပှ်စတုတ္ထတေံရ၊ ထပ်တုဲဆဵုဒၟံၚ် BA. 2. 75 ဂှ်လေဝ် အခိၚ်လၟုဟ် အဃောထပ်လ္ၚတ်ဒၟံၚ်ဖိုဟ်ရောၚ်။
အိုဝ်မဳခရောန် (Omicron) ဏံ ထပ်တုဲကြမ်ကြတိုန်မာန်ဟာ?
အိုဝ်မဳခရောန် (Omicron) ဂှ် ယဝ်ခါရ ပတုပ်ကဵုစၟကိုဝ်ဝေဒ်တၞဟ်မ္ဂး လက်သဏ်ဍေံ သ္ဂောံတၟေၚ်တၟဟ် တၞဟ်ခြာကွေံကွေံဂှ် ဟၟဲရ၊ ဇြဟတ်ကၠောံထၞာန်ကဵု ဇြဟတ်သ္ကာတ်မြဟ်ယဲဂှ်ရ တၞဟ်ခြာဒၟံၚ်ညိညိရ၊ အတိုၚ် CDC အမေရိကာန်ဟီုမ္ဂး အိုဝ်မဳခရောန် (Omicron) BA.4 ကေုာံ BA.5 မကတဵုဒှ်အလန်ဏံဂှ် ဇြဟတ်ကၠောံထၞာန် မြက်ဇက်နူကဵု စၟယဲအိုဝ်မဳခရောန် (Omicron) တြေံတေံရောၚ် စၟတ်လဝ်သာ်ဂှ်ရ၊ ဇြဟတ်သ္ကာတ်မြဟ်ယဲတံဂှ် တော်တၟော်ရံၚ်ကဵု မၞိဟ်ယဲသ္ဒးတိုန်ရုၚ်ဂဥုဲကီု၊ ဇြဟတ်ညးယဲစုတိကီုမ္ဂး အောန်နူကဵု ယဲကိုဝ်ဝေဒ်တြေံတြေံတေံရောၚ်ဂှ် စၟတ်လဝ်သာ်ဂှ်ရ၊ ဆ္ဂးဂှ် မ္ဒးရံၚ်မ္ဒးချပ်မွဲသာ်ဂှ် မၞိဟ်ဒှ်ယဲတံဂှ် ကေၚ်ထ္ပက်လဝ်ဂဥုဲစဵုဒၞါဟာ? အဃောကၠာဂှ် ကေၚ်ဒှ်လဝ်ယဲကိုဝ်ဝေဒ်ကီုဟာ? အဝဲအာယုက် ကေုာံ ယဲခန္ဓပ္ဍဲမၞိဟ်ယဲဂှ် နွံဗီုလဵုရောဂှ် ပၟိက်ဇၞော်တဴမံၚ်ကီုရ။
သာ်လဵုသ္ဂောံတဝ်စၞေဟ်အာကဵု အိုဝ်မဳခရောန် (Omicron) မက္လေၚ်ကၠုၚ်မွဲဝါဏံပၠန်ရော?
မ္ဒးက္လေၚ်က္လၚ် ကဝးဒွက်တြေံတေံပၠန်ရောၚ်၊ (ဝါ) အတိုၚ်မကေၚ်လုပ်ကၠုၚ်လဝ်ပေါဲဗတိုက် ကုယဲကိုဝ်ဝေဒ်တြေံတေံဂှ် မ္ဒးတဝ်စၞေဟ်အာကဵု အိုဝ်မဳခရောန် (Omicron) ဏံပၠန်ရောၚ်။
မ္ဒးထပ်ထပက်ကဵု ဂဥုဲစဵုဒၞါရောၚ်
မၞိဟ်ဟွံဂွံထပက်လဝ် ဂဥုဲစဵုဒၞါမွဲလှေ်ဏီမ္ဂး မ္ဒးထပက်ကဵု ဂဥုဲစဵုဒၞါရောၚ်၊ (ထ္ပက်ဂှ် ဒးထ္ပက်ရောၚ်)၊ မၞိဟ်ထပက်လဝ်ဂဥုဲတုဲတံဂှ် လောန်ၜက်အာ (၆) ဂိတုတုဲမ္ဂး မ္ဒးက္လေၚ်ထပ်ထ္ပက်ကဵု ဂဥုဲစဵုဒၞါပၠန်ရောၚ်၊ ဗွဲတၟေၚ် မ္ဒးကဵုဖျုန်ကုညးအာယုက်ဇၞော်တံ၊ ညးမၞုံကဵုယဲခန္ဓတံ၊ ညးဒှ်ဒၟံၚ်ယဲဇမၠိၚ်တုဲ ဇြဟတ်ဆုတ်စှေ်မံၚ်တံဂှ် မ္ဒးထပက်ကဵု ဂဥုဲစဵုဒၞါကၠာရောၚ်၊ ဂဥုဲစဵုဒၞါ မ္ဒးက္လေၚ်ထပ်ထ္ပက်တံဂှ် ပၟိက်ဇၞော်တဴဒၟံၚ်ရောၚ်၊ ညးကေၚ်ထပက်လဝ်ဂဥုဲစဵုဒၞါတုဲတံဂှ် သီုကဵုဟွံချပ်လဝ်မွဲသာ် ယဲကၠောံကၠုၚ်မ္ဂး ယဲညံၚ်ဟွံဂွံသ္ကာတ်မြဟ်ဂှ် ဍေံမလုပ်စဵုဒၞါကဵု ခန္ဓဇကုရောၚ်ဂှ် နူကဵု Vanderbilt University Medical Center တၠပညာယဲကၠောံထၞာန် Dr. William Schaffner ဟီုဂးလဝ်ရ။
မၞိဟ်ထ္ပက်လဝ်ဂဥုဲၜါတၞိၚ်တုဲ ယဝ်ဟွံဂွံက္လေၚ်ထပ်ထ္ပက်လဝ်ဏီတံဂှ် ယဝ်ယဲကၠောံထၞာန်မ္ဂး ဇြဟတ်ယဲသ္ကာတ်မြဟ်နူကဵု ညးမက္လေၚ်ထပ်ထ္ပက်လဝ် ဂဥုဲစဵုဒၞါတံဂှ်ဏီတုဲ ဒးဒုၚ်ဘဲဒဏ်ယဲသ္ကာတ်မြဟ်ရောၚ်ဂှ် နူကဵု New York-Presbyterian/Columbia University Medical Center ဒါရာ်တာ Dr. Craig Spencer ဟီုကဵုလဝ်သတိရ။
စဵုဒၞါ နကဵုအလဵုဇကုဇကုညိ
ဟွံဒးမၚ်ညးသအာၚ်မွဲသာ် နကဵုဇကုဇကု စဵုဒၞါကေတ်ဂွံဂှ် ပွမဝေၚ်ပါဲ ဒၞါဲမၞိဟ်ကောံ ဒၞါဲမၞိဟ်ဂၠိုၚ်ၚ်၊ ပွမက္လေၚ်ကြာတ်တဲ၊ ပွမကၟာတ်ယာတ်ဂြောပ်မုဟ်ပါၚ်၊ အခိၚ်လၟုဟ် မၞိဟ်ဗွဲမဂၠိုၚ် သီုကဵုဟွံကၟာတ်မုဟ် ကၟာတ်ပါၚ်မွဲသာ် အာကၠုၚ်ဒၟံၚ် ဂွံဆဵုကေတ်တုဲ နကဵုဇကုအာ၊ တိတ်မ္ၚးမ္ဂး ကေတ်ယာတ်ကၟာတ်မုဟ်/ပါၚ်တုဲ ကၟာတ်ကဵုချိုတ်ပၠိုတ်တုဲ အာကၠုၚ်ညိ၊ ဗီုကဵုတြေံတေံပၠန် က္လေၚ်ဒ္ဂေတ်ဗက် သၞောဝ်စဵုဒၞါယဲတုဲ မံၚ်အာညိဂှ် ဆဝ်ဗ္ၚုဟ်ဏာရ။
ပ္ဍဲဇကုဇကု ဒှ်သၠေဟ်ပၟာမ္ဂး စၟဳစၟတ်ယဲညိ
ပ္ဍဲဇကုဇကု ညံၚ်ကဵုဒှ်မံၚ်လက်သဏ်ယဲကိုဝ်ဝေဒ်ဟာရောတီ ယဝ်ဒှ်မံၚ်ပ္ဍဲစိုတ်မ္ဂး စၟဳစၟတ်ယဲကိုဝ်ဝေဒ်ညိ၊ ကာလဏံ ၜိုန်ရဒှ်အခိၚ်ယဲမနက် (တုက်ကွေ) ကီုလေဝ် ဒှ်သၠေဟ်ပၟာမ္ဂး စၟဳစၟတ်လဝဲါဂှ်ညိ၊ စမ်တုဲဆဵုစၟ (ပအ်သတေတ်) မ္ဂး မံၚ်ပါ်ခြာကဵု မၞိဟ်မံၚ်မွဲသ္ၚိကၟိန်တံဂှ်ညိ၊ ဇူထောံနူကေမၠာန်ညိ၊ နကဵုနဲကဲဏံဟေၚ် ပရေၚ်ကၠောံထၞာန်ယဲ ယအ်စှ်အောမာန်ရောၚ်။
လောန်ကၠုၚ်တေံ ဒှ်ယဲအိုဝ်မဳခရောန် (Omicron) တုဲရ၊ ထပ်ဒှ်မာန်မံၚ်ဏီဟာ?
အိုဝ်မဳခရောန် (Omicron) B.5 ဂှ် ကၠောံထၞာန်လောဲသွာတုဲ လောန်ကၠုၚ်တေံ ၜိုန်ကေၚ်ဒှ်လဝ်ယဲတုဲကီုလေဝ် က္လေၚ်ဒှ်ယဲအိုဝ်မဳခရောန် (Omicron) မာန်ရ၊ ဗွဲတၟေၚ်ဟီုမ္ဂး ကေၚ်ဒှ်လဝ် ၜက်အာလဝ် (၉၀) တ္ၚဲတုဲ ဇြဟတ်ဒုၚ်ဒဝ်တံ အောန်ယအ်ကၠုၚ်တုဲ သာတုဲကၠောံထၞာန်လောဲရ၊ လောန်ကၠုၚ်တေံ ကေၚ်ဒှ်ကၠုၚ်လဝ်တုဲ အခိၚ်လၟုဟ် ညံၚ်ရဴဟွံဂွံက္လေၚ်ဒှ်ဂှ် စဵုဒၞါကဵုမာန်ဟွံသေၚ်ရောၚ် နူကဵု New York, Mount Sinai Health System ဒါရာ်တာ Dr. Bernard Camins ဟီုရ၊ နွံမွဲသာ်ဂှ် ယဝ်ခါရ ထပ်ကၠောံထၞာန်မ္ဂး ဇြဟတ်ယဲဟွံသ္ကာတ်မြဟ် ဗီုဒှ်ကၠုၚ်တုဲတုဲတေံရောၚ် စၟတ်လဝ်သာ်ဂှ်ရ။
သွက်အိုဝ်မဳခရောန် (Omicron) မက္လေၚ်စိုပ်ကၠုၚ်ပၠန်ဂှ် မုပိုဲသ္ဒးပလေဝ်ပလေတ်ဖျေံလဝ်ရော?
အဓိကဂှ် က္လေၚ်ထပ်ထ္ပက်ကဵု ဂဥုဲစဵုဒၞါညိ၊ ကြာတ်ကဵုတဲ မွဲဏှေံမွဲဏှေံညိ၊ ဂြောပ်ယာတ် ကၟာတ်မုဟ်/ပါၚ်ညိ၊ ဒှ်သၠေ ဟ်ပၟာမ္ဂး စၟဳစၟတ်ညိ၊ ဆဵုယဲမ္ဂး ပါ်မံၚ်တၞဟ်ခြာညိ၊ အဲကေၚ်ဒှ်လဝ်တုဲရ ဂးတုဲ လ္ပသာသ္ပအ်ညိဂှ် ထပ်တုဲဆဝ်ဗ္ၚုဟ် ဖတိုက်ဖအောဝ်ဏာ ဂကူမန်ပိုဲတံရအဴ… ။

ဝဏ္ဏမာန်၊ ၁၃၈၄၊ ဒ္ဂိုန်

ပ္ဍဲကဵုသၞာံ (၂၀၂၂) ဏံ ညံၚ်ဂွံဂွံပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ဂှ် ကံၚ်ဇြဳပၞာန်တအ် ဖျေံလဝ်ပရေၚ်ကမၠောန်ဂှ်တုဲ စနူဂိတုအေဗရဴ သွက်ဂွံသဳကၠဳ ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ဂှ် ကော်ဘိက်ကၠုၚ် ဂကောံပၠန်ဂတးကောန်ဍုၚ်အရၚ်တအ်နွံရ။ ပ္ဍဲကဵုပေဲါဆဵုဂဗဏံဂှ် နွံပၟိက်မိက်ဂွံဆဵုဂဗ ကုက္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဂကောံရပ်လွဟ်တအ်ရောၚ် ဇကုသ္ကိုပ်ပၞာန်ဇၞော် မေန်အံၚ်လှာၚ် လၟိၚ်လၟိဟ်ကၠုၚ်တုဲ ဂကောံထ္ပက်လဝ်စၟတ်တဲ လိက်ကသုက်အေန်ဇြဳအေကီု၊ ဂကောံဟွံဂွံထပက်လဝ် လိက်ကသုက်အေန်ဇြဳအေကီု ဖအိုတ် (၁၀) ဂကောံ သွက်ဂွံဆဵုဂဗသဳကၠဳနွံ ကဵုလဝ်စရၚ်တုဲ နကဵုလၟေၚ်လၟေၚ် ဒှ်ဆဵုဂဗသဳကၠဳကၠုၚ် မွဲဂကောံတုဲမွဲဂကောံရ။
လ္တူကံၚ်ဇြဳပၞာန် ကော်ဘိက်လၟိၚ်လၟဟ်ကၠုၚ်ဂှ် ကိုပ်ကၠာအိုတ် ဂိတုဂျောန် (၂၀) ဂှ် ဥက္ကဌ ကံၚ်ဇြဳကလေၚ်ဒက်ပ္တန်ဍုၚ်သေံ-ဒပ်ပၞာန်သေံ (RCSS/SSA) သ္ကိုပ်ပၞာန်ဇၞော်ယတ်သေတ် က္ဍိုက်က္ဍိုပ် တိုန်ဆဵုဂဗ ပ္ဍဲနေပျဳဒဝ် ကၠာအိုတ်ရ။
အတိုၚ်သ္ကိုပ်ပၞာန်ဇၞော်မေန်အံၚ်လှာၚ်ဟီုမ္ဂး တၚ်သဳကၠဳပ္တိုန်ထ္ၜးတအ်ဂှ် တၚ်တာဒၞာလဝ်ဟွံမွဲ ပၟိက်စိုတ် ပ္တိုန်ထ္ၜးသဳကၠဳမာန် ပံက်လဝ်တြၚ်ရ။
ဂကောံသေံတုဲဂှ် ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ၊ “ဝ” (UWSA)၊ ဂကောံမာၚ်ဠာ (NDAA)၊ ကရေၚ် (DKBA)၊ ရခေၚ် (ALP)၊ ကရေၚ် (KNU/KNLA-PC)၊ ပအိုဝ် (PNLO) တအ် တိုန်စိုပ်ဆဵုဂဗသဳကၠဳအိုတ်ရ။ လ္တူတၚ်နၚ်ဆဵုဂဗတအ်ဂှ် ပ္ဍဲပရိုၚ်ဂှ် ဗွဲယျေဘုယျဟေၚ် ဂွံဆဵုကေတ်တုဲ တၚ်နၚ်သဳကၠဳပတိုန်ထ္ၜး ကၠးကၠးမးမးဂှ် လ္ပာ်ဂကောံပၠန်ဂတးရပ်လွဟ်တအ်ကီု၊ လ္ပာ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန်တအ်ကီု ဗၟံက်ထ္ၜးလဝ်ဟွံမွဲရ။
ဗီုဆဵုဂဗလဝ်ကဵု ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိမ္ဂး ဂွံတၚ်တုပ်စိုတ် (၇) တၚ်၊ ပ္ဍဲကဵု (၇) တၚ်ဂှ် စပ်ကဵုဒက်ပ္တန် ကၟိန်ဍုၚ်ဖေဝ်ဒရာ၊ စပ်ကဵုသၞောတ်ဒက်ပ္တန်ဗော်ဇဳ၊ စပ်ကဵုပေဲါရုဲမာဲ၊ စပ်ကဵုပရေၚ်ဂကူမန် ဗွဲယျေဘုယျ ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ ဗၟံက်ထ္ၜးလဝ် ပ္ဍဲပ ရိုၚ်ရ။
ကြဴဂှ် နူကံၚ်ဇြဳပၞာန်တအ် ထပ်ပ္တိတ်လိက်ကော်ဘိက် ဂကောံပၠန်ဂတးရပ်လွဟ် မသှေ်ဒၟံၚ်တအ်ပၠန်ဂှ် စဵုတ္ၚဲဏံ ဂကောံလဵုလေဝ် တိုန်စိုပ်ဆဵုဂဗရောၚ်ဂှ် ကလေၚ်လဝ်ပရိုၚ်ဟွံဆဵုရ။ ထပ်ဆဵုအာ အတိုၚ်ဂကောံတြေံ (၁၀) ဂကောံဂှ်ပၠန်ဟာ၊ ဗီုပြၚ်လဵု ဆက်လးအာ အစဳဇန် သဳကၠဳတက်ကျာဂှ် ဗၟံက်လဝ်ပရိုၚ်ဟွံဆဵုဏီရ။
ပေဲါသဳကၠဳတက်ကျာ ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ် သုတ်ပထမဂှ် သဳကၠဳတုဲအာတုဲ အစဳဇန်သဳကၠဳလ္တုန်ဒုတိယဂှ် သာ်လဵုစပေဲါသဳကၠဳဂှ် အလဵုအသဳကံၚ်ဇြဳပၞာန် ဟွံလလောၚ်ဏီရ။
ပ္ဍဲကဵုအလဵုအသဳကံၚ်ဇြဳပၞာန် ကော်ဘိက်လဝ် သွက်ဂွံတက်ကျာပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ဂှ် ကရေၚ် ကေအေန်ယူ၊ ကရေၚ်ဍာဲ ကေအေန်ပဳပဳ၊ ချေၚ် သဳအေန်အေဖ်တအ် ဟွံတိုန်စိုပ်ဆဵုဂဗရောၚ် ဟီုဗၟံက်ပ္တိတ်လဝ်ရ။
သာ်ဂှ်ကီု ကချေၚ် ကေအိုၚ်အိုဝ်၊ ကရေၚ်ဍာဲ ကေအေန်ပဳပဳ၊ ဒပ်ကဝ်က အေမ်အေန်ဒဳအေအေ၊ ပလံၚ် တဳအေန်အေဝ်အေ၊ ရခေၚ် အေအေ တိုန် / ဟွံတိုန် ဟွံဟီုဗၟံက်ပ္တိတ်တုဲ အခါရတိုန်ရောၚ်ဂှ်လေဝ် မုလေဝ်ဟွံဟီုဗၟံက် ပ္တိတ်ရ။
ကံၚ်ဇြဳပၞာန်တိုန်အုပ်ဓုပ်ဍုၚ်တုဲ ပ္ဍဲအကြာဂကောံရပ်လွဟ်ပၠန်ဂတး ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တအ်ဂှ် ဇြဟတ်လ္ၚဵုဂှ် နူစကံၚ်ဇြဳပၞာန်တိုန်တုဲ အေန်ဇြဳအေ လီုအာဒၟံၚ်တုဲတုဲရရောၚ်ဟီုကၠုၚ်နွံ၊ ဇြဟတ်မွဲလ္ပာ်ပၠန်ဂှ် ဆက်ပၠောပ်လမျီုကဵု အေန်ဇြဳအေတုဲ ဆက်အာဒၟံၚ် အတိုၚ်ဂၠံၚ်တရဴ ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်လေဝ်နွံရ။
ဇြဟတ်ဂကောံ အာလ္ပာ်ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်အေန်ဇြဳအေဂှ် ကောံဓရီုအဆက်ဆက် ပ္တိတ်ကၠုၚ်လိက်ဂှ် ညးတအ်အာ ဂၠံၚ်ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်တုဲ သဳကၠဳပညဳပညပ်အာ နနဲပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဟေၚ် ညးတအ်လလောၚ်တြးလဝ်တုဲ ပ္ဍဲကဵု သဳကၠဳပညဳပညပ် ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂှ် ဂကောံဆက်စပ်သီုဖအိုတ် ညံၚ်ဂွံပါလုပ်မာန် ဖ္တိုက်ဖၟောဝ်လဝ်ရ။
ဆဂး လ္တူဇြဟတ်အေန်ဇြဳအေတအ် ဆဝ်ဗ္ၚုဟ်ဖ္တိုက်ဖၟောဝ်လဝ်ဂှ် အခါတ်အကာဲကေတ် လ္တူပေဲါဆဵုဂဗသဳကၠဳတက် ကျာ ကံၚ်ဇြဳပၞာန်တအ်ကဵု ဂကောံပၠန်ဂတးရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ် ဆဵုဂဗလဝ် (၁၀) ဂကောံတုဲကၠုၚ်ဏံဂှ် ဗွဲမဂၠိုၚ် ဟွံဂွံဇြဟတ်တုဲ ဂကောံတၟိ ဂွံပါလုပ်ကၠုၚ် ပ္ဍဲစၚ်ပေဲါသဳကၠဳ ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ် ကံၚ်ဇြဳပၞာန် ကော်ဘိက်လဝ်ဂှ်လေဝ် ဝါတ်ခဲါဒၟံၚ်ဏီရ။
ရံၚ်ကေတ် ဇြဟတ်ဂကောံပၠန်ဂတးရပ်လွဟ် ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တအ်မ္ဂး လ္ပာ်သကုတ်ဒိုဟ်သၠုၚ်ကျာ ဆက်စပ်ရးဒေသရးမန်ဏံ အဓိက ဂကောံကရေၚ် ကေအေန်ယူတအ်ဂှ် အာဂၠံၚ်လ္ပာ်ဗတိုက်သရိုဟ်ညးသ္ကအ်တုဲ မန် (ဗော်ဍုၚ်မန် တၟိ) ဂှ် အာလ္ပာ်ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ရ။
သကုတ်ဒိုဟ်သၟဝ်ကျာတအ်ဂှ် အဓိက ဂကောံကချေၚ် ကေအိုၚ်အိုဝ်၊ ဂကောံရခေၚ် အေအေဂှ် နကဵုကွတ်ကီု၊ နကဵုကပေါတ်အထံက်အရီုကီုဂှ် ရီုဗၚ်ထံက်ပၚ်ဒၟံၚ် ကုဇြဟတ်ပၠန်ဂတးဒစဵုဒစးဒၟံၚ် ကုကံၚ်ဇြဳပၞာန်နွံတုဲ လဆောဝ်လဆောဝ်မ္ဂး ဒှ်ပေဲါဗ္တိုက်လေဝ်နွံရ။
ဗွဲတၟေၚ် ဒပ်ရခေၚ် (အေအေ) တအ် ဂျူလာၚ် (၁၈) ဂှ် ပန်ဗ္တိုက်ဗၠာဲသၟိၚ် (ကံၚ်ဇြဳပၞာန်) ပ္ဍဲပွိုၚ်ဍုၚ်မာၚ်တဝ် အကြာကွာန် (ဆောၚ်ပညာ) ကဵု (ကွာန်နန်႕စံကာပၚ်းရၚ်း) (မောၚ်တောမြို႕နယ်) ဂှ်တုဲ ဒပ်ဗၠာဲသၟိၚ်တအ် ပြဟ်လလုဲ ဒးအာဝပ်ဗွဲမဂၠိုၚ်တုဲ သီုဒးဒုၚ်ရပ်ကဵု အေအေတအ် (၁၄) တၠနွံရောၚ် ပရိုၚ်ဂမၠိုၚ်တအ် ချူလဝ်ရ။
ပေဲါဗတိုက်လ္ပာ်ဒေသရခေၚ်ဂှ် နူကၠာကံၚ်ဇြဳပၞာန် ဟွံတိုန်အုပ်ဓုပ်ဍုၚ် (၂၀၂၁ ဖေဖဝ်ဝါရဳ ၁) ဂှ် ကေတ်လဝ်ဓဝ်ၜိုဟ်လလမ် ဗဒေံါလဝ်ပၞာန်တုဲ (၂၀၂၂) တုဲဂှ် အကြာမွဲလ္ပာ်ကဵုမွဲလ္ပာ် တေၚ်ကြံၚ်မ္ၚိုဟ်ကၠုၚ်ညးသ္ကအ် နွံကၠုၚ်ရ။
အကြာဒပ်ရခေၚ် (အေအေ) ကဵု ကံၚ်ဇြဳပၞာန်တအ် တေၚ်ကြံၚ်ဒၟံၚ်သာ်ဏံဂှ် တုဲကၠုၚ်ပေဲါဗတိုက် ဒေသဗဒဲါဗြဝတဳ (ဥကရစ်ထ) ဂှ် ဒပ်ပၞာန်ကံၚ်ဇြဳပၞာန်တအ် ဝေၚ်ပၞာန်ကဵု က္ၜၚ်ကျာပၞာန်ထောံဗမ် ဒးအာဗဒိုပ် ဒပ်ပၞာန်ရခေၚ် (အေအေ) မဖျေံလဝ်သ္ဇိုၚ်ဂှ်တုဲ ကောန်သ္ဂံၚ်ဒပ်ပၞာန်ရခေၚ်တအ် ဒးပြဟ်လလုဲအာ (၆) တၠရ။
သွက်ဂွံကလေၚ်ပလန် ကောန်သ္ဂံၚ်ညးတအ် ဒးပြဟ်လလုဲအာ ပ္ဍဲဒေသကရေၚ်ဂှ်တုဲ ပ္ဍဲဂိတုဂျူလာၚ် (၁၈) ဂှ် ပေဲါဗတိုက်ကလေၚ်ပလန်ညးသ္ကအ် က္တဵုဒှ်ကၠုၚ်ရ။
အဃောကံၚ်ဇြဳပၞာန် ကော်ဘိက်ဒၟံၚ် ကုဂကောံပၠန်ဂတးရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တအ်ဂှ် ပေဲါဗ္တိုက်ဒေသကရေၚ်ဂှ်ကဵု ပေဲါဗတိုက်ဒေသရခေၚ်တအ်ဂှ် ဒှ်သွက်ဂွံအခါတ်အကာဲစမ်ၜတ် ဟွံသေၚ်မ္ဂး သွက်ဒးမၚ်ရံၚ်လ္တူဏံတုဲ သာ်လဵု ကံၚ်ဇြဳပၞာန် ကလေၚ်ပလန်ပၠန်ရော? လ္တူပေဲါသဳကၠဳပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ဏံ ပတဝ်အာဂၠံၚ်လဵုရောဂှ် ဒးဆက်ကျောဝ်ဗဵုအာပၠန်ရောၚ်။

မာံရဲထဝ်

တၞံအနှာတ်၊ သတ်အနှာတ်မ္ဂးဂှ် ……..
ဘာသာမန်=တၞံအနှာတ်၊ သတ်အနှာတ်၊ ဘာသာဗၟာ=နာနတ်ပၚ်၊ နာနတ်သီး၊ ဘာသာသေံ(ထိုၚ်) =သပလောတ်၊ ဘာသာအၚ်္ဂလိက်=Pineapple၊ ယၟုရုက္ခဗေဒ=Ananas sativus Linn ဒှ်တုဲ ဒေသမူလဂှ် ဍုၚ်ဗရာဇြဳ (Brazil) တ္ကအ်အမေရိကသၠုၚ်ကျာဒှ်ရောၚ်ဂှ် တၠပညာတံ ဓမံက်လဝ်ရ။ နူတံမူလ ဗီုပြၚ်သတ်အနှာတ်ဂှ် တုပ်သၟဟ်ဒၟံၚ်ကဵုသတ်ပြဳ (ထၚ်းရူးသီး) တုဲ နကဵုဘာသာသပိၚ် (စပိန်)“Pina’’ ပဳညာ ကော်ကၠုၚ်လဝ်လောဲလောဲအိုတ်ရ။ နူဘာသာသပိၚ်ဂှ်မြိပတ်အာတုဲ အၚ်္ဂလိက်တံ ကော်ကၠုၚ် Pineapple ရောၚ်ဂှ် ဟီုလဝ်နွံရ။ တၞံအနှာတ်နူတံဝါဒိ တ္ကအ်အမေရိကသၠုၚ်ကျာဂှ် ပြးတိတ်ကၠုၚ်အလုံဂၠးတိဒှ်ကီုလေဝ် ပြးတိတ်ကၠုၚ်ဒေသဂၠိုၚ်အိုတ်ဂှ် ဒှ်ဒေသတ္ကအ်အေယှတုဲ ဗွဲတၟေၚ်တ္ကအ်အေယှဒိုဟ်အဂၞဲဂှ် ဒှ်ဒေသတိဍာ်တၞံအနှာတ် ဒးဂၞပ်ဂၠိုၚ်အိုတ်ရ။ ပ္ဍဲကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာဏံဝွံ ဥတုရာသဳဒေသတိဍာ် ဟိုတ်နူထေက်ကြိုက်ဒၟံၚ်ကဵုတၞံအနှာတ်တုဲ ဇၟာပ်ဒေသပ္ဍဲကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာဏံ ညးကောန်ဍုၚ်ကွာန်တံ တဵုလဝ်တၞံအနှာတ်နွံဂၠိုၚ်ရောၚ်ဂှ် သ္ဂောံဆဵုကေတ်မာန်ရ။
စပ်ကဵုတၞံအနှာတ်၊ သတ်အနှာတ်တုဲ နကဵုဘာသာဗၟာတံ ကော်ဒၟံၚ်ယၟု (နာနတ်) ဂှ် စကာလဝ်ရမျာၚ် နူဒေသမူလ တ္ကအ်အမေရိကတေံ၊ ညးဒေသ (Tupi Indian) တံ ကော်ဒၟံၚ် Nana တုဲ ဗၟာတံလေဝ် ကော်ဒၟံၚ် (နာနတ်) ဒှ်မာန်ရောၚ်။ နူဝေါဟာ Nana ဂှ် အခိၚ်ကာလဒေသ သ္ၚောဲခြာအာတုဲ ညးဒေသတံ ကော်ကၠုၚ် Ana nas (အနှာတ်) ရ။ ဝေါဟာတံမူလ Ana nas (အနှာတ်) ဏံဝွံ တုပ်ဒၟံၚ်ကဵုရမျာၚ်ဂကူမန်တံ ကော်ဒၟံၚ် တၞံအနှာတ်၊ သတ်အနှာတ်ကီုဂှ် ဗွဲတၟေၚ်သ္ဂောံဆဵုကေတ်မာန်ရ။
ဂကူတၞံအနှာတ်၊ ဂကူသတ်အနှတ် ………..
ဂကောံဂကူသတ်အနှာတ်ဂှ် နွံ (၃) ရဂှ် တၠပညာတံ ဓမံက်လဝ်နွံရ။ ဍေံဂမၠိုၚ်ဂှ် Cayenne, Queen, ကေုာံ Spanish ဒှ်ရောၚ်။ စပ်ကဵုဂကောံဂကူပိဂကူဂှ် သ္ဂောံဒှ်ဗဟုသုတတုဲ ဆက်တုဲသောၚ်က္လးကဵု ဗွဲခမၞောန်ရ။
ဂကောံဂကူသတ်အနှာတ် Cayenne ဝွံ ဒှ်ဂကူသတ်အနှာတ်အဓိကတုဲ သွက်ဂွံစကာအာ သတ်အ နှာတ်နာနာသာ်မာန်ဂှ် ဒှ်ပၟိက်ဇၞော်ရ။ သၠုၚ်တၞံအနှာတ်ဂှ် နွံတဴနူ (၃၆”ၝောံတဲ) စဵုကဵု (၄၀”ၝောံတဲ) သၠုၚ်နွံ မာန်ရ။ တၞးအနှာတ်ဂှ် နူတၞံဂှ် ဂၠိၚ်တိတ်အာလ္ပါ်မ္ၚး (၄၈”ၝောံတဲ) စဵုကဵု (၆၀”ၝောံတဲ) နွံမာန်ရ။ ပ္ဍဲဂကောံဂကူသတ်ဂှ် ဂကူ Kew ဂမၠိုၚ် ပါလုပ်ရ။ ဂကူသတ် Kew ဂှ် အဝယ်သတ်ဇၞော်တုဲ လျိုၚ်သတ်ဍေံ (၂.၃-၃.၆) ကဳလဝ်ဂရာမ် (၁.၅ပသာ-စဵုကဵုၜါပသာ) နွံဒှ်ရ။ ဂကူသတ်အနှာတ်ဏံဂှ် စပ်ကဵုကၠောန်စၞစပြိုံက်စုတ်ပ္ဍဲစေဝ် (စည်သွတ်ဗူး) ဂှ် စကာထေက်ရ။ အရံၚ်သာ်ဖျုန်အနှာတ်ဂှ် ဒှ်ဒၟံၚ်အရံၚ်သာ်မိတ်တုဲ ဍာ်ပရောပ်ဒၟံၚ် (အရည်ရႊမ်း) ရ။ တၞးအနှာတ်ဂှ် ဇလ(ဆူး)နွံဒၟံၚ် လ္ပာ်တၞုၚ်တၞး ဗၞတ်ညိညရ။
ဂကူသတ်အနှာတ် Queen ဝွံ ဒှ်ဂကူတြေံမွဲဂကူတုဲ ဍုၚ်အဝ်သတေလယျ ကေုာံ ဍုၚ်အာဖရိကသၠုၚ်ကျာ တေံ ညးတဵုဂၠိုၚ်ရ။ ဂကူ Queen ဝွံ အဝယ်တၞံ၊ အဝယ်တၞး ကေုာံ အဝယ်သတ်ဍေံဂမၠိုၚ်ကီု မ္ဒးဍောတ်နူအဝယ်ဂကူသတ်အနှာတ် Cayenne ဏီရောၚ်။ တၞးဍေံဂှ်ဂၠိၚ်တုဲ အဝယ်တၞးဍောတ်တုဲ ဇလ(ဆူး)ဂမၠိုၚ် ရၚ်ဒၟံၚ်ကၠေတ်ကၠေတ် မွဲဇမၠိၚ်ဓရီုသၟောန်တၞးဂှ် (ဆူးများ အရွက်၏နှုတ်ခမ်းတလျှောက်ခပ်စိပ်စိပ်ပေါက်နေ) ရ။
ဂကူသတ်အနှာတ် Spanish ဝွံ တ္ကအ်အိန္ဒိယျပဠိုတ် (အနောက်အိန္ဒိယကွျန်းစု) ၊ ဍုၚ်ကျူပါ၊ မက္ကဇြဳကဝ် တေံဂှ် ညးတဵုဂၠိုၚ်ရ။ ဂကူသတ်အနှာတ် Singapore Spanish မဒှ်ဂကူသတ်အနှာတ် သွက်ဂွံကၠောန် စၞစပြိုက်စုတ်ပ္ဍဲစေဝ်ဂှ် ပ္ဍဲဍုၚ်မလေဝ်ယှာ၊ ဍုၚ်သေံ တၠကၠအ်တံ ညးတဵုဂကူတၞံအနှာတ်ဏံ လၟိဟ်ဂၠိုၚ်ရ။ ဣဝွံ စပ်ကဵုဂကူသတ်အနှာတ်တုဲ ဓမံက်လဝ်ကဵု ဗွဲခမၞောန်ရောၚ်။ တၞံအနှာတ်ဂှ် သၞောတ်လဵုဂွံတဵုထေက်ရောဂှ် ဆက်ပ္တိုန်ထ္ၜးကဵု ဗွဲခမၞောန်ရ။
မတၞံအနှာတ်ဂမၠိုၚ်
သွက်ဂွံတဵုတၞံအနှာတ်မာန် ဂွံသ္ပမ (ဂကူမတၞံအနှာတ်) မာန်ဂှ် ဒးစကာအာ ပလုတ်တၞံ (သားတက်) ဂမၠိုၚ်ရ။ ပလုတ်တၞံဂှ် ကေတ်နူတၞံဂကူအနှာတ်နာနာသာ်မာန်တုဲ တဵုအာနကဵုမတၞံ (ပျိုးပၚ်) ပ္ဍဲတိကၠအ်တေံမာန်ရ။
(၁) Subsoiler ပလုတ်တၞံ (သားတက်) တိတ်ကၠုၚ်နူတၞံနွံသၟဝ်တိ၊ (၂) Shoots ပလုတ်တၞံ တိတ်နူအကြာတၞး ပ္ဍဲတၞံအနှာတ်၊ (၃) Slips ပလုတ်တၞံကၠုက်တိတ်ကၠုၚ် နူတဝ်သတ်အနှာတ် ပ္ဍဲတမ်တၞံကြပ်ဒၟံၚ်ကဵုတိ၊ (၄) Slips ပလုတ်တၞံ ကၠုတ်တိတ်ကၠုၚ် နူတိဒှ်တၞံသၟဝ်အိုတ်၊ (၅) Crown တၞးကောံဒၟံၚ် လ္တူက္ဍိုပ်သတ်အနှာတ် (လ္တူသတ်အနှာတ်တၞးကောံတုဲ ဒှ်ဒၟံၚ်ဗီုပြၚ်ၝောံကိုဋ်)၊ (၆) Butts or Stumps တၞံအနှာတ်ဂမၠိုၚ် ရတ်သီ (ခုတ်သိမ်း) တုဲမ္ဂး ဓဂဵုတၞံ (အပၚ်အၚုတ်များ) ဂမၠိုၚ်ဂှ် ကလေၚ်သီထ္ၜောဝ်ကေတ်တုဲ ကလေၚ်သ္ပမတၞံ သွက်ဂွံတဵုအာပၠန် သာ်ဝွံ နဲကဲသ္ပမနာနာသာ်နွံရ။
ဂကူတိ ကေုာံ ဥတုရာသဳ
တၞံအနှာတ်ဝွံ ဒးဂၞပ်ကဵု ဥတုရာသဳကတူ ကေုာံ ဓာတ်ဍုက်ဍေက်တုဲ ဂကူတိပဠေတ်ဂှ် ဟွံဒးဂၞပ်၊ ဂကူတိ ဍာ်ဟွံမၚ်၊ ဂကူတိကောန်တိဂၠိုၚ်ဂှ် တဵုထေက်ရ။ ဂကူတိဝါန်ဖျုန်တိဂၠိုၚ် ကေုာံ ဂကူတိဖျုန်တိၜတ် (နုန်းမြေ) ဗွဲတၟေၚ်တၞံဖောအ်ဗြေဝ်တဴတက်ခိုဟ်တုဲ သတ်တိတ်ဂၠိုၚ်ရ။ ဒေသတဵုတၞံအနှာတ်ဂှ် ဗၞတ်ဂွံဍာ်ဗြဲ (ဗၞတ်ဗြဲဂူ) နူ (၂၀”ၝောံတဲ) စဵုကဵု (၁၀၀”ၝောံတဲ) ပြၚ်ဂှ် တဵုဂွံမာန်ရ။ တၞံအနှာတ်ဂှ် ဒေသကရောၚ်ဒဵု၊ ဒေသကုန်ဒဵု ၜိုန်သၠုၚ်တဴနူဗလးဍာ်ၜဳ (ပၚ်လယ်ရေမျက်နှာပြၚ်အထက်) (၃၅၀၀’ပေ) ကီုလေဝ် တဵုဂွံမာန်၊ တၞံဖောအ်ဗြေတဴတက်မာန်၊ သတ်တိမာန်ရောၚ် သ္ဂောံတီကေတ်ရ။
ဂကူမတၞံ ထေက်ကဵုဒးတဵု
(၁) Subsoiler ပလုတ်တၞံ (သားတက်) တိတ်ကၠုၚ်နူတၞံနွံသၟဝ်တိ၊ (၂) Shoots ပလုတ်တၞံ တိတ်နူအကြာတၞး ပ္ဍဲတၞံအနှာတ်၊ (၃) Slips ပလုတ်တၞံကၠုက်တိတ်ကၠုၚ် နူတဝ်သတ်အနှာတ် ပ္ဍဲတမ်တၞံကြပ်ဒၟံၚ်ကဵုတိ၊ (၄) Slips ပလုတ်တၞံ ကၠုတ်တိတ်ကၠုၚ် နူတိဒှ်တၞံသၟဝ်အိုတ်ဂှ် စကာအာ ဒဒှ်မတၞံကလေၚ်တဵု (ပြန်စိုက်မည့်သားတက်မျိုး) မ္ဂး ဒှ်ခိုဟ်အိုတ်ရ။ မတၞံဂမၠိုၚ်တဵုတုဲ ဂွံအာယုက်တၞံမွဲသၞာံမ္ဂး သတ်တိတ်မာန်ရ။ ဂကူမတၞံ Crown တၞးကောံဒၟံၚ် လ္တူက္ဍိုပ်သတ်အ နှာတ် (တၞံအနှာတ် ဗီုပြၚ်ၝောံကိုဋ်) ကေုာံ Butts or Stumps တၞံအနှာတ်ဂမၠိုၚ် ရတ်သီ (ခုတ်သိမ်း) တုဲမ္ဂး ဓဂဵုတၞံ (အပၚ်အၚုတ်များ) ဂမၠိုၚ်ဂှ် ကလေၚ်သီထ္ၜောဝ်ကေတ်တုဲ ကလေၚ်သ္ပမတၞံ သွက်ဂွံတဵုအာပၠန်မ္ဂး တဵုတၞံတုဲ ဂွံအာယုက်တၞံ (၂) သၞာံတုဲမှ သတ်အနှာတ် သတ်တိတ်မာန်ရ။
သၞောတ်တဵုတၞံအနှာတ်
တိတဵုတၞံအနှာတ်ဂှ် ထောဲကဵုတိဇြိုဟ်ဇြိုဟ်၊ ဇိက်ကဵုတိဍိုတ်ဍိုတ်တုဲ တက်ပၞက်သွက်ဂွံကၠောန်ကရုၚ်တဵုတၞံ အနှာတ်ဂှ်မာန်ရ။ တဵုအာနကဵုကတိုၚ်လေဝ် တဵုမာန်ကီုရ။ မွဲတၞံကဵုမွဲတၞံဂှ် ခြာတဵုအာ (၂) ပေတုဲ မွဲကရုၚ်ကဵုမွဲကရုၚ်ဂှ် ခြာလဝ် (၄) ပေတုဲ တဵုအာတၞံအနှာတ်ဂှ်မာန်ရ။ မွဲဨကမ္ဂး တဵုဂွံလၟိဟ်တၞံအနှာတ် (၅၄၄၅) တၞံရ။ တၞံအနှာတ်ဂှ် အဝယ်ဇၞော်တိုန်တုဲမ္ဂး အကြာတၞံအနှာတ်ဂှ် တၞံသတ်ဆု၊ တၞံသၞေဝ်ကေဝ်ဂမၠိုၚ် တဵုစုတ်မာန်ကီုရ။ တၞံအနှာတ်ဝွံ ဒှ်ဂကူတၞံဒးဂၞပ်ကဵုသၞိၚ်၊ ဒးဂၞပ်ကဵုဓယံက်တုဲ တဵုအာအကြာတၞံဗြာတ်၊ အကြာတၞံသိၚ်ဃဵု၊ အကြာတၞံကဝ်ဖဳ၊ တၞံခၞာဲဍုၚ်ဂမၠိုၚ်လေဝ် ဒှ်ဖဵုဂၠိုၚ်ရောၚ်ဂှ် သ္ဂောံဆဵုကေတ်မာန်ရ။
စုတ်ကဵုဝဲါ
တဵုတၞံအနှာတ်မ္ဂး သွက်မွဲရာသီ အခိၚ်ကၠောန်ပလေဝ်တိတေံဂှ် ဒးစုတ်ကဵုဝါဲသဘာဝ (မပ္တံဝါဲအိက်ဂၠဴ၊ ဝါဲ အိက်စာၚ်၊ ဝါဲတိ၊ ဝါဲဗဝ်ကာယှဳ) ဂကူဝါဲမွဲမွဲဂကူဂှ် လၟိဟ် (၂) တာန်၊ (၁၂၀၀ ပသာပြၚ်) ဂှ် ဒးစုတ်ကဵုပ္ဍဲတိတဵုဂှ်ထေက်ရ။ တဵုဂွံတၞံလအ်ဂွံ (၃) ဂိတု တၞံသၠုၚ်တိုန် (၄”ၝောံတဲ) တၞးတၟိတၟိတိတ်ကၠုၚ်မ္ဂး ဝါဲဓါတ် (N) ယူရဳယျာဂှ် လျိုၚ် (၇) ပသာ၊ ဝါဲဓါတ် (P) တဳသူပါ (၃၀) ပသာ၊ ဝါဲဓါတ်ပဝ်တတိတ် (K) ဂှ် လျိုၚ် (၁၅) ပသာ၊ ပါ်ထောံၜါအခိၚ်တုဲ စုတ်ကဵုမာန်ရ။ ဝါဲသဘာဝ မပ္တံဝါဲတိ၊ ကာမ်တူ၊ ကာမ်သြောံလေဝ် စုတ်ကဵု အကြာတၞံ၊ အကြာကရုၚ်ဂှ် ဒဒှ်ဝါဲအုပ်ကဵု တမ်တၞံအနှာတ်ဂှ်မာန်ကီုရ။
ပလှ်သတ်အနှာတ်
တဵုတၞံတုဲ ဂွံအာယုက်တၞံ (၁၀) ဂိတု၊ (၁၂) ဂိတုတုဲမ္ဂး ပ္ကဴစကဴတိတ်မာန်တုဲ ပ္ဍဲပွိုၚ်မွဲသၞာံ ဟွံသေၚ်မ္ဂး လအ်ဂွံ (အကြာ ၁၅ ဂိတု – ၁၈ ဂိတု) တုဲမှ ဂွံပလှ်သတ်အနှာတ်မာန်ရ။ ဂကူအနှာတ်လ္ၚဵုဂှ် ဂွံအာယုက်တၞံ ၜါသၞာံတုဲမှ စပ္ကဴကဴတုဲ သတ်အနှာတ်သ္ဂောံကြံၚ်ဍုဟ်ပၠန်ဂှ် လအ် (၁၀) ဂိတုတုဲမှ စပလှ်သတ်မာန်ရ။ တန်တဴလ္တူဂကူတၞံ မတဵုလဝ်၊ တန်တဴလ္တူသၞောတ်တဵုလဝ်၊ တန်တဴလ္တူတိခိုဟ်၊ တိပရေအ်တုဲ ပ္ဍဲမွဲဨကဂှ် သတ်အနှာတ်လျိုၚ်တာန် (၁၅ တာန် စဵုကဵု ၂၀ တာန်) တိတ်မာန်ရောၚ်။
သတ်အနှာတ်သွက်ဂွံသွံစ (သွက်စ) ဂှ် အခါရသတ်အနှာတ်ကြံၚ်ဍုဟ်ကၠုၚ်မ္ဂး အရံၚ်သာ်မိတ်ဒှ်ကၠုၚ်မ္ဂး ပလှ်သွံအာသိုက်သိုက်မာန်ရ။ အခါရကၠောန်ပ္တိတ်စၞစသတ်အနှာတ် ပြိုက်စုတ်ပ္ဍဲစေဝ် (စည်သွတ်ဗူး) မ္ဂး သတ်အနှာတ်ဍုဟ်ဍုဟ် လၟိဟ်ဗွဲမဂၠိုၚ် ဒးပလှ်အာရ။ သွက်ဂွံပလှ်ဂွံ သတ်အနှာတ်လၟိဟ်ဂၠိုၚ်ဂၠိုၚ်မာန် ပ္ဍဲမွဲအခိၚ်ဟေၚ်ဂှ်မ္ဂး သတ်အနှာတ်ကြံၚ်ကြံၚ်ဂမၠိုၚ်ဂှ် ဒးစကာဂဥုဲ Ethrel (အဳတရေဲ) တုဲ ဒးဟဍုဟ်ကဵုရ။ ဂကူဂဥုဲ Ethrel နွံအစောံစရာဲ (ပြၚ်းအား) (၁၂၅-၂၅၀) ppm ဂှ် ပၠာဲကဵုဍာ်တုဲ ပြောဟ်စုတ်ကဵု လ္တူသတ်အနှာတ်ဂမၠိုၚ်ဂှ်ရ။ အစောံစရာဂဥုဲ Ethrel ဝွံ အဝယ်သတ်ကြံၚ်ဒၟံၚ်ဂမၠိုၚ်ဂှ် မ္ဒးဍုဟ်ညဳအာမာန်တုဲ ရှ်သာသတ်အနှာတ်ဂှ်လေဝ် ဍာတ်ဂၠိုၚ်တိုန်ကီုရ။ သၟာၚ်နူဂှ် သတ်ဟွံကြံၚ်ဍုဟ်ဏီဂမၠိုၚ်ဂှ်လေဝ် ဟွံလီုလာ်အာ၊ စိုပ်အခိၚ်ကြံၚ်ဍုဟ်တေံဂှ် အတိုၚ်ပကတိဍေံကဵုဍေံ ကြံၚ်ဍုဟ်ကၠုၚ်မာန်ကီုရ။

ဝဏ္ဏမာန်၊ ၁၃၈၄၊ ဂိတုဒ္ဂိုန် (၁၀) မံက်

အသိၚ်အလိုန် အကာဲအရာ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ကၟိန်ဍုၚ် ဒေသလ္ၚဵုလ္ၚဵု က္တဵုဒှ်ပေဲါပၞာန်၊ ဒှ်ရုသံၚ်လေဝ် ပ္ဍဲဒေသရးမန်ဂှ် ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်မန် ဒတူလိုၚ်ဂၠံၚ်ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်တုဲ အကာဲအရာ ပရေၚ်ပညာကောန်ဂကူမန်လေဝ် အသိၚ်ခိုဟ်ကၠုၚ်ရ။
အကြာပဋိပက္ခေ ဗာ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ကၟိန်ဍုၚ်တအ် ဒှ်သေက်ဇဵုညးသ္ကအ်ဂှ် သီုကဵုဇီုကပိုက်ကၠုၚ်ကဵု ပရေၚ်ပညာကၟိန်တုဲ ဟိုတ်နူဇီုကပိုက်ဒးကဵု ပရေၚ်ပညာကၟိန်ဍုၚ်ဂှ် ပရေၚ်ပညာကောန်ဂကူကောန်ဍုၚ်အရၚ် စတမ်နူပရေၚ်ပညာကောန်ဂကူမန် ညးဍုၚ်ကွာန်တအ် အာရီုလုပ်စိုပ်ကၠုၚ်ရ။
မိမကွးဘာတအ် ဒှ်ဂဝိၚ်ကဵု ပရေၚ်ဂီုကၠီုကီု၊ ဟွံစှေ်စိုတ်ကီု ဂဝိၚ်နာနာသာ် လုပ်ကၠုၚ်ပ္ဍဲမိမကွးဘာတအ်သာ်ဂှ်တုဲ ပ္ဍဲကဵုဘာကောန်ဂကူမန် ဘာတန်သၠုၚ်၊ တန်လဒေါဝ်၊ တန်မူလ ပ္ဍဲကွာန်တအ် လၟိဟ်ကွးဘာပဵုတိုန်ကၠုၚ်ဂၠိုၚ်တုဲ ဒှ်ခက်ခုဲကဵု ဒၞာဲကွးဘာတအ်ဒၟံၚ်ရ။
ဆဂှ်ဟွံက ကွာန်ဘာကောန်ဂကူ ဟွံမွဲဏီတအ်ဂှ် ခမဳသၚ်ညးဍုၚ်ကွာန်ပံၚ်တောဲတုဲ ချပ်ဖန်ဗဒှ်ကၠုၚ်၊ သိုၚ်ပ္တန်ကၠုၚ် ဘာကောန်ဂကူ အဆံၚ်နာနာ တန်ဒှ်ကၠုၚ် အကာဲအရာညးကဵုညးလေဝ်နွံရ။
မွဲအဆက်ဂှ် ပ္ဍဲကဵုသၞာံဗ္တောန်ပညာ (၂၀၂၁-၂၀၂၂) ဏံ ဌာနပရေၚ်ပညာတအ် သီုကဵုပံက်ပ္တန်ကၠုၚ် “ဘာကဝ်လိက် ကောန်ဂကူမန်” တုဲ အသိၚ်ပရေၚ်ပညာကောန်ဂကူမန်ဂှ် မြဟ်တမ္ညဝ်အာ၊ ဍုၚ်တီ ကွာန်တီ အရာပ်တီ ဂၠးတိတီ အာအိုတ်ရ။
အဃောအသိၚ်ပရေၚ်ပညာကောန်ဂကူမန် သၠုၚ်တိုန်ဒၟံၚ်တ္ၚဲဏံဂှ် မၞိဟ်လ္ၚဵုတအ်လေဝ် ဒှ်ဂဝိၚ်ကဵု ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်မန်တုဲ ဒှ်ဂဝိၚ်ကဵု ပရေၚ်ပညာကောန်ဂကူမန် ခက်ခုဲလေဝ်နွံရ။
တုဲကၠုၚ်ဂိတုဒ္ဂိုန် (၃) မံက်ဂှ် ကမ္မတဳပရေၚ်ပညာကောန်ဂကူမန်တအ် စှေ်သ္ပပေဲါသောၚ်ကလးပံက်လညာတ် ပရေၚ်ပညာကောန်ဂကူမန် ပ္ဍဲကွာန်ဝၚ်ရာဲ ပွိုၚ်ဍုၚ်ဇြပ်ဗုတုဲ ကမ္မတဳရေၚ်တၠုၚ်ဘာ နူကဵုကွာန်မွဲတၠ သၟာန်ဟီုတိုန် ပ္ဍဲဝိုၚ်သဳကၠဳ မ္ၚးပေဲါသောၚ်ကလးဂှ် သာ်ဝွံရ။
“ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ ဒေံါပန်ပှော်လီုအာမ္ဂး ပရေၚ်ပညာကောန်ဂကူမန် ဘာကောန်ဂကူဏံ လီုမာန်ဟာ” ဂကောံရေၚ်တၠုၚ်ဘာ ပွိုၚ်ဍုၚ်ဇြပ်ဗုမွဲတၠ သၟာန်တိုန် ညးတာလျိုၚ်ကမ္မတဳပရေၚ်ပညာကောန်ဂကူမန် မွဲတၠဂှ် ညးဟီု သွဟ်ဏာဗီုဏံရ။ “ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ ဒေံါပန်ပှော်လီုလေဝ် ဘာကောန်ဂကူမန် ဟွံလီုပုဟ် ဆက်တန်အာ အတိုၚ် ပကတိတြေံရ၊ မုပရောတှေ် ဘာကောန်ဂကူမန်လၟုဟ်ဂှ် မတုပ်တဴလုပ်နွံမံၚ် သၟဝ်သၞောဝ်ဥပဒေပရေၚ်ပညာ ပ္ဍဲဗွိုၚ် သၞောဝ်ဥပဒေရရဏောၚ်၊ ပ္ဍဲကဵုသၞောဝ်ဥပဒေပရေၚ်ပညာ (အမျိုးသားပညာရေးဥပဒေ ၂၀၁၄) ဂှ် ညံၚ်ဟွံဂွံလီုဂှ် ပိုဲလေဝ်ဂစာန်မံၚ်ဏောၚ်” ညးတာလျိုၚ်ကမ္မတဳပရေၚ်ပညာဂှ် ဟီုသောၚ်ကလးရ။
အဓိပ္ပဲါညးတာလျိုၚ် ကမ္မတဳပရေၚ်ပညာကောန်ဂကူမန်ဂှ် ဟီုကလးဏာ ပရောသၞောဝ်ဥပဒေ ပရေၚ်ပညာအလဵုအသဳ (အမျိုးသားပညာရေးဥပဒေ) သ္ပလဝ်ဒတန် ပ္ဍဲစၠတ်ထဝ်ကၟိန်ဍုၚ်(၂၀၁၄) ဂှ်ရ။
လိက်သၞောဝ်ဥပဒေပရေၚ်ပညာ (၂၀၁၄) ဂှ် ကမ္မတဳပရေၚ်ပညာကောန်ဂကူမန်တအ် ကံက်နုက်လဝ်တုဲ သီုကဵုတြးလဝ် ကုညးတိုန်စိုပ် ပ္ဍဲပေဲါသဳကၠဳပံက်လညာတ် ပရေၚ်ပညာကောန်ဂကူမန်ဂှ်ကီုရ။
အတိုၚ်လိက်သၞောဝ်ဥပဒေပရေၚ်ပညာ (အလဵုအသဳ) စၠတ်ထဝ်ကၟိန်ဍုၚ်သ္ပလဝ်ဒတန် (၂၀၁၄) ဂှ် ကံက်နုက်ပ္တိုန်ထ္ၜးဏာ ဂကူဘာဂမၠိုၚ်ရ။
အခန် (၆) ဂကူဘာဂမၠိုၚ် –
(က) ဘာအလဵုအသဳဂမၠိုၚ် (အစိုးရကျောၚ်းများ)
(ခ) ဘာဂွံလဝ်ပရေၚ်ထံက်ပၚ် အလဵုအသဳဂမၠိုၚ် (အစိုးရအထောက်အပံ့ခံကျောၚ်းများ)
(ဂ) ဘာဒေသန္တရပိုၚ် (ဒေသန္တရအဖွဲ႕အစည်းပိုၚ်ကျောၚ်းများ)
(ဃ) ဘာဇကုဇကု (ဟွံသေၚ်မ္ဂး) ဘာပူဂဵုဂမၠိုၚ် (ကိုယ်ပိုၚ် သို႕မဟုတ် ပုဂ္ဂလိက ကျောၚ်းများ)
(ၚ) ဘာဗ္တောန်လိက်ဘာလကျာ်ဂမၠိုၚ် (ဘုန်းတော်ကြီးသၚ် ပညာရေးကျောၚ်းများ)
(စ) ဘာပရဟိတဂမၠိုၚ် (ပရဟိတကျောၚ်းများ)
(ဆ) ဘာပရေၚ်ပညာအစဳဇန်တၟေၚ် (အထူးပညာရေးအစီအစဉ်ကျောၚ်းများ)
(ဇ) ဘာပြံၚ်ပဆုဲကဵု ဘာကာတၟေၚ်ဂမၠိုၚ် (ရွေ႕လျားနှၚ့် အရေးပေါ်ကျောၚ်းများ)
(္ၚ) ဘာဌာနဝန်ဇၞော် (ဟွံသေၚ်မ္ဂး) ဘာဌာနဝန်ဇၞော်မဆေၚ်စပ် စၟတ်သမ္တီလဝ်ဂမၠိုၚ် (ဝန်းကြီးဌာန သို႕မဟုတ် သက်ဆိုၚ်ရာဝန်းကြီးဌာနက အခါအားလျော်စွာ သတ်မှတ်သည့်ကျောၚ်းများ)
ပၞောဝ်ကဵုဂကူဘာ (၉) ဂကူဂှ် ပ္ဍဲကဵုဂကူဘာလၟေၚ်(ဂ) ဘာဂကောံဒေသန္တရ (ဒေသန္တရအဖွဲ႕အစည်းပိုၚ်ကျောၚ်း) ဂှ် ကမ္မတဳပရေၚ်ပညာကောန်ဂကူမန်ဂှ် ချူဓဇက်လဝ်သၞောဝ်ဥပဒေ ဗီုပြၚ်ဒက်ပ္တန်ဂကောံတုဲ ပ္တိုန်ထ္ၜးလဝ်ကဵု ဌာနပရေၚ်ပညာကောန်ဂကူမန် (ဗဟဵု) ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိရ။ ဆဂး လ္တူဏံ ဌာနပရေၚ်ပညာကောန်ဂကူမန် (ဗဟဵု) ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ မုဟွံပ္တိတ်ရမျာၚ်မွဲသာ်ရ။
ယဝ်လုပ်သ္ပသ္ဇိုၚ် ပ္ဍဲသၞောဝ်ဥပဒေ (အလဵုအသဳ) အတိုၚ်ပ္ဍဲသၞောဝ်ဥပဒေ ဂကူဘာဒေသန္တရမ္ဂး ဒးဒုၚ်ပြုပြေၚ်အုပ်ဓုပ် ကောပ်ကာဲသၟဝ်ပၠတရဴ ပရေၚ်ပညာအလဵုအသဳဟာဂှ် ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ ဒှ်ဂဝိၚ်ရ။ ဟိုတ်နူဏံတုဲ ဌာနပရေၚ်ပညာကောန်ဂကူမန် ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ မုဟွံပ္တိတ်ရမျာၚ်မွဲသာ် ဒှ်မာန်ရောၚ် ထေၚ်ကေတ်ရ။
ပရေၚ်ပညာကောန်ဂကူမန်ဝွံ သၞာံ (၂၀၂၂) ဏံမ္ဂး ပေၚ်ကၠုၚ်သဘၚ်ရတ်ထဝ် (၅၀) သၞာံရ။ သွက်ဂွံကၠောန်သဘၚ် စၟတ်သမ္တီသဘၚ်ရတ်ထဝ်ဂှ် ဌာနပရေၚ်ပညာ ကမ္မတဳပရေၚ်ပညာကောန်ဂကူမန်တအ် ရေၚ်တၠုၚ်ပလေဝ်ပလေဝ် ဒၟံၚ်နွံရ။
သၞာံ (၁၉၇၂) ဂှ် စဒက်ပ္တန်ကၠုၚ်လဝ် ဌာနပရေၚ်ပညာကောန်ဂကူမန်တုဲ (၁၉၉၂) ဂှ် ထပ်ဒက်ပ္တန် ကမ္မတဳပရေၚ်ပညာကောန်ဂကူမန်ရ။ အခိၚ်ဝွံ ဘာကောန်ဂကူမန် ဗွိုၚ်ပ္ဍဲဍုၚ်လေဝ် ဗြော်ဗြေဝ်ကၠုၚ် ပ္ဍဲပွိုၚ်ဍုၚ်နာနာရ။
စိုပ်သၞာံ (၂၀၁၄) ဂှ် ကမ္မတဳပရေၚ်ပညာကောန်ဂကူမန် (ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ) ကၠောန်သ္ပကောံဓရီု ချပ်သဳကၠဳ ပရေၚ်ပညာကောန်ဂကူမန်တုဲ ပ္ဍဲကောံဓရီုဂှ် ထပ်ပံက်သၠဲပ္တိတ် ကမ္မတဳပရေၚ်ပညာကောန်ဂကူမန် (သမၠဲ) သွာၚ်ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ၊ သွာၚ်ခမဳသၚ်၊ သွာတ်တၠပညာညးဆာန်ဂကူ ပံၚ်ကောံတုဲ ဒက်ပ္တန်ကၠုၚ် ကမ္မတဳပရေၚ်ပ ညာ (သမၠဲ) သွာၚ်ဗော်+သွာၚ်သၚ်+သွာၚ်တၠပညာညးဆာန်ဂကူ ပံၚ် (၂၅) ဇကု-တၠရ။
ပ္ဍဲကဵုဘာကောန်ဂကူမန်ဂှ် ဘာကောန်ဂကူမန် တန်သၠုၚ် (၃) ဘာ၊ ဘာဖက်ဆောတန်သၠုၚ် ဍုၚ်လၟိုၚ် (၁) ဘာ (ဖက်ဆောကဵု ဘာတန်သၠုၚ်ညဳသာ)၊ ဘာတန်ဒေါဝ် (၈) ဘာ ပံၚ်လၟိဟ်ဘာ (၁၃၂) ဘာ၊ ဘာကဝ်လိက်ကောန်ဂ ကူမန် (၁) ဘာရ။
စရၚ်ဘာကီု၊ စရၚ်အ္စာဘာကီု၊ စရၚ်ကွးဘာကီု သွက်သၞာံဗ္တောန်ပညာ (၂၀၂၁-၂၀၂၂) ဏံ ကမ္မတဳပရေၚ်ပညာကောန်ဂကူမန်တအ် ဟွံဂွံသရောပ်စရၚ်ဏီရ။ အတိုၚ်စရၚ်တုဲကၠုၚ်တေံမ္ဂး အ္စာဘာကေတ်ဒၟံၚ်တာလျိုၚ် လၟိဟ် (၇၀၀) တၠပြၚ်၊ လၟိဟ်ကွးဘာ (၂) လက်ပြၚ်နွံရ။
ပ္ဍဲကဵုသၞာံဗ္တောန်ပညာ (၂၀၂၁-၂၀၂၂) ဏံဂှ် ပွိုၚ်ဍုၚ်ပံၚ်၊ ပွိုၚ်ဍုၚ်မုဟ်ဍုၚ်၊ ပွိုၚ်ဍုၚ်ဇြပ်ဗု၊ ပွိုၚ်ဍုၚ်ရေဝ် ကေုာံ ပွိုၚ်ဍုၚ်လ္ၚဵု သိုၚ်ပတန်ကၠုၚ် ဘာကောန်ဂကူတၟိလေဝ် နွံဗွဲမဂၠိုၚ်ရ။
လၟိဟ်ဘာ၊ လၟိဟ်အ္စာ၊ လၟိဟ်ကွးဘာ သွက်ဂွံပဵုကၠုၚ်နွံရ။ အသိၚ်ပရေၚ်ပညာကောန်ဂကူမန် ခိုဟ်ကၠုၚ်ဏံဂှ် တာလျိုၚ်ဇၞော်ကၠုၚ်ရောၚ်။
ကမ္မတဳပရေၚ်ပညာကောန်ဂကူမန်တအ် ဆဝ်မ္ၚုဟ်ဒုၚ်ဒါန်ကီု၊ ချဳဒရာၚ်သြန်လုပ်ဂကောံ “ညးဆာန်ကၟိန်ပရေၚ်ပညာကောန်ဂကူမန်” ပကောံဂွံလဝ်သြန်ဒါန် ဗၞတ်ညိညကီုရ။
အခိၚ်အသိၚ်ပရေၚ်ပညာကောန်ဂကူမန် သၠုၚ်ခိုဟ်တိုန်ကၠုၚ်ဏံဂှ် ဇၟာပ်ကောန်ဂကူမန် ညံၚ်ဂွံစုတ်သြန်ဂအုံ “ညး ဆာန်ကၟိန်ပရေၚ်ပညာကောန်ဂကူမန်” မွဲဂိတု (၁၀၀၀) ဒကေဝ်ဂှ်ကီု၊ ဇၟာပ်ကွာန်မန် ဘာကောန်ဂကူဟွံမွဲဏီ ညံၚ်ဂွံ သိုၚ်ပ္တန်ပ္တိုန် ဘာကောန်ဂကူမန်တုဲ ပွိုၚ်ဍုၚ်ဘာတန်သၠုၚ်ဟွံမွဲဏီဂှ် ညံၚ်ဂွံသိုၚ်ပ္တန်ပ္တိုန်ဘာတန်သၠုၚ်ဂှ် ဒးဆက်ရေၚ်တၠုၚ်အာရောၚ်။
နိဿဲ –
(၁) သၞောဝ်ဥပဒေပရေၚ်ပညာ (အမျိုးသားရေးဥပဒေ ၂၀၁၄)
(၂) တၚ်နၚ် အ္စာအံၚ်ဇၞး (ကမ္မတဳပရေၚ်ပညာသမၠဲ)

စေတနာ လှာၜိုပ်

အခိၚ်ဂှ် ဟွံမၚ်မၞိဟ် – မၞိဟ်ဂှ် လ္ပမၚ်အခိၚ်၊ ပၟာသာ်ဂှ်ကီု အခိၚ်ဂှ် ဟွံမၚ်ၚုဟ်မး – ၚုဟ်မးဂှ် ဟွံမၚ်အခိၚ် ကုညးမတိ်က်သၠိၚ်မံၚ်တံ သွပ်လ္ပအ်ပ္ဍဲဗ္တံဏံ ယဝ်စၟဳညာတ်အာ နွံကဵုရှ်သာမ္ဂး ဆက်တုဲ မိက်ဂွံက္လေၚ်လ္ပအ်မွဲဝါပၠန်ဂှ်ဝါတ် ဒှ်ဟွံမာန်ဂၠိုၚ်ရ။
ဇကုၜိုန်ချပ်လဝ် သွက်ဗ္တံဏံ အဆက်လ္ပအ် နူဗ္တံတုဲကၠုၚ်တေံ ယဝ်ဒှ်မာန်မွဲဝါပၠန်မ္ဂး သွက်အဲတှေ် ဒှ်ပိုန်ဖဵုခိုဟ် မတွံဂး အတိုၚ်ပၟိက်ရန်လဝ်ဂှ် အံၚ်ဇၞးဏောၚ် ညာတ်အာ ဆၜိုတ်ဗဗုၚ်ဗဗုၚ်ဗပါဗပါဂှ် ဒှ်တိုန်ခယျကွေံကွေံ ပတှေ်တုဲစောဲလာံမံၚ် ပ္ဍဲလ္ပအ်ဂှ်မ္ဂး ညးကော်စစိုတ်ရ။
ယွံသဟာဲတံ မိက်ဂွံဒှ် ဂကူခိုဟ် ဂကူပြဲ ဇကုညးဇကုအဲ က္လေၚ်သ္ၚဳရံၚ်ချိုတ်တ်ပၠိုတ်တ်တုဲ ၜိုတ်ဏံ အးၚးဍာံစၟတ်ရမ္ဂး အတိုၚ်လၟေၚ်ဇကု မချပ်လဝ်အိုဿီုတံဂှ် ပါ်ပရအ်ဏာမာန်ရ။ ဇကုချပ် နကဵုဒွါပါၚ်ဂံၚ်ၚ် ဂျိုၚ်ၚ်မ္ဂး ညးဒးဒုၚ်က္လၚ်တံ ဓဝ်ပတှေ်ဂၠိုၚ် လ္တူဂလာန်အရေဝ်ကဵု အစောန်စရာဲ နတဲ သီုၜါဏံ ပ္တိတ်ဇြဟတ်မာန်မှ ညးဗက်လက်ကရဴဇကုတံ ဒုၚ်တဲရောၚ်။ “အရေဝ်ကဵုကမၠောန် ယဝ်ဒှ်မွဲပၞောန် ကမၠောန်အိုဿီု အံၚ်ဇၞး”ရ။
တီဆၚုဟ်မးဇကုမွဲဓဝ် နဲၚုဟ်မးခိုဟ်ဟ် က္လေၚ်သၚ်ရိုဟ်ကဵုညးတၞဟ် ဟွံမာန်မ္ဂး ဇကုဇကု ၜိုတ်လဵုစောန်န် ကမၠောန်ဟွံဂြိပ်ရ။ ဂွံဒှ်မၞိဟ် ဒုၚ်ဂိဘဝမာန် သၠးဖဵုကဵုအခိၚ် လ္တူညးဂမၠိုၚ်မာန် ယဝ်တီကေတ်ပြဟ်ဟ်မ္ဂး ဟွံဒးကေဝ်သၠဒကေဝ်ကဵု လညာတ်ဇကုရ။
စရာဲဇကုခိုဟ်အိုတ်အစောန်မှ ညးတၞဟ်ထိုၚ်သး ၜိုတ်ဆဗၞတ်ရ။ ဆ္ဂး အစောန်စရာဲဇကုခိုဟ်ဂှ် ဇကုဟွံဒးဟီု ဇကုဟွံဒးလဴကဵု ညးဂလိုၚ်၊ မိက်ဂွံတီ သွဟ်အစောန်စရာဲခိုဟ် ညးတၞဟ်ထိုၚ်သးဇကုဂၠိုၚ်မှ စရာဲအစောန်ဇကုကဵု လၟေၚ်ကမၠောန်၊ တၚ်စၟဳစပ္ဍဲဂကောံ လးလဝ်ဂတတေံဂှ် စိုပ်တရဴပြဟ်ရောၚ်။
ပက္ကတိညးဍုၚ်ကွာန်တံ တဵုလဝ်မစေတနာ အရၚ်ဂွံဒှ်ၚုဟ်မး ပ္ဍဲဂကောံဇကု လ္တူဂကူဇကု အိုဿီုတံဂှ် ကဵုဂွံဗုအး တၟးထေၚ်မံၚ် အတိုၚ်ခၟောံဇဝ်ညးဍုၚ်ကွာန်မ္ဂး မၞိဟ်ဗက်လက်ကရဴဇကုဂှ် သီုစိုတ် သီုဇြဟတ်ကာယ ပါလုပ်ဗွဲမဍာံစၟတ်ရောၚ်။
ဇၟာပ်ဇကုလွဳၜံၚ်လဝ် တၞံဒှ်ဂုဏ်မွဲမွဲဂှ် ဒးဂစာန်လွဳပရာကေတ် နလညာတ်သမ္တီဇကု လၟိုန်န်မှ ဂွံၜှ်ပလှ်စ သတ်ကၟဝ်ဇဝ်ပကဴဍေံရောၚ်။
သွက်ညးဍုၚ်ကွာန်ပိုဲတံလေဝ် ဒးပၠုပ်လဝ်လမျီု ညံၚ်ဂွံဍိုက်ပေၚ်ကဵု စိုတ်ဓါတ် စေတနာ ဆာန်ဂကူ ထပ်ကဵုထပ် ဒးပတပ်လဝ်ကဵုဂၠံၚ်တရဴ မဟာဗျူဟာ သွက်အာဲကၟာဲအနာဂတ် စပ်ကဵုပရေၚ်ပညာ ပါလုပ်ပ္ဍဲဂကောံဂကူဇကု ဒၠေၚ်ညးတံ ၜိုတ်သၟဟ်အစောံ ဒးဒုၚ်ယိုက်ကေတ်မာန် ဒးသောၚ်က္လး လဴထ္ၜး ပရေၚ်ဂကူပိုဲ ဒးဂိုတ်ဂစာန်မံၚ် သ္ၚိနန်ခပေါဲထဝ် ဂွံဂဵုတၟး ပ္ဍဲဂၠးကဝ်ရောၚ်။
အဓိကဂှ် ဇကုဒးကဵုကြက်ဂလာန်သြဝါဒ ပရေၚ်ကမၠောန် ကၟောန်ပခိုၚ်စိုတ်ဓါတ် ကေုာံ လညာတ် ညံၚ်ဟွံဂွံတၞဟ်ခြာ လ္တူဂကောံ လ္တူဂကူဇကု သတ်ကၟတ်ဇဝ်ပကဴဍေံ နွံတန်မံၚ် ပ္ဍဲဂၠံဟဒယညးတံ လၟိုန်န်မှ ပရေၚ်ဂကူပိုဲတံ ဇၞော်မောဝ် ပါၚ်တြၚ်စေတနာ ခၟောံဇဝ်ညးဍုၚ်ကွာန်ပိုဲလေဝ် ဍိုက်ပေၚ်ကဵုစရာဲဂကူရောၚ်။
ကုပူဂဵုလ္ၚဵု လညာတ်တၞဟ်ခြာကဵု ဂကူဇကု၊ ပ္ဍဲဂကောံဇကုမွဲမွဲမ္ဂး တၚ်ယောၚ်ယာ ဒၟါနူအရေဝ်ဂကူညးကျေဝ် တက်ပယျေဝ်ပလီုယၟုဂကူ ၝဇကုနွံပၟိက် ဍေံဗက်အလိုက်လ္တူဇကုဂှ် ပရဲသွက်ဍေံနွံဒၟံၚ်တုဲတုဲရ။ ဇကုရ ဟွံပသတိတုဲ ဇၟာပ်ဂကူညးဟီု ကၠောန်ဗက်၊ ဒးကေဝ်ချိၚ် လ္ပာ်ခိုဟ်ပရေံဂှ်အောန်၊ ကၟောန်ညာတ်မံၚ်ပုၚ်ကဠောံညး ဗွဝ်ဇၞော်ကီု၊ တၚ်လ္ၚဵုဂှ် ညှာစိုတ်၊ တၚ်လ္ၚဵုဂှ် ဇကုနွံပၟိက် ဟိုတ်နူကဵုဂၠုဓီုမံၚ် ကမၠောန်ညး တၚ်ဝတ်တာလျိုၚ်ပ္ဍဲဇကု အဲဒှ်ဂကူမန် ဆီမန်ဇေတ်တ် ဟွံၜေတ်ပြံက်နှဴ ယဝ်ဇကုချပ် ဟွံဝိုတ်သတိမ္ဂး မၞးဂှ် ဝတ်တာလျိုၚ်ပြေပ္ဍဲဂကူ မိက်ဂွံကဵုဒှ်၊ ယၟုဂကူဇကု ဂွံခိုဟ်ဂှ် မၞးကီု အဲကီု ဒးတဵုပယျေဝ် ယၟုဂကူဇကု တာလျိုၚ်နွံမံၚ်ပေၚ်ၚ်ရောၚ်။
ဟီုကေတ်ကဵုအရေဝ်သၟးဂှ် ညးကော်စ မၞိဟ်ဗက်ဍာ်သာ မၞိဟ်ဂၠံက်ဂြိုဟ်ဂကူ မၞိဟ်ပထုဲကမၠောန်ဂကူ ဒၞါဲထေက်ကဵုထံက်ပၚ်ဂှ်လေဝ် ဟွံစုတ် (တက်ပလီု) ဟီုစုတ်သီုဖျေံကဝု ဂကောံ/ဗော်၊ ထေၚ်သောဲဖျေံသိက္ခာညးအာက္ဍိုပ် ဇၟာပ်ကမၠောန် ညးဂလိုၚ်ကၠောန်ဂှ်လေဝ် ဇကုဂၠဟ်၊ ဝါဒမိက်ဂွံသ္ပအ္စာ၊ ကဵုအာက္ဍိုပ်ပၠန်လေဝ် ဟွံဒုၚ်ဂိ ဟွံဒုၚ်ဖအိုတ်အခိၚ် ဟွံဂံၚ်ဒုၚ်စေက်ကာယ၊ အခါရ စိုတ်ဇကုဒှ်မှ ကၠောန်ထောံၜိုတ်ဝတ်ပြေ၊ ဗပေၚ်ပၟိက်ဂှ် နွံအောန်ကွေံကွေံ၊ ဒးကၠောန်သ္ပထံက်ပၚ်မွဲမွဲမ္ဂး ဇကုဟွံစုတ်ဂတ၊ လညာတ်ပါပ တက်ပလီုဂကောံဂကူဂှ် နွံတန်ဒၟံၚ် ပ္ဍဲသန္ထာန်ကၠေၚ်က္ဍဟ်ဇကုမ္ဂး မၞိဟ်ဗီုဗီုဏံ နွံပ္ဍဲဂကောံ စိုတ်ဓါတ်ကောန်ဂကောံလီု၊ မံၚ်ပ္ဍဲကွာန် ဍုၚ်ကွာန်သံၚ်ဗြံၚ်၊ တၚ်လဝ်ယၟုမန်ဂှ် ဂွကဵုဂကူမန်ကွေံရ။
ဆဏံသၟးဟွံကဏီ တၚ်တၞဟ်ဟ်လေဝ် ယဝ်က္လေၚ်သ္ၚဳရံၚ်မ္ဂး နွံဂၠိုၚ်ကဵု ဂၞန်သချာၚ်္ဏီရ။ ဇကုညး ဇကုအဲ ထေက်ကဵုဒးကျိုၚ် ဂကူဇကုဂွံခိုဟ် ဂကောံဂွံကျေဝ် ယိုက်ဒၠေၚ်တုပ်ပ်အိုတ်စိုအ်။ အခိၚ်တ္ၚဲဏံ အကာဲအရာ လက္ချန်ဂကူပိုဲ ကဵုကၠုၚ်ဒၟံၚ် တၟံကၠံပေၚ်ၚ်ရ။ ဇြဟတ်ကီု စိုတ်ဓါတ်ကီု ညဳသၟဟ်မ္ဂး ဍုၚ်မန်ဗၠးၜး ဒက်ပ္တန်မာန် ဗွဲစၟတ်ရောၚ်။
ခၟောံဇဝ်မ္ဂးဂှ် ဂွံအဓိပ္ပါယ်ဍေံ ဒက်ပ္တန်စိုတ်ဓါတ် ဆာန်ဂကူ လွဳၜံၚ်စိုတ်ဓါတ်တၠနာဲ၊ ပ္ဍဲဂကူမွဲမွဲ ဍောၚ်ခၟောံဇဝ်စေတနာ ဆာန်ဂကူဂှ် ဒှ်အဓိကတုဲ ဒၠေၚ်ညးသာ ဒၠေၚ်အဲဇြိုၚ် လ္ပာ်ပါ်ပါဲညိ။
ညာတ်အာဂကူညးတၞဟ် ဂွံအခေါၚ်အရာပြဟ်ဂှ် လ္ပဗပေၚ်စုတ်မတ် ဒုဟ်ညးအာက္ဍိုပ်တ္ၚဲဏံညိ။ နကဵုလညာတ်ဇကုဇကု ဒးကၠိုဟ်တီကေတ်တုဲ က္လေၚ်ပါ်ပရးဏာ သွက်ညးဂလိုၚ်မာန်မ္ဂး ခၟောံဇဝ် ဆာန်ဂကူပိုဲ ဂျိုၚ်တန်ဒၟံၚ် ပ္ဍဲဂကူမန်တံရ။ ဖဵုပရဲဂကူဂှ် အလဵုအလဵုမံက်ဒှ်မာန် လၟိုန်န်ရောၚ်။
ဂွံဒှ်သတ်ကၟဝ်ဇဝ်ပကဴခိုဟ်ဂှ်လေဝ် ဇၟာပ်ညးအဲ ဒးတဵုပယျေဝ်၊ လ္ၚဵုစုတ်ကဵုဝါဲ ဆာဲကဵုဍာ် ဗဝ်ကဵုတမ်၊ ‘မ’ ခိုဟ်ဂှ်ရုဲ- ‘မ’ အုဲထွေၚ်ကၠဟ် မဗဳဇကၠိုဟ်ကဵု စေတနာဆာန်ဂကူညဳ ကောံဒှ်မွဲမ္ဂး လုပ်အာပေါဲဗ္တိုက် ဍုၚ်မန် အခေါၚ်မန် ဇၟာပ်သၟတ်မန်ဍာံ ဒးတိုန်ဘာပၞာန် ပေါဲဗ္တိုက်ဇြဟတ်တ္ၚဲဏံ သၟတ်တံ ယဝ်ဟွံပါမ္ဂး တာလျိုၚ်ဂကူဇကု ဟွံပြေ။
ယွံမိမ သၟတ်တၠပညာ ကောန်စဴတၠနာဲပိုဲတံ မၚ်ဂ္ဇအ်ဗဵုဒၟံၚ် ဂကူညးတၞဟ် ဂွံအဝဵုဂှ် ဖဵုပရဲ ပ္ဍဲဂကူဇကုပိုဲ ဂွံဆခန်လ္ၚတ်ဟေၚ်ရ၊ ဍုၚ်လေဝ် ဍုၚ်မန် တိလေဝ် တိမန်ဟီုဒၟံၚ်ဂှ် လၟုဟ်ဍုၚ်ကွာန်တံဂှ် ဒှ်အာဂကူမန် ဖအိုတ်ဟွံသေၚ်၊ ဆ္ဂး မွဲတ္ၚဲ ပိုဲမန်ဟေၚ်ရ ဒးက္လေၚ်ပိုၚ်ဍုၚ်မိ တိမဇကုဏောၚ်ဂှ် ကဵုစှေ်စိုတ်ညိ။
ကမၠောန်ဂကူဂှ် ထေက်ဒးကဵုဇြဟတ် အလုံသီုညးဖအိုတ်ရ။ တြုံမွဲဒၠေၚ် ဗြဴမွဲဣဝဵု ညာတ်ဒၟံၚ်ရ ဂၠံၚ်ဍာန် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်တံ ပံက်လဝ်တြၚ်ဂှ် ထေၚ်လဵုဒၟံၚ်ရ။
(၁) မွဲ တှေ်အာ ————– ကေတ်ပညာ
(၂) ၜါ တှေ်စိုပ် ————– ပတပ်လဝ်တၚ်ရန်တၟံ
(၃) ပိ ဒက်ပ္တန် ————- ဍုၚ်ပိုဲ ပိုဲပိုၚ်ပၠန်
(၄) ပန် လးကမၠောန် ————- တၠအစောန်ကဵုက္ဍိုပ်
(၅) မသုန် သဳကၠဳ ———— တၚ်ခိုဟ်မၚ်စၟဳ
(၆) တရဴ ဒက်ပ္ကဴသ္ၚိနန် ———- ဂကူပိုဲနွံကဵုဨကရာဇ် မြဟ်ပြထာလောန်
(၇) ထပှ် ဂစာန်ကၠောန်ပြဟ်ဟ် ——— စိုတ်သၟဟ်ညဳကောံ
(၈) ဒ္စါံ ဂစာန်ပခိုဟ်စိုတ်ဓါတ် ——— ဂံၚ်ဗ္တိုက်ဟွံဖေက်ချိုတ်
(၉) ဒ္စိတ် မိတ်သၞလ္ပပရဲ ———– ပရဲဂကူပိုဲဟွံမွဲ
(၁၀) စှ် တၠတိပိုဲ နွံကဵုဣဒ္ဓိကြဳဇှ် ——– ဍုၚ်မန်ဒယှ်တှ် ဂဵုတၟးလောန်
ပြဟ်တီလဝ်လၟေၚ်ကမၠောန်ဍာံမံၚ် ခြာဟွံလအ်ဏံ ဂွံဆဵုဍုၚ်မန် နွံကဵုအဝဵုရောၚ်။

နာဲအံၚ်ဇၞး (ရုတ်တံၚ်)

ဘာတက္ကသဵုမွဲမွဲ၊ ဘာကဝ်လိက်မွဲမွဲဘာ အာစိုပ်ဒတုဲမ္ဂး မ္ဒးဟီုဂးပရော ကလိဂွံတဆိပ်ကြာရ၊ မၞိဟ်တံသၟာန်ကၠုၚ်ဗွဲမဂၠိုၚ် ဗ္တောန်လိက် ပ္ဍဲဘာကဝ်လိက်မန် ပေၚ် (၃) သၞာံတုဲမ္ဂး မူတဆိပ်ကြာ မဇိုန်နှၚ်ကဵု ကွးဘာတံရော၊ တဆိပ်ကြာတံဂှ် ဒှ်တဆိပ်ကြာ အဆံၚ်ကၟိန်ဍုၚ်ဏံပၠန်ဟာ၊ တဆိပ်ကြာ ကၟိန်ဍုၚ်ဏံ ညးတၠကမၠောန်ဍုၚ်မ္ၚး လ္ၚဵုလ္ၚဵု ဟွံဒုၚ်တဲ၊ ဟွံသ္ပသမ္တီ နဒဒှ်ညးတၠပညာမွဲရ။ တဆိပ်ကြာ မဇိုန်နှၚ်ကဵု နူဘာကဝ်လိက်မန်ဏံ ရဲတၠကမၠောန်ဍုၚ်မ္ၚး၊ တက္ကသဵုဍုၚ်မ္ၚး သ္ပသမ္တီကီုဟာ သၟာန်ကၠုၚ် ညးတာလျိၚ် ဌာနပညာတံနွံရ။
ဆေၚ်စပ်ကဵုတဆိပ်ကြာဂှ် ကမ္မတဳပညာ နာဲရတ်ဂကူ သောၚ်ကလးလဝ် ပ္ဍဲဂျာနေဝ်သၞံၚ်တိုၚ်ဂှ်မ္ဂး ကမ္မတဳပညာတံ တုပ်လဝ်စိုတ်ဂှ် ဇိုန်နှၚ်ကဵုတဆိပ်ကြာ ဒဳပလိုဝ်မာရ၊ ဆ္ဂး တၠပညာဂကူမန်တံ ဗွဲမဂၠိုၚ် ညးတံကဵုကသပ် ဇိုန်နှၚ်ကဵုတဆိပ်ကြာ ဒဳပလိုဝ်မာဂှ် ဟွံထေက်ကြိုက်၊ ဟိုတ်နူဗ္တောန်လဝ်လိက် ပွိုၚ် (၃) သၞာံနွံတုဲ ကဵုတဆိပ်ကြာ ဒဳဂရဳပေၚ်ၚ် ဟွံမာန်ကၠာလေဝ် ဗၞတ်တဆိပ်ကြာ သဵုယှုက်ဒဳဂရဳကဵုတုဲ ယဝ်ကွးဘာတံ ဆက်တိုန်တက္ကသဵုဍုၚ်မ္ၚးမ္ဂး လိက်ဗ္တောန် နူသၞာံတတိယဏံ ဆက်တိုန်အာတက္ကသဵု ဂွံပၠန်ရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ဘာကဝ်လိက်မန်တုဲမ္ဂး ဇိုန်နှၚ်ကဵုတဆိပ်ကြာ ဒဳဂရဳမွဲမွဲရောၚ်။
ကွးဘာစှေ်နူဘာကဝ်လိက်မန်ဏံတုဲ ဟွံဆက်တိုန်က္ကသဵုဍုၚ်မ္ၚးမ္ဂး သွက်ဂွံကၠောန်ကမၠောန်ဂှ် ဆက်စၠောံလဝ်ကဵု ဒၞာဲကမၠောန်နွံရ။ သွာၚ်ဌာနဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ ပံက်လဝ် မပ္တံဌာနပညာ၊ ဌာနထတ်ယုက်တံလေဝ် လုပ်ကၠောန်ကမၠောန်ဂွံရ။ ဒၞာဲကမ္ပဏဳ၊ ဟိုဝ်တေဝ်၊ တိုက်သြန် (ဘဏ်) ဌာနအလဵုအသဳတံလေဝ် အာတ်အခေါၚ်လုပ်ကၠောန် ဂွံဖအိုတ်ရ။ ကွးဘာ မအံၚ်ကၠုၚ်လိက် နူဘာကဝ်လိက်ဏံတုဲမ္ဂး ဟီုစတၠပညာမန် သၟတ်အနာဂတ် မနွံကဵုဍာ်ဒ္ကေဝ် ဒ္ဂေတ်သိက္ခာမၞိဟ်ပေၚ်ၚ်ရ။ ယဝ်မိက်ဂွံဆက်တိုန် တက္ကသဵုဍုၚ်မ္ၚးမ္ဂး ထ္ၜးတဆိပ်ကြာဝွံတုဲ ဂွံအခေါၚ်တိုန်တက္ကသဵုဍုၚ်မ္ၚး ဇၟာပ်ဍုၚ်ရ။ တက္ကသဵုဍုၚ်သေံ၊ တက္ကသဵုပါဂျူ ဍုၚ်အမေရိကာန်လေဝ် အခေါၚ်တိုန်ဂွံဖအိုတ်ရ။
ကိစ္စပရေၚ်ပညာမန်ဏံ သေဋ္ဌဳတၠဓနဂကူမန်ပိုဲ ဘိုၚ်ပူဗိုၚ်ကဵုဒြဟတ် အောန်တဴဗွဲမလောန်ရ။ အဆံၚ်ပရေၚ်ပညာမန် ဂွံစိုပ်ကၠုၚ် အဆံၚ်အံၚ်ဇၞးဗၞတ်ဝွံဂှ် သေဋ္ဌဳညးတၠဒါန်ဍုၚ်မ္ၚး စိုတ်လုပ်စကဵု ဂၠံၚ်ပညာမန် မလးထ္ၜးလဝ်ဂှ်တုဲ ကဵုကၠုၚ်အရီုအဗၚ် အထံက်အပၚ်နွံတုဲ အံၚ်ဇၞးစိုပ်ကၠုၚ်အဆံၚ်သာ်ဝွံရ။ သွက်ဂွံဗ္ဂေတ်စက်ယန် ပ္ဍဲဌာနပညာဏံဂှ် ခါန်ကၞက်လဝ် သၞာဲဒဴညးယိုက်ဝန်ကမၠောန် တၠကွတ်၊ တၠပညာ မနွံလၟိဟ်ဗၞတ် (၈၀) တၠပြၚ်ၚ်ရ။ အ္စာဗ္တောန်လိက်တံလေဝ်နွံရ။ ပံက်လဝ်သွာၚ် နွံ (၄) သွာၚ်တုဲ သၞာဲဒဴတံ ကၠောန်ဒၟံၚ်ကမၠောန်ရ။
ကွးဘာကၠုၚ်လ္ၚတ်ပညာ ပ္ဍဲဘာကဝ်လိက်မန်ဏံဂှ် ဗ္တောန်ကဵုမးမး မသက္ကုၚုဟ်မးဟာ၊ ကောန်ဂကူတံ သၟာန်ကၠုၚ် နွံဗွဲမဂၠိုၚ်ရ။ ဒြဟတ်သြန် ပ္ဍဲဌာနပညာ ဟွံဍိုက်ပေၚ်ဏီတုဲ မသက္ကုၚုဟ်မး ဟွံသေၚ်ဏီရ။ ကွးဘာမွဲတၠမ္ဂး မွဲသၞာံ သြန်ဗၞတ်ထေက်ကြိုက် ဒးဖ္ဍိုက်ဗပေၚ်ကဵုကီုရောၚ်။ ယွဵုဓလေၚ် ညံၚ်ဟွံဂွံဇြိုၚ် ပ္ဍဲမိမကွးဘာတံဂှ် ကမ္မတဳပညာတံ ဖန်ဇန်လဝ်ကီုရ။ အ္စာဗ္တောန်လိက်တံလေဝ် မ္ဒးကဵုၚုဟ်မးဂိတု မထေက်ကဵုကွတ်ညးဗ္တောန်နွံဒၟံၚ်တုဲ မသက္ကုၚုဟ်မး ကတ်ပညာဟွံဂွံရ။ ဗဵုရံၚ်ဍာ်ဇၟောဝ်ခေတ်မ္ဂး လ္ပတော်တၟော်ကဵုသြန် မ္ဒးအိုတ်ဂှ်တုဲ ကၠုၚ်ကတ်ပညာ ပ္ဍဲဘာကဝ်လိက်မန်တံ အိုတ်ညိ။
ကွးဘာအံၚ်လိက် နူဘာကဝ်လိက်ဏံတုဲမ္ဂး သ္ဒးဗိုၚ်ကေတ်တာလျိုၚ် သ္ဒးယိုက်ဂၠေၚ်ကမၠောန် ပ္ဍဲဌာနပညာ ပွိုၚ် (၂) သၞာံဏောၚ်။ သွက်သ္ဂောံတံၚ်ပ္တိုန် အဆံၚ်ပညာ သၟတ်ဂကူမန် မနွံပ္ဍဲဘာကောန်ဂကူတံရ။ ဗိုၚ်ယိုက်ဂၠေၚ် ပ္ဍဲဌာနပညာ ပေၚ် (၂) သၞာံတုဲမ္ဂး တိတ်ကၠောန်ကမၠောန် ပ္ဍဲဌာန်မ္ၚး ဂွံဖၟိုတ်ရ။ ဆက်ယိုက်ဂၠေၚ်အာတာလျိုၚ် ပ္ဍဲဌာနပညာ၊ ဌာနထတ်ယုက်လေဝ်ဂွံရ။ ဂကူကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံကီု၊ ဂကူမန်ပိုဲကီု ပလေဝ်ပလေတ်စလဝ် သွက်ဍုၚ်ဖေတ်ဒရေဝ် ဂွံမံက်ကၠုၚ်ဏောၚ်။ ကာလဍုၚ်ဖေတ်ဒရေဝ်မံက်မ္ဂး တၠပညာမန် သွက်သ္ဂောံအုပ်ဓုပ် ဖန်ဇန်ကောပ်ကာဲအာ ဍုၚ်ဖေတ်ဒရေဝ်မန်ဂှ် ပတှေ်လဝ်သၟတ် မလေပ်လဝ်ပညာတံရ။ ဂကူဟွံမွဲကဵုပညာတံဂှ် ဍေံဟွံဇၞော်မောဝ် ဟွံတောတက်ရ။ လ္ၚတ်ရံၚ်ဝၚ်အတိက်မ္ဂး ဂကူမန်ဝွံ ဂကူဍိက်ဟွံသေၚ်၊ ဟိုတ်နူတၠပညာဂကူမန်တံအောန်တုဲ အခိၚ်လၟုဟ် ဒှ်ဒၟံၚ်ဍိက်ဂကူမဟာတံရ။
ဟီုသရောပ်မ္ဂး ဘာကဝ်လိက်မန်ဝွံ မဒှ်ဘာလွဳၜံၚ်သၟတ်မန် သွက်ဂွံဒှ်တၠပညာ၊ တၠကွတ်ဍာံဍာံရ။ ပတှေ်ကေတ်ဒြဟတ် ဂကူမန်တံတုဲ ပံက်ဘာကဝ်လိက်ဏံရ။ ပြဟ်ဟ်ဏံ ဇၟာပ်ဒၞာဲမရံၚ်အာ မုလေဝ်ဟွံဍိုက်ပေၚ်ဏီရ။ ယဝ်ရံၚ် နကဵုစိုတ် အယောနိသော မနသိကရမ္ဂး ညာတ်လ္ပာ်ပရေံ ဖၟိုတ်ရ။ ဟီုပ္တိုန်ဒုဟ်ဖၟိုတ်ရ။ ဒှ်သာ်ဂှ်ရ ညံၚ်ဂွိုအ်ဒှ်သာ်ဏံဂှ် ကၠုၚ်ဗဵုဘာကဝ်လိက်မန် နကဵုမတ် ယောနိသော မနသိကရအိုတ်ညိ ဘိက်ပၟိၚ်ဏာရ။

အံက်သာ (တံၚ်ပရၚ်)

ကာလတ္ၚဲဏံ ကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာ အကာဲအရာထုဲထံၚ်ဒၟံၚ် ဇၞော်ကဵုဇြဟတ်တုဲ အလဵုအသဳဗၟာတံ ဟိုတ်ဂွံပြဟ်ဒတုံစှ်အော နူစၚ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂၠးကဝ်ဂှ် ဟိုတ်နူဒပ်ပၞာန်မေန်အံၚ်လှာၚ်တံ သီထောံအဝဵု ပ္ဍဲကဵုဖေဖဝ်ဝါရဳ သၞာံ (၂၀၂၁) ဂှ်ရောၚ်၊ စနူအခိၚ်ဂှ်တုဲ ညးတာလျိုၚ်အလဵုအသဳကြုက်ကဵု အလဵုအသဳဗၟာတံ ပရေၚ်ဆက်စၠောံဟၟဲကၠုၚ်ညးသ္ကံမွဲလှေ်တုဲ ပ္ဍဲကဵုစၟတ်တ္ၚဲ (4.7.2022) ဂှ် အလဵုအသဳကြုက်က္ဍိုက်ပ်တုဲ ကၠောန်ပေဲါကောံဓရီု ပရေၚ်ပံၚ်ကောံ “မာဲဃံၚ်-လာန်ချာန်” ပ္ဍဲကဵုဍုၚ်ဗကာံ ကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာဂှ် ကၠုၚ်စိုပ်နဒဒှ်အလန်ကၠာအိုတ်ရ။
နကဵုအလဵုအသဳပၞာန်ဗၟာတံ သွက်သ္ဂောံပသောၚ် ပြသၞာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂှ် တက်ကျာကဵု ညးမစဵုဒ္စးဒၟံၚ်ကဵုဇကုတံဂှ်ညိ သာ်ဝွံ ကြုက်ဖတိုက်ဖအောဝ်လဝ် အလဵုအသဳပၞာန်ဗၟာတံရ၊ ညးခါတ်အကာဲတံဂှ် ပ္ဍဲကဵုဗွိုၚ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂၠးကဝ် ၜိုန်ရဍုၚ်ဗွဲမဂၠိုၚ် ဟွံသ္ပမိတ် ကုအလဵုအသဳပၞာန်ဗၟာကီုလေဝ် ဍုၚ်ကြုက်ဂှ် နဒဒှ်ဍုၚ်မဟာမိတ်မွဲ ဆက်တုဲဒတူလိုၚ်ဒၟံၚ်ရောၚ်ဂှ် ထ္ၜးဏာသက်သဳကဵု ညးဂၠးတိတံရ သာ်ဏံ ညးတံ ညာတ်ကေတ်အိုတ်ရ။
ဝန်ဇၞော်ကေၚ်ကာဍုၚ်သအာၚ်ဍုၚ်ကြုက် မေတ်သတာဝါန်ယိ မတိုန်စိုပ်ဒၟံၚ်ကောံဓရီု ပ္ဍဲဍုၚ်ဗကာံဂှ် ပ္ဍဲကဵုစၟတ်တ္ၚဲ (3.7.2022) ဂှ်လေဝ် ဆဵုဂဗကဵု ဝန်ဇၞော်ကေၚ်ကာဍုၚ်သအာၚ် ဍုၚ်ခမေန် မေတ်သတာပရာတ်သအ်ဃောန်တုဲ သၠာဲဂတးလညာတ်ညးသ္ကံဂှ် ဟီုထ္ၜးပရေၚ်တၚ်စၟဳစ လ္တူအလဵုအသဳပၞာန်ဗၟာ (၃) တၚ်နွံရောၚ် ပတိတ်ကၠုၚ်လဝ်ပရိုၚ်နွံရ၊ ပ္ဍဲကဵု (၃) တၚ်ဂှ် ………..
(၁) ဍုၚ်ဗၟာညံၚ်သ္ဂောံ က္လေၚ်ၜိုဟ်သိုဟ်သာယာတိုန်ဂှ် အလဵုအသဳဍုၚ်ကြုက် ပံၚ်တောဲအာကဵု ဂကောံအာဇြဳယာန်တံရောၚ် စၟဳစလဝ်မွဲတၚ်ရ။ ပ္ဍဲကဵုတၚ်ဏံဂှ် ညံၚ်ဟွံဂွံၜက်ၜေတ်အာ နူကဵုသ္ဇိုၚ်သၞောဝ်ဥပဒေတုဲ မ္ဒးဓမံက်အာရုပ်ရဴ သၟဝ်သ္ဇိုၚ်သၞောဝ်ဥပဒေရောၚ်၊ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ သီလဝ်အဝဵု ဆက်ကေမ်္ၚာပ်လဝ် သၞောဝ် (၂၀၀၈) ဂှ် ကိတ်ညဳမံၚ်ကဵု သ္ဇိုၚ်သၞောဝ်ဥပဒေရောၚ် သာ်ဏံ မေတ်သတာဝါန်ယိ ဟီုရ။
ဍုၚ်သအာၚ်ဗွဲမဂၠိုၚ် ဟီုဂးပါ်ပါဲလဝ်ဂှ် သ္ဇိုၚ်သၞောဝ်ဗီုပြၚ်ဒက်ပတန်ဍုၚ်တံဂှ် နကဵုဒပ်ပၞာန်တံရ ဗီုဒးစိုတ်ချူဓဇက်လဝ်ဂှ် ဒပ်ပၞာန်တံပၠန် ဖံက်ပ္ကဝ်သၞောဝ်တုဲ သီကေတ်လဝ်အဝဵုရောၚ် ထံက်ထ္ၜးလဝ်နွံတုဲ လ္ပာ်ဇြဟတ်ပၠန်ဂတး မံက်ကၠုၚ်တၟိ (အေန်ယူဂျဳ) တံဂှ် သ္ဇိုၚ်သၞောဝ်ဗီုပြၚ်ဒက်ပတန်ဍုၚ် (၂၀၀၈) ဂှ် ပလီုလဝ်တုဲရရောၚ် သာ်ဏံ လလောၚ်တြးလဝ်ရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ လ္တူတၚ်စၟဳစ မေတ်သတာဝါန်ယိ ဟီုပတိတ်လဝ် ဒးဒှ်သၟဝ်သ္ဇိုၚ်သၞောဝ်ဥပဒေ (၂၀၀၈) ဂှ် ဇြဟတ်ပံၚ်ကောံဒဳမဵုကရေဇြဳတံကီု၊ ဇြဟတ်ပံၚ်ကောံပၠန်ဂတး (အေန်ယူဂျဳ) တံကီုဂှ် ဒုၚ်တဲဟွံမာန်ရောၚ် ရမျာၚ်မံက်တိတ်ကၠုၚ်ရ။
(၂) ပ္ဍဲကဵုတၚ်ၜါဂှ် လၟေၚ်ကမၠောန် ပရေၚ်ဓမံက်ရုပ်ရဴ ပြံၚ်ကၠောံဒဳမဵုကရေဇြဳ ညံၚ်ရဴသ္ဂောံစကၠောန်အာကီု၊ အဝဵုဍုၚ်ဂှ် ညံၚ်သ္ဂောံအပ်ပြာပ်ကဵု ညးဍုၚ်ကွာန်တံ သာ်ဏံ သုၚ်စောဲလဝ်ဝေါဟာရ၊ အကာဲအရာဍုၚ်လၟုဟ်ဂှ် အဝဵုဟၟဲဒၟံၚ်ပ္ဍဲတဲညးဍုၚ်ကွာန်တုဲ ပၞာန်သီလဝ်အဝဵုရောၚ်ဂှ် ဒဒှ်ရဟွံကိတ်ညဳကဵု ပရေၚ်ဒဳမဵုကရေဇြဳရောၚ်ဂှ်လေဝ် အလဵုအသဳကြုက် ပလဝ်စၟတ်သမ္တီရောၚ် ဂွံအဓိပ္ပါဲရ။
ၜိုန်ဂှ်လေဝ် ကာလအပ်ပြာပ်အဝဵု ကုညးဍုၚ်ကွာန်ရောၚ်မ္ဂး ညံၚ်ရဴသ္ဂောံကိတ်ညဳကဵု အကာဲအရာကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာဂှ် မ္ဒးပအပ်ရောၚ်၊ ပတုပ်ဗက်ဍုၚ်သအာၚ်တံဟွံဂွံ ဝန်ဇၞော်ကေၚ်ကာဍုၚ်သအာၚ်ဍုၚ်ကြုက် မေတ်သတာဝါန်ယိ ဟီုဂးဏာရ၊ ထံက်ရံၚ်ကဵုလဟီု မေတ်သတာဝါန်ယိမ္ဂး သြဇာဍုၚ်ပလိုတ် စတံနူအမေရိကာန်တံ ညံၚ်ရဴဟွံဂွံအုပ်ဓလီုအာ လ္တူဍုၚ်ဗၟာမာန် နကဵုတၚ်ရန်တၟံနွံနွံ အလဵုအသဳကြုက် ဒက်ပတန်ပခိုၚ်ဒၟံၚ် ပရေၚ်ဆက်ဆောံကဵု အလဵုအသဳပၞာန်ဗၟာရောၚ် သာ်ဏံ ရဲခါတ်အကာဲဍုၚ်မ္ၚးတံ ညာတ်ကၠုၚ်နွံရ။
(၃) ပ္ဍဲကဵုတၚ်ပိ လက္ကရဴအိုတ်ဏံဂှ် ပ္ဍဲအရာသောၚ်က္လးပြသၞာ တၚ်ခက်ခုဲဆိုအ်ဗဍုၚ်ဗၟာဂှ် မ္ဒးကေမ်္ၚာပ်အာ ဂၠံၚ်တရဴအာဇြဳယာန်ရောၚ်၊ ပ္ဍဲအရာဏံ နကဵုအလဵုအသဳကြုက် ကဵုဇြဟတ်ရီုဗၚ်အာပေၚ်ၚ်ရောၚ် မေတ်သတာဝါန်ယိ ဟီုဂးသ္ပလဝ်ဒတန်ရ။
ပ္ဍဲကဵုတၚ်ဏံဂှ် ပ္ဍဲအကြာဗွိုၚ်ကုလသမဂ္ဂကီု၊ အကြာဗွိုၚ်ဍုၚ်သအာၚ်ကီု ဆေၚ်စပ်ကဵုသောၚ်က္လးပြသၞာ ဍုၚ်ဗၟာဂှ် တုပ်ဒၟံၚ်စိုတ်ဖအိုတ်ရ၊ တၚ်တုပ်စိုတ် အာဇြဳယာန် (၅) တၚ်ဂှ် နကဵုက္ဍိုပ်သ္ကိုပ်အလဵုအသဳပၞာန် မေန်အံၚ်လှာၚ်လေဝ် ထ္ပက်လဝ်စၟတ်တဲ တုပ်လဝ်စိုတ်တုဲတုဲရ၊ လ္တူဏံ နကဵုအာဇြဳယာန် အာက္ဍိုပ်တုဲ လုပ်ပသောၚ်ကဵု ပြသၞာအကြာဏောၚ်ဟီုမ္ဂး ဍုၚ်ကြုက်ကီု၊ ဍုၚ်ရာတ်ယှာကီု၊ ဂကောံဍုၚ်ပလိုတ်ဂမၠိုၚ်ကီု၊ ကုလသမဂ္ဂကီုဂှ် ဒှ်ဒၟံၚ်မွဲရမျာၚ် မွဲပၟိက်ရရောၚ်ဂှ် ရမျာၚ်တိတ်ဒၟံၚ်ရ။
ၜိုန်ဂှ်လေဝ် ပ္ဍဲအရာဓမံက်ရုပ်ရဴဂှ် မူသ္ဇိုၚ်အာဇြဳယာန် “ပရေၚ်အပ္ဍဲဍုၚ် လုပ်ပထုဲဟွံဂွံ” ဂှ် ညံၚ်ရဴဟွံဂွံတးပါဲထောံဂှ် မေတ်သတာဝါန်ယိ ထပ်ကဵုလဝ်သတိရ၊ အကာဲအရာအာဇြဳယာန် လောန်ကၠုၚ်တုဲတေံ ၜိုန်ရဂကောံဍုၚ်အာဇြဳယာန်တံ ဟွံလုပ်ပထုဲ ပရေၚ်အပ္ဍဲဍုၚ်ကီုလေဝ် အကာဲအရာ ကာလလၟုဟ်ဏံ လ္တူဒပ်ပၞာန်ဗၟာ က္လေၚ်သီအဝဵုဏံဂှ် အလဵုအသဳဍုၚ်မလေဝ်ယှာ၊ အလဵုအသဳဍုၚ်အေန်ဒဵုနဳယှာ၊ အလဵုအသဳဍုၚ်သၚ်္ကပေါဝ်တံ ဒစဵုဒ္စးကၠုၚ် မံက်က်ဂတဝ်ဂတဝ် ဇၞော်ကဵုဇြဟတ်ရ၊ ဒစဵုဒ္စးကၠုၚ် စိုပ်အာအဆံၚ် စဵုဒးဒုၚ်တးပါဲကၠေံ နူဝိုၚ်သဳကၠဳကောံဓရီုရ။
ဂကောံအာဇြဳယာန်ဂှ် ကြပ်ကၠုၚ်မံၚ်ကဵု ဂကောံဍုၚ်ပလိုတ်တံ ဂၠိုၚ်ကၠုၚ်မံၚ်တုဲ အလဵုအသဳဍုၚ်ကြုက် ဟၟဲပၟိက်ဂှ် ညာတ်ကၠးဒၟံၚ်ရ၊ ဂွိၚ်လေဝ်ဂွိၚ်ဖေက် ဂကောံဍုၚ်ပလိုတ်တံ သြဇာတဴအာ လ္တူဂကောံဍုၚ်အာဇြဳယာန်တံရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ မေတ်သတာဝါန်ယိ က္လေၚ်ဟဍဟ်ဟဍာဲဒၟံၚ် လ္တူမူသ္ဇိုၚ်အာဇြဳယာန် “ပရေၚ်အပ္ဍဲဍုၚ် လုပ်ပထုဲဟွံဂွံ” ဂှ်ရ၊ မွဲသာ်ပၠန်ဂှ် ကေတ်ပၞော်ကောံဓရီု ပရေၚ်ပံၚ်ကောံ “မာဲဃံၚ်-လာန်ချာန်” ပ္ဍဲကဵုဍုၚ်ဗကာံတုဲ ဂြဲပတိုန်အလဵုအသဳပၞာန်ဗၟာ လ္တူစၚ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်သၟးဟွံက သီုဂွံအခေါၚ်စန်ဒက် ဍုၚ်အာဇြဳယာန်တံရ၊ နကဵုအလဵုဇကု ဝန်ဇၞော်ကေၚ်ကာဍုၚ်သအာၚ်ဍုၚ်ကြုက် မေတ်သတာဝါန်ယိ တိုန်စိုပ်နဒဒှ်ဥက္ကဌ ပံၚ်တောဲကဵု သ္ကိုပ်ပၞာန်ဇၞော်မေန်အံၚ်လှာၚ်ရ။
ပရေၚ်ပံၚ်ကောံ “မာဲဃံၚ်-လာန်ချာန်” မ္ဂးဂှ် ဍုၚ်မၞုံတန်တဴဒၟံၚ် မွဲဒမြိပ်ပွဳပွူကြုၚ်မာဲဃံၚ်တံ သီုဖအိုတ် အစဳဇန် သွက်ဂွံရေၚ်တၠုၚ်ပံၚ်ကောံအာ မဒှ်ရ။ လာန်ချာန်ဂှ် ၜဳကြုၚ်မာဲဃံၚ်သ္ကုတ် စနူသ္ကုတ်ဍုၚ်ကြုက်လ္ပာ်လ္တူတေံ ကြုက်တံကော်စ ၜဳကြုၚ်လာန်ချာန်ရ၊ ကောံဓရီုဏံဂှ် ဒှ်ကောံဓရီုအဆံၚ် ကောံဓရီုဝန်ဇၞော်ကေၚ်ကာဍုၚ်သအာၚ်တုဲ ဝန်ဇၞော်ကေၚ်ကာဍုၚ်သအာၚ် နူကဵုဍုၚ်သေံ၊ ဍုၚ်လဴ(လော)၊ ဍုၚ်ဗဳယနာန်၊ ဍုၚ်ခမေန်တံ တိုန်စိုပ်လဝ်ရ။
ကာလလၟုဟ်ဝွံလေဝ် နဒဒှ်ဥက္ကဌအာဇြဳယာန် သ္ကိုပ်ဝန်ဇၞော်ခမေန် မေတ်သတာဟောန်ဇြာန် ကေတ်လဝ်တာလျိုၚ်တုဲ အလဵုအသဳခမေန်ကဵု အလဵုအသဳကြုက်ဂှ်လေဝ် ယၟုမံက်ပြာကတ်ဒၟံၚ် ဒှ်ညးစုက်လုက် ကၠောံက္ဍမံၚ်ညးသ္ကံ ဗွဲမလောန်ရ၊ ညးမဒှ်ကောန်ကွး မေတ်သတာဟောန်ဇြာန် ဝန်ဇၞော်ကေၚ်ကာဍုၚ်သအာၚ် မေတ်သတာပရာတ်သအ်ဃောန်ဂှ်လေဝ် ကေတ်လဝ်တာလျိုၚ် နဒဒှ်ကလုတ်တၟေၚ်အာဇြဳယာန် သွက်ဍုၚ်ဗၟာရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ညးဇၞော်ၜါဍုၚ်ဏံ ပညဳပညပ်လဝ်ညးသ္ကံ ပရေၚ်ဝန်ဇၞော်ကေၚ်ကာဍုၚ်သအာၚ် မေတ်သတာပရာတ် ကၠုၚ်ဍုၚ်ဗၟာကဵု ပေါဲကောံဓရီု ပ္ဍဲဍုၚ်ဗကာံဏံ ဒှ်အာမွဲဒမြိပ်ဓဝ်ရ၊ သရုပ်ကၠေံမ္ဂး နကဵုတၚ်ရန်တၟံနွံနွံ အလဵုအသဳဍုၚ်ကြုက်ဂှ် သွက်သ္ဂောံကၟောန်ပခိုၚ်ပတိုန်သြဇာ အကြာအာဇြဳယာန်တုဲ တံၚ်ဂြဲပတိုန် အလဵုအသဳပၞာန်ဗၟာ လ္တူစၚ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂၠးကဝ်ရောၚ်။

နာဲတိုၚ်ပ္ကဴဍုၚ်

ဍုၚ်ပိုဲဂှ် ဒှ်ဍုၚ်စမ်ၜတ် ဗၞတ် (၇၀) သၞာံယျရောၚ်။ အရာပရေၚ်အုပ်ဓုပ်ဂှ် စမ်ၜတ်ကဵု ခေတ်သဵုယှေဝ်လေတ်တုဲ ဍုၚ်ဂှ် ဝါတ်ဒိုက် စိုပ်အာ ဂတာတိရ။ လက္ကရဴဏံ ထပ်စုတ်ကဵု ပရေၚ်အုပ်ဓုပ်ပၞာန်ပၠန်တုဲ ဍုၚ်ဂှ် အိုတ်အးအာ၊ မၞိဟ်မွဲဂကောံဍောတ်ဂှ် လောဲအာ ပ္ဍဲကဵုဂၠးကဝ်ဏံရ။ လောန်ကၠုၚ် ပွိုၚ် (၁၀) သၞာံတုဲကၠုၚ်တေံဂှ် ရမျာၚ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ အာတ်မိက်ကၠုၚ် သၞောတ်ဖေဝ်ဒရေဝ်ဂှ် ကၠးမံၚ်ရ။ ဆဂး စမ်ရံၚ်ကၠာ ဂးပၠန်ရ။

လညာတ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန် လတူကၟိန်ဍုၚ်ဖေဝ်ဒရေဝ်

တ္ၚဲဏံ စပ်ကဵုအရာ ဟီုဂးမံၚ် စမ်ၜတ်ဖေဝ်ဒရေဝ် (ဝါ) ဖေဝ်ဒရေဝ်စမ်ၜတ် (စံပြဖေဝ်ဒရေဝ်) ဂှ် လပါ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန်တံ ကဵုအခေါၚ်ကၠောန်တုဲ ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်မန်တံ ဂစာန်ကၠောန်ပတိုန်ရောၚ် ဂွံပရိုၚ်ရ။ ဗီုလဵုကၠောန်ရောဂှ် တီဟွံကၠးရ။ ဆဂး တီကၠးမွဲသာ်ဂှ်မ္ဂး ဖေဝ်ဒရဴစမ်ၜတ်ဂှ် ၜက်တိတ်အာ နူကဵု သၞောတ်ဝ် (၂၀၀၈) ဟွံဂွံဂှ် တီကၠးမံၚ်ရ။

ကလေၚ်ရံၚ်အာဝၚ်မ္ဂး ဟိုတ်နူကဵု က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ကဵု သ္ကိုပ်ပၞာန်ဗၟာတံ စိုတ်ဓာတ်ဟွံသၠဲလး လတူကောန်ဂကူကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံတုဲ ပြသၞာပၞာန်အပ္ဍဲဍုၚ်ဂှ် ကတဵုဒှ်မံၚ် စဵုကဵုတ္ၚဲဏံရောၚ်။ စကာကၠုၚ် ဝါဒမဟာဂကူဗၟာ၊ ဝါဒတၠအဝဵုပၞာန်တုဲ ဗတိုက်ကၠုၚ် လတူကောန်ဂကူကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံဂှ်ရ ကောန်ဍုၚ်အရၚ် က္လေၚ်ရပ်လွဟ်ပၠန်ဂတးတုဲ ပၞာန်အပ္ဍဲဍုၚ်ဂှ် ကတဵုဒှ်ကၠုၚ် စဵုကဵု (၇၀) သၞာံပြၚ်ရောၚ်။

တ္ၚဲဏံလေဝ် ပၞာန်ဗၟာတံ ဆက်တုဲ သ္ပမာန် လတူကောန်ဍုၚ်အရၚ် သၟးဟွံသေၚ်၊ လတူဂကူဗၟာဍေံတံ ညးမဒစဵုဒစးကဵုဍေံတံ ဇၞော်ကဵုဒြဟတ်ရ။ လၟုဟ် ဍေံတံ စံၚ်မံၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂကူဗၟာတံ တုပ်တဴညံၚ်ရဴ အခိၚ်ထပိုတ် (၄) ထပိုတ် မန်ပိုဲတံ ကေၚ်ဒးကၠုၚ်လဝ်တေံရ။ မိက်ဂွံဟီုဂှ် ဗၟာဍေံတံကဵုဍေံတံလေဝ် စိုတ်ဓာတ်ဍေံ ဟွံသၠဲလးတှေ် လတူကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံဂှ် သ္ၚောဲကွေံရ။

အတိုၚ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန်တံ ဟီုဂးမံၚ် အခိၚ်တ္ၚဲဏံဂှ်မ္ဂး ဍေံတံ ဆက်ထိၚ်ဒဝ်လဝ် သၞောတ်ဝ် (၂၀၀၈) ဏံတုဲ ပၞာန်ဗၟာတံ ကေတ်အဝဵု ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ရောၚ်။ တုဲပၠန် သွက်တွဵုရးကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံဂှ် ကဵုအခေါၚ်ညိညရောၚ်။ ကဵုသၞောတ်ဖေဝ်ဒရေဝ် ထိၚ်ရပ်လဝ်ဇုက် နူကဵုဗဟဵုတေံရောၚ် ဂးရ။ သၞောတ်ဖေဝ်ဒရေဝ် ရပ်လဝ်ဇုက် လက္ကရဴ၊ ထိၚ်လဝ်အဝဵုဟီုဂှ် သၞောတ်ဝ်ဖေဝ်ဒရေဝ် ဟွံသေၚ်ရ။ ကံၚ်ဇြဳပၞာန်တံ မိက်ဂွံစမ်ၜတ်ရံၚ်ဟီုဂှ် မိက်ဂွံစမ်ၜတ်ရံၚ် သာ်ဏံရ။ ဟီုဂှ်ရ ဍေံဟီုကၠုၚ် ‘ဖေဝ်ဒရေဝ်စမ်ၜတ်’ သာ်ဂှ်ရ။ ဒးဟီုတပ်ပ်မ္ဂး ဟိုတ်နူကဵု ဟွံမိက်ကဵုဖေဝ်ဒရေဝ်တုဲ ကဵုစမ်ဝေၚ်ရောၚ်။

က္လေၚ်ရံၚ်ဝၚ် ကၟိန်ဍုၚ်ဏံ

အတိုၚ်အရေဝ်ဗၟာမ္ဂး ကၟိန်ဍုၚ်ဂှ် ဍေံကော်စ ‘ပြည်ထောၚ်စု’ ရ။ ‘စု’ ဂှ် စန်ပကောံလဝ်ကၟောန်န် ဒက်လဝ်ကဵုဇုက်ရ။ အတိုၚ်အရေဝ် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ကချေၚ်မွဲတၠ ဟီုဗျိဝေၚ်မ္ဂး ‘သြော် ပြည်ထောၚ်စု ပြည်ထောၚ်စု ချၚ်းပြည် ကချၚ်ပြည် မွန်ပြည် ကရၚ်ပြည် ရခိုၚ်ပြည် ရှမ်းပြည်တွေ အားလုံးကို စုပြီးတော့ ထောၚ်ထဲ ထည့်ထားပါလား’ ရဴဝွံ နကဵုရမျာၚ်ကချေၚ် ဟီုအရေဝ်ဗၟာဂှ် ဟီုရ။ စန်ပကောံလဝ် ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံတုဲ တုပ်တဴညံၚ်ရဴ စုတ်လဝ် ပ္ဍဲထံၚ်ရ။ ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ ချဳဟွံဂွံရ။

ပ္ဍဲကဵုအခိၚ်ကာလ ပၞာန်ဂၠးကဝ် အလန်ဒုတိယတေံတုဲဂှ် ကၟိန်ဍုၚ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်ဂၠိုၚ်ၚ် ကလိဂွံဗၠးၜး နူကဵုအၚ်္ဂလိက်တံဂှ် ဍုၚ်ဂလာအေန်ဒိယျ၊ ဍုၚ်မလေဝ်ယှာကဵု ဍုၚ်ဗၟာတံ ပါလုပ်ရ။ ဆဂး ဍုၚ်တၞဟ်ဟ်တံဂှ် ပြသၞာအပ္ဍဲဍုၚ် ဟွံကတဵုဒှ် ဗီုကဵုဍုၚ်ဗၟာရ။ မုဟို်တ်တှေ် ညးတံဖျေံလဝ်ဗီုဒးမံၚ်တုဲ ညးတေံ ဖျေံလဝ်သၞောတ်ဝ်ဖေဝ်ဒရေဝ်ဇေတ်တ်ရ။

ဍုၚ်ဂလာအေန်ဒိယျဂှ် ဂကူဂၠိုၚ်နူကဵု ဍုၚ်ဗၟာရ။ အရေဝ်ဘာသာလေဝ် ဂၠိုၚ်ရ။ ရှေ်သှေ်သာသနာလေဝ် ဂၠိုၚ်ကဵု ဗီုရ။ ဆဂး သွက်ဂကူဇၞော်ဇၞော် လၟိဟ်မၞိဟ်ဂၠိုၚ်ၚ်တံဂှ် ပါ်ကဵုဍုၚ်တုဲ ဂကူညးကဵုညး ကဵုအုပ်ဓုပ်ညးသကအ်ရ။ ပ္ဍဲဍုၚ်ဂလာဂှ် လိက်ရုၚ် သွက်ဒေသညးကဵုညး ဂွံစကာအာဂှ် နွံတဴမံၚ် (၃၀) ဂကူပြၚ်ရ။ လိက်ပရိုၚ် အရေဝ်ဘာသာ ဟွံတုပ်သၟဟ်ညးသကအ်၊ ထဳဝဳ TV အရေဝ်ဘာသာ ဟွံတုပ်ညးသကအ်ဂှ် နွံံမံၚ် ဗၞတ် (၁၀၀) ဂကူရ။ ကောန်ဍုၚ်အရၚ် နွံမံၚ်သ္ကုတ်လပါ်ဗၟံက် ဆက်စပ်ကဵုပယျဵုဍုၚ်ဗၟာ မပ္တံကဵု ဂကူမဳသဵုရာမ် ဂကူမဏိပူရကဵု ဂကူအာသာမ်တံဂှ်လေဝ် တွဵုရးညးကဵုညး ညးအုပ်ဓုပ်ကေတ်တ်ရောၚ်။

အခိၚ်ဍုၚ်ဗၟာ ဂွံဗၠးၜးတၟိတေံဂှ်လေဝ် ဗီုပြၚ်ကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာဂှ် ဟွံတၞဟ်ခြာနူကဵု ဍုၚ်ဂလာအေန်ဒိယျကွေံကွေံတုဲ ဒက်ပတန်ကၟိန်ဍုၚ်ဖေဝ်ဒရေဝ်ထေက်ရောၚ် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်အၚ်္ဂလိက်တံ ညာတ်ကေတ်တုဲ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဗၟာတံ စှေ်စိုတ်တုဲဂှ်ဟေၚ် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ကချေၚ်၊ ချေၚ်၊ သေံဇၞော် (ရှမ်း) ကဵု ကရေၚ်ဍာဲတံ ကေတ်ဗၠးၜးမွဲစွံကဵု က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဗၟာတံရ။ လၟုဟ် က္လေၚ်သၟာန်စမ်ရံၚ် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံမ္ဂး ‘မှာကွေံရ’ ညးတံ က္လေၚ်ဟီုရောၚ်။

သဘာဝကၟိန်ဍုၚ်ဖေဝ်ဒရေဝ်ဂှ် တွဵုရးတၟိတၟိတံ မံက်တွဵုရ။ ဍုၚ်ဂလာအေန်ဒိယျဂှ် ကြဴနူကဵု ဂွံဗၠးၜးတုဲဂှ် တွဵုရးတၟိတၟိတံ မံက်အာ (၁၀) တွဵုရးပြၚ်ရောၚ်။ ဆဂး အခိၚ်ဂွံဗၠးၜးတုဲ မန်၊ ကရေၚ်ကဵု ရခေၚ်တံ အာတ်ကၠုၚ်တွဵုရးဂှ် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဗၟာတံ ဖန်ဗဒှ်ကဵု ပေဲါပၞာန်ရ။

မုဟိုတ် ဒးစမ်ၜတ်မံၚ်ဏီရော?

အတိုၚ်ပတိုန်ထ္ၜးလဝ် ဗွဲလတူတေံဂှ်ရ ပၞာန်ဗၟာတံဂှ် ကြဴနူကဵု ဍေံတံပလီုထောံ သၞောတ်ဖေဝ်ဒရေဝ် နူကဵု သက္ကရာဇ် (၁၉၆၂) သီအဝဵုတုဲဂှ် ဍေံတံ ဟွံက္လေၚ်ကဵု ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံရ။ ဖန်ဗဒှ်ပတိုန် သၞောတ်ဝ် (၁၉၇၄) (၂၀၀၈) တုဲ သွက်ဂွံမံၚ်အာ သၟဝ်ဍေံတံ လအိတ်အာယုက် လၟိုန်ကာလဂှ် ဖန်ဇန်ကၠုၚ်ရ။ သရုပ်ဝွံ ပေဲါပၞာန်အပ္ဍဲဍုၚ် သကာတ်မြဟ်ကၠုၚ်ရ။

တ္ၚဲဏံ ဖေဝ်ဒရေဝ်စမ်ၜတ် (စံပြဖက်ဒရယ်) ဂှ် ဍေံမံက်အကြာဂကူမန်ပိုဲတံရ။ မုစမ်ၜတ်ရော ဟွံတီရ။ မုအခေါၚ်အရာသၠးပွးလေဝ် ဟွံကဵုရတှေ် မုစမ်ၜတ်ဝေၚ်ဗီုလဵုရော။ သွက်ဂွံပတန်ဍုၚ်မန်ဂှ် လိက်မန် မန်စကာ၊ အရေဝ်မန် မန်ဟီု၊ တိမန် မန်အုပ်ဓုပ်၊ ဘာမန် မန်ဗတောန်၊ ကဝ်လိက်မန်/တက္ကသိုလ်မန် မန်ပတန်ကေတ်တံဏံဂှ် သ္ပကဵုသမ္တီတုဲရ။ စေတနာဍာံမ္ဂး သ္ပစၟတ်သမ္တီညိ။ ဟွံဒးစမ်ရ။ ယဝ်ရ စေတနာထတ်နူဏံတှေ် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ တိတ်နူတိဍာ်မန်တုဲ ဒၞာဲဂှ် ပအပ်ထောံကဵု ဒပ်ပၞာန်မန်မ္ဂး တုဲမံၚ်ရ။

မုဟိုတ်ရော? ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ သီကေတ်လဝ်တိဍာ် ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တုဲ တီမံၚ်ရှ်သာ ဟွံမိက်ဗၠးတဲတုဲ ဟွံကဵုပရေၚ်ဗၠးၜးညးတံရ။ ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ ဗွဲမဂၠိုၚ်လေဝ် ပၞာန်ဗၟာတံ ကဵုအခေါၚ်အရာ တွဵုရးညးကဵုညး ဒက်ပတန်ကၟိန်ဍုၚ်ဖေဝ်ဒရေဝ်ဂှ် ဒှ်ဟွံမာန်ရောၚ် ပတှေ်ကေတ်လဝ်ရ။

ဒပ်ပၞာန်ရခေၚ် ‘အေအေ’ တံဂှ် ဒေံါလဝ်ပန်ပှော်တုဲ သၠဲပတိတ်မံၚ် ပရေၚ်အုပ်ဓုပ် ပရေၚ်သၞောဝ်ဓရ် ညးတံ သိုက်က်တုဲ ရုၚ်အုပ်ဓုပ် ရုၚ်သၞောဝ်ဓရ် အလဵုအသဳပၞာန်ဂှ် ဂကူရခေၚ်တံ ဟွံအာတုဲ လ္ၚုအာရ။ ဂကူချေၚ်၊ ကချေၚ်၊ ကရေၚ်ဍာဲကဵု ကရေၚ်တံဂှ် အဃောဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ယှုက်ထုဲ ဗတိုက်မံၚ် ပဳဒဳအေပ်ကဵု အလဵုအသဳအေန်ယူဂျဳဂှ် တိဍာ်ညးကဵုညး ဒၞာဲဒပ်ပၞာန်ဗၟာသီလဝ်ဂှ် က္လေၚ်ဗတိုက်ကေတ်တုဲ ပတန်အဝဵုညးတံ (၃) တန်ရ။ ဗော်ပၠန်ဂတးသေံတံဂှ် ထကးပြးညးသကအ်တုဲ စၞးဒးပန်ပၞာန်ဗၟာဂှ် ဇကုကဵုဇကု ပန်မံၚ်ညးသကအ်ရ။ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ပၠန်ဂတးတံဂှ် စိုတ်ဓာတ်မဟာနွံမံၚ်တုဲ ဖေက်ဂကူပလံၚ်၊ ဂကူပအိုဝ်၊ ဂကူဝတံ ပါ်တိတ်အာတွဵုရးတုဲ ဗက်ဒၞာမံၚ်ရ။

အကြာဂှ်မ္ဂး ဂကူမန်ဂှ် တၟေၚ်အိုတ်ရ။ တက်ကျာကုကံၚ်ဇြဳပၞာန်တုဲ ဟီုဂးတိုန် ဖေဝ်ဒရေဝ်စမ်ၜတ်ရ။ ဇကု မုလေဝ် ဟွံဒးပတိတ်လွဳမွဲသာ် ဖျေံကၠုၚ်မူ ‘ၜိုတ်ဍေံကဵုကေတ်ရလေဝ်’ ဂးရ။

ဝဏ္ဏမာန်၊ ဂိတုဇှေ် (၁၁) စွေက်

စပ်ကဵုပရေၚ်ဗ္တောန်လိက်မန် ပ္ဍဲဘာတန်အလဵုအသဳဂှ် ဟိုတ်နူအကာဲအရာခိုဟ် အခိၚ်ဒး ကျာဒးတုဲ ချူကၠုၚ်လိက်ပရေၚ်ဆဝ်မ္ၚုဟ် လၟေၚ်အဆက်ဆက်ရ။ သတ္တဟဏံလေဝ် ရန်ကဵု ဂွံနွံကဵုပရေၚ်ပလေဝ်ပလေတ် ပ္ဍဲဂကူမန်တုဲ ထပ်ချူပတိုန်ထ္ၜးဏာ ဒဒှ်ဆက်စပ်ဗွဲလက္ကရဴဏံ မွဲပိုဒ်ပၠန်ရ။
ပ္ဍဲဂကူမန် သွက်ဂွံပြုပြေၚ်ဆန်ၜန် လၟေၚ်ကမၠောန်ပရေၚ်ဗ္တောန်လိက်မန် ပ္ဍဲဘာတန်အလဵုအသဳဂှ် ကမ္မတဳရေၚ်တၠုၚ် (ဝါ) ကမ္မတဳရေၚ်တၠုၚ်ပရေၚ်ဗ္တောန်လိက်မန် ပ္ဍဲဘာတန် ဒးနွံမွဲဂကောံထေက်ရောၚ် စှေ်စိုတ်ရ။
ဗီုကဵုဌာနပရေၚ်ပညာကောန်ဂကူမန်၊ ဗီုပြၚ်ကမ္မတဳပရေၚ်ပညာကောန်ဂကူမန် ပြေၚ်ရေၚ်လဝ်လၟေၚ်ကမၠောန် အလုံမွဲစက်ယန်ကမၠောန်အိုတ်သီု ဂွံဆန်ၜန်ပြုပြေၚ်အာ ပရေၚ်အ္စာဘာ၊ ပရေၚ်ဗ္တောန်၊ ပရေၚ်ပတိုန်ထ္ၜး အကြာ အ္စာတအ်ကဵု ဌာနပရေၚ်ပညာ (အလဵုအသဳ)၊ ပရေၚ်ပညဳပညပ် အကြာဂကောံလိက်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန်ကဵု အကြာအလဵုအသဳ စတမ် သွက်ဒးဆန်ၜန်ပြုပြေၚ်အာ လၟေၚ်ကမၠောန်သွာၚ်ဇဳသာ်ရ။
ပြဟ်ဟ်ဏံ ဒှ်ဒၟံၚ်ပရေၚ်ခက်ခုဲဇၞော်ဇၞော်မွဲတၚ်ဂှ် ပ္ဍဲကဵုဘာဗ္တောန်လိက်မန် ဘာတန်အလဵုအသဳဂှ် လိက်ဗွဟ်ဗ္တောန်ဟွံမွဲတုဲ ဂွံဗ္တောန်လိက်ဂှ် ဒှ်ဒၟံၚ်ပရေၚ်ခက်ခုဲဇၞော်ဇၞော်မွဲရ၊ ကိစ္စဏံ ဂကောံလဵုကေတ်တာလျိုၚ်တုဲ ဂွံပတိုန်ထ္ၜးကဵု စၞးအ္စာတအ်ဂှ် ယုတ်ဒေက်ဒၟံၚ်ရ။
အကာဲအရာခိုဟ်ညိဂှ် တုဲကၠုၚ်မေ (၂၃-၂၅) ဂှ် စပ်ကဵုပရေၚ်ဗ္တောန်လိက်မန် ပ္ဍဲဘာတန်အလဵုအသဳဂှ် သဳကၠဳလဝ်နွံတုဲ တန်မူလ၊ တန်လ္ဒောဝ် သွက်ဂွံဖျေံဗီုဗ္တောန်ဂှ် သဳကၠဳလဝ်နွံရ၊ ဟိုတ်နူအသိၚ်အလိုန်ဏံတုဲ လိက်စၞောန်နူကဵုဌာနဝန် ဇၞော် ပရေၚ်ပညာအလဵုအသဳတအ် စပ်ကဵုခါန်ကၞက်အ္စာဘာတအ်ကီု၊ စပ်ကဵုဘာမိက်ဂွံဗ္တောန်လိက်မန်တအ်ဂှ်ကီု ဌာနပရေၚ်ပညာတအ် ပတိတ်ကၠုၚ်လိက်ရ။
တ္ၚဲဆဵုဂဗသဳကၠဳ ဂကောံဆက်စၠောံဗမံက်ရုပ်ရဴ ဂကောံပံၚ်ကောံဂကူမန် ဂျောန် (၂၃) ဂှ်လေဝ် ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိကီု၊ ဗော်ညဳသၟဟ်မန်ကီု၊ သွာၚ်ဂကောံမဟာဇန်ကီု သဳကၠဳစပ်ကဵုပရေၚ်ဗ္တောန်လိက်မန် ပ္ဍဲဘာတန်တုဲ သွာၚ်ကဆံၚ်လ္တူကဏ္ဍသဳကၠဳကဵု အလဵုအသဳ ဌာနမဆေၚ်စပ်တအ်ဂှ် ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တအ်သဳကၠဳ၊ ကာလပရေၚ်ကမၠောန်စှေ်ကၠုၚ် ဒးဗမံက်ရုပ်ရဴ စပ်ကဵုဒးချူခၞံလိက်ဗွဟ်ဗ္တောန်ကီု၊ ဂွံရေၚ်တၠုၚ်ဆက်စၠောံ အကြာအိုတ်သီုတအ်ကီု ပ္ဍဲဂကောံလိက်ပတ်ယေန်သၞာၚ်ဂှ် ဒးပခိုၚ်ပလေဝ်လဝ်ဒတုဲဒတုဲရောၚ်ဂှ် သဳကၠဳလဝ်ရ။
ရံၚ်ကေတ်လၟုဟ်မ္ဂး ညးက္ဍိုက်ဍိုပ်ဂကောံဗ္တောန်လိက်ပတ်မန် ဥတုကညၚ်လ္ၚဵုတအ်ရ ရေၚ်တၠုၚ်ချဳဒရာၚ်ဒၟံၚ်နွံရ။ ဆ ဂး အလုံမွဲစက်ယန်ကမၠောန်ဂွံဂေတ်ဖအိုတ်ဂှ် ပ္ဍဲဂကူမန် ဂကောံဖန်ဇန်ကောပ်ကာဲ ဗွဲမစှေ်ကဵုသၞောတ်မွဲ ဟွံမွဲဏီရ။
စပ်ကဵုလိက်ဗွဟ်ဂှ် ချူခၞံလဝ် သွက်တန်မူလ တုဲဒှ်အာရ။ ယဝ်ရအခေါၚ်စှေ်ကၠုၚ်မ္ဂး သွက်တန်လ္ဒောဝ်ဂှ် ဒးချူခၞံပၠန်ရ။ အတိုၚ်က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိတအ် သဳကၠဳတက်ကျာ ကုကံၚ်ဇြဳပၞာန်တအ်မ္ဂး သွက်ဂွံဗမံက်ရုပ်ရဴသောဲသောဲဗြောဲ ဗြောဲဂှ် ဒးဆက်သဳကၠဳအာမံၚ်ဏီရ။
“ပ္ဍဲကွာန်ပိုဲ လၟိဟ်ကွးဘာပေၚ်မံၚ်ဖိုဟ် ပိုဲဟီုအာပတိုန်ထ္ၜးကဵု အ္စာဘာကေတ်လဝ်တာလျိုၚ်ဂအုပ်ဘာဂှ် ညးဟွံကဵုအ ခေါၚ်ဗ္တောန်ပုဟ်၊ ပိုဲဒှ်မံၚ်ခက်ခုဲဇၞော်ဇၞော် ရဲကွာန်ပိုဲကီု ကောန်ကွးဘာတအ်ကီု မိက်ဂွံဗ္တောန်လိက်မန် အိုတ်အစောန်၊ ဆဂး အ္စာဘာဂအုပ်ဘာဂှ် ညးဟွံကဵုအခေါၚ်တုဲတှေ် ပိုဲဂွံပတိုန်ထ္ၜးကဵုညးဂှ်လေဝ် ကေတ်ဟွံဒး” အ္စာ ဘာဗ္တောန်ဒၟံၚ်လိက်ဥတုကညၚ် ကွာန်ကြုၚ်စိၚ် (ကရပ်ဍုၚ်မတ်တၟ) မွဲတၠ ဟီုရ။
တုပ်သာ်ဂှ်ကီု ပရေၚ်တၚ်ခက်ခုဲ ပရေၚ်တၚ်ဆိုအ်ဗ ပ္ဍဲအရာပရေၚ်ကမၠောန်ဗ္တောန်လိက်မန် ပ္ဍဲဘာတန်အလဵုအသဳဂှ် အ္စာဘာတအ် ဘာကွာန်တအ် ဒှ်ဒၟံၚ်ပရေၚ်တၚ်ခက်ခုဲနွံနာနာသာ်ရ။
“အ္စာပ္ဍဲဒေသပိုဲလေဝ်ဟဂှ်ရ အ္စာတအ်ဒှ်မံၚ်ပရေၚ်ခက်ခုဲယျေယျေ ပရေၚ်ဗ္တောန်လိက်ကီု၊ ပရေၚ်ဂွံခါန်ကၞက်အ္စာကီု ဂွံအာကဵုညးဂှ်လေဝ်ဟွံတီပုဟ်၊ အာကဵုအ္စာဘာ ဘာအလဵုအသဳတအ်လေဝ် ဟွံပြေပြံၚ်ပုဟ်၊ ညးတအ်ဟီုတှေ် တာလျိုၚ်ညးတအ်ဟွံသေၚ် ဆေၚ်ကဵုဂကောံလိက်ပတ်ဏောၚ် ညးတအ်ဟီု၊ ဆေၚ်ကဵုလိက်ပတ်တှေ် အာကဵုလိက်ပတ်ကဆံၚ်ပွိုၚ်ဍုၚ် ညးတအ်လေဝ် ပသောၚ်ကဵုဟွံမာန် ပိုဲခက်မံၚ်ဖိုဟ်” ညးဘိုၚ်ရေၚ်တၠုၚ်ပရေၚ်ဗ္တောန်လိက်မန် ပ္ဍဲဘာတန်ပွိုၚ်ဍုၚ်ကျာ်မြဟ်မွဲတၠ ဟီုရ။
စိုပ်အခိၚ်ဗ္တောန်လိက်ဏံ လိက်ဗွဟ် လိက်သွက်ဂွံဗ္တောန်ဟွံမွဲ အရာဏံ ဒှ်တၚ်ခက်ခုဲဇၞော်ဇၞော်မွဲရ၊ တုဲပၠန် ပရေၚ်ဗ္တောန်ပါ်ပရအ်အခိၚ် မွဲဘာသာဂှ် မွဲဘာကဵုမွဲဘာ မွဲကွာန်ကဵုမွဲကွာန် မွဲဒေသကဵုမွဲဒေသ ဟွံတုပ်ညး သ္ကအ်အိုတ်ရ။ ပရေၚ်ပါ်ကဆံၚ် အကြာအ္စာဘာအလဵုအသဳတအ်ကဵု အ္စာဗ္တောန်လိက်မန်တအ်လေဝ် ဒေသလ္ၚဵုနွံရ။
ဘာလ္ၚဵုဂှ် ပြဟ်လဝ်အခိၚ်ကၠာဟွံကော်ဘာ နူဂယး (၈) နာဍဳနွံ၊ ဘာလ္ၚဵုဂှ်ပၠန် အခိၚ်(၃) နာဍဳတုဲ ဗ္တောန်လေဝ်နွံ ဗီုပြၚ်နာနာသာ် တၚ်ဆိုအ်ဗနွံရ။
သွက်ဂွံဗ္တောန်အာ လိက်ဘာကောန်ဍုၚ်အရၚ်တအ်ဂှ် နူကဵုအလဵုအသဳတုဲတုဲကၠုၚ်တေံ ခါန်ကၞက်လဝ် အ္စာဘာဗ္တောန်လိက်ကောန်ဍုၚ်အရၚ် နွံၜါဗီုရ။
ၜါဗီုဟီုဂှ် အ္စာဘာ/အ္စာဗြဴ ဗ္တောန်လိက်ကောန်ဍုၚ်အရၚ် နကဵုၚုဟ်ကမၠောန်တ္ၚဲ ကဵုသြန်ဂိတု ဗတ်ဗၟာပေၚ်ပေၚ်မ္ဂး (တိုၚ်းရၚ်းသားဘာသာစကားစာပေသၚ်ကြားမည့် နေ႕စား လပေး ဆရာ/ဆရာ မများ) (Teaching Assistant – TA) ဂှ် ပွိုၚ်မွဲတ္ၚဲဂှ် ဇၟာပ်ဘာသာဗ္တောန်ဒၟံၚ်ဂှ် စတမ်နူလိက်ဗွဟ်ဗၟာ၊ လိက်သချာၚ်္၊ လိက်ပထဝဳ သိပ္ပံအိုတ်သီုဂှ် ဒးကေတ်တာလျိုၚ်ကၠာဲနကဵုဘာသာမန်ရ။
မွဲပၠန်ဂှ် အ္စာဘာ/အ္စာဗ္တောန်လိက်အရေဝ်ဘာသာကောန်ဍုၚ်အရၚ် (တိုၚ်းရၚ်းသားစာပေဘာသာစကား သၚ်ကြား မည့် ဆရာ/ဆရာမများ) (Language Teacher – LT) ဒးဗ္တောန်ကေတ်တာလျိုၚ် ပ္ဍဲမွဲတ္ၚဲ မွဲအခိၚ်မွဲဘာသာဟေၚ် ဒးဗ္တောန်ရ။
ခရိတ်အ္စာဘာ/အ္စာဘာဗြဴ ကေတ်တာလျိုၚ်ဗ္တောန်လိက်အရေဝ်ဘာသာကောန်ဍုၚ်အရၚ် နကဵုၚုဟ်ကမၠောန်တ္ၚဲကဵု သြန်ဂိတု (နေ႕စားလပေး) (Teaching Assistant – TA) ဂှ် မွဲဂိတု (၁၃၀၀၀၀) မွဲကိုဋ်ကဵုပိလက်ဒကေဝ် ဂွံဒုၚ်စ သိုၚ်တုဲ၊ အ္စာဘာ/အ္စာဗြဴဗ္တောန်လိက်ဘာသာမန် မွဲအခိၚ်မွဲဘာသာ (Language Teacher – LT) ဂှ် မွဲဂိတု (၆) လက် ဂွံဒုၚ်စသိုၚ်ရ။
စရာဲဍာ်ဒကေဝ်အ္စာဘာ/အ္စာဗြဴ ဗ္တောန်လိက်ဘာသာကောန်ဍုၚ်အရၚ်ဂှ် အံၚ်လဝ် (၉) တန်တုဲ သၟဝ်အာယုက် (၃၀) ဒးဒှ်ရ။
ပ္ဍဲကဵုဘာအလဵုအသဳမွဲမွဲဘာဂှ် လၟိဟ်ကွးဘာဗ္တောန်လိက်မန်ပေၚ် (၂၀) တၠမ္ဂး အခေါၚ်ဗ္တောန်လိက်မန်နွံရ။ နကဵုဗၞတ် ဗ္ၜတ်အလဵုအသဳမ္ဂး ကောန်ကွးဘာလၟိဟ် (၄၀) တၠမ္ဂး ဂွံအခေါၚ်ခါန်ကၞက်အ္စာဘာ/အ္စာဗြဴဗ္တောန်လိက်မန် (၁) တၠနွံရ။ ပ္ဍဲကဵုဘာမွဲဘာဂှ် တန်ပထမ၊ တန်ဒုတိယ၊ တန်တတိယ ပံၚ်တန်သီုဖအိုတ်ပေၚ် (၂၀) တၠမ္ဂး အခေါၚ်ဗ္တောန်လိက်မန်နွံရ။
အကာဲအရာဗ္တောန်လိက်မန်ဂှ် နူကဵုဂွံလဝ်အခေါၚ် KG+5 ဂှ် နူကဵုဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ အာဆဵုလဝ်ကဵု ကံၚ်ဇြဳပၞာန်တုဲ (+7 , + 9) သွက်ဂွံဆက်သဳကၠဳအာ တုဲကၠုၚ်မွဲၜါတ္ၚဲဂှ် လိက်တိတ်ကၠုၚ်မွဲတၞးပၠန်ရ။ အဓိပ္ပဲါဂှ် သွက်ဂွံဗ္တောန်အာ လိက်ဘာ သာမန်တန်လဒေါဝ်ဂှ် သွက်ဒးဆက်သဳကၠဳအာနွံရ။
ဂိတုဂျောန် (၉) တုဲကၠုၚ်ဏံဂှ် နူကဵုဌာနဝန်ဇၞော် ပရေၚ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ် ပလံၚ်ဗစိုပ်လဝ်လိက် ကုကမ္မတဳ လိက်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန် တွဵုရးဍုၚ်မန် (မန်၊ ကရေၚ်၊ ပအိုဝ်) ဂှ် ဘာနွံပၟိက် မိက်ဂွံဗ္တောန်လိက်ဘာသာကောန်ဍုၚ် အရၚ်နွံမ္ဂး ဂိတုဂျောန် (၂၆) လက္ကရဴအိုတ် ညံၚ်ဂွံပတိုန်ဗစိုပ်လိက် ရုၚ်ဌာနကောန်ဍုၚ်အရၚ်ရ။
ဆက်ဂှ်တုဲ ဂိတုဂျောန် (၂၀) ဂှ် နူကဵုဌာနဝန်ဇၞော်ကောန်ဍုၚ်အရၚ် ပလံၚ်ဗစိုပ်လိက် ကုကမ္မတဳလိက်ပတ်ယေန် သၞာၚ်မန် တွဵုရးဍုၚ်မန်ဂှ် ဂိတုဂျောန် (၃၀) စွံလက္ကရဴအိုတ် ရဲနွံပၟိက် မိက်ဂွံသ္ပအ္စာဘာ/အ္စာဗြဴ ဗ္တောန်လိက်ဘာသာ ကောန်ဍုၚ်အရၚ်မ္ဂး အတိုၚ်တၞးဗပေၚ်ဂှ် ဗပေၚ်တုဲ ညံၚ်ဂွံပ္တိုန် လိက်စၞောန်တိတ်ကၠုၚ်နွံရ။
အခိၚ်ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်မန်တအ် ဂွံအခေါၚ်သဳကၠဳ ကုအလဵုအသဳကံၚ်ဇြဳပၞာန်တအ်ဏံဂှ် ပ္ဍဲမန်တအ်လေဝ် ဂကောံကေတ်တာလျိုၚ်ရေၚ်တၠုၚ်ကောပ်ကာဲ သွာၚ်ဗ္တောန်လိက်မန်ပ္ဍဲဘာတန် ဒးဖန်ဇန်ပလေဝ်ပလေတ်လဝ်ထေက်ရောၚ် ပတိုန်ထ္ၜးရ။