မာံပိုန် – ဒုၚ်သ္ဇိုၚ်ကဵုလ္တူလိက်ကသုက် အလဵုအသဳသေံကဵုဗၟာ ထ္ပက်စၟတ်တဲ တုပ်လဝ်စိုတ် သွက်ဂွံသိုၚ်ခၞံအာကၟိုန်ဍာ် ပ္ဍဲၜဳသြၚ်လောန် (၆) ဒၞဲါနွံမံၚ်ဂှ်တုဲ လောန်ကၠုၚ်ဂိတုဂျာန္နဝါရဳ ၜိုတ်သတ္တဟတတိယ သၞာံ ၂၀၁၄ ဂှ် အ္စာပရိုၚ်သေံ ကေုာံ ဂကောံချဳဒရာၚ် မၚ်မွဲစဵုဒၞါၜဳ (International River) တအ် စှေ်ဆဵုဂဗကုညးဍုၚ်ကွာန် ဒေသတ္ကအ်ခၟိုၚ် ပွိုၚ်ၜါတ္ၚဲရောၚ် ဂွံတီကေတ်ရ။
ပ္ဍဲတရဴလ္ၚတ်ဆေၚ်ကဵုၜဳသြၚ်လောန်ဂှ် ဂကောံအ္စာပရိုၚ်သေံဂမၠိုၚ်၊ ဂကောံသၟတ်မန်လညာတ်တၟိ (MYPO) ကေုာံ ဂကောံမၚ်လ္ၚတ်ရံၚ် ၜဳကရေၚ် (Karean River Watch) တအ် ပံၚ်တောဲကုခမဳသၚ်၊ ညးဍုၚ်ကွာန်ဒေသတ္ကအ်ခၟိုၚ် ဂမၠိုၚ်တုဲ အာစိုပ်လ္ၚတ်လဝ် မပ္တံကဵုကွာန်ကလုဲ၊ ကအ်မုဟ်ပေါန်၊ တံၚ်ရာပ်၊ ကွာန်မြာၚ်တအ်ရ။
“တၚ်ရန်တၟံပိုဲကၠုၚ်လ္ၚတ်အဏအ်ဂှ် ယဝ်ရသိုၚ်စုတ်ကၟိုန်ဍာ် ပ္ဍဲၜဳသြၚ်လောန်မ္ဂး ညးဍုၚ်ကွာန်ဒေသ ရဲသ္ပပဓါန်ကဵု ၜဳသြၚ်လောန်တအ်
ၜိုတ်လဵုဒးဒုၚ်ဇီုကပိုက်မာန်ရောဂှ်ရ၊ ဗွဲတၟေၚ် ညးဍုၚ်ကွာန်နွံမံၚ်ဗ္ဒဲါၜဳသြၚ်လောန် သ္ကုတ်သၟဝ်တံမ္ဂး ပဵုတုဲ ဒးဂၠိုၚ်မာန်ရောၚ်” သာ်ဝွံ ညးတာလျိုၚ်ဂကောံအ္စာပရိုၚ်သေံ မွဲတၠ အခိၚ်ဆဵုဂဗကဵု ဋ္ဌာန်ပရိုၚ်သၞံၚ်တိုၚ်ဂှ် သောၚ်ထ္ၜးရ။
မွဲဒမြိပ်ၜဳသြၚ်လောန်ဂှ်ဝွံ အပ္ဍဲကဵုတွဵုရးသေံမ္ဂး ကၟိုန်ဍာ်ကောန်လုမ်၊ နံၚ်ဖ၊ မာန်တံၚ်၊ တာသာန် (မိုၚ်တုၚ်)၊ အပ္ဍဲကဵု တွဵုရးကယျာမ္ဂး
ကၟိုန်ဍာ်ကွာန်တၟိ (ရွာသစ်ရေကာတာ) ကေုာံ ပ္ဍဲတွဵုရးကရေၚ်ဂှ် ကၟိုန်ဍာ်ဟာတ်ကျဳ ဗၞတ် (၆) ဒၞဲါ အလဵုအသဳဍုၚ်ၜါလ္ပာ်တအ် ဗျာံရန်လဝ်
သွက်ဂွံသိုၚ်ခၞံအာကၟိုန်ဍာ်ဇၞော်ဇၞော်နွံရ။
အပ္ဍဲတွဵုရးမန်ဂှ် ၜိုန်ရအစဳဇန် သွက်ဂွံသိုၚ်ခၞံကၟိုန်ဍာ်ဂှ် ဟၟဲကီုလေဝ် ဟိုတ်နူအဆက်ဖဵုကၟိုန်ဍာ် မသိုၚ်ခၞံလဝ် ပ္ဍဲၜဳသြၚ်လောန် သ္ကုတ်လ္ပာ်လ္တူတေံ ပ္ဍဲကဵုတွဵုရးသေံ၊ ကယျာ၊ ကရေၚ်ဂမၠိုၚ်တုဲ ညးဍုၚ်ကွာန် နွံပ္ဍဲဒေသတွဵုရးမန်တအ် ဒးဒုၚ်ဇီုကပိုက်ဂၠိုၚ်ရောၚ် ဂးရ။
“အစဳဇန် သိုၚ်ခၞံကၟိုန်ဍာ် ပ္ဍဲၜဳသြၚ်လောန်ဏအ် ယဝ်ရဒှ်အာမ္ဂး ညးဒးဒုၚ်ဂၠိုၚ်အိုတ်ဂှ် ကောန်ဂကူမန်တအ်ရ၊ ဗွဲတၟေၚ် ဒေသတ္ကအ်ခၟိုၚ်ဂှ်
ဟိုတ်နူနွံမံၚ်ကၞောတ်ၜဳသြၚ်လောန်ဂှ်ရ ပဵုတုဲ ဒးဒုၚ်ဇီုကပိုက်ရောၚ်၊ ဆဂး ကိစ္စဍေံသိုၚ်ခၞံကၟိုန်ဍာ်ဏအ်ဂှ် ရဲဒေသတ္ကအ်ခၟိုၚ်သၟးဟွံက
အလုံကောန်ဂကူမန်တအ်လေဝ် ဟွံတီလဝ်ရ” သာ်ဝွံ တၠဂုဏ် အဇ္ဇ လၟိၚ်ကဵုသၞံၚ်တိုၚ်ရ။
ညးဒေသတ္ကအ်ခၟိုၚ်မွဲတၠဂှ်လေဝ် “သိုၚ်ခၞံကၟိုန်ဍာ်ဏအ်တုဲ ဒှ်ဖဵုလ္ပာ်ပရေံမ္ဂး ဟွံမိက်ကဵုသိုၚ်ရောၚ်၊ ဒၞဲါဏအ် ဍာ်ဖနူၚ်ကဵု ဍာ်ဗတေက် ပံၚ်ဗစပ်လဝ်ဂှ်ရ ဆေၚ်ကဵုပရေၚ်တဵုလွဳကီု၊ ကၚုဲကီုဂှ် ခိုဟ်မံၚ်ရောၚ်၊ မွဲဒမြိပ် ၜဳသြၚ်လောန် ယဝ်ရ သိုၚ်ခၞံကၟိုန်ဍာ်မ္ဂး ဍာ်ဗတေက်အိုတ်
သှေ်ဍာ်ဖနူၚ်သၟးရတှေ် စပ္တံနူဍာ်သွုၚ်ဂှ် ဒှ်ပြသၞာဏောၚ်” သာ်ဝွံ ကောန်ကွာန်မုဟ် နာၚ် နာဲတုၚ်လောန် ဟီုဓမံက်လဝ် ပ္ဍဲကဵုဋ္ဌာန်ပရိုၚ်ၜိုပ်ထဝ်နွံရ။
ဆေၚ်ကဵုအစဳဇန်သွက်ဂွံသိုၚ်ခၞံကၟိုန်ဍာ် ပ္ဍဲၜဳသြၚ်လောန်ဂှ်တုဲ ဂကောံအ္စာပရိုၚ်သေံတအ် ပကောံပကေဝ်တၚ်နၚ် ဆဵုဂဗလဝ် ကုညးဍုၚ်ကွာန်
ဒေသတ္ကအ်ခၟိုၚ်၊ ဒေသတွဵုရးကရေၚ်သၟးဟွံက သီုကဵုကေတ်ကသပ် ဆဵုဂဗလဝ် ကု ဋ္ဌာန်ပရိုၚ်သၞံၚ်တိုၚ်၊ ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိတအ်ကီုရ။
ၜဳသြၚ်လောန်ဝွံ မၞုံဇမၠိၚ် မဳတာ ၅၄၅၀ (၁၇၈၈၀ ပေ)၊ စဇွောဝ်စှေ်ကၠုၚ်နူကုန်ဒဵု မၞုံဍုၚ်တိဗေတ်တေံတုဲ တတ်လုပ်ကဵု ကၟိန်ဍုၚ်ကြုက်၊ လဴ၊ သေံတအ်ရ၊ နူဂှ်မွဲက္ဆံၚ် ဇွောဝ်ဇက်လုပ်ကၠုၚ်ကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာ စပ္တံနူတွဵုရးသေံ ဒဵုကဵုစိုပ်ၜဳ အပ္ဍဲတွဵုရးမန်ရ။