ပ္ဍဲတွဵုရးမန်ဝွံ ကွာန်လ္ၚဵုလ္ၚဵု နွံပ္ဍဲပွိုၚ်ဍုၚ်လ္ၚဵုလ္ၚဵု ဒးဆဵုဒၟံၚ် ပရေၚ်ဝါတ်ဍာ်ဣရ ရဴဝွံ ညးတာလျိုၚ်ဂမၠိုၚ် နူဌာနက္ဍိုက်ပ် ပရေၚ်ဖေါအ်ဗြေဝ်ဒေသကွာန်ရး ဂးရ။
ဥူလှမျဵုဝေန် နူဌာနက္ဍိုက်ပ်ပရေၚ်ဖေါအ်ဗြေဝ်ဒေသကွာန်ရး ခရိုၚ်သဓီုဂှ် “သၞာံအာဏံ အာကာဲအရာ ဟွံပရေအ် ၜိုတ်ဏံပုဟ်၊ တေ စိုပ်ၜိုတ်အေဗရဴအိုတ်တေံမှ ပ္ဍဲလ္ပာ် အပံၚ် ၜဳက္လေၚ် သဓီု တံရ ဍေံဒှ်ကၠုၚ် ပရေၚ်ဝါတ်ဍာ်၊ သၞာံဏံ အခိၚ်ပြဟ်မံၚ်ညိရ၊ ဂိတုမာတ် ၜိုတ်ပထမသတ္တဟဂှ် စဝါတ်ကၠုၚ်ဍာ်ရ၊ အဆံၚ်ဍာ်ပိုတ်ဂှ် ဟွံသေၚ်ဏီ၊ ဍာ်ဂှ် ကၠိခန်ကၠုၚ် ဟွံအးၚးတှေ် သွက်ဍာ်သုၚ်ဂှ် ဝါတ်ဂါတ်အာ” ရဴဝွံ ဂးတဴရ။
ပ္ဍဲခရိုၚ်သဓီုတှေ် ပ္ဍဲပွိုၚ်ဍုၚ်သဓီုဂှ် (၄) ကွာန်၊ ပ္ဍဲပွိုၚ်ဍုၚ်ပံၚ်ဂှ် (၄) ကွာန်၊ ပ္ဍဲပွိုၚ်ဍုၚ်ၜဳက္လေၚ်ဂှ် (၄) ကွာန်၊ ပရေၚ်ဝါတ်ဍာ် စဒှ်ကၠုၚ်ဣရတုဲ နူဌာနက္ဍိုက်ပ်ပရေၚ်ဖေါအ်ဗြေဝ်ဒေသကွာန်ရး ဒးပလံၚ်ကဵုမံၚ်ဍာ်ရဂှ်လေဝ် ညးဆက်ဟီုထ္ၜးရ။
ဥူယျေဝ်ဝေန် သ္ကိုပ်က္ဍိုက်ပ်ခရိုၚ်မတ်မလီု နူဌာက္ဍိုက်ပ်ပရေၚ်ဖေါအ်ဗြေဝ်တောတက်ကွာန်ရး ဂှ် “လၟုဟ်လ္ပာ်တ္ကံခၟိုၚ် ပွိုၚ်ဍုၚ်ၜါသွာၚ်တေံလေဝ် ကွာန်လ္ၚဵုလ္ၚဵု အာစိုပ် ဘဝဝါတ်ဍာ်ဣရ၊ မူဒှ်ရောဟီုတှေ် လ္ပာ်ဂှ်ဂှ် ဒှ်မံၚ်ကွာန်ဝါသၟးတှေ် ၜံက်ခါဲပလိုၚ်ဂှ်လေဝ် ဟွံဂွံပုဟ်၊ ပ္ဍဲကွာန်ဍာ်ဖၞုၚ်စိုပ်မံၚ်တံဂှ် ဍာ်ကၟာလေဝ် ဇတ်စှေ်ဣရတှေ် စိုပ်ကၠုၚ်အဆံၚ်ဝါတ်ဍာ်ဣရ” ရဴဝွံဂးတဴရ။
ဗီုဂှ်ကီု ပ္ဍဲကွာန်ယှိုဲပျဳသာ ပွိုၚ်ဍုၚ်ရေဝ်ကီု၊ ပ္ဍဲပွိုၚ်ဍုၚ်မုဟ်ဍုၚ် ကွာန်မကြပ်ကဵုၜဳဇၞော်တံကီု ပ္ဍဲပွိုၚ်ဍုၚ်ၜါသွာၚ် ကွာန်လ္ၚဵုလ္ၚဵုတံဂှ်မ္ဂး ဍာ် စဝါတ်ကၠုၚ်ဣရဂှ်လေဝ် ညးတေံဆက်ဟီုထ္ၜးရ။
ဥူမျေအ်အံၚ် သ္ကိုပ်ပရေၚ်အုပ်ဓုပ် ကွာန်ဥက္ကံ ပွိုၚ်ဍုၚ်ပံၚ်ဂှ် “ဍာ်သွက်ဂွံရပ်စပ်ဂှ် ဒးစကာမံၚ်ဍာ်ကၟာ၊ ဍာ်ဂှ် ဍေံပရေံမံၚ်ညိ၊ ဍာ်သွက်ဂွံသုၚ်တှေ် ၜါပိတ္ၚဲမွဲဝါ နူပွိုၚ်ဍုၚ်ဒေသကွာန်ရးတံ ကၠုၚ်ကဵုဒါန်ဍာ်နွံ၊ လဆောဝ် ဒးကဵုလှုဲ ညိညလေဝ် နွံကီု” ဂးရ။
ပ္ဍဲဒေသ မဝါတ်ဒၟံၚ်ဍာ် လၟုဟ်တံဂှ်ဝွံ နူဌာနက္ဍိုက်ပ် ပရေၚ်ဖေါအ်တောတက်ဒေသကွာန်ရး ပလံၚ်ဗ္စိုပ် ဗက်ပရအ်ကဵုဒၟံၚ်ဍာ်ဖိုဟ်ရဂှ်လေဝ် ဂွံတီကေတ် နူညးတာလျိုၚ်ဂမၠိုၚ်ရ။
သၞာံဏံဂှ် ဗြဲအောန်တုဲ ဟိုတ်နူဥတုက္ညၚ်သ္ကာတ်ဂြာတ် ဂၠိၚ်သ္ၚောဲဂှ်ရ ဒးဆဵုဂဗ ပရေၚ်ဝါတ်ဍာ် ဂၠိုၚ်နူသၞာံတုဲတုဲကၠုၚ်တေံဏီဏောၚ်ဂှ် တၠပညာဗြဲကျာတံ ပရဟ်ဒုၚ် ကဵုလဝ်သတိရ။
ဂမ္တဴသကာတ်ဂြာတ် (ရာသဳ El Nino) ဗီုက္တဵုဒှ် ပ္ဍဲသၞာံ ၂၀၁၅/ ၂၀၁၆ ဏံဂှ် အတိုၚ်စၟတ်သမ္တီမ္ဂး ဍေံစကၠုၚ် နူ ၁၅ ဗွဝ်ကၠံတေံတုဲ အပ္ဍဲပွိုၚ် ၅၀၀ သၞာံဏံ ဒှ်အဆံၚ်တေၚ်အိုတ်(ဒြဟတ်ဇၞော်အိုတ်) တုဲ ဍေံဆက်တန်ဒၟံၚ် ဒဵုဂိတုဂျုန်တေံဏောၚ် တၠပညာဗြဲကျာ ဒံက်တာထောန်လွေန် လဴထ္ၜးလဝ်ကဵု ဌာန်ပရိုၚ်ဇြေန်ဟဲရ။