နာဲခပဝ်
ယဲကပ်ကိုဝ်ဝေဒ် (၁၉) ဝွံ ဍေံမံက်ကၠုၚ် နူကဵုသက္ကရာဇ် (၂၀၁၉) တေံတုဲ မဂၞန် (၁၉) ဂှ် ပါလုပ်အာ ပ္ဍဲကဵုလက္ကရဴယၟုဝွံရ။ လၟုဟ်မ္ဂး ယဲကပ်ဏံဂှ် ဍေံကၠောံစပ်အာ ပ္ဍဲအလုံဂၠးကဝ်ပိုဲတံ ဟွံမွဲကဵု ပယျဵုဒၞက်ကီုရ။ ယဲကပ်ဏံဂှ် ဍေံကၠောံစပ်ဒၟံၚ် အတိုၚ်အလုံဂၠးကဝ်မွဲ ဒှ်အာယဲဏံ ဗၞတ်ဍုၚ် (၂၂၁) ဍုၚ်ကီုတုဲ စနူကဵု ဍုၚ်ဍောတ်တ်တေံ နွံဒၟံၚ်အဒေါဝ်ၜဳမှာသၟိဒ်ဟွံဗၠး ဒှ်အာယဲဝွံရ။ လၟိဟ်မၞိဟ်ယဲတံဂှ် ဍေံဒှ်အာ စဵုကဵု (၁၀၀) ပြကောတိကိုဋ်ပြၚ်တုဲ လၟိဟ်မၞိဟ် ဒးချိုတ်အာတံဂှ် ဒှ်အာ (၂၁) ကိုဋ်ပြၚ်ရတုဲ ယဲဏံ သကာတ်မြဟ်ဗွဲမလောန်ရောၚ်။ ဍုၚ်လၟိဟ်မၞိဟ်ယဲဂၠိုၚ်အိုတ်ဂှ် ဍုၚ်အမေရိကာန် မဒှ်တုဲ မၞိဟ်ဒးချိုတ်အာဂှ် (၄၀၀၀၀၀) တၠပြၚ်ရောၚ်။ ဍုၚ်လၟိဟ်မၞိဟ်ယဲဂၠိုၚ်အိုတ် တၞဟ်ဟ်တံဂှ်တှေ် ဍုၚ်ဂလာအေန်ဒဳယျ၊ ဍုၚ်ဗရာဇဳ၊ ဍုၚ်အၚ်္ဂလိက်ကဵု ဍုၚ်ရာတ်ယှာတံ ပါလုပ်ကီုရ။ ဟိုတ်ဒှ်သာ်ဂှ်ရ ဍုၚ်မွဲကဵုမွဲ မၞိဟ်အာကၠုၚ်မ္ဂး ယဲကၠောံစပ်ဏံ ကတဵုဒှ်ဟေၚ်တုဲ သွက်ဂွံမၚ်မွဲထိၚ်ဒဝ်အာ ပယျဵုညးကဵုညးဂှ် နူဂကောံထတ်ယုက်ဂၠးကဝ် (WHO) တံ ဆဝ်မ္ၚုဟ်လဝ်တုဲ ဍုၚ်ဗွဲမဂၠိုၚ် ဂၠံၚ်ဒဵုကီု ဂၠံၚ်ဍာ်ကီု ဂၠံၚ်ကျာကီု ကၟာတ်လဒဵုလဝ် ဗီုညးကဵုညး နွံရ။
ဆဂး ပ္ဍဲဍုၚ်ဒေသအာယှပိုဲတံဂှ် ဒေသတိဍာ်တံဂှ်တှေ် မွဲဍုၚ် ကေုာံ မွဲဍုၚ်ဂှ် ဍေံဆက်ဒၟံၚ်ညးသကအ် လ္ပာ်တိကီု လ္ပာ်ဍာ်ကီုတုဲ မၞိဟ်တံအာကၠုၚ် နွံဒၟံၚ်ကီုရ။ ပ္ဍဲကဵုလ္ပာ်က္ၜၚ်ကျာ သၞေဟ်ကျာဂှ် စဵုဒၞာလောဲသွာကီုလေဝ် လ္ပာ်တၞဟ်ဟ်တံဂှ် စဵုဒၞာဝါတ်တဴဗွဲမလောန်ရ။ ပ္ဍဲကဵုကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာ ယဲကပ်တံ ကၠောံစပ်ကၠုၚ် အလန်ဒုတိယဟီုဂှ် ဍေံကၠောံစပ်ကၠုၚ် နူကဵုဍုၚ်အေန်ဒိယျတေံ ဒှ်မာန်တုဲ မၞိဟ်တံ အာကၠုၚ် ကၠောံစပ်ဒၟံၚ်ရ။ ယဲတံဂှ် ပ္ဍဲကဵုဂိတုအဝ်ဂါတ်၊ ဂိတုသေပ်တေမ်ဗာ ကၠာဟွံဂွံစိုပ်အခိၚ် ပေဲါရုဲမာဲဂှ် ဍေံကၠောံစပ်အာ အတိုၚ်အလုံဍုၚ်ဗၟာမွဲရ။ ပယျဵုဍုၚ်ဗၟာဂှ် ဍေံဆက်စပ်ဒၟံၚ်ကဵု ဍုၚ်သေံ ဗၞတ် (၂၄၀၀) ကဳလဵုမဳတာပြၚ်တုဲ အရာထိၚ်ဒဝ်ဂှ် ဝါတ်ရ။ အပ္ဍဲဍုၚ်ဗၟာတေံဂှ် ဒၟာနူကဵု ယဲကပ်ကိုဝ်ဝေဒ်တုဲ ညးဍုၚ်ကွာန်တံ ဒှ်အခက်အခုဲရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ညးဍုၚ်ကွာန်တံ ဗွဲမဂၠိုၚ်ဂှ် လုပ်ကၠုၚ်ဍုၚ်သေံ လုပ်ကၠောန်စရ။ စလုပ်ကၠုၚ် စပတံနူကဵု ပယျဵုမေဝ်ဇြိုၚ် စဵုကဵုစိုပ် ပယျဵုဍုၚ်ရနံၚ်တေံ နွံရ။ ပၞော်ဗဗွဲဓရ်ဟွံသေၚ် ပၞော်တၞဟ်ဟ်တံ နွံတဴတၟာဂလိုၚ်ကီုရ။ ကၠာဂိတုဒဳဇြေမ်ဗာဂှ် သၟာကမၠောန် ဍုၚ်ပိုဲတံဗွဲမဂၠိုၚ် လုပ်စိုပ်အာ ဍုၚ်သေံတုဲ အာလုပ်ကၠောန်စရ။ စနူအခိၚ်အဒေါဝ်ဂိတုဒဳဇြေမ်ဗာဂှ်တုဲ သၟာကမၠောန် နူကဵုကၟိန်ဍုၚ်ပိုဲတံ ဒှ်အာတၟာဂလိုၚ်တုဲ အလဵုအသဳသေံတံ ဒးအာလုပ်စမ် ပ္ဍဲကဵုဒေသမဟ္ၚာဲနွံရ။ လၟုဟ် လၟိဟ်မၞိဟ်ကၠောံစပ်ယဲဂှ် ဍေံဒှ်အာ ဗၞတ် (၃၀၀၀) တၠပြၚ်အာကီုရ။
ဟို်တ်ဂှ်ရ တ္ၚဲဏံဂှ်တှေ် အလဵုအသဳသေံတံ အဓိကဌာနထတ်ယုက်တံဂှ် ညးတံအာစိုပ် ပ္ဍဲကဵု ဇၟာပ်ပ်ရုၚ်စက် ရုၚ်ကမၠောန် ဒၞာဲကောန်ဍုၚ်ပိုဲတံ ကၠောန်ဒၟံၚ်ကမၠောန်တံဂှ်တုဲ အာစမ်ၜတ်ဒၟံၚ်ယဲကီုရ။ အစဳဇန် ဌာနပရေၚ်ထတ်ယုက် အလဵုအသဳသေံတံဂှ် ဍေံဟွံဂွံမၚ် မၞိဟ်ယဲ စိုပ်ကၠုၚ် အပ္ဍဲကဵုဍုၚ်ဂဥုဲ ဍေံတံတုဲ အာစာဂဥုဲတံဂှ် အာစမ်ၜတ်လဝ်ကၠာရောၚ်။ သၟာကမၠောန် ဍုၚ်ပိုဲတံလေဝ် ထေက်ကဵု ဒးပံၚ်တောဲ ကုအလဵုအသဳသေံရောၚ်။ သွက်ဂွံအာစမ်ၜတ်ယဲဂှ် လ္ပဇြိုၚ်စိုတ်ညိ။ မွဲသာ်ပၠန် ယဝ်ရ လုပ်ကၠုၚ် ဟွံမွဲကဵု ဗဗွဲဓရ် (ဝါ) ဗၠေတ်ကဵုသၞောဝ်တှေ်လေဝ် ဌာနသၟာကမၠောန် အလဵုအသဳသေံတံ ကေတ်ဒၟံၚ်စရၚ်ရောၚ်တုဲ သွက်ဂွံကဵုစရၚ်ဂှ် ပၟိက်ဇၞော်တဴ ဗွဲမလောန်ရ။ ပရေၚ်ကမၠောန်အိုဿီုဏံဂှ် သွက်ဂွံဗၠးစ္ဍးအာ နူကဵုယဲရောၚ်။
တ္ၚဲဏံ ယဲကပ်ဏံဂှ် ဍေံကၠောံစပ် ကၠောံထၞာန်လောဲသွာတဴ ဗွဲမလောန်တုဲ သၟာကမၠောန်ဂကူမန်ပိုဲတံ လ္ပသာသ္ပအ်ညိ။ ဒၞာဲပြေပြံၚ်ရောၚ်မ္ဂး သွက်ဂွံစမ်ၜတ်ယဲဂှ် လွဳပရာအိုတ်ညိအဴ။
