ဝဏ္ဏမာန်၊ မာတ် ၈၊ ၂၀၂၁
တုဲကၠုၚ်ဂိတုဖေဖဝ်ဝါရဳ (၂၆) ဂှ် နူကဵုကမ္မယှေန်ပေဲါရုဲမာဲကၟိန်ဍုၚ်(တၟိ)တံ ကော်ဆဵုဂဗ ကုဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂမၠိုၚ် ပ္ဍဲနေပျဳဒဝ်တုဲ ချပ်သဳကၠဳကၠုၚ် သၞေတ်ပေဲါရုဲမာဲ နကဵုသၞောတ်ဗၞတ်ဗ္ၜတ် (Proportional Representative (PR) System) (အချိုးကျစနစ်) ရ။
ကမ္မယှေန်ပေဲါရုဲမာဲကၟိန်ဍုၚ်ကဵု ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂမၠိုၚ်တံ ကၠောန်သ္ပကောံဓရီုတုဲ ဖေဖဝ်ဝါရဳ (၂၈) ဂှ် နူကဵု ကမ္မယှေန်ပေဲါရုဲမာဲကၟိန်ဍုၚ်တံ ချူဗစိုပ်လိက် ကုဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂမၠိုၚ် အာတ်မိက်ကၠုၚ် လိက်စံၚ် သၞောတ် ဗၞတ်ဗ္ၜတ် (Proportional Representative (PR) System) (အချိုးကျစနစ်) ဂှ်ရ။
ပေဲါရုဲမာဲကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာဝွံ (၂၀၁၀ ကီု၊ ၂၀၁၅ ကီု၊ ၂၀၂၀) ကီုဂှ် သုၚ်စောဲကၠုၚ်သၞောတ် ညးဂွံမာဲဂၠိုၚ်ညးဇၞး (First Past The Post) (FPTP) ရ။ သွဟ်ပေဲါမာဲ နကဵုသၞောတ် ညးဂွံမာဲဂၠိုၚ်ညးဇၞး တုဲတုဲကၠုၚ်တေံဂှ် လ္ပာ်ကောန် ဂကူကောန်ဍုၚ်အရၚ် လၟိဟ်အောန်အေန်တံ ဟွံစှေ်ကဵု သဘဴဓဝ်ရောၚ်ဂးတုဲ သဳကၠဳဟီုဂးကၠုၚ်ဒၟံၚ် ပေဲါရုဲမာဲအ ဆက်ဆက်ရ။
ကာလသၞာံ (၂၀၁၄)၊ ဂိတုနဝ်ဝေမ်ဗာ (၂၄) ကၠာဟွံစိုပ် ပေဲါရုဲမာဲအလန်ဒုတိယဂှ် သွက်ဂွံသုၚ်စောဲအာ သၞောတ်ပေဲါရုဲမာဲ နကဵုဗၞတ်ဗ္ၜတ် (Proportional Representative (PR) System) ဂးတုဲ ပ္ဍဲကၠတ်ထဝ်ကောန် ဂကူ ကေၚ်သဳကၠဳ ပါ်ကၠုၚ်မာဲကီုရ။ ဆဂး ဟွံဒှ်ကၠုၚ်ဒတန်ရ။
သၞောတ်သွဟ်ပေဲါရုဲမာဲ ညးဂွံမာဲဂၠိုၚ် ညးဇၞး (First Past The Post) (FPTP) ဂှ် စတံနူလက်ထက် ပါလဳမာန်ဒဳမဝ် ကရေသဳ (၁၉၄၈)၊ ပေဲါရုဲမာဲ (၁၉၉၀)၊ ပေဲါရုဲမာဲ (၂၀၁၀)၊ ပေဲါရုဲမာဲ (၂၀၁၅)၊ ပေဲါရုဲမာဲ (၂၀၂၀) သုၚ်စောဲကၠုၚ် သၞောတ်ညးဂွံမာဲဂၠိုၚ်ညးဇၞး (FPTP) ဏံ အဆက်ဆက်ရ။
သုၚ်စောဲသၞောတ် ညးဂွံမာဲဂၠိုၚ်ညးဇၞး (First Past The Post) (FPTP) ဏံမ္ဂး အကာဲအရာ ကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာတ္ၚဲဏံဂှ် ဇြဟတ်ဗော်အေန်အေဝ်ဒဳကဵု ဇြဟတ်ဗော်ပျဳဃာၚ်ဖျဵု ၜါဗော်ဏံဟေၚ် သွက်ဂွံဇၞးရ။ ကလေၚ်ရံၚ်မ္ဂး ကာလ ပေဲါရုဲမာဲ (၁၉၄၈) ဂှ် ဗော် (ဖဆပလ) တံ ဇၞးကၠုၚ်တုဲ ကာလ (၁၉၉၀) ဂှ် ဗော်အေန်အေဝ်ဒဳဇၞး၊ ပ္ဍဲ (၂၀၁၀) ဂှ် ဗော်ခိုၚ်ကၠိုက်ဖေါအ်ဗြေဝ် (USDP) ဇၞး၊ ပ္ဍဲ (၂၀၁၅) ဂှ် ဗော်အေန်အေဝ်ဒဳဇၞး၊ (၂၀၂၀) ဂှ် ဗော်အေန်အေဝ်ဒဳ ဇၞးကၠုၚ်ရ။
ပ္ဍဲဒေသကောန်ဂကူကောန်ဍုၚ်အရၚ်ဂမၠိုၚ်ဂှ် ၜိုန်ရဂွံမာဲ လၟိဟ်ဗၞတ်ဗ္ၜတ် ဒေသအကာဲအရာ ဂကူညးကဵုညး နွံကၠာ လေဝ် ဇြဟတ်ဗော်ဇၞော်ၜါဗော်ဂှ် ဍိုက်ဓလီုလဝ် နကဵုဇြဟတ်ဇၞော် လၟိဟ်ဂၠိုၚ်တုဲ ဗော်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ ဂွံဇၞး၊ ညးစၞးဇကု ဂွံစိုပ်လတူကၠတ်ထဝ် လၟိဟ်ဂၠိုၚ်ဂၠိုၚ်ဂှ် အကာဲအရာဟွံကဵုကၠုၚ်ရ။
နကဵုစၞးဗော်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ ဟိုတ်နူတၚ်ဏံတုဲ အပ္ဍဲဍုၚ်ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် လၟိဟ်ဂၠိုၚ်တအ်ဂှ် နကဵုသၞောတ် (FPTP) ဟွံကိတ်ညဳဂှ် ထံက်ထ္ၜးကၠုၚ်နွံရ။
ရံၚ်ကေတ်သွဟ် ပေါဲရုဲမာဲတုဲကၠုၚ် သၞာံ (၁၉၉၀) ဂှ်မ္ဂး ဗော် NLD ဇၞးမာဲ (၆၀ %) ဒှ်ကၠာလေဝ် ဟိုတ်နူသၞောတ် ပေါဲရုဲမာဲတုဲ အပ္ဍဲကၠတ်ထဝ်ဂှ် ဂွံလဝ်ဒၞာဲ (၈၀%) ရ၊ ဆဂး ဒၞာဲတိဍာ်မာဲလ္ၚဵုဂှ် မာဲ NLD ဂွံဂှ် ဟွံပဵုနူ (၅၀%) ဂွံဆဵုကေတ်ရ၊ ဗီုဂှ်ကီု အပ္ဍဲပေါဲရုဲမာဲ (၂၀၁၅) ဂှ် ကၠတ်ထဝ်သၟဝ် မၞုံ (၃၃၀) ဒၞာဲဂှ် ဗော် NLD ဇၞး (၂၅၅) ဒၞာဲတုဲ ဇၞးအာ (၇၅%) ဟီုဂွံရ၊ ဆဂး အပ္ဍဲဒေသလ္ၚဵု ဗွဲတၟေၚ် ဒေသကောန်ဂကူတအ်ဂှ် ဂွံမာဲနူသၟဝ် (၅၀%) သၟးရ။
သွဟ်ပေဲါရုဲမာဲ (၂၀၂၀) တုဲကၠုၚ်ဏံလေဝ် တော်ကဵုအလုံကၟိန်ဍုၚ်မ္ဂး ညးတံဇၞး (၈၀%) ပြၚ် ဂးကၠာလေဝ် ပ္ဍဲတွဵုရးကောန်ဂကူလ္ၚဵုလ္ၚဵုမ္ဂး ညးတံဇၞးဟွံၜက်နူ (၅၀%) ရ။ ဗီုကဵုတွဵုရးရခေၚ်၊ ဗီုကဵုတွဵုရသေံ၊ ဗီုတွဵုရးဍုၚ်မန် ပိုဲဏံလေဝ် ပွိုၚ်ဍုၚ်လ္ၚဵု ဗီုကဵုပွိုၚ်ဍုၚ်ရေဝ်မ္ဂး သီု (၅) ဒၞာဲ၊ ဗီုပွိုၚ်ဍုၚ်မုဟ်ဍုၚ်လေဝ် (၃) ဒၞာဲ ကျမွဲဒၞာဲ၊ သှေ်တၞဟ်တၞဟ်မ္ဂး ဟွံပေၚ် (၅၀%) ရ။
ပ္ၚံက်ပေဲါရုဲမာဲ (၂၀၂၀) ဂှ် ဗော်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်ဂမၠိုၚ် ကောန်ဂကူညးကဵုညး ပူဗိုၚ်ထံက်ဂလာန် ဗော်ကောန်ဍုၚ် အရၚ်ညးတံ ဟွံကေၚ်ဆဵုမွဲလှေ် ဟီုစဂွံရ။ ဆဂး ဗော်အေန်အေဝ်ဒဳတံ ဂွံလဝ်အဝဵု ဒှ်မံၚ်အလဵုအသဳတုဲ ဖန်ဗဒှ်ကၠုၚ် သၞောဝ်ဥပဒေနာနာသာ် ညံၚ်ဗော်ညးတံ ဂွံဇၞးရ။ ဟီုကၠးကၠးမ္ဂး ဖန်ဗဒှ်ကဵုသၞောဝ်ဥပဒေ ကုရဲသၟာ ကမၠောန်ဆုဲပြံၚ်တံ ကဵုအခေါၚ်ကဵုမာဲ ပ္ဍဲဒေသကောန်ဂကူကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ၊ သၟာကမၠောန်ဆုဲပြံၚ်တံဂှ် ဒှ်မံၚ် မမာဲ သွက်ဗော်ညးတံတုဲ လတူသၞောဝ်ဥပဒေဂှ် ကေတ်အခေါၚ် လတူညးစၞးဗော်ညးတံ နွံလၟိဟ်ဂၠိုၚ်ဂှ်ရ ဖန်သ္ပဏာ ဒတန် နူဒၟံၚ်ပ္ဍဲဒေသမွဲမွဲ ပွိုၚ် (၆) ဂိတုဂှ် ကုတ်ဖျေံ ပွိုၚ် (၃) ဂိတု၊ ဗီုဗီုဏံဂှ် ဇၟာပ်ဒေသ ဒေသ သၟာကမၠောန်ဆုဲပြံၚ်တံ ဍိုက်ဇွောဝ်စှေ်ကၠုၚ် ပ္ဍဲဒေသကောန်ဂကူ ကောန်ဍုၚ်အရၚ်ဂမၠိုၚ်တံဂှ်ရ မာဲကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ ဂွံလၟိဟ်အောန်အာ နူဗော်ဇြဟတ်ဇၞော်တံရ။
ပ္ဍဲကဵုသၞောတ်ပေဲါရုဲမာဲ ညးဂွံမာဲဂၠိုၚ်ညးဇၞး (First Past The Post) (FPTP) ကဵု သၞောတ်ဗၞတ်ဗ္ၜတ် (အချိုးကျ) (Proportional Representative (PR) System) ၜါသၞောတ်ဏံဂှ် လညာတ်အကြာသၟာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်မွဲကဵုမွဲ ဟွံတုပ်ရ။ လ္ၚဵုညာတ်ဂှ် ကောန်ဂကူကောန်ဍုၚ်အရၚ်လၟိဟ်အောန်တံ ယဝ်သုၚ်စောဲ သၞောတ်ဗၞတ်ဗ္ၜတ် (Prop ortional Representative (PR) System) (အချိုးကျ) ဏံမ္ဂး ညးစၞးကောန်ဂကူကောန်ဍုၚ်အရၚ်ဂမၠိုၚ်တံ ဗၞတ် ထေက်ကြိုက်ကဵု လၟိဟ်ဂကူညးကဵုညးဂှ် ဂွံစိုပ်ပ္ဍဲစၠတ်ထဝ်ဂၠိုၚ် သ္ဂးရ။
လညာတ်ဏံဂှ် ကမ္မတဳကေၚ်ကာဗဟဵု နာဲတၠညး ဟွံဒုၚ်တဲရ။ ညးဟီုဂှ် တော်ကဵုကောန်ဂကူချေၚ်တံ၊ ကရေၚ်တံ ရံၚ်ကဵုပေဲါရုဲမာဲ (၂၀၂၀) ဏံ ညးစၞးညးတံ ဟွံဇၞးမာဲတုဲ ဟွံစိုပ်စၠတ်ထဝ်ဂှ် ဟီုကဵုသၞောတ် PR ဏံ ဒးဟီုကၠာလေဝ် တော်ကဵု မန်၊ ရခေၚ်၊ သေံတံမ္ဂး သုၚ်စောဲဟွံထေက်ရောၚ် ညးဟီုရ။
ဒေသလ္ၚဵု၊ ပွိုၚ်ဍုၚ်လ္ၚဵုဂှ် ဂွံလဝ်မာဲထံက်ဂလာန် နူညးဍုၚ်ကွာန်တံတုဲတုဲ ဇၞးလဝ်တုဲတုဲရဂှ် ယဝ်သ္ပဒတန် သၞောတ် PR ဏံဂှ်ဟီုမ္ဂး ဒးပါ်ပရအ်ညးစၞးတံဂှ် ဒှ်ကၠုၚ်မ္ဂး ဒၞာဲဇကုဇၞးလဝ်သီုဖအိုတ်တံဂှ် ညးစၞးဇကုယအ်စှေ်ကၠုၚ်ရောၚ် ဂးရ။
ယဝ်လ္ပသုၚ်စောဲ သၞောတ်ဝ်ဥပဒေ သၟာကမၠောန်ဆုဲပြံၚ်၊ ဂကူညးဂလိုၚ်တံ လ္ပပြံက်စုတ် ပ္ဍဲဒေသကောန်ဂကူတံမ္ဂး သၞောတ်ပေဲါရုဲမာဲ ညးဂွံမာဲဂၠိုၚ်ညးဇၞး (First Past The Post) (FPTP) ဏံရ ဂပ်ဂဝ်ဒးရးရောၚ် ညးဟီုရ။
နူကဵုဗော်လ္ၚဵုတံ ပတိုန်ထ္ၜးကၠုၚ် ကုကမ္မယှေန်ပေဲါရုဲမာဲတုဲ လၟုဟ်မ္ဂး ကမ္မယှေန်တံ အာတ်မိက်လဝ် ဗော်တံ သွက်ဂွံ ပတိုန်ထ္ၜးကဵု လိက်စံၚ်ရ။ သၞောတ်ပေဲါရုဲမာဲ (Proportional Representative (PR) System) ဏံဂှ် ဗီုပြၚ်သာ်လဵု သုၚ်စောဲကိတ်ညဳကဵု ဒဒှ်ကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာ၊ နဲကဲသာ်လဵု ဒှ်ဂုန်ဖဵုကဵု သွက်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်ဂမၠိုၚ်တံဂှ် ဒးဆက်မၚ်လ္ၚတ် အာမံၚ်ဏီရောၚ်။
