အစေဝ်ဍောတ် (ဍုၚ်ကၟာဝက် ရးဇြာ)
တ္ၚဲသက္ကရာဇ်မည် ၁၃၈၂ ဂိတုပုဟ်မသုန်စွေက် (၁-၂-၂၀၂၁) တုဲကၠုၚ်ဏအ် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဒပ်ပၞာန်ဗၟာ သီကေတ်ထောံအဝဵုဍုၚ် မရနုက်ကဵုပိဝါပၠန်ရ။ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ သီကၠုၚ်လဝ်အဝဵုဍုၚ် နူအလဵုအသဳ ညးဍုၚ်ကွာန်ဂှ် ဒှ်အာဗီုကောန်ၚာ်တံ ဝေၚ်ပုၚ်ဇိကီုရ၊ တ္ၚဲယးဂတတေံမ္ဂး သွက်ဂွံသဳကၠဳကဵု က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ ပရေၚ်ပါ်တိတ်နူၝောံဍုၚ်ဗၟာဏအ် ထေက် ဟွံထေက်/ပါ် ဟွံပါ် နွံမံၚ်တုဲ သ္ကိုပ်ပၞာန်တအ် သီထောံအဝဵု နူသ္ကိုပ်ဝန်ဇၞော် ပ္ဍဲဗ္တံကၠောံစၟတ်တ္ၚဲ (၂-၃-၁၉၆၂) တေံဂှ် ဒှ်အလန်ကၠာအိုတ်ရ။ ဂွံအဝဵုတုဲ အုပ်ဓုပ်ကၠုၚ်ဍုၚ် နကဵုယၟု “ကံၚ်ဇြဳပၠန်ဂတး” ပွိုၚ် (၁၃) သၞာံတုဲ ပ္ဍဲကၞောတ်သၞာံ သက္ကရာဇ် ၁၉၇၃ ဂှ်ဒုၚ်ဆန္ဒမာဲ နူညးဍုၚ်ကွာန် သွက်ဂွံသ္ပဒတန် ကုသၞောဝ်ပ္တန်ဍုၚ် ညးတံချူ ပ္ဍဲသၞာံ ၁၉၇၄ တေံရ။ သၞောဝ်ဗီုပြၚ်ပ္တန်ဍုၚ် ၁၉၇၄ ဒှ်အာဒတန်တုဲ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ပၞာန်ဂမၠိုၚ် ၜးကယျိုၚ်ပၞာန် သၠာဲကျိုၚ်ကယျိုၚ် ဒလဝ်သၟိၚ်က္ဍိုပ် နဒဒှ်ကောန်ဍုၚ်ကွာန် ဆက်အုပ်ဓုပ်ကၠုၚ်ဍုၚ် နကဵုယၟု “ဂၠံၚ်တရဴသဵုယှေဝ်လေတ်ဍုၚ်ဗၟာ” ဂှ် အလဵုအသဳ ဗော်သဵုယှေဝ်လေတ် ပွိုၚ်စှ်ပန်သၞာံ ဒဵု သက္ကရာဇ် ၁၉၈၈ ပၠန်ရ။ ပၞာန်ရာံတံ ဆက်တိုန်အာတရဴ နကဵုဝါဒသဵုယှေဝ်လေတ် ပွိုၚ်ၜါစှော်တြဴသၞာံတုဲဂှ် အလုံမွဲဍုၚ်ဗၟာ လီုလာ်စာ်ထောၚ် ဝါတ်ဗျာတ်စှေ် သွာၚ်နာနာ ဒဵုကဵုသုၚ်စောဲဟွံဂွံ၊ အာအကြာညးဍုၚ်ကွာန်ပၠန်လေဝ် မုက်ဍောတ်မတ်သဝ် ဗွဲမလောန်။ သဘာဝကောန်ပၞာန်ဟီုဂှ် ညံၚ်ကောန်ရုပ်စက် ဒးဒုၚ်ပၠုပ်လဝ်စိုတ်ဓါတ် ဒ္ဂေတ်ပွဂွံဒှ်မွဲဗီုဓဝ်တုဲ ဆက်ဂျိုၚ်အာ သၟဝ်အမိၚ် လ္တူလ္တူတေံ ထပ်ကဵုထပ်ရ။ အခိုက်အလိုက်လစွံစိုတ်ဍေံတံ တၞဟ်ခြာမံၚ်ကဵု ညးဍုၚ်ကွာန်တံသီုဖအိုတ်တုဲ လ္တူညးမွဲကဵုမွဲ ယဝ်ပ္ညဳလညာတ်ရေၚ်သ္ကံမ္ဂး ဂၠဟ်မံၚ်သၟးရဂၠိုၚ်။ ဝါဒသဵုယှေဝ်လေတ်ဝွံ ညးတံသ္ပအဓိက ကုရုပ်တုဲ မၞိဟ်နွံကဵုရုပ်ဍာံတှေ် အရာအရာ သ္ဒးတုပ်ရောၚ် ဂးတုဲ ကဏ္ဍနာမ်မတွံဂး ဉာဏ်ပညာတံ ၚုဟ်မးဟွံမွဲ ဒှ်ကၠုၚ်ရ။ ကေတ်စဝါဒညးတံမ္ဂး ၜိုန်ဟွံလေပ်လိက်လေဝ် ဂွံခုၚ်၊ ဂွံဒၞါဲသၠုၚ်ၚ်တံ နွံကၠုၚ်တုဲ ဒှ်အာပုံလမာတ် ဒှ်ဨကရာဇ်၊ မၞိဟ်ဟွံတီ၊ တီပၠန်လေဝ် ဒၟါနူဖေက်တုဲ ဟွံဂံၚ်ပ္တိုန်တပ်ပ် ကဵုမၞိဟ်ဟွံကၠိုဟ်တေံ၊ ခိုဟ်မံၚ်လၟိုန်၊ ခိုဟ်ဂွံပွိုၚ် ၂၆ သၞာံတုဲ ဍုၚ်ဒိုက်ဝါတ်စှေ်အာ လိုက်ဂတာတုဲမှ မုက်မတ်ဗၠး ကေတ်တမ်ကၞောတ်ဟွံဒးတုဲ ကမၠောန်ကၠောန်ဟွံထေက် မပ္တံ သီထောံသၠုဲ နူညးဍုၚ်ကွာန်တံၜါဝါ၊ မၞိဟ်မွဲတှေ် ပါဲထောံဇွောံမ အရၚ်စပွိုၚ်မွဲသၞာံ (၁၅) နတုဲ သှေ်နူဂှ်မ္ဂး မ္ဒးသွံကဵု အလဵုအသဳဖအိုတ်ရောၚ် ရဴဝွံ ကၠောန်ဒး လုတ်ဒး လ္တူညးဍုၚ်ကွာန်တံ ထပ်ပ်ပၠန်ရ။
အဃောကောန်ကွာန်တံဂိသကေဝ်မံၚ်ဂှ် အကြာကွးဘာတက္ကသိုလ်ကွတ်စက်ကဵု ကောန်ဗၠာဲဥက္ကဌကံၚ်ဇြဳအရာပ်မွဲ က္တဵုဒှ်ပြသၞာ ပ္ဍဲဆေၚ်လက်ဖက် အရာပ်ဂျိုအ်ဂုမ် မွဲဒၞါဲရ။ သ္ပပ္တံကဵုဟိုတ်ဝွံစိ ကွးဘာကဵုကောန်အရာပ်တံ က္တဵုဒှ်အဓိကိုရ်မွဲဝါပၠန်ဂှ် လ္ပာ်ကွးဘာတေံ မာံဖုၚ်မဝ် ဒးလွဟ်ချိုတ်အာရ။အယှုက်အယှုဲဂှ် ဇၞော်တိုန်အာ ဒဵုကဵုသောၚ်ဟွံမာန်တုဲ စိုပ်အာအဆံၚ် ဗ္ကပ်ဗဗေၚ် အလုံမွဲဍုၚ် ဒဵုကဵုထိၚ်ညးသ္ကံဟွံမာန်တုဲ ပ္ဍဲစၟတ်တ္ၚဲ (၁၈-၉-၁၉၈၈) ဂှ် ဒပ်ပၞာန်တံထပ်သီထောံအဝဵု မရနုက်ၜါဝါပၠန်ရ။ လိက်ပရေၚ်ဝွံ ရန်တၟံသွက်ဂွံချူဝၚ် “ပၞာန်သီအဝဵုဍုၚ်” ဟွံသေၚ်တုဲ ဟွံဆက်ချူ ပရောတံဂှ်ရ။
ပ္ဍဲပေါဲရုဲမာဲ ၂၀၂၀ ဏံ ညးစၞးနူဗော်ညဳသၟဟ်မည်တံ ဂွံဒုၚ်ရုဲ နဒဒှ်ညးဇၞးဂၠိုၚ်အိုတ် (၁၂) တၠရ။ ရဲစိုပ်လဝ်အဆံၚ်ကၠတ်ထဝ်ကောန်ဂကူ၊ ကၠတ်ထဝ်ညးဍုၚ်ကွာန် (၅) တၠတံ သွက်ဂွံတိုန်သ္ဘၚ်ကၠတ်ထဝ် မရနုက်ကဵု (၃) ဝါ အလန်ပထမဂှ် တိုန်စိုပ်အာလဝ် နေပျဳဒဝ်တေံတုဲမံၚ်ရ။ ဟီုအရေဝ်ကောန်ၚာ်တံမ္ဂး တ္ၚဲယးဂတတှေ် ဂွံသ္ပမ္ၚဵုထပ်တဲ ကုညးသ္ဍိုက်ဆာန် ဍာံဍာံရတုဲ ဂြိုဟ်ယာ်မံၚ်ထတ်တ်၊ ကူချပ်အာနးပး၊ သီုတိက်ဟွံလှိၚ်လေဝ် ဒှ်မာန်ရ။ အိုတ်ကဵု ညးဂွံအခေါၚ် တိုန်ကၠတ်ထဝ် အလန်ကၠာအိုတ် နဒဒှ်စၞးဂကူမည်တၟိတၟိမွဲ မၚ်စၟဳလဝ် က္တိုၚ်ၚ်ကၟဟ်ဟ်ဂှ် လုပ်မံၚ်ဒၞါဲညးတံမွဲလ္စုတ်တှေ် ဒုၚ်စသိုၚ်ဗ္ဒါဲကဝက်ဂွံကီုထေၚ်ရ။ ဆ္ဂး ၚုဟ်တိုန်နူသတိက် ကၠာဂွိုအ်လာၚ်မုက်ဏီဂှ် မိၚ်ဒးပရိုၚ်အမၚ်္ဂလ ဂပ်ဝ်အမ်သဝ် ဖေက်သ္ၚာတ် က္ဍုဟ်မၠေံဗီုလၟုဟ်တှေ် ညးတံဒးဒုၚ်စသိုၚ် ဟွံသက်သာရ။ ပၞာန်တံသီအဝဵု ဂွံပိပန်တ္ၚဲတုဲ ဓၠုၚ်နၚ်ဇုက်အရေဝ် ကုဗော်ညဳသၟဟ်မန် သွက်ဂွံတောဲကၠောန် ကရောံဍေံတံနွံကၠုၚ်ရ။ ကမ္မတဳဗဟဵုဗော်ညဳသၟဟ် ကော်ကောံဓရီုတၟေၚ် လ္တူကိစ္စပံၚ်တောဲဂှ်တုဲ ပရိုၚ်တိတ်ကၠုၚ် သွက်ဂွံပံၚ်သ္ဂးရ။ ၜိုတ်ဂွံမိၚ်ပရိုၚ်အကြာတှေ် ကမ္မတဳဗဟဵုတိုန်စိုပ် (၃၈) တၠ ရဲတုပ်စိုတ် သွက်ဂွံတောဲဂှ် ၂၆ တၠ၊ ရဲဟွံစှေ်စိုတ် ၁၀ တၠ၊ ရဲမံၚ်လ္ဒောဝ် ၂ တၠဒှ်တုဲ ပ္ဍဲဗော်ညဳသၟဟ်မန်ပိုဲဏံ ယေန်သၞာၚ်ဒဳမိုဝ် ဖျေံဂွံရိုဟ်ကၞက် အရာပံက်ထ္ၜးလညာတ် ဗၠးဗၠးၜးၜး ညဳညဳသာသာ ခိုၚ်ဗိုန်တိုန်ရသွံ ဂးတုဲ စိုတ်အထေၚ်ဇၞော် ထိုၚ်သးညးတံက္တဵုဒှ်တိုန်ရ။ စပ်ကဵုကိစ္စကမ္မတဳဗဟဵုတံ ဖျေံလဝ်သ္ဂုတ်သွာတ် ဗီုဏံတုဲ အကြာကောန်ဗော်ညးဍုၚ်ကွာန်တံလေဝ် ဗီုလညာတ်ဇကုစၟဳဆဵုအာ၊ ဗီုဇကု ဒးဒုၚ်စသိုၚ်တံ ပ္တိုန်ထ္ၜးကဵုသေဲသေဲဂှ် ဂွံမိၚ်ကၠုၚ်ရ။
ကမ္မတဳဗဟဵုဗော်ညဳသၟဟ်မန် အခိၚ်တ္ၚဲဏံဝွံ တိုန်ဂွံလဝ်ဒၞါဲ ဒးယိုက်ဂၠေၚ်ပရေၚ်ဂကူ၊ ဒၞါဲက္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဂကူတုဲ ယဝ်ဒှ်ခေတ်ပဒေသရာဇ်တေံမ္ဂး လုပ်နွံအဝေါၚ် ဨကရာဇ်အမာတ်ဒဴဗညာတံရ။ ပ္ဍဲဍုၚ်ကွာန်ဇကု ကိစ္စဆေၚ်ကဵု ပရေၚ်ဂကူ မံက်ကၠုၚ်တၟေၚ်ၚ်ဇၞော်ဇၞော် မွဲမွဲသာ်မ္ဂး ဒးသ္ဂုတ်သွာတ် ပိုတ်တ်မွဲမွဲဗီုဟေၚ်ဂှ် တာလျိုၚ်ညးတံရ။ ကုညးကဵုဏာအမိၚ်တံမ္ဂး လ္တူအမိၚ်ဇကုဂှ် ဒးယိုက်လဝ် သီုမွဲအယုက်၊ သီုပံၚ်လဝ်ယၟု ပ္ဍဲဝၚ်ဂကူတုဲ အတိုၚ်အသမ်ဇကုအံၚ်ဇၞးတှေ် ဂွံဒုၚ်အထိုၚ်အသး၊ အသမ်ဇကု ဗၠေတ်မှာကျဗြံလေၚ်ဒိုက်မ္ဂး ဒးဒုၚ်ဟဳ ပ္ဍဲၜဳဍာ်ပါၚ် ညးဍုၚ်ကွာန်တံဏောၚ်ဂှ်လေဝ် ညးတံတီမံၚ်ကီုရောၚ်။ ပ္ဍဲပ္ၚံက် ကြေပ်ဂြတ်မံၚ်ဏံ ညးတံလေဝ် ၜိုတ်လ္ၚတ်ဂွံလဝ် ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်၊ ၜိုတ်ဉာဏ်ညးတံစိုန်သ္ကီုဂှ် ကောံချပ်လဝ်ညးသ္ကံ ဗွဲမဇြိုဟ်နက် မပ္တံပိုဲတံ ပံၚ်ကဵုမြာ်ဟာ?၊ ပံၚ်ကဵုဇာဒိသိုၚ်ဟာ? ပံၚ်ကဵုကောန်ဍုၚ်အရၚ်တၞဟ်ဟ်ဟာ? ၜံၚ်ဇကု ဇကုဖကေက်ကေတ်ဟာ? ဟွံသေၚ်မ္ဂး မံၚ်ထောံဗီုဗတာဲဒးချာံဟာ? တံလေဝ် တန်ဒှ်ရ။ လပှ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဝွံ ဍေံချိုတ်ညိၚ်ဒၟံၚ် ဗီုဂၞန်သချာၚ်္ဟွံသေၚ်၊ ဟဳသဝဝ်ဒၟံၚ် ညံၚ်မတ်ဗြဲ ဍေံဟွံမွဲကဵုကိုန်ဂစိုတ်တုဲ လ္တူသွဟ်တိတ်လဝ်လၟုဟ်ဏံ ဂွံဟီုဗၠေတ်ဒးဂှ် ဒးမၚ်ကျောဝ်ဒၟံၚ် ဂတတေံတၟာလံဏီရောၚ်။ ကလေၚ်ဗှ်သၞာစမ်ရံၚ် မွဲဒမြိပ်ဝၚ်အတိက် ဂကူမည်ပိုဲ မွဲလ္စုတ်တုဲ (၁) အခိၚ်သၟိၚ်အနဝ်ရထာ ကၠုၚ်အာတ်ပိဋကတ်ပိတေံ သၟိၚ်မနုဟဝ် ယဝ်ကဵုဏာ အီအီဂြိုၚ်ၚ် နစေတနာအးအးမ္ဂး (၂) အခိၚ်ရာဇာဓိရာဇ် တိုန်နန်တၟိတၟိတေံ လံက်ဖျာ (လိုက်ဖြာ) ညးစဍုၚ်မြံၚ်မြ (မံၚ်မလ) ဟွံအာအာတ်ဇြဟတ်ပၞာန် ဇရေၚ်မေန်ကျဳဇွာမ္ဂး (၃) အခိၚ်သၟိၚ်ဗညာဒလ နွံအသမ် သွက်ဆိုၚ်မုက်တက်ကျာ ပရေၚ်ၜိုဟ်လလံ ကုသၟိၚ်အံၚ်ဇေယျတေံ သ္ကိုပ်ပၞာန်ပိတၠဏံ ဟွံဖံက်ပကဝ် ဟွံစးဂလာန်၊ ဟွံဂၠဟ်ထောံအသမ်သၟိၚ်မ္ဂး (၄) အခိၚ် “ရိဒ်ကဝ်မယှေန်” ကၠုၚ်ဆဵုဂဗတက်ကျာ လးကဵုမံၚ်ဂၠံၚ် ကုကောန်ဍုၚ်အရၚ်ဂမၠိုၚ် သွက်ဂွံပါ်တိတ် နူၝောံဍုၚ်ဗၟာတေံ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဂကူမန် ပူဗိုၚ်မံၚ်အံၚ်သာန်တံ ကတောဝ်လုပ်စ သွက်ပါ်ကေတ်ဍုၚ်မည်တၞဟ်ခြာနွံလဝ်မ္ဂး အခိၚ်လၟုဟ် ဂကူမည်ပိုဲ ဗီုလဵုက္တဵုဒှ်မာန်ရောဂှ် ကူချပ်ကေတ်ဂွံကီုရ။
ထ္ၜးလဝ်ဟိုတ်ပန်တၚ် လ္တူတေံဂှ် ဒှ်ကၠုၚ်လဝ်အတိက်တေံဍာံဍာံတုဲ အခိၚ်လၟုဟ်မှ ကလေၚ်ပလေဝ်၊ ကလေၚ်ကေတ်ဟွံဂွံ၊ ဆၜိုတ်သှေ်မံၚ်ပ္ဍဲဝၚ်ဟေၚ်ရ။ ဆ္ဂး အခိၚ်လၟုဟ် ဒၞါဲကောန်ညးဍုၚ်ကွာန်တံ ဒးဒုၚ်စသိုၚ် ဒဒိုက်စိုတ်နာနာသာ်ဏံ သွက်ခၠေဝ်ပရေလၟောၚ်စိုတ်ညးတံ ညိညဇြိုၚ်သာတုဲ ယေဉ်စမ်ဝေၚ်စိုတ် လ္ပာ်ခိုဟ်မ္ဂး သက်သာတိုန်ညိရောၚ်ထေၚ်ရ။ သၟိၚ်ဗညာဒလကဵု သၟိၚ်အံၚ်ဇေယျ ဒှ်တက်ကျာပရေၚ်ၜိုဟ်လလံတုဲ ပေါဲဗ္တိုက်ဂှ်ဒိုအ်အာ၊ ဆ္ဂး ဇြဟတ်ဇကု နွံလ္ပာ်သဝ်တုဲ ဒးတန်တဴအာ နဒဒှ် ဍုၚ်ဒုၚ်သြဇာ၊ဍုၚ်ဆက်ပဏ္ဏာ (ပါ-ပဏ္ဏာကာရ- ဆက်ကွာဲစၟာဲစၟိန်) သၟဝ်တဲဍေံ ဘာ်အံၚ်တှေ်လေဝ် ဍုၚ်မည်ကေုာံဨကရာဇ်မည်ဂှ် သှေ်မံၚ်တတတံၚ်ၚ် ဒှ်မာန်ရ။ အသမ်သြဇာဇကုပေၚ်ၚ် ၜိုန်ဂွိုအ်အုပ်ဓုပ်လေဝ် ဒုၚ်အာလၞၚ်ၚ်လၞောဝ်ဝ် ကိတ်ၚေက်ထ္ၜေက်မတ် သၟဝ်ဒဏ်လောက ၜိုတ်မသုန်စှော်သၞာံတုဲ ကာလစိုပ်အခိၚ် အၚ်္ဂလိက်တံ သီဍုၚ်ဗၟာ အလန်ကၠာအိုတ်ဂှ် ဟိုတ်ဒှ်ဒၟံၚ်ဍုၚ်မန်ဖိုဟ်တုဲ ညးတံဟွံသီလေဝ်ဒှ်မာန်၊ သီတှေ်လေဝ် သီဏာနကဵုယၟုဍုၚ်မည်ရ။ ကောန်မည်ဂမၠိုၚ် ဒးမံၚ်သၟဝ်တဲဂကူအၚ်္ဂလိက်တံ ၜိုတ်ကၠံၜါစှော်ပန်သၞာံ ပြၚ်ၚ်တုဲ ကာစို်ပ်ကၠုၚ် အခိၚ်ပၞာန်ဂၠးတိ အလန်ဒုတိယ ပၠိုတ်ဇြ၊ သွဟ်နူကုလသမဂ္ဂတေံတိတ်ကၠုၚ် ဒးကလေၚ်ကဵုသၠးပွး ကုဍုၚ်သီလဝ်တေံမ္ဂး ဍုၚ်မည် မည်ကလေၚ်ဂွံဗၠးဗၠးၜးၜး၊ ဟွံသေၚ်တှေ် ကလေၚ်ဂွံ နဗီုပြၚ် ပံၚ်ကၠောန်ပရေၚ်ပို်န်ဂြပ် ဘာ်အံၚ်မာန်တုဲ ယၟုဍုၚ်မည်၊ ဝၚ်မည်၊ ဗီုတိဍုၚ်မည် ဂွံပၠမုက် လ္တူဂၠးတိဏံ မံက်က်ထေၚ်ၚ် ဒှ်ကၠုၚ်မာန်ရောၚ်။
ပၞာန်ဂၠးတိအလန်ဒုတိယတုဲလဝ်တၟိတၟိ အကြာသက္ကရာဇ် ၁၉၄၅-၄၇ တေံဂှ် ဒှ်အခိၚ်က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဗၟာတံ အဃောဂစာန် သွက်ဂွံအခေါၚ်ဗၠးၜး နူအၚ်္ဂလိက်တံရ။ သွက်ဂွံသဳကၠဳ ကိစ္စပရေၚ်ဗၠးၜးဂှ် ဝန်ဇၞော်တာလျိုၚ်တမ် နန်မေဿတာ အတ္တလဳ ကော်ဘိက်နာဲအံၚ်သာန် ကေုာံ ဂကောံတုဲ စိုပ်အာဍုၚ်ဗိလာတ်အိုတ်ရ။ အကြာစၟတ်တ္ၚဲ ၂-၁-၄၇ ကဵု ၃၀-၁-၄၇ ဂှ် သ္ပလဝ်အခိၚ်သဳကၠဳ ၂၉ တ္ၚဲတုဲ လ္တူသဳကၠဳမံၚ်ဏံ ကောန်ဂကောံ ဂဠုၚ်ဥူသဝ် ကဵု တခေန်ဗစိၚ်တံ ၜိုန်ဟွံတုပ်စိုတ်၊ ၜိုန်ဟွံထ္ပက်စၟတ်တဲကီုလေဝ် ပ္ဍဲစၟတ်တ္ၚဲ ၂၇-၁-၄၇ ဂှ် ချုက်လိက်ကသုက် အံၚ်သာန်-အတ္တလဳတုဲအာ ခက်က်ခုဲခုဲကီုရ။ ရံၚ်အကာဲအရာကောန်ဂကောံတံတုဲ ပ္ဍဲဍုၚ်ဗၟာတေံ ကောန်ဍုၚ်အရၚ်သီုဖအိုတ် ညဳသၟဟ်တုပ်စိုတ် ဗီုအံၚ်သာန်ဟီုမံၚ်ဏံဂှ် ဒၞါဲဟွံဒှ်လေဝ် နွံမာန်ကီုတုဲ အရၚ်ညးဟွံတုပ်စိုတ်တံ သွက်ဂွံရုန်တိတ်ဂွံမ္ဂး ပ္ဍဲလိက်ကသုက်ဂှ် မ္ဒးချတ်စုတ်လဝ် ပိုဒ် (ဂ) သာ်ဝွံရ။ “ကာလကဵုအခေါၚ်ဗၠးၜးမ္ဂး ပိုဲညးမဒှ်က္ဍိုပ်သ္ကိုပ် ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံသီုဖအိုတ်လေဝ် ပၟိက်နွံ မိက်ဂွံကရောံဗၟာတုပ်ပ် မွဲဝါဓဝ်ကီုရောၚ်- ဂှ်မ္ဂး ပ္တိုန်ထ္ၜးကဵုလိက်ကသုက်တုပ်စိုတ်ခိုၚ်ၚ်မွဲရောၚ်” နွံကၠုၚ်ရ။ သွက်ဂွံလိက်ကသုက်ဏံ နာဲအံၚ်သာန် ဒုၚ်နၚ်လဝ်က္ဍိုပ်တုဲ ညံၚ်ဂွိုအ်ဒှ်အာဂလာန် “ပသဲဂံက် တက်ဟွံတိတ်” “မံၚ်လအ်ခ္ဍအ်မံက်” ဂှ် ကလေၚ်စဴကၠုၚ်ဗြိုဟ်ဟ်၊ခတာ်ကၠောန်ဏာ ဃရေက် ဃရေက်၊ ၈-၂-၄၇ ဂှ် တိုန်အာပေန်လုၚ် ၊ ၁၂-၂-၄၇ ဂှ် ချုက်လိက်ကသုက်ပေန်လုၚ် ဟီုတှေ် ကိစ္စဇၞော်ဆေၚ်ကဵုဍုၚ်မွဲဂှ် ပ္ဍဲပွိုၚ်ပိတ္ၚဲဟေၚ် ပတုဲလဝ်ကိစ္စဏံဂှ် ဒှ်တၚ်တၟေၚ်မွဲရ။ ပ္ဍဲလိက်ကသုက်ဝွံ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ထ္ပက်လဝ်စၟတ်တဲ နွံ ၂၃ တၠတုဲ ဂကူသေံ ၁၄ တၠ၊ ဂကူကချေၚ် ၅ တၠ၊ ဂကူချေၚ် ၃ တၠ၊ ဂကူဗၟာ ၁ တၠ၊ ဂကူကရေၚ်၊ ဂကူမည်၊ ဂကူရခေၚ်တံဟွံမွဲလဝ်ရ၊ ဟိုတ်ဟွံမွဲလဝ်သာ်ဏံဂှ်ရ ညးပိဂကူဏံ ဟွံတုပ်လဝ်စိုတ် ကုလိက်ကသုက်ပေန်လုၚ်လေဝ် ကေတ်အဓိပ္ပါယ်ဂွံမံၚ်ကီုရ။ နာဲအံၚ်သာန်တံ ၜိုန်ပ္တိုန်ထ္ၜးလိက်ကသုက်မာန်ကၠာလေဝ် ဖေက်ကၠေမ်ဗၟာတံ နွံမံၚ်ဏီတုဲ အၚ်္ဂလိက်တံ ဟွံဂံၚ်ဖျေံစိုတ် ၜိုဟ်ဟ်ဖိုဟ်ရ။
ဟိုတ်ဂှ်ရ အလဵုအသဳ ဗြိတိသျှတံ ကဵုတာလျိုၚ် ကုမေဿတာဝဳလျာန် ညးမဒှ်အမာတ်ကၠတ်ထဝ် ဗော်လေဗာ သ္ပက္ဍိုပ်တုဲ ပံက်ကဵုဂကောံဂၠိုၚ်ဂၠာဲစဳစတ် နကဵုယၟု “ရိဒ်ကဝ်မယှေန်” မွဲရ။ ကောန်ဂကောံအရၚ်စၞးဍုၚ်ဗၟာဂှ် ဥူတေန်ထောတ်၊ ဥူနု၊ ဥူကျဝ်ညိၚ် ၊ ဥူခေန်မံၚ်ကလေဝ် တံပါလုပ်တုဲ ညးရၚ်တၠုၚ်ဖဵုဂှ် မေဿတာအာတ်ဝေတ်ချ်ရ၊ ဒဒှ်ကၠုၚ်စဳစတ်ဒၟံၚ် လိက်ကသုက်ပေန်လုၚ်ရောၚ်ဂှ် ညံၚ်ဂွိုအ်မံက်တိတ်မ္ၚး ထ္ၜးလဝ်ဟိုတ် ကၠုၚ်လ္ၚတ်ဗီုလဵုရုဲစှ်လဝ် ညးစၞးကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ သွက်ဂွံတိုန်ကၠတ်ထဝ်ပြုပြေၚ်ဍုၚ် ကေုာံချူသ္ဇိုၚ်သၞောဝ်အုပ်ဓုပ်ဍုၚ်ရ။ ပ္ဍဲစၟတ်တ္ၚဲ ရ-၃-၄၇ ဂှ် မေဿတာရိဒ်ဝိလျာန်တံ စိုပ်ဍုၚ်ဗၟာတုဲ ဂၠောဲတိုန်အာဍုၚ်မျေတ်ကျဳဏာ၊ ဗာန်မဝ်၊ ဠာရှိုဝ်၊လွာဲလေန်၊တံၚ်ကျဳ၊လွာဲကဝ်၊မဝ်ချဳ တံရ၊ ပ္ဍဲကမၠောန်သၟာန်ဆန္ဒက္ဍိုပ်သ္ကိုပ် ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံဂှ်မ္ဂး ညံၚ်သ္ဂောံဂံၚ်ချပ်တိုန်သွာၚ်ဟွံပံၚ်ကဵုဗၟာ ဂံၚ်ၚ်ဂှ် ပုစ္ဆာမၞုံလအာကဵုပယျးဒိုဟ် မပ္တံ “ကာလပိုဲကဵုအခေါၚ်ဗၠးၜး ကုဍုၚ်ဗၟာဏံမ္ဂး သွက်ဂွံပံၚ်ကေတ်ကဵုဂကူဗၟာတံတုပ်ပ် ဟီုမံၚ်ဂှ် ဆန္ဒနာဲတံဍာံဍာံရဟာ?၊ ဟွံသေၚ်မ္ဂး ဒေသဗၟာဂှ် ပါ်ကဵုဗၟာ၊ ဒေသပိုဲဂှ် ပါ်ကဵုပိုဲ ဍုၚ်တၞဟ်ခြာညိ ဟီုတှေ်လေဝ် အလဵုအသဳဗြိတိသျှဏံ သွက်ဂွံကဵုအခေါၚ်တုပ်ပ်နွံမံၚ်တုဲ ဗီုဆန္ဒတိတ်ကၠုၚ် နူဂၠံသြိုဟ်ဍာံဍာံဂှ် ပ္တိုန်ထ္ၜးညိ” တံပါလုပ်ရ။ တၚ်သၟာန်ညးတံဝွံ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဗၟာတံ ၜိုန်ဟီုမံၚ်ဂလာန်ပါ်ဆီဖိုဟ်လေဝ် လ္ပာ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ ယဝ်ကၠိုဟ် ညးဓၠူကဵုမံၚ်ဒုန် ကုပိုဲရောၚ်မ္ဂး ဗီုတိဍုၚ်ဗၟာဂှ် ဗီုလၟုဟ်ဟွံသေၚ်ချိုတ်ပၠိုတ်ရ။ ဆ္ဂး က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ် အခိၚ်တေံဂှ် စးသြဇာ ဗ္ဇမ်ရာသဳဗၟာတံဟွံမာန်တုဲ ဂမြၚ်ဉာဏ်စိပ် ပါၚ်စိပ်ကၠုၚ်တုဲရ။ ရံၚ်ကဵုအခိၚ်မ္ဂး လောန်ကၠုၚ်လဝ် တၟာလအ်ရတုဲ ကာလလဵုလေဝ် ကလေၚ်ကေတ်ဟွံဂွံ၊ ဆၜိုတ်ချပ်ဝေၚ်၊ သိုက်လှိၚ် လဟိၚ်ဝေၚ် အကြာသွပ်လ္ပအ်ဟေၚ် ဒုၚ်စသိုၚ်ဂွံရ။
တြေပ်ဓြတ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဗီုလၟုဟ်ဂှ် လောန်ကၠုၚ်စှ်သၞာံ ပ္ဍဲသက္ကရာဇ် ၂၀၁၀ တေံ ဂကူမည်ပိုဲ ကေၚ်တတ်ကၠုၚ်လဝ် ဒံၚ်ၚ်ယံၚ်ၚ် မွဲအလန်တုဲရ။ အခိၚ်တေံမ္ဂး လ္တူဒပ်ပၞာန်သီအဝဵုတံ ကော်ဘိက်ကၠုၚ် ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်နာနာ ကေုာံကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ ပံက်ဗော် သွက်ဂွံလုပ်ဒုၚ်ရုဲ ညးစၞးပ္ဍဲပေါဲရုဲမာဲ ဗော်ဇဳ ၂၀၁၀ ဂှ် ဂကူမည်တံ ပံက်ဗော်ထေက်ဟွံထေက် လုပ်ပြိုၚ်ရုဲထေက် ဟွံထေက် ဂးတုဲ က္ဍဟ်ကေၚ်ကှ်ကၠုၚ်နွံ။ ယဝ်လုပ်ဒုၚ်ရုဲတှေ် တုပ်ကဵုထံက်ဂလာန်သၞောဝ်သ္ဇိုၚ်ပ္တန်ဍုၚ် ၂၀၀၈ တေံရောၚ်ဂးတုဲ လ္တူဗော်မြာ်တံ ဟွံလုပ်ဒုၚ်ရုဲဂှ် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်မည်တံလေဝ် ဖျေံသ္ဂုတ်သွာတ် ဟွံဒုၚ်ရုဲကီုရ။ ဆ္ဂး က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်လ္ၚဵုတံ ဟွံစှေ်စိုတ်ကဵု တၚ်သ္ဂုတ်သွာတ်ဏံတုဲ ပံက်ဗော်တၞဟ်ခြာ လုပ်ဒုၚ်ရုဲ၊ ဂွံကၠုၚ်ဒၞါဲ၊ ဂွံအခေါၚ်ကၠောန် အရၚ်ဂကူမည်တံ ၜိုတ်ထေက်ကြိုက်နွံကၠုၚ်ဂှ် ဓဝ်ဍာံဍာံရ။ ကာလပေါဲရုဲမာဲ ‘အကြာ’ ၂၀၁၂ ဂှ် ဗော်မြာ်တံ ပြံၚ်ထောံနဲကဲ၊ လုပ်ဒုၚ်ရုဲကီုတုဲ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်မန် တးပါဲလဝ် ၂၀၁၀ တေံ ကလေၚ်ပံက်ဗော်တၞဟ်ခြာ လုပ်ဒုၚ်ရုဲကီုရ။ ဆ္ဂး ပ္ဍဲပေါဲရုဲမာဲ ၂၀၁၅ ဂှ် ဟိုတ်နူဒှ်ဒၟံၚ်ဗော်ၜါတုဲ ညးစၞးဂကူမည်တံ ကျမာဲဒဵုမုက်မတ်ကဝ်ရ။ ဗီုဒးတက်လဝ် ဘဲအသိၚ် လဗိုတ်ကျာ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် မသုန်သၞာံဏံဂှ် တၠပညာမှာဇန် ကေုာံခမဳသၚ်မည်တံညာတ်တုဲ ဗွဲကိုပ်ကၠာ ဒးကလေၚ်ဂစာန် ဗော်မည်ညံၚ်ဂွံကလေၚ်ဒှ်မွဲ ဇၞော်ကဵုဇြဟတ်တုဲ အခိၚ်၊ သၠုဲ၊ ဍာ်ဓတ်ကာယတံ ဒးဒုၚ်လေၚ်အာ ဒၞါဲဟွံထေက်ကဵုအိုတ်ဂှ် အိုတ်အာရ။ ဂကူမည်ပိုဲ ၜိုတ်ဂစာန်လဝ်ဂှ် ကာလစိုပ်အခိၚ် ကြပ်ကဵုဂွံဒုၚ်စဖဵု ဇဝ်ပကဴပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ဒှ်တိုန်ခတောဲ ၁၂ မဂှ် ထပ်ဒးဘဲလ္တိုပ် ဗဒါ ဇၞော်ကဵုဇြဟတ်ပၠန်တုဲ တဝ်သတ်ခတောဲမံၚ်ဏံ အံၚ်တိုန်ဒဵုၜှ်စဂွံရဟာ? ပြဟ်စှေ်မာန်ဟာ? ဂှ် ဒးမၚ်ကျောဝ် ဇဲ စေတနာ ပညာ တၠတၞံ သွက်ဂွံစဝ်ဍာ်ထ္ပက်ဝါဲ မတွံဂး ကောန်ဗော်ကေုာံ ညးဍုၚ်ကွာန်တံဖိုဟ်ရ။
ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဝွံ နွံသ္ဘဴ လုပ်ဒၟံၚ်ပေါဲဗ္တိုက် နဒဒှ် “ဒပ်ဟွံမွဲကဵုလွဟ်” ဇၞော်ဇၞော်မွဲကီုရ။ ရံၚ်ကဵုဇြဟတ်သၞတံတုဲ ဒးသၠာဲသုၚ်စောဲအာနဲဗ္တိုက် မပ္တံပၞာန်ထ္ပက်၊ ပၞာန်ဒုၚ်၊ ပၞာန်ဆုတ်၊ ပၞာန်ပါဲ၊ ပၞာန်ပၠေအ်ဇကုတံ နာနာသာ်ရောၚ်။ ၜိုန်ဂှ်ကီုလေဝ် အကြာဂကူ ကေုာံ အလဵုအသဳ ဍုၚ်ဂၠးတိဗွဲမဂၠိုၚ်တံ ဒစဵုဒစး မံၚ်က္တဴက္တဴလဴလဴဏံ ဟိုတ်နူဒုၚ်ဏာတဲ သွက်ပံၚ်ကၠောန်တုဲ ဗွိုၚ်အပ္ဍဲဗော်ကီု ညးဍုၚ်ကွာန်လ္ၚဵုတံကီု ပံက်ကၠုၚ်လညာတ်ဟွံတုပ်စိုတ် နွံကၠုၚ်ရ။ ဣဏံလေဝ် သဘာဝဓဝ်ရဒှ်တုဲ ဒးဒုၚ်တဲကီုရ။ ဆ္ဂး အလန်ဏံမ္ဂး လညာတ်ဟွံတုပ်ဂှ် စွံလဝ်မွဲလ္ပာ် ၊ မၚ်ကျောဝ် အေၚ်ဒုၚ်ထောံဘာ်အံၚ်တုဲ ညံၚ်ဂွိုအ်ထ္ကးအာ စဵုကဵုဇိၚ်ပစိပ်ဟွံမာန် ညံၚ် ၂၀၁၀ တေံပၠန်ဂှ် ဒှ်ကိစ္စဇၞော် သွက်ဂကူရောၚ်ညာတ်ရ။ ဂွံဖျေံဏာသ္ဂုတ်သွာတ် ဂွံကဵုဏာသွဟ်မွဲမွဲဗီုဟီုဂှ် သွက်ရဲကဵုဏာတေံမ္ဂး လောဲမံၚ်ဟွံသေၚ်၊အစောန်သတ္တိ သၠးပံၚ်လဝ်ယၟု လ္တူမုက်လိက်ဝၚ်ဂကူ နွံလဝ်ပေၚ်ၚ်တုဲမှ ဂံၚ်ကၠောန်ရောၚ်ထေၚ်ရ။ အနာဂတ်ဂတတေံ မုက္တဵုဒှ်မာန်ဂှ် ပါဲနူ ပူဂဵုအရဳတံတုဲ တီကေတ်ဟွံမာန်။ ဟိုတ်ဂှ်ရ လ္တူအကာဲအရာ ချိၚ်ဆတုဲဒးကၠောန်မံၚ်ဏံဂှ် ချဳၚ်ဟီု၊ ထ္ၜဗျိ၊ ညံၚ်ဂွိုအ်ဂိ၊ ညဳညဳသာသာ ဂတာညံၚ်ဂွိုအ်ထောၚ်၊ ပံၚ်ကၠောန်အာရေၚ်သ္ကံ သၠောၚ်ၚ်သ္ပဝ်ဝ် အိုတ်စိုအ်ဂှ် ပ္တိုန်ထ္ၜးဏာ လညာတ် ဗွဲမရှေ်သှေ်ရဴဂဴရအဴ။
