“ဂလာန်သဳဂၠိပ် ဒံက်တာပညာမန် ညးက္ဍိုက်ပ်ဂကောံကမၠောန် နူ ENAC”
ဗညာအံၚ် (ဂိတုဂျောန် ၈၊ ၂၀၂၁)
ဒံက်တာပညာမန်ဝွံ ဒှ်တၠပညာမန်မွဲတၠ မက္လိဂွံလဝ်တဆိပ်ကြာ “မဟိမု” PhD ပါရဂူ ဘာသာကွတ် သိပ္ပံပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် နူတက္ကသိုလ်အေန်ဒဳယျာဏာ ဍုၚ်အမေရိကာန်တုဲ ကာလဂတမတ်ဏအ် ကေတ်လဝ်တာလျိုၚ် နဒဒှ်ညးက္ဍိုက်ပ် ဂကောံကမၠောန် ပ္ဍဲဒတန်ပရေၚ်ကေၚ်ကာကောန်ဍုၚ်အရၚ် ENAC ရ။
သၟာန် ။ ။ ရံၚ်အာအကာဲအရာ အလုံမွဲဍုၚ်ဏအ်တုဲ ဒၞါဲလဵု ဒေသလဵု ဘိုအ်ဂွံဒှ်ပၞာန် (ပေါဲဗ္တိုက်) နွံကီုရော သ္ၚဳဂၠိပ်ပါ်ပါဲထ္ၜးကဵုမွဲဝါညိ။
သွဟ် ။ ။ ပပ္တံနူဒပ်ပၞာန်သီအဝဵုတုဲ အလုံမွဲဍုၚ် ပေါဲထ္ၜးဆန္ဒ က္တဵုဒှ်ကၠုၚ်ဇၞော်ကဵုဇြဟတ်တုဲ လ္တူရဲထ္ၜးဆန္ဒ တအ်ဏအ် အလဵုအသဳပၞာန်တအ် ဍဵုဍိုက်ဂစိုတ်ဂယိုၚ်ကၠုၚ်တုဲတှေ် ရဲထ္ၜးဆန္ဒတအ် ဂြိပ်တိတ် စိုပ်ကၠုၚ် လ္ပာ်ပယျဵုဏအ် တၟာဂလိုၚ်၊ မၞိဟ်ဍောတ်တ်ဗွဲမဂၠိုၚ်ဂှ် စိုပ်အာဒေသ ကရေၚ်၊ ကချေၚ်ကဵု ကရေၚ်ဍာဲတေံ။
မွဲပၠန်ဂှ် ရဲဗော်အေန်အေဝ်ဒဳ မဇၞးလဝ်မာဲတအ် ပါဲဓလေတ် စိုပ်ကၠုၚ် လ္ပာ်ဒေသပယျဵု ဌာန်တိဍာ် ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တအ်တုဲ ပံက်ကၠုၚ်လဝ် ကမ္မတဳသ္ပစၞးကဵု ကၠတ်ထဝ်ကၟိန်ဍုၚ် သဳအာပဳအုက် ကေုာံ အလဵုအသဳညဳသၟဟ်ဂကူ အေန်ယူဂျဳ တအ်လေဝ် တုဲဒှ်အိုတ်မံၚ်ရ၊ ပ္ဍဲသၟဝ်အလဵုအသဳ အေန်ယူဂျဳ ဂှ်လေဝ် ပံက်လဝ် ဒပ်စဵုဒၞါညးဍုၚ်ကွာန် ကော်ဂး ပဳဒဳအာပ် သွက်ပရေၚ်ပၞာန်ဂှ်လေဝ် တုဲဣရ၊ ရံၚ်ကေတ်ဒဒှ်ဏအ်တှေ် အလုံမွဲဍုၚ် ပေါဲပၞာန် ဘိုအ်ဂွံဂၠိုၚ်တိုန် နွံမံၚ်၊ မုဟိုတ်ရောဟီုတှေ် ပ္ဍဲဇၟာပ်ပ်ဍုၚ် ဇၟာပ်ပွိုၚ်ဍုၚ်ဂှ် ပံက်လဝ် ပဳဒဳအာပ် တုဲအိုတ်ဣရ၊ ပ္ဍဲတွဵုရးဍုၚ်မန်ပိုဲလေဝ် ပဳဒဳအာပ် နွံမံၚ်၊ ယဝ်ဗှ်ရံၚ် လိက်လောၚ်တြးတအ် လိက်ပရိုၚ်တအ်မ္ဂး တီမာန်ဏောၚ်။
ရံၚ်တၚ်တအ်ဏအ်တုဲ ပ္ဍဲလ္တူဍုၚ်တအ် တၠုၚ်လအာ ဘိုအ်ဂွံဒှ်ပၞာန်၊ ပေါဲပၞာန် ဘိုအ်ဂွံဂၠိုၚ်တိုန် နွံမာန်ဏောၚ်၊ လၟုဟ်ဟီုတှေ် လ္ပာ်တွဵုရးကယာတေံ ဒှ်ဒၟံၚ်ပေါဲဗ္တိုက်ဇၞော်ကဵုဇြဟတ်။ ရံၚ်အာ ဍုၚ်ဇၞော်တေံပၠန်လေဝ် လ္ပာ်ရးသေတ်ကာၚ်တေံ ဒှ်ကၠုၚ်ပေါဲဗ္တိုက်ဣရ၊ ၜိုတ်အဲသတီဒး ပ္ဍဲဒေသဗၟာ ကၠာကၠာတေံ ဟွံကေၚ်ဒှ်ကၠုၚ်ပၞာန်မွဲလှေ်ဂှ် လၟုဟ် ရးဒေသဇၞော် မကွေကဵု သေတ်ကာၚ်တေံ ဒှ်ကၠာအိုတ်ရဏောၚ် အဲထေၚ်။
သၟာန် ။ ။ လ္ပာ်တွဵုရးဍုၚ်မန်ဏအ်ရော ဘိုအ်ဂွံဒှ်ပၞာန် နွံကီုဟာ ဗီုလဵုညာတ်ရော။ တုဲပၠန် ပေါဲပၞာန် ဟွံဒှ် ပ္ဍဲတွဵုရးဍုၚ်မန်ပိုဲဂှ် ဒှ်အကာဲအရာခိုဟ်မွဲဏောၚ် ဟီုစဂွံဟာ?
သွဟ် ။ ။ ပ္ဍဲတွဵုရးဍုၚ်မန်ပိုဲဏအ် ဍေံခိုဟ်မွဲဂှ် ညံၚ်ကရေၚ်တအ် ကချေၚ်တအ် ပါလုပ်ကၠုၚ် ပ္ဍဲပရေၚ် ပန်ပှော်ဂှ် ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ ဟွံပါလုပ်တုဲ ပဳဒဳအာပ် သ္ပစၞးကဵုဒေသမန်ပိုဲဂှ်လေဝ် ပ္ဍဲဒေသတိဍာ် ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိဏအ် ဍေံတအ်ဟွံမွဲ၊ ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိလေဝ် ကိစ္စဏအ် ညးတအ် ဟွံဒုၚ်တဲ၊ ညးတအ် ဟွံတီမွဲသာ် လုပ်ချဳပရေၚ်ပၞာန် ပ္ဍဲတိဍာ်ညးတအ်မ္ဂး ညးတအ်ဟွံကဵုအခေါၚ်၊ လုပ်ချဳပ္ဍဲတိဍာ်ညးတအ် ဟွံဂွံ၊ ဒၟါနူဂှ်ရ ပ္ဍဲဗွိုၚ်မန်ဏအ် ပဳဒဳအာပ် ဟွံမွဲ။
ၜိုန်ဟွံမွဲကီုလေဝ် မုဆက်ဒှ်မာန်ရောမ္ဂး ပ္ဍဲကဵုမၞိဟ်သၟတ် ကော်ဂး Gen Z တွဵုရးဍုၚ်မန်ပိုဲဏအ်ဂှ် သၟတ်နွံပၟိက်ကဵု ကွတ်ပၞာန် ကေတ်အဆက် သ္ပပဓာန်ကဵု ဂကောံရပ်လွဟ်ကရေၚ်၊ ပံၚ်ကၠောန်ကဵု ဒပ်ကရေၚ် ဗီုဏအ်နွံကၠုၚ်၊ ဂွံကွတ်ပၞာန်တုဲမ္ဂး ကလေၚ်လုပ် ကလေၚ်စဴကၠုၚ် လ္ပာ်ဍုၚ်ဏအ်ပၠန်ဏောၚ်ဂှ် ဂွံဆဵုဒၟံၚ် ပ္ဍဲလိက်ပရိုၚ်တအ် လိက်လလောၚ်တြးဍေံတအ်။
ဆ္ဂး ဂွံဒှ်ပေါဲဗ္တိုက်ဇၞော်ဇၞော် ပေါဲဗ္တိုက်သီဍုၚ် ညံၚ်တွဵုရးကယာတေံဂှ် ဍေံဒှ်ဟွံမာန်ဏီ၊ နူဍုၚ်မတ်မလီု အာလ္ပာ်သၠုၚ်ကျာ ဒဵုကဵုစိုပ်ရေဝ်တေံ ပေါဲဗ္တိုက်ဇၞော်ဇၞော် ပေါဲဗ္တိုက်ဂၠးဍုၚ် ဂွံဒှ်ညံၚ်တွဵုရးကယာတေံ၊ ရးသေတ်ကာၚ်တေံဂှ် ဝါတ်မံၚ်ဏောၚ်၊ ဍေံဒှ်ဟွံလောဲ၊ မုဒှ်ရောဟီုတှေ် ရံၚ်ကေတ်ဗီုပြၚ်တိဍာ်မ္ဂး တတ်တိဍာ်ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိတုဲမှ လုပ်ဗ္တိုက်ပ္ဍဲဍုၚ် ဂွံဏောၚ်၊ အခါရ ဆုတ်နူပေါဲဗ္တိုက်ပၠန်လေဝ် ဒးလုပ်လ္ပာ်တိဍာ်ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိပၠန်ရ ဒှ်တုဲ ကမၠောန်ဏအ် ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ ဟွံဒုၚ်တဲ ဟွံထံက်ဂလာန်မ္ဂး မုလေဝ် သ္ပဟွံဂွံ။
ဒှ်ဒၟံၚ်ပေါဲဗ္တိုက် လ္ပာ်ကယာ လ္ပာ်ကချေၚ် လ္ပာ်သေတ်ကာၚ်တေံဂှ် ဟိုတ်နူဂွံဗ္ဒလဝ်စးကဵု ဂကောံပၠန်ဂတး ကောန်ဍုၚ်အရၚ်မွဲမွဲတုဲဏောၚ် ဂွံကၠောန်ပေါဲဗ္တိုက်၊ ဂွံအခေါၚ်တတ်ကၠောံအာကၠုၚ် ပ္ဍဲတိဍာ်ညးတအ်ကီုမှ ဒှ်ကမၠောန်မာန်ဏောၚ်။ ဣဂှ်ရ ပ္ဍဲတွဵုရးဍုၚ်မန် လ္ပာ်သ္ကုတ်သၠုၚ်ကျာ (အလုံမွဲခရိုၚ်မတ်မလီု) ဂှ် ပေါဲဗ္တိုက်ဇၞော်ဇၞော် သ္ဂောံဒှ်ဂှ် ဍေံဟွံလောဲ။
ဆ္ဂး တွဵုရးဍုၚ်မန် သ္ကုတ်သၟဝ်ကျာ လ္ပာ်ခရိုၚ်သဓီုတေံဂှ်မ္ဂး ပေါဲဗ္တိုက်ဇၞော်ဇၞော် ပေါဲဗ္တိုက်ဂၠးဍုၚ် ဒှ်မာန်မံၚ်၊ သဓီု, ၜဳကလေၚ်,ကျာ်ထဝ် တအ်ဂှ်မ္ဂး တၠုၚ်လအာဘိုအ်ဂွံဒှ် နွံမာန်ကွေံကွေံ၊ ပ္ဍဲဒပ်စဵုဒၞာညးဍုၚ်ကွာန် ပဳဒဳအာပ် မပံက်လဝ်လၟုဟ်ဏအ် သၟတ်ထံက်ဂလာန်ကဵု အေန်အေဝ်ဒဳ သၟးရ ပါလုပ်ဂၠိုၚ်၊ ဟွံသေၚ်ကဵုပြဝါ အေန်အေဝ်ဒဳလေဝ် နွံကီုရ ဆ္ဂး နွံအောန်၊ ဇြဟတ်တမြံၚ် ဇြဟတ်မ္ၚိုဟ်ဟ်ဂှ် ဒှ်ရဲအေန်အေဝ်ဒဳ သၟးရ။ ရံၚ်အကာဲအရာ ပ္ဍဲတွဵုရးဍုၚ်မန်မ္ဂး သ္ကုတ်သၟဝ်ကျာတေံ ရဲထံက်ဂလာန် အေန်အေဝ်ဒဳ နွံဂၠိုၚ်၊ ဣဂှ်ရ ဇြဟတ် ပဳဒဳအာပ်လေဝ် ဂၠိုၚ်မာန်ကီုဏောၚ်၊ လ္ပာ်ပရေၚ်ပၞာန်ပၠန်မ္ဂး ဒပ်ကရေၚ်လေဝ် ချဳဒရာၚ်မံၚ်တုဲ ဂွံအထံက်အပၚ်လောဲမံၚ်၊ ဣဂှ်ရ ပဳဒဳအာပ် လ္ပာ်သဓီုတေံ ဇြဟတ်ဇၞော်ကၠုၚ်မ္ဂး ဒုၚ်သဇိုၚ်ကဵု အရီုဗၚ်ထံက်ပၚ် နူကရေၚ်တုဲ လုပ်ဝေၚ်ပၞာန် ပ္ဍဲဍုၚ်မာန်မံၚ်၊ ပေါဲဗ္တိုက်လေဝ် ဒှ်မာန်မံၚ်၊ ဆ္ဂး ပ္ဍဲတွဵုရးဍုၚ်မန် သ္ကုတ်သၠုၚ်ကျာ တၠုၚ်လအာသာ်ဂှ် ဒှ်ဟွံမာန်ကၠာလေဝ် ဘပလ ပလာပ်ပထုဲ နပွမလုပ်ပါမ်ဗမ်၊ လုပ်ကၠဟ်မခတိုဟ်တအ် နွံမာန်တုဲ ဂွံကၠောန်ပေါဲဗ္တိုက် ပ္ဍဲဂၠးဍုၚ်ဂှ် ဒှ်ဟွံမာန် အဲညာတ်ကေတ်ဗီုဂှ်။
