မာံရဲထဝ်
ပ္ဍဲကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာဏံဝွံ စပ်ကဵုကမၠောန် ကၠောန်ဗ္ၚတဵုသြောံမ္ဂး သၟာဗ္ၚတံ စကာဒၟံၚ် သၞောတ်တဵုသြောံကသီု ကေုာံ သၞောတ်တဵုသြောံက္ညၚ်အိုတ်ရ။ ပ္ဍဲကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာဝွံ စပ်ကဵုသၞောတ်တဵုသြောံၜါသာ်ဏံတုဲ သၞောတ်တဵုသြောံကသီုဂှ် နူတမ်သၞာံ အခိၚ်ဗြဲစှေ်စိုပ်တိ စနူဂိတုအေဗရေဝ်တုဲ စဵုကဵုစိုပ် ဂိတုသေပ်တေမ်ဗာတေံဂှ် ယဝ်ကၠောန်ဗ္ၚတဵုသြောံမ္ဂး ညးဂမၠိုၚ် သ္ဂုတ်ပ္တန်လဝ် ဒဒှ်ဂကူသြောံကသီု အိုတ်ရ။ စနူဂိတုအံက်တဝ်ဗာ စဵုကဵုစိုပ်ဂိတုမာတ်တေံဂှ် ယဝ်ကၠောန်ဗ္ၚတဵုသြောံမ္ဂး ညးဂမၠိုၚ် သ္ဂုတ်ပ္တန်လဝ် ဒဒှ်ဂကူသြောံက္ညၚ်အိုတ်ရ။ ပ္ဍဲကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာဏံဝွံ သၟာဗ္ၚတံ စကာဒၟံၚ် သၞောတ်တဵုသြောံဂှ် နွံၜါသာ်ရ။ မွဲဂှ် ဗွဝ်မ၊ ပိုက်မတုဲ ကလေၚ်ပ္တံတၞံသြောံပၠန်ဂှ် (ဒှ်သၞောတ်ပ္တံမ) ရ။ မွဲနဲပၠန်ဂှ် ဖျေံမသြောံတိုက်ရိုက် (ဖျေံမပ္ဍဲတိ၊ နဲဂြာတ်မ) တုဲ ဒးဆက်လွဳအာတၞံရောၚ်။
စပ်ကဵုကမၠောန်ဗ္ၚတဵုသြောံတုဲ သၞောတ်တဵုသြောံလဵုဂှ် ဒှ်သၞောတ်ခိုဟ်အိုတ်ရော ယဝ်တၚ်သၟာန်မွဲ နွံကၠုၚ်မ္ဂး ဂွံကဵုသွဟ်ဍာံဂှ် ဟွံလောဲသွာဏီရ။ ဇၟာပ်သၞောတ်တဵုသြောံဂှ် ဟိုတ်နူတၚ်ခိုဟ်လေဝ်နွံ၊ တၚ်ပရေံလေဝ် နွံဒၟံၚ်တုဲ အတိုၚ်ဒးဂၞပ်စိုတ်ဂှ် ရုဲစှ်ကၠောန်ထေက်ရ။ သၞောတ်လဵုစကာစကာ ယဝ်တဵုတၞံမွဲမွဲဂကူမ္ဂး ပ္ဍဲတၞံမတဵုဂှ် တၚ်ဍိုန်လျ နွံဒၟံၚ်ဇၟာပ်တၞံအိုတ်ရ။ တၚ်ဍိုန်လျဂှ် တီလဝ်တုဲ ယဝ်ဟွံပလေဝ်၊ ယဝ်ဟွံဗပေၚ်ကဵုမွဲသာ်မ္ဂး လၟိဟ်သတ်တိတ် (အသီးထွက်နှုန်း) လေဝ် မ္ဒးအောန်စှေ်အာ ဗွဲစၟတ်ရ။ စကာလဝ် သၞောတ်ဗွဝ်မတုဲ ကလေၚ်ပြံၚ်တဵုလဝ်ဒှ်ဒှ် ကေုာံ သၞောတ်ဖျေံမတိုက်ရိုက်ဂှ် တဵုလဝ်ဒှ်ဒှ် သၞောတ်လဵုစကာစကာ ဗွဲမစှေ်သၞောတ် စကာလဝ်ယဝ်ဒှ်မ္ဂး လၟိဟ်သတ်တိတ် (အထွက်) ဂှ် ဟွံတၞဟ်ခြာမွဲသာ်ရောၚ်ဂှ် သ္ဂောံတီလဝ်ကီုရ။
သြောံက္ညၚ်
အခိၚ်ဝွံ စို်ပ်ကၠုၚ်အခိၚ်ကာလ တဵုသြောံက္ညၚ်ရ။ သြောံက္ညၚ်ဂှ် သၟာဗ္ၚတံဗွဲမဂၠိုၚ် စကာဒၟံၚ် သၞောတ်တဵု လ္တူတိဗ္ၚ သၞောတ်ကလေၚ်တဵုတၞံ အလန်ဒုတိယမွဲဂကူရ။ တိဂှ် ထောဲဇိက်တုဲ ပလေဝ်လဝ်ဒဒှ် တိဍာ်လၚ်လၚ်၊ ဗီုပြၚ်တိကဗေၚ် (အစိုသမန်း) တုဲ ဂြာတ်စုတ်မ (သၞောတ်သြောံဓရာတ်) အိုတ်ရ။ သၟာဗ္ၚလ္ၚဵုဂှ် စကာကရိယာဖျေံမ (IRRI Drum Seeder ကေုာံ Vietnam Drum Seeder) တုဲ ဖျေံစုတ်မသြောံ လ္တူတိပလေဝ်လဝ်ဂှ်ရ။ သၟာဗ္ၚလ္ၚဵုဂှ် တံၚ်လဝ် ဇုက်တပ်တပ်တုဲ ကြုဲစုတ်ဏာမ (ကြိုးတန်းဆွဲလက်ဖြူးချစနစ်) ကေုာံ လ္ၚဵုဂှ် တံၚ်လဝ်ဇုက်တပ်တပ်တုဲ စုတ်ဏာမ မွဲဒၞာဲတုဲမွဲဒၞာဲ ခြာတုဲစုတ်ဏာမ (ကြိုးတန်းဆွဲပြီးလက်စုချစနစ်) လေဝ် နွံကီုရ။ သၞောတ်ဂပ်ဂဝ်ဒးရးကဵု တိဍာ်ဒေသညးကဵုညးဂှ် စကာအာ သၞောတ်ဖျေံမဂမၠိုၚ်အိုတ်ရ။ သၞောတ်ဂမၠိုၚ်ဝွံ ဒှ်သၞောတ်ဖျေံမ တိုက်ရိုက် သီုဖအိုတ်ရ။
တၚ်ခိုဟ် သၞောတ်တဵုသြောံ ဖျေံမတိုက်ရိုက်
စပ်ကဵုကမၠောန်ဗ္ၚတဵုသြောံ သၞောတ်တဵုသြောံဖျေံမတိုက်ရိုက်ဂှ် ယဝ်ပတုပ်စမ်ရံၚ်ကဵု သၞောတ်တဵုသြောံ ဗွဝ်မတုဲ ကလေၚ်ပြံၚ်တဵု (ပျိုးထောၚ်ကောက်စိုက်စနစ်) မ္ဂး တၚ်ခိုဟ်ဂမၠိုၚ် နွံဒၟံၚ်ကီုရ။ တၚ်ခိုဟ်ဂမၠိုၚ်ဂှ် နူမ္ဒးစကာကောန်ကမၠောန်ဂမၠိုၚ်ဂှ် ဟွံဒးစကာတုဲ ခရိတ်သြန်အိုတ်သာအာရ။ ဖအောန်ဖျေံပမာဏဍာ် နူမ္ဒးရပ်စပ်စကာဍာ် ပ္ဍဲတိဗ္ၚတဵုသြောံဂှ်မာန်ကီုရ။ စပ်ကဵုကမၠောန်ဗ္ၚတဵုသြောံက္ညၚ် သၞောတ်ကလေၚ်ပ္တံမဂှ်မ္ဂး ကမၠောန်ဟွံဒးဂၠိုၚ်က္ဍၚ်၊ ခရိတ်ပ္တံမ ဟွံဒးအိုတ်၊ ဂွံအခိၚ်ကၠောန်ကမၠောန်တၞဟ်တၞဟ်မာန်ကီုရ။ လောဲသွာနူသၞောတ်ဗွဝ်မတုဲ ကလေၚ်ပြံၚ်တဵုတၞံဂှ်ဏီရ။ တိဗ္ၚဨကလၟိဟ်ဂၠိုၚ်ဂၠိုၚ် ၜိုန်ကၠောန်ကီုလေဝ် ၚုဟ်သြန်အိုတ်အောန်တုဲ အခိၚ်ပြဟ်ပြေဟ် တုဲဒှ်အာမာန်၊ ခရိတ်ၚုဟ်ကၠောန်ဗ္ၚနာနာသာ်ဂှ် သက်သာအာမာန်ကီုရ။
သၟာၚ်နူဂှ် သၞောတ်တဵုသြောံဖျေံမတိုက်ရိုက်ဝွံ အခိၚ်သြောံကြံၚ်ဍုဟ်၊ အခိၚ်ရတ်သီသြောံတေံလေဝ် ပြဟ်တိုန်နူသၞောတ်တဵုသြောံဗွဝ်မ ကလေၚ်ပြံၚ်တဵုဂှ်ဏီရ။ သွက်တၞံကလေၚ်တဵု (တၞံဒုတိယဂှ်) ဂွံဆက်တဵုအာ ဗွဲမဂတာပ်အခိၚ်မာန်၊ ပ္ဍဲတိဂှ် သဘာဝရုပ်ဂတှေ်ရှ်တိ (မြေဆီလႊာရုပ်သဘာဝ) ဂှ် သာတုဲခိုဟ်တိုန်မာန်ကီုရ။ စပ်ကဵုဓါတ်မဳတိန် (မီသိန်းဓါတ်) ကတဵုဒှ်တုဲ ဓါတ်တိတ်ကၠုၚ်ဂှ်လေဝ် ဗၞတ်အောန်အာမာန်ကီုရ။ သၞောတ်တဵုသြောံ ဖျေံမတိုက်ရိုက်ဝွံ စပ်ကဵုအကာဲအရာ တိ၊ ဍာ်၊ နာနာသာ်ဂှ် စကာသၞောတ်ဖျေံမတိုက်ရိုက်ဏံ ဟွံဒးရုဲ (တိဍာ်ဟွံရုဲ) လေဝ် ကၠောန်ၜိုတ်အာမာန်ကီုရ။
တၚ်ပရေံပရေံ (တၚ်ဍိုန်လျ) ဂမၠိုၚ်
တၞံသြောံကၠုတ်တိုန်လဝ်ဂှ် အဝယ်တၞံ ကေုာံ သၠုၚ်တၞံ ဟွံညဳသာဒှ်ဒၟံၚ်တုဲ တၞံသြောံဂမၠိုၚ်ဍိုန်တုဲ တၞံသြောံဂမၠိုၚ် ဇြဟတ်အောန်ဒၟံၚ်ဒှ်ရ။ ပ္ဍဲခံက်ဗ္ၚ အကြာတၞံသြောံဂှ် တၞံချောဲနာနာသာ် ဗွဲမလောဲ ကၠုတ်တိုန်မာန်ရ။ စၟစၟန်ယဲဘဲလေဝ် လုပ်ပလီုလောဲ၊ ပ္ဍဲမသြောံဂှ် ခ္ဍန်ဟွံပေၚ်၊ ကပအ်သြောံဂၠိုၚ်၊ ဒးဒှ်အာ ပ္ဍဲဒကောၚ်သြောံဂှ် လၟိဟ်မသြောံဟွံအံၚ်ဂၠိုၚ်၊ စပ်ကဵုဂကူသြောံ အာယုက်တိတ်ပြဟ် (ဂကူသြောံအာယုက်ဍောတ်) ကေုာံ ဂကူသြောံအာယုက်လ္ဒေါဝ်ဂမၠိုၚ်ဂှ် စကာအာ သၞောတ်တဵုသြောံဖျေံမတိုက်ရိုက်ဂှ် နကဵုလၟေၚ်ဍာံမွဲ (ပုံမှန်စိုက်နေ) ဂှ် စကာဟွံထေက်၊ တၞံသြောံဂမၠိုၚ် လောတ်လဵုဒေါမ်စှေ်အာလေဝ် ကတဵုဒှ်မာန်၊ မပ္တံသတ်တိရစ္ဆာန်ကၞိ၊ ဂစေံ၊ ကၞု၊ စၟခမောတ် (ပုရွက်ဆိတ်)၊ နဳမတောတ်(နီမတုတ်)၊ ဂကူစၟစၟန်နာနာသာ် ကၠုၚ်ကဵုအန္တရာယ်ဂၠိုၚ်၊ လုပ်ပလီုပလာ် လောဲလောဲမာန်ကီုရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ စပ်ကဵုကမၠောန်ကၠောန်ဗ္ၚ သၞောတ်ဖျေံမတိုက်ရိုက်ဝွံ ယဝ်စကာဒး သၞောတ်ဟွံစှေ်၊ သၞောတ်မှာရာအာမ္ဂး စဵုကဵုလၟိဟ်သြောံ တိတ်အောန်စှေ်အာ ဒှ်မာန်ကီုရ။
ဂကူချောဲဂမၠိုၚ်
ချောဲမ္ဂးဂှ် မုရော? ချောဲမ္ဂးဂှ် မ္ၚးနူတၞံအဓိက မတဵုလဝ်ဂမၠိုၚ် (တၞံမ္ဂးဂှ် တၞံဍောတ်ဍောတ်ဂမၠိုၚ်၊ တၞံပလုမ်လဝ်ဂှ်ကီု၊ တၞံသၞေဝ်ကေဝ်နာနာသာ်ဂှ်ကီု ပါလုပ်ကီု) ဂှ်တုဲ တၞံကၠုတ်တိုန်ဒၟံၚ်ဂမၠိုၚ်၊ တၞံတၞဟ်ခြာဒၟံၚ်ကဵု ဂကူတၞံ ဇကုတဵုလဝ်အဓိကတံဂှ် ဒှ်တၞံချောဲ (Weed) ရောၚ် တၠပညာပရေၚ်တဵုလွဳတံ သ္ဂုတ်ပ္တန်လဝ်ရောၚ်။ တၞံချောဲဂမၠိုၚ်ဝွံ ဒှ်ဂကူတၞံပလာပ်ပထုဲ၊ ဒှ်တၞံကဵုအန္တရာယ်မာန် ကုတၞံအဓိက ဇကုမတဵုလဝ် မာန်ဖအိုတ်ရ။
စပ်ကဵုကမၠောန်ကၠောန်ဗ္ၚ တဵုသြောံမ္ဂး စကာလဝ် သၞောတ်ဖျေံမတိုက်ရိုက်ကီု၊ သၞောတ်တဵုစုတ်မသြောံ (သၞောတ်သြောံဓရာတ်) ကီု နူမသြောံကၠုတ်တိုန်ဂှ် မချောဲနွံပ္ဍဲတိဂှ်လေဝ် ကၠုတ်တိုန်ကရောံ မသြောံဂှ် မွဲအခိၚ်ဓဝ်၊ မွဲကရောမ်ဓဝ်ကီုရ။ မသြောံကီု မချောဲကီု နွံအခေါၚ်အရာ ဗွဲမညဳသၟဟ် သွက်တၞံဂွံကၠုတ်တိုန်မာန်ဂှ်ရ။ တၞံချောဲဂမၠိုၚ်ဝွံ နူပယျးတ္ၚဲ၊ အဟာရ ကေုာံ ဒၞာဲဂမၠိုၚ်ဂှ် လုပ်ပၠံၚ်မံၚ်၊ လုပ်ပၠံၚ်စဒၟံၚ်အိုတ်ရ။
ကမၠောန်ကၠောန်ဗ္ၚတဵုသြောံဂှ် ကၠောန်ၜိုတ်အာ (သၞောတ်တဵုသြောံကသီုကဵုဒှ် ကေုာံ သၞောတ်တဵုသြောံက္ညၚ်ကဵုဒှ်) သၞောတ်လဵုတဵုတဵု၊ အခိၚ်လဵုတဵုတဵု၊ လၟိဟ်သြောံတိတ် ညံၚ်ဟွံဒးဒုၚ်လဟုတ်စှေ်အာ (ဟွံယအ်စှေ်အာ) ဂှ် နဲလဵုဂွံသောၚ်က္လးအာအိုတ်ရော? သၟာဗ္ၚတံ ဒ္စးဒုၚ်တုဲ ဒးချပ်ဇန်လဝ်၊ ဒးဖျေံလဝ် လၟေၚ်ကမၠောန် ကၠောန်ဗ္ၚဇကုဂှ် ထေက်ရ။ မိက်ဂွံသောၚ်က္လးကၠေံ ပြဒ္ဒညာချောဲတုဲ မိက်ဂွံစကာအာ ဂဥုဲဂစိုတ်ချောဲရောၚ်ဒှ်မ္ဂး …
(၁) ကၠာနူဟွံပ္တံမဏီ (ဟွံတဵုသြောံဏီ၊ ဟွံဖျေံမတိုက်ရိုက်ဏီ) ဂှ် ချောဲကၠုတ်တိုန်ဒၟံၚ် လ္တူတိဗ္ၚ (တိတဵုသြောံ) ဂှ် စကာဂဥုဲဂစိုတ်ချောဲတုဲ (pre-plant) ဂစိုတ်ထောံ တၞံချောဲဂမၠိုၚ်ဂှ်ဟာ?
(၂) လ္တူတိဗ္ၚဂှ် တဵုလဝ်သြောံ တုဲဒှ်အာတုဲ စပ္တံနူတ္ၚဲတဵုလဝ်သြောံတုဲ အကြာပိတ္ၚဲ ကၠာနူတၞံချောဲဟွံကၠုတ်တိုန်ဏီဂှ် ဒ္စးဒုၚ်တုဲ (pre-emergence) စကာလဝ် ဂဥုဲဂစိုတ်ချောဲရဟာ?
(၃) တဵုသြောံတုဲ အခိၚ်တၞံချောဲဂမၠိုၚ် ကၠုတ်တိုန်ဂှ် ဒးဂစိုတ်ထောံချောဲ (post emergence) ရဟာဂှ် သာ်ဝွံ ထေက်ကဵုဒးချပ်ဗ္စာလဝ်ကီုရ။
သွက်ဂွံဂစိုတ်ကၠေံ (ဟွံသေၚ်မ္ဂး) သွက်ဂွံဆေဝ်တာကၠေံ ပရေၚ်ဖောအ်ဗြေဝ်ချောဲဂှ်မ္ဂး ဂဥုဲဂစိုတ်ချောဲဝွံ ဒးဒှ်ဂကူဂဥုဲဂစိုတ်ချောဲဍာံဍာံ၊ ဒးစကာအာ နကဵုသၞောတ်ဍာံဍာံ ကေုာံ နကဵုအခိၚ်ဍာံဍာံ ထေက်ရ။
မိက်ဂွံဟီုမွဲဂှ် စပ်ကဵုသွက်ပရေၚ်စဵုဒၞာချောဲတုဲ ညးသၟာဗ္ၚဗွဲမဂၠိုၚ် တ္ၚဲဏံ စကာဒၟံၚ် ဂဥုဲဂစိုတ်ချောဲအိုတ်ရောၚ်ဂှ် သ္ဂောံဆဵုကေတ်မာန်ရ။ သ္ပအဓိကကဵု ပရေၚ်စဵုဒၞာချောဲမွဲတုဲ မ္ဒးစကာဒၟံၚ် ဂဥုဲဂစိုတ်ချောဲ မွဲနဲဟေၚ်ဂှ် ဒှ်ဒတုဲဖဵုကဵု သွက်တၞံသြောံပေၚ်ပေၚ်ရဂှ် ဟီုဟွံဂွံဏီရ။ တၞံချောဲဂွံချိုက်အာ၊ တၞံချောဲဂွံသောၚ်အးအာဂှ် ဒှ်သၞောတ်စိုပ်တရဴဍာံမွဲရ ဟွံသေၚ်ဏီ။
ပြဒ္ဒညာ သွက်ဂွံစဵုဒၞာချောဲ ကေုာံ သွက်ဂွံဂစိုတ်ကၠေံချောဲမာန်မ္ဂးဂှ် အခိၚ်ထောဲဇိက်တိ၊ အခိၚ်ပလေဝ်တိတေံဂှ် ဒးထောဲဇိက် ဒးပလေဝ်လဝ်တိခိုဟ်ခိုဟ် ဒးဒှ်ကီုရ။ မိက်ဂွံစကာ ဂဥုဲဂစိုတ်ချောဲလေဝ် စကာမာန်ကီုရ။ ပ္ဍဲခံက်တိဗ္ၚဂှ်လေဝ် ဍာ်လုပ်ဍာ်တိတ် ဒးထိၚ်ဒဝ်လဝ်ကီု ဒးဒှ်ရ။ လ္တူတိခံက်ဂှ် သၟာၚ်နူတဵုသြောံတုဲ မွဲအလန်ပၠန် ဒးတဵုအာ ဗီုပြၚ်တၞံၜဲနာနာသာ်လေဝ် ဒးဒှ် (ပဲမျိုးစုံကိုအလှည့်ကျစိုက်ပျိုးပေးခြၚ်း) ကီုရ။ နကဵုတဲ (မၞိဟ်ဒးပိုက်ချောဲကဵုတဲ) လေဝ် ဒးကၠောန်ကီုရ။ နဲကဲနာနာသာ်ဂှ် ပံၚ်ကောံတုဲ ကၠောန်အာမာန်ဂှ် ဒှ်ကမၠောန်ပရေၚ်စဵုဒၞာ ကေုာံ ဒှ်ပရေၚ်ဂစိုတ်ကၠေံ ချောဲခိုဟ်ရောၚ်ဂှ် မိက်ဂွံကဵုဏာသမ္တီရ။
ကမၠောန်ကၠောန်ဗ္ၚတဵုသြောံ (ဗွဲတၟေၚ်တဵုသြောံက္ညၚ်) ဂှ် ဟိုတ်နူဒးသ္ပတမ်သြန်ဂၠိုၚ်ဒၟံၚ်တုဲ ညံၚ်ဟွံဒးဟောံဗြမ်အာတုဲ သွက်သ္ဂောံဂွံပရဲဂၠိုၚ်ဂၠိုၚ်မာန်ဂှ် သၞောတ်စှေ်စှေ် ဒ္ဂေတ်ကၠောန်ဗက်မာန်မှ လၟိဟ်သြောံတိတ်ဂွံဂၠိုၚ်မာန်ရ။ သၞောတ်တဵုသြောံဖျေံမတိုက်ရိုက်ဝွံ ဟိုတ်နူပြဒ္ဒညာချောဲတုဲ လၟိဟ်သြောံတိတ် ဒးအောန်စှေ်(ဒးယအ်)အာ စဵုကဵုဗၞတ် (၃၀%-၄၀%) နွံမာန်ရောၚ်ဂှ် တၠပညာပရေၚ်တဵုလွဳတံ စၞောန်ထ္ၜးလဝ်ကဵုနွံရ။ ကမၠောန်တဵုသြောံက္ညၚ်ဂှ် သၟာဗ္ၚတံ ဒးဆဵုဂဗဒၟံၚ် ပြဒ္ဒညာဍာ်ဟွံရုမ်ဂပ်မွဲဟေၚ် ဟွံသေၚ်ဏီ သီုပြဒ္ဒညာချောဲလေဝ် ဒးဆဵုဂဗဒၟံၚ် လၟိုန်ကီုရဟွံသေၚ်ဟာ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ စပ်ကဵုကမၠောန်ဗ္ၚတဵုသြောံတုဲ ဟိုတ်ဒဒှ်လၟိဟ်သြောံတိတ် မ္ဒးအောန်စှေ်အာ၊ မ္ဒးယအ်စှေ် အာဂမၠိုၚ် ညံၚ်ဟွံဒးကတဵုဒှ်ဂှ် စနူအခိၚ်ထောဲဇိက်တိ၊ ပလေဝ်တိတုဲ စဵုကဵုအခိၚ်ကာလ တၞံသြောံဖောအ်ဗြေဝ်တဴတက် ဒေါံအာ၊ အိုတ်အာတေံဂှ် ဒးကၠောန်ကဵု ကမၠောန်ပရေၚ်စဵုဒၞာချောဲစုၚ်စုၚ်၊ ပရေၚ်ဂစိုတ်ချောဲစုၚ်စုၚ်ကီုရောၚ်။
