မာံရဲထဝ်
အခါကၠောန်ကမၠောန်ဗ္ၚ ကေုာံ စပ်ကဵုကမၠောန်ပရေၚ်တဵုလွဳဂမၠိုၚ်မ္ဂး ဒးချူဓဇက်လဝ် ကိုန်စဳအဇန်ကမၠောန်မွဲထေက်ရ။ ဗီုသဏ္ဍန် Farm Planning and Budgeting ကိုန်အစဳဇန်လၟေၚ်ကမၠောန်ဗ္ၚ (လယ်ယာစီမံချက်) ဏံဝွံ ဒှ်တိုၚ်ခဳ၊ ဒှ်တိုၚ်ပ္ကဴ သွက်အရာ ကမၠောန်အိုတ်သီုကီုရ။ ကိုန်အစဳအဇန်၊ ကမၠောန်ပရေၚ်ကၠောန်ဗ္ၚ၊ ပရေၚ်ကမၠောန်တဵုလွဳဟေၚ်ရ ဟွံသေၚ်ဏီ၊ ဂကူကမၠောန်လဵုဒှ်ဒှ် ဟိုတ်ဂွံချူဓဇက်စွံလဝ် ကိုန်အစဳအဇန်ဂှ်နွံတုဲ ညးကၠောန်ကမၠောန်ဂှ်လေဝ် ဂွံအခေါၚ်ပလှ်ကေတ် ပေါဲအံၚ်ဇၞးမွဲမာန်ကီုဒှ်ရ။ ဟွံမွဲကဵုပရေၚ်ကမၠောန် ကိုန်အစဳအဇန်ဂှ် တုပ်တဴညံၚ်ရဴ ဂၠုၚ်ဟွံမွဲကဵုသၠနှေဝ်တုဲ စၚ်အာ၊ စၚ်ကၠုၚ် ပ္ဍဲလ္ဒေါဝ်ၜဳမှာသၟိပ်ဂှ်ကီုရ။ တၚ်ရန်တၟအ်ကမၠောန် ချူဓဇက်လဝ် ချိုတ်ချိုတ်ပၠိုတ်ပၠိုတ်ဟွံမွဲမ္ဂး ဍေံမညောန်အာ လ္ပါ်ကျဟောံဂှ်ဂၠိုၚ်ရ။
လၟေၚ်ကမၠောန်ကိုန်အစဳအဇန်ဟီုဂှ် ဒှ်ကမၠောန်တၟေၚ်တၟဟ်မွဲ ဟွံသေၚ်တုဲ ဇၟာပ်သၟာဗ္ၚ၊ ဇၟာပ်သၟာတဵုလွဳတံ ကၠောန်မာန်အိုတ်ရ။ မုတဵုရော၊ သာ်လဵုတဵုရော၊ သြန်အိုတ်မူစိ၊ ကလေၚ်ဂွံသြန်မူစိ တၚ်နၚ်ဂမၠိုၚ် ဒးပါလုပ်ရ။ ပ္ဍဲလိက်အုပ်မွဲချူဓဇက်လဝ် ကိုန်အစဳအဇန်ဒဒှ်လိက်စၟတ်သမ္တီမွဲ စပ်ကဵု ကမၠောန်ပရေၚ်တဵုလွဳဟေၚ်ရ။ ၜိုန်ဂှ်လေဝ် သၟာဗ္ၚလ္ၚဵု၊ သၟာတဵုလွဳလ္ၚဵုဂှ် ကၠောန်ဒၟံၚ်ကမၠောန်ဇကုဂှ် ကိုန်အစဳအဇန်ဟွံမွဲဏီလေဝ် ဂွံဆဵုကေတ်လဝ်ကီုရ။ ချူဓဇက်လဝ် ကိုန်အစဳအဇန် နကဵုတၚ်သ္ဂုတ်သွာတ် စပ်ကဵုကမၠောန်ပရေၚ်တဵုလွဳနွံလဝ်ဂှ် ဒှ်အထံက်အပၚ် သွက်ကမၠောန်ပရေၚ်တဵုလွဳ ဂွံဒှ်ဖဵုဂၠိုၚ်ရောၚ်။
ကိုန်အစဳအဇန် စပ်ကဵုကမၠောန်ဗ္ၚ၊ ကမၠောန်ပရေၚ်တဵုလွဳဂမၠိုၚ်ဂှ် သာ်လဵုဒှ်ပၟိက်ဇၞော် ကုသွက်သၟာဗ္ၚတံ၊ သွက်ညးတဵုလွဳတံကီုရော?
(၁) ဒှ်အထံက်အပၚ် သွက်ဂွံရုဲစှ်အာကမၠောန် အကာဲအရာ မကိတ်ညဳကဵုကမၠောန် ကေုာံ ကမၠောန်ပရေၚ်တဵုလွဳဂမၠိုၚ်မာန်တုဲ အတိုၚ်ကိုန်အစဳအဇန်ဂှ် သ္ဂောံကၠောန်ၜိုတ်အာမာန်ကီု။
(၂) ဟိုတ်နူဒ္စးဒုၚ်ဂွံဖျေံလဝ် ကိုန်အစဳအဇန်နွံလဝ်တုဲ အခါပရေၚ်ပြံၚ်သၠာဲနွံကၠုၚ်မ္ဂး ဗွဲမလောဲဖ္ဍိုက်ဗပေၚ်တုဲ ကလေၚ်ကၠောန်မာန်ရ။
(၃) ပ္ဍဲဇကုတမ်ရိုဟ် မုနွံဒၟံၚ်ဂှ် ဒုၚ်သ္ဇိုၚ်တုဲ ပၟိက်မိက်ဂွံပ္တိတ်လၟိဟ်ဂၠိုၚ်အိုတ်၊ ဂွံဒှ်ကၠုၚ်မာန်ဂှ် ဂွံရုဲကေတ်မာန် ပ္ဍဲ (plan) ကိုန်အစဳအဇန်ဂှ်မာန်ကီုရ။
(၄) ကမၠောန်ဇကုမကၠောန်ဒၟံၚ်ဂှ် ဟိုတ်နူဒ္ဂေတ်ဗက်ကၠောန်အာဒၟံၚ် နကဵုအစဳအဇန် လၟေၚ်ကမၠောန်ဂှ်ဒှ်တုဲ ကမၠောန်ဂှ်လေဝ် ကလိတ်ကလောတ်ခိုဟ်ဒၟံၚ်ရ။ ဍေံတၞဟ်ခြာဒၟံၚ်ကဵု ကမၠောန်ကၠောန်ဒၟံၚ်ကဵု ကိုန်အစဳအဇန်ဟွံမွဲ (ကမၠောန်ဆဆဵု) ဂှ်ဏီရ။
(၅) ဂွံဝေၚ်ပါဲတိတ်မာန်အာ နူခရိတ်သြန်မ္ဒးအိုတ်အာ နနဲဟွံမွဲကဵုဖဵုကီု ကေုာံ အခိၚ်ဒးအိုတ်အာဟွံမွဲကဵုဖဵုဂှ် လေဝ် ဝေၚ်ပါဲထောံမာန်ကီုရ။
(၆) ဟိုတ်နူကၠောန်ဒၟံၚ်ကဵု ကိုန်အစဳအဇန်ဂှ်ဒှ်တုဲ သ္ဂောံညာတ်ကေတ် ပရေၚ်တဴတက်တုဲ သ္ဂောံပြံၚ်သၠာဲကၠေံကဵု တၚ်ဍိုန်လျဂမၠိုၚ်မာန်ကီုရ။
(၇) အပေါတ်တဵုပ္တိတ်၊ အပေါတ်ကၠောန်ပ္တိတ်လဝ်ဂမၠိုၚ်ဂှ် ဂွံအခေါၚ်စကာအာ နကဵုသၞောတ်စှေ်စှေ်မာန်ကီုရ။
မုဟိုတ်မ္ဒးဖျေံပတန်လဝ် အစဳအဇန်လၟေၚ်ကမၠာန်ဗ္ၚဂှ်အိုတ်ရော?
သွဟ်ဍေံဂှ် နွံပၟိက်မိက်သ္ဂောံဂွံ လၟိဟ်သြန်ဂၠိုၚ်ဂၠိုၚ် (ဂွံပရဲဂၠိုၚ်ဂၠိုၚ်) ရ။ သာ်ဂှ်မ္ဂး ကိုန်အစဳအဇန်ကမၠောန်ဗ္ၚဂှ် နွံမူစိဂကူရော?
ပါ်စွံအာ ၜါဂကူမာန်ရ။ ဂကူကိုန်အစဳအဇန် ဗွဲမယျေလ္ဂူ (ရိုးရှၚ်းသောနည်း) ကေုာံ ဂကူကိုန်အစဳအဇန် ဍိုက်ပေၚ်ဒၟံၚ်ဒှ်ရောၚ်။ ဂကူကိုန်အစဳအဇန် ဗွဲမယျေလ္ဂူဂးဂှ် ဍေံမရေၚ်တၠုၚ်ကဵု အရာကမၠောန် သောဲသောဲဗြဲဗြဲတုဲ အခါဒးသ္ဂုတ်သွာတ် ပရေၚ်ကေၚ်ကာမွဲမွဲသာ်မ္ဂး သ္ဂုတ်သွာတ်ကဵုကမၠောန်ဂှ် ဗွဲမယျေလ္ဂူမာန်ရ။ ဂကူကိုန်အစဳအဇန်မ္ဍိုက်ပေၚ်ဒၟံၚ်ဂးဂှ် အခါကၠောန်ဗီုသဏ္ဍာန် ဂကူကမၠောန်ဇၞော်ဇၞော်ဂှ်မ္ဂး ဒ္စးဒုၚ်တုဲ မ္ဒးဖျေံပ္တန်လဝ် ကိုန်အစဳအဇန်ဂှ် သွက်မွဲအလုံကမၠောန်မွဲဂှ်ရ။
ကိ်ုန်အစဳအဇန်ခိုဟ်ခိုဟ်မွဲမ္ဂးဂှ် သာ်လဵုရော?
(၁) ဂွံစကာအာမာန်တမ်ရိုဟ်နွံဒၟံၚ် ပ္ဍဲသန္ထာန်ဇကုအိုတ်သီုဂှ် နဲကဲလဵုဂွံစကာမာန်ဒှ်ရောၚ်။
(၂) ရံၚ်ကေတ်အကာဲအရာ ကေုာံ ရံၚ်ကေတ်အခိၚ်အခါတုဲ ပရေၚ်ပြံၚ်သၠာဲမွဲ ကတဵုဒှ်ကၠုၚ်မ္ဂး သာ်လဵုဂွံလျောဝ်ဗက်အာမာန်ဂှ်လေဝ် နကဵုကိုန်အစဳအဇန်ဂှ် ဆက်အာမာန်ကီုရ။
(၃) ဒးဒှ်တဴကိုန်အစဳအဇန် ညးသၟာၚ်ညံၚ်သ္ဂောံတီလောဲ ကၠးလောဲကီုရောၚ်။
(၄) ဒးဒှ်တဴကိုန်စဳအဇန် တမ်ရိုဟ်စုတ်လဝ် ပ္ဍဲကမၠောန်ကဵု တမ်ရိုဟ်ကလေၚ်ဒှ်ဖဵု(ပရဲ) ဂွံညဳသၟဟ်မာန်ဂှ် ဒးစွံလဝ်တၚ်ရန်တၟအ် ဇြိုဟ်ဇြိုဟ်နက်နက်ရောၚ်။
(၅) ကိုန်အစဳအဇန် တုဲဒှ်တှေ်တုဲအာ ဗီုသာ်ဏံ ညံၚ်ဟွံဒှ်ဂှ် တမ်ရိုဟ်နွံပ္ဍဲတဲဇကုဂှ် န ကဵုသၞောတ်ပရေၚ်ထိၚ်ဒက်ခိုၚ်ခိုၚ် ဒးနွံရ။
(၆) ဒးဒှ်ကိုန်အစဳအဇန် မကိတ်ညဳကဵု အကာဲအရာ ဂအာၚ်ဗွဝ်ဖျာ (စျေးကွက်စီးပွားရေးအခြေအနေ) ကီုရ။
(၇) ချူဓဇက်လဝ် ဒးဒှ်ကမၠောန်သၞောတ်ပရေၚ်တဵုလွဳ ဒတုဲကဵုဖဵုမာန်နတဲ (လက်တွေ႕သုံးကျတဲ့) ဒးဒှ်ကီုရ။
(၈) ဒးဒှ်ကိုန်အစဳအဇန် နွံကဵုတၚ်ရန်တၟအ်၊ တၚ်ပ္တဝ်က္ဍိုပ်၊ ဗဟုသုတ ကေုာံ ဇၞော်ကဵုသမ္တီဉာဏ် ဒးဒှ်ကီုရ။
(၉) ကိုန်အစဳအဇန် ဒးပ္တိတ်အစောံအိုတ်အစောန်ဂှ် ဒှ်ဟွံဂွံ။ တုပ်တဴညံၚ်ရဴ ကမၠောန်ဒးသၠးကဵုလမျီုတုဲမှ ဂွံပေါဲအံၚ်ဇၞးမာန်ဂှ် ဖျေံပ္တန်လဝ် ကိုန်အစဳအဇန်ဟွံထေက်။
(၁၀) တၚ်ပၟိက်ဇၞော်မွဲဂှ် သွက်ဂွံလဴသြန်ဂတှ်မာန်ဂှ်လေဝ် ဒးချူဓဇက်စုတ်လဝ် ပ္ဍဲကိုန်အစဳအဇန်ဂှ်ကီုရ။
(၁၁) စပ်ကဵုဒးစကာသြန် သွက်ဂွံကၠောန်ကမၠောန်ဏံဂှ် ဒးချူဓဇက်လဝ် ပ္ဍဲကိုန်အစဳအဇန်ဏံဂှ် ဒှ်အဓိကမွဲ ကီုရ။ ကမၠောန်ကၠောန်ဗ္ၚတဵုသြောံကသီု ကေုာံ တဵုသြောံက္ညၚ်ဂှ် တၟေၚ်ခြာတုဲ ဒးချူဓဇက်အာရောၚ်။
(၁၂) တဵုသြောံမ္ဂး စနူရာန်မ၊ ကၠောန်တိပလေဝ်တိ၊ ဗွဝ်မ၊ ပိုက်မ၊ တဵုသြောံ၊ လွဳလွတ်တၞံ၊ ပိုက်ချောဲ၊ ၚုဟ်ဝါဲ၊ ၚုဟ်ဂဥုဲစၟ၊ ရတ်သြောံ၊ သီသြောံ တၚ်သောဲသောဲဗြဲဗြဲ အလုံဖအိုတ် သြန်ဒးသ္ပတမ်ဂမၠိုၚ် ပါလုပ်ရ။
(၁၃) ပ္ဍဲမွဲဨက သြန်ခရိတ်အိုတ်အာကဵု သြန်ကလေၚ်ဂွံမာန်ဂှ်လေဝ် တၟော်တုဲဒးချူဓဇက်လဝ်ကီုရ။
(၁၄) အရာမချုဓဇက် ကိုန်အစဳအဇန် စပ်ကဵုကၠောန်ဗ္ၚမ္ဂး ဒးစွံတၚ်ရန်တၟအ် သွက်သြောံတိတ်လၟိဟ်ဂွံဂၠိုၚ်၊ ကေုာံ စရာဲဍာ်ဒကေဝ်သြောံသ္ၚု ညံၚ်ဂွံသၠုၚ်၊ ညံၚ်သ္ဂောံခိုဟ်တဴဂှ် ဒးသ္ပအဓိကရ။ သၟာဗ္ၚဂှ် သြောံဂွံတိတ်ဂၠိုၚ် ကေုာံ စရာဲဍာ်ဒကေဝ်သြောံသ္ၚုဂှ် ညံၚ်ဂွံခိုဟ်တဵုပ္တိတ်မာန်ဂှ် ဒးစကာသၞောတ်လဵုရောဂှ် ဒးဖျေံစွံလဝ်တၚ်သ္ဂုတ်သွာတ်ရ။ နူကဵုဂကောံသုတေသနတဵုသြောံ ဍုၚ်သၟာၚ်ဂမၠိုၚ်(IRRI) စပ်ကဵုသၞောတ်တဵုသြောံ သွက်သြောံဂွံတိတ်လၟိဟ်ဂၠိုၚ် ကေုာံ သြောံသ္ၚုစရာဲဍာ်ဒကေဝ်ညံၚ်ဂွံသၠုၚ်၊ ညံၚ်ဂွံခိုဟ်ဂှ် တၠပညာတံ ကၠောန်လဝ်သုတေသန လၟေၚ်ကမၠောန် (၁၀) တၚ်နွံရောၚ်ဂှ် ဓမံက်လဝ်ရ။
(၁၅) ဒုၚ်သ္ဇိုၚ်ကဵု ဂကူတိဍာံ၊ မဍာံ၊ သၞောတ်တဵုဍာံ၊ ဥတုရာသဳဍာံတုဲ မ္ဒးဒ္ဂေတ်ဗက်အာ သၞောတ်တဵုသြောံတိတ်ဂၠိုၚ် (၁၀) တၚ်ဂှ် ပ္ဍဲကိုန်အစဳဇန်ဇကုချူဓဇက်လဝ်ဂှ် ဗွဲတၟေၚ်ဒးဒ္ဂေတ်ဗက် ကၠောန်အာထေက်ရ။ ယၚ်ဍေံဂမၠိုၚ်ဂှ် …..
(က) မဍာံ (မခိုဟ်၊ မအး) ဂှ် ဒးစကာရ။ (ခ) ကၠောန်တိပလေဝ်တိမ္ဂး ထောဲကဵုဇြိုဟ် ဇိက်ကဵုဍိုတ်ညိ။ (ဂ) ဗွဝ်မတုဲ အယုက်မတၞံသြောံ(မျိုးသက်) (၂၅ တ္ၚဲ)-(၃၀တ္ၚဲ) ဂှ် ဒးပြံၚ်တဵုရ။ (ဃ) လၟိ်ဟ်တၞံသြောံ ဒးတဵုပ္ဍဲတိမွဲဨကဂှ် (လၟိဟ်တၞံသြောံ ၁၇၀၀၀၀ တၞံ- ၂၀၀၀၀၀ တၞံ) တဵုစုတ်ကဵုပေၚ်ညိ။ (ၚ) သၟးကဵုချောဲကတဵုကဵုတိ (ပေါၚ်းလိုက်၊ တမံနှိုး) ညိ။ (စ) ဝါဲသဘာဝဂှ် စုတ်ကဵုအခိၚ်ပလေဝ်တိတေံ ဍိုက်က်ပေၚ်ပေၚ်တုဲ ဝါဲဓါတ်ဂှ် အခိၚ်ဒးရး၊ ဗၞတ်ဗ္ၜတ်ဒးရးဂှ် ပါ်အခိၚ်တုဲ စုတ်ကဵုထေက်ရ။ (ဆ) ဍာ်လုပ်ဍာ်တိတ် ညံၚ်သ္ဂောံခိုဟ်ဂှ် ကၠောန်ကဵုညိ။ (ဇ) စၟစၟန်ယဲဘဲဂမၠိုၚ် ဒစးဒုၚ်တုဲ စဵုဒၞာကဵုညိ။ (္ၚ) ဂကောၚ်သြောံ၊ မသြောံ ဟွံတုပ်ကဵု ဂကူသြောံဇကုတဵုလဝ်ဂှ် ပိုက်ကၠဟ်ထောံတုဲ ပ္ဍဲဒကောၚ်သြောံဂှ် မသြောံကြံၚ်ဍုဟ်တိုန် လၟိဟ် (၇၅%) မ္ဂး (မောၚ်းညိုချိန်ရိတ်သိမ်း) ဒးရတ်သီသြောံရ။ (ည) မသြောံသ္ဂောံတိတ်ဗၠးအာ နူမ္ဒးလေၚ်ဒိုခ်ပြးဇးဂှ် ရတ်သီ၊ ဂိုၚ်ဒေပ် ချိုတ်ချိုတ်ပၠိုတ်ပၠိုတ်ညိ။ (ခေတ်ဏံ သၟာဗ္ၚတံ စကာတိုန်ကရိယာစက် လၟိဟ်ဂၠိုၚ်တိုန်အိုတ်ရ။ သၞောတ်ရတ်သီကဵု ကရိယာစက်ဂှ် ဒှ်သၞောတ်သ္ဂောံတိတ်ဗၠးအာ နူသြောံမ္ဒးဟောံလေၚ်ပြးဇးအာမာန်တုဲ ဒှ်အထံက်အပကဵု လၟိဟ်သြောံ သ္ဂောံတိတ်ဂၠိုၚ်ကီုဒှ်ရ။
