Category: လိက်ပရေၚ်

ဗညာအံၚ်

သၞောဝ်ဥပဒေပ္တန်ဍုၚ် (၁၉၇၄) ချူခၞံလဝ် လက်ထက်ဥူနေဝေန်ဂှ် ပလီုထောံ ပ္ဍဲသၞာံ (၁၉၈၈) ၊ ဂိတုသေပ်တေမ်ဗာ (၁၈) ဂှ်တုဲ ဇၞော်ပၞာန်သဝ်မိုၚ် မသီကေတ်အဝဵုပၞာန်ဂှ် “ကၠောန်ကဵုပေါဲရုဲမာဲဏောၚ်၊ ကၠောန်ပေါဲရုဲမာဲတုဲမ္ဂး ပအပ်အဝဵု ကုဗော်ဇၞးမာဲဏောၚ်၊ အလဵုအသဳပၞာန်ဂှ် နုက်တိတ်နူဘဝ အလဵုအသဳတုဲ စဴဌာန်ပၞာန်ဇကုဏောၚ်” ရဴဝွံ နူကဵုရေဒဳယော ကေုာံ ဌာန်ဗလးရုပ်ရမျှာၚ်မွဲတဆံၚ် ကဵုကၠုၚ်လဝ် ကတိပါၚ် ကုမှာဇန်ညးဍုၚ်ကွာန်ဂှ် တီသီုဂၠးတိရ။
အတိုၚ်ကဵုလဝ် ကတိပါၚ်ဂှ်ရ သၞောဝ်ဥပဒေဍုၚ် ၜိုန်ဟွံမွဲရကီုလေဝ် သၞာံ (၁၉၉၀) ဂိတုမေ (၂၇) ဂှ် အလဵုအသဳပၞာန် ကၠောန်ဗဒှ်ကဵုပေါဲရုဲမာဲရ။
ပ္ဍဲပေါဲရုဲမာဲဂှ် ဗော်မဆလ ဥူနေဝေန်ဂှ် လုပ်ကၠုၚ်ပေါဲရုဲမာဲ နကဵုယၟု (တိုၚ်းရၚ်းသားစည်းလုံး ညီညွတ်ရေးပါတီ-တစည) တုဲ အလုံမွဲဍုၚ်မှ ဇၞးမာဲ (၁၀) ဒၞါဲဓဝ်ရ။ ပ္ဍဲပေါဲရုဲမာဲ (၁၉၉၀) ဏံ ဗော်ဂအုပ် ဒဳမဝ်ကရေဇြဳကောန်ဂကူ NLD ဂှ် ဒှ်ဗော်ဇၞးအိုတ်ကီုလေဝ် ဒပ်ပၞာန် ကတိပါၚ်ဟွံဗိုန် ဟွံပအပ်အဝဵုရ၊ ဒှ်သာ်ဂှ်ရ လ္တူပွဒပ်ပၞာန်ဂှ် ညးဂလိုၚ်တံ ပါ်ပါဲ ဟီုဂရိုဟ်ကၠုၚ်ရ။
ပေါဲရုဲမာဲတုဲမ္ဂး ပအပ်အဝဵုဏောၚ် သာ်ဝွံ ဇၞော်ပၞာန်သဝ်မိုၚ် မဒှ်ညးမကဵုလဝ် ကတိပါၚ်ဂှ်လေဝ် ကောန်ရဲတဝ်သွာဇကု ပလှ်ဖျေံထောံဇကု နူကဵုအဆံၚ်ဌာနန္တရ ကၠေဝ်မက်အိုဿီု ပ္ဍဲသၞာံ (၁၉၉၂)၊ ဂိတုအေဗရဴ (၂၃) ဂှ်တုဲ ဒှ်အရာ ထေက်ကဵုဒးဂွံသံဝေဂ ဘဝသံသာ တၠအဝဵုပၞာန်ရ။
မွဲအဆက်ဓဝ် ပ္ဍဲဂိတုအေဗရဴ (၂၄) ဂှ် အလဵုအသဳပၞာန် နဝတ ပ္တိတ်လိက်ပၟိၚ် (၁၁/၉၂) တုဲ သွက်ဂွံဖျေံမူသဇိုၚ် အရၚ်ဂွံချူခၞံ ဥပဒေပ္တန်ဍုၚ်ဂှ် ကၠောန်သ္ဘၚ်သဳကၠဳ ကောန်ဂကူဏောၚ် လလောၚ်တြးကၠုၚ်ပၠန်ရ။
အခါရရုဲစှ် ညးစၞးသ္ဘၚ်သဳကၠဳကောန်ဂကူ (၇၀၂) တၠ ပ္ဍဲဂိတုဂျူလာၚ် (၁၀)၊ သၞာံ (၁၉၉၂) ဂှ် ညးစၞးဇၞး ပေါဲရုဲမာဲ (၁၉၉၀) ဂှ် ဂွံအခေါၚ်ပါလုပ် (၁၀၇) တၠ (၁၅%) ဟေၚ်တုဲ သၟေဟ်ဗွဲမဂၠိုၚ်ဂှ် ဒှ်ညးစၞး အလဵုအသဳပၞာန် ဍံက်ရုဲစှ်လဝ်သၟးရဟီုမ္ဂး ဟွံဗၠေတ်ရ။
ပ္ဍဲဂိတုသေပ်တေမ်ဗာ (၁၆) ဂှ် ဖျေံဂွံမူသ္ဇိုၚ် သ္ဘၚ်သဳကၠဳကောန်ဂကူ (၁၀၄) တၚ်တုဲ ဂိတုအံက်တဝ်ဗာ (၂) ဂှ် ပ္တိတ်လိက်ပၟိၚ် (၁၃/၉၂) ပၠန်တုဲ ထပ်ဖျေံလဝ် တၚ်ပ္တဝ်က္ဍိုပ် သ္ဘၚ်သဳကၠဳကောန်ဂကူ (၆) တၚ်ပၠန်ရ။ ယၚ်တံဂှ် …
၁။ ကၟိန်ဍုၚ်ပံၚ်ကောံ ညံၚ်ဟွံဂွံပါ်ထ္ကး
၂။ ဓဝ်ညဳသာကောန်ဍုၚ်အရၚ် ညံၚ်ဟွံဂွံလီုလာ်
၃။ အဝဵုအာဏာစက် ညံၚ်ဂွံတန်ကြန်ခိုၚ်ဗိုန်
၄။ သၞောတ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳဗော်ဇဳ မဍာံစၟတ်မွဲ ညံၚ်ဂွံမံက်ဂတဝ်
၅။ ဓဝ်လောကပါလ မတွံဂး ပွမဗဗွဲဓဝ်၊ ပွမသၠးပွး ကေုာံ ပွမတုပ်သၟဟ်တံ ညံၚ်ဂွံမံက်ဂတဝ် ဇၞော်မောဝ်တိုန် ပ္ဍဲကၟိန်ဍုၚ်
၆။ ပ္ဍဲကဏ္ဍပၠတရဴ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ကၟိန်ဍုၚ်အနာဂတ်ဂှ် ဒပ်ပၞာန် ညံၚ်ဂွံလုပ်ယိုက်ဂၠေၚ်တာလျိုၚ် ဂးတုဲ ဖျေံလဝ်တၚ်ပ္တဝ်က္ဍိုပ်ရ။
ဖျေံကၠုၚ်သာ်ဂှ်တုဲ သၞာံ (၁၉၉၃)၊ ဂိတုဂျာန္နဝါရဳ (၉) ဂှ် ကၠောန်သ္ဘၚ်သဳကၠဳကောန်ဂကူ လလောၚ်ပ္တိတ် တၚ်ပ္တဝ်က္ဍိုပ် (၆) တၚ်ဏံတုဲ ဂွံၜါတ္ၚဲဂှ် ညးစၞးကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံကီု၊ ညးစၞး NLD မဒှ်ဗော်ဒ္စဵုဒ္စးဂှ်ကီု ဟွံစှေ်စိုတ်တုဲ ဒးဖျုဲကၠေံ သ္ဘၚ်သဳကၠဳရ။
ပ္ဍဲဂိတုအေဗရဴ (၇) ဂှ်လေဝ် အလဵုအသဳပၞာန် ပ္တိုန်ထ္ၜးကၠုၚ် သၞောဝ်ပ္တန်ဍုၚ် မဂၠိုၚ်ကဵုဗဟဵုရပ်ဇုက်ဂှ် ညးစၞး ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ ဟွံစှေ်စိုတ် ဒ္စဵုဒ္စးတိုန်တုဲ ဒးဇူကၠေံ သ္ဘၚ်သဳကၠဳပၠန်ရ။
အကြာ အကြာ ကၠောန်အာ ဇူအာ သ္ဘၚ်သဳကၠဳဂှ် ရပ်ဂွံလိက်စၠောံတဲ ဟီုပါ်ပါဲလဝ် သ္ဘၚ်သဳကၠဳရောၚ်ဂးတုဲ ဂိတုအဝ်ဂါတ် (၄) ဂှ် ရပ်ထောံ ဒံက်တာအံၚ်ဃေန်သေအ် အမာတ် နူဗော် NLD ရ။
မူသဇိုၚ် (၁၀၄) တၚ်ဂှ် ညးစၞးဗွဲမဂၠိုၚ်တံ ဒုၚ်တဲ တုပ်စိုတ်ဒၟံၚ်ရောၚ် ပ္တိတ်လဝ် လိက်လလောၚ်တြး ဗဗွဲသၞောဝ် နွံကီုလေဝ် ညးစၞးကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ ဆက်ပ္တိုန်ထ္ၜးဒၟံၚ် သၞောတ်ကၟိန်ဍုၚ်ပံၚ်ကောံ ဖေဝ်ဒရေဝ်ဂှ်ဟေၚ်တုဲ ဂိတုသေပ်တေမ်ဗာ (၁၆) ဂှ် ဒးဇူကၠေံ သ္ဘၚ်သဳကၠဳပၠန်ရ။
ကောန်ညးလ္ဂုၚ် ညးမြဟ်ချဳဒရာၚ်ကဵု ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တံ ဟိုတ်နူဟီုပါ်ပါဲ သ္ပပြာကတ်ကဵု တၚ်ယုတ်ဒေက် သ္ဘၚ်သဳကၠဳကောန်ဂကူဂှ်တုဲ ဒးဒုၚ်ရပ်လေဝ်နွံ၊ တုဲပၠန် ညံၚ်ဂွံသ္ၚဳဂၠိပ် လၟေၚ်ကမၠောန် သ္ဘၚ်သဳကၠဳဂှ် ညးစၞး ဗော် NLD တံ အာတ်မိက် ပ္တိုန်ထ္ၜး ပ္ဍဲစၟတ်တ္ၚဲ (၁၉၉၅)၊ ဂိတုနဝ်ဝေမ်ဗာ (၂၈) ရ။
ဗွဲတၟေၚ် ကုညးစှေ်စး ဟီုပါ်ပါဲဒၟံၚ် ဒပ်ပၞာန်ဂှ် နကဵုဒပ်ပၞာန် ညံၚ်ဟွံဂွံရပ်ကြာန်န် NLD အာတ်မိက်လဝ်၊ တုဲပၠန် ဟွံမိက်ကဵု ဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳ ဒှ်သမ္မတတုဲ ချူပ္ညပ်လဝ် အၚ်္ဂလက်သန် ဟွံသေၚ်ကဵုသဘဴသၞောဝ် ဂှ်လေဝ် NLD ဟွံဒုၚ်တဲ တးပါဲကၠေံရ။
ဒပ်ပၞာန်ပၠန်လေဝ် အတိုၚ် NLD အာတ်မိက်ဂှ် ဟွံဒုၚ်တဲရ၊ ဒၟါနူဂှ်ရ ညးစၞး NLD (၈၆) တၠ ထ္ၜးဆန္ဒ ဟွံတိုန်သ္ဘၚ်သဳကၠဳရ။
ဟိုတ်နူထ္ၜးဆန္ဒ ဟွံတိုန်သ္ဘၚ်သဳကၠဳဂှ်ရ ပ္ဍဲဂိတုနဝ်ဝေမ်ဗာ (၂၉) ဂှ် ပ္တိတ်ထောံ ညးစၞး NLD နူသ္ဘၚ်သဳကၠဳရ။ နူဂှ်တုဲ ပ္ဍဲသၞာံ (၁၉၉၆) ဂှ် သ္ဘၚ်သဳကၠဳ ဒေံါလအ်အာ ၜိုတ် (၅) သၞာံတုဲ သ္ဘၚ်သဳကၠဳ လီုအာဣရဏောၚ် ဟီုဂးသာ်ဏံလေဝ် နွံကၠုၚ်ရ။
နူဂှ်တုဲ အခါစိုပ် သၞာံ (၂၀၀၃)၊ ဂိတုအဝ်ဂါတ် (၃၀) ဂှ် သ္ကိုပ်ဝန်ုဇၞော် သ္ကိုပ်ပၞာန်ဇၞော်ခေန်ညောအ် ပ္တိတ်ကၠုၚ်ဗီုတိပ္ညုၚ်ဂၠံၚ် ဒဳမဝ်ကရေဇြဳသၞောတ်တၠအဝဵုပၞာန် (၇) တၚ်ရ။
ကော်ဂးစ ဗီုတိပ္ညုၚ်ဂၠံၚ်ဒဳ်မဝ်ကရေဇြဳတုဲ အဆံၚ်ပထမဂှ် ကလေၚ်ကၠောန် သ္ဘၚ်သဳကၠဳကောန်ဂကူ မဒေံါလဝ်ဂှ်ဏောၚ်၊ သၞောဝ်ဥပဒေပ္တန်ဍုၚ် မူအပြောံဂှ် သ္ပဒ္တန် နကဵုပေါဲကေတ်ဆန္ဒ ညးဍုၚ်ကွာန်တုဲမ္ဂး ကၠောန်ပေါဲရုဲမာဲဏောၚ်၊ ပအပ်အဝဵု ကုအလဵုအသဳတၟိဏောၚ် မပ္တံသာ်ဏံ ပါလုပ်ရ။
ဣဂှ်ရ သၞာံ (၂၀၀၄) ၊ ဂိတုမေ (၁၇) ကလေၚ်ကၠောန် သ္ဘၚ်သဳကၠဳကောန်ဂကူပၠန်ဏောၚ်ဂှ် ဒုသ္ကိုပ်ပၞာန်ဇၞော်တိၚ်သိၚ် ဥက္ကဌကမ္မယှေန် ကၠောန်ဗဒှ်သ္ဘၚ်သဳကၠဳ လလောၚ်ကၠုၚ်ရ။
ဨအခိၚ်ဂှ် ညးလဵုလေဝ် ဟွံထေၚ်လဝ်မွဲသာ် သ္ကိုပ်ဝန်ဇၞော် ကော်ဂး သ္ကိုပ်ပၞာန်ဇၞော်ခေန်ညောအ် ဒးဒုၚ်ရပ်ကဵုရဲဒပ်ပၞာန်တုဲ ဒပ်ထံၚ်ပရိုၚ်အလုံမွဲဍုၚ် ညးတေံပၠတရဴ ပိုၚ်ပြဳလဝ်ဂှ်လေဝ် ဒးဒုၚ်ပလီုကၠေံရ။
ဒဒှ်ဍေံဂှ် ထ္ၜးဟိုတ်ကဵု ဗက်စအဂတိ ဂးတုဲ သၞာံ (၂၀၀၄)၊ ဂိတုအံက်တဝ်ဗာ (၁၈) ဂှ် ပ္တိတ်ထောံ သ္ကိုပ်ပၞာန်ဇၞော်ခေန်ညောအ် နူဂကောံအလဵုအသဳ၊နူဂှ် ပ္တိုန်ရုၚ်စုတ်ဒုဟ် စွံလဝ်အဆံၚ် ဆေၚ်ဒေံါလဝ်ဒုဟ်ဒဏ် (ဆိုၚ်းၚံ့ပြစ်ဒဏ်) တုဲ ဖျေံလဝ်ဒုဟ် ကြိုၚ်စွံပ္ဍဲသ္ၚိ (၄၄) သၞာံရ။
သၟာၚ်နူဂှ် ကုညးတာလျိုၚ်ဇၞော်ဇၞော် (ဒပ်ထံၚ်ပရိုၚ်) (၃၈) တၠဂှ်လေဝ် ပံက်အမှု နပရေၚ်စလာဘ်ဗဇဴတုဲ ဖျေံကၠုၚ်ဒုဟ်ဒဏ် နူ (၂၀) သၞာံ ဒဵုကဵု (၁၀၀) သၞာံပြၚ်လေဝ် နွံကၠုၚ်ရ။
ပ္ဍဲလၟေၚ်ဝၚ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဗၟာဏံ ညးဍိုက်ဇာတ် ဂကောံတၠအဝဵုပၞာန်တံ ဒယှ်တှ်ပြာကတ်ကၠုၚ် ပ္ဍဲအရာဍဵုဍိုက်ညးဍုၚ်ကွာန်ဂှ် အိုတ်ကၞောတ် ဘဝတၠအဝဵု သဝ်မိုၚ်၊ ခေန်ညောအ်တံ သီဇာတ်ဟွံကျေဝ် တုဲအာကီုလေဝ် တရဴဒဳမဝ်ကရေဇြဳ ဍုၚ်ဗၟာဂှ် ဟွံညန်ကဵု တိုၚ်ပကဴဏီဖိုဟ်။
ပ္ဍဲအကြာကာလဂှ်ပၠန်ရ ဃောန်ထောန်ဥူ ဥက္ကဌ ဗော်ဂအုပ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳကောန်ဂကူသေံ SNLD ကေုာံ သ္ကိုပ်ပၞာန်သေထေန် မဒှ်က္ဍိုပ်သ္ကိုပ် SSA တံလေဝ် ဒးဒုၚ်ရပ်ကီုတုဲ သၞာံ (၂၀၀၅)၊ ဂိတုမာတ် (၃၁) ဂှ် ညးစၞးကောန်ဂကူသေံတံ နုက်တိတ်အာ နူသ္ဘၚ်သဳကၠဳရ။
စပ်ကဵုကဏ္ဍဒပ်ပၞာန်တုဲ ဟိုတ်နူချူစုတ်ကၠုၚ်အတေၚ် ပ္ဍဲသၞောဝ်ဥပဒေပ္တန်ဍုၚ်ဂှ်ရ ဂကောံရပ်လွဟ် ကောန်ဍုၚ်အရၚ် ဒေံါပန်ပှော်တံလေဝ် ကရဴစး စ္ဍးတိတ်အာ နူသ္ဘၚ်သဳကၠဳဂှ်ကီုရ။
ဣဂှ်ရ အခါရပ္တုဲသ္ဘၚ်သဳကၠဳဂှ်မ္ဂး ညးစၞးဗော်ပရေၚ်ကွာန်ဇၞးမာဲကီု၊ ညးစၞးကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံကီု ၜိုတ်လဵုလေဝ် ဟွံသှေ်ရဒှ်တုဲ သ္ဘၚ်သဳကၠဳကောန်ဂကူဂှ်လေဝ် တုဲဒှ်အာ ပ္ဍဲသၞာံ (၂၀၀၇)၊ ဂိတုဂျူလာၚ် (၁၈) ရ။
ယဝ်ကလေၚ်ရံၚ် ဒဒှ်သ္ဘၚ်သဳကၠဳကောန်ဂကူဏံမ္ဂး နူကဵုသၞာံ (၁၉၉၉) တေံ ဒဵုကဵုစိုပ် (၂၀၀၇) ပၠအ်အခိၚ် ဇမၠိၚ်ကၠုၚ်တ္ၚဲ လုကဴပွိုၚ် (၁၄) သၞာံတုဲ ပရဲဖဵု သွက်ဒပ်ပၞာန်ဂှ် သီုဟွံဒးဒုၚ်ရုဲမာဲမွဲသာ် ညးစၞးဒပ်ပၞာန်တံ ဥုံသွး ထလာ်လုပ်စိုပ်ကၠုၚ် (၂၅) တၟံကၠံ ပ္ဍဲဇၟာပ်ကၠတ်ထဝ်တုဲ နကဵုကၠတ်ထဝ် မဖှ်သာ်ဏံဂှ်ရ ဇက်တိုန်အာ ဍုၚ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳတၟိတေံဏောၚ် ညးကြီုဂြဴတဴသာ်ဏံလေဝ် နွံဒၟံၚ်ဖိုဟ်ရ။
သရောပ်မ္ဂး သၞောဝ်ဥပဒေဍုၚ် ပၟိက်တၠအဝဵုပၞာန် မိက်ဂွံကဵုဒှ်ဂှ် ဍေံက္ဍတ်ပါ်တိတ်ကၠုၚ် နူသ္ဘၚ်သဳကၠဳကောန်ဂကူ ဗျဟ်ဟ်ဂှ်တုဲ သၞာံ (၂၀၀၈)၊ ဂိတုမေ ပ္ဍဲစၟတ်တ္ၚဲ (၁၀) ကဵု စၟတ်တ္ၚဲ (၂၄) ဂှ် ကၠောန်သ္ပပေါဲ ဒုၚ်ကေတ်ဆန္ဒညးဍုၚ်ကွာန် အလုံဍုၚ်တုဲ သၞောဝ် (၂၀၀၈) ဏံ ဒှ်အာဒ္တန် နကဵုအထံက်ဂလာန်မာဲ ညးဍုၚ်ကွာန် (၆၀) ပြကောဋိကိုဋ် (၉၃.၈၂%) ဣရ လလောၚ်ကၠုၚ် သာ်ဏံကီုလေဝ် မၞိဟ်ဗွဲမဂၠိုၚ်တံ ညံၚ်ဟွံပတှေ်တဴကီု စရၚ်လၟိဟ်ဂၞန် ဓမံက်ထ္ၜးလဝ်ဏံဂှ်လေဝ် စရၚ်ဍာံဍာံဟွံသေၚ်ရောၚ်ဂှ် ဗွဲကြဴဏံမှ ဂွံတီ သာ်ဝွံ ပ္တိုန်ထ္ၜးတုဲ လိက်ပရေၚ်အလန်ဏံ ဖအိုတ်ကၠေံနိဂီု ၜိုတ်ဏံကၠာရ။

နာဲကသုမန်

ပ္ဍဲကဵုကၟိန်ဍုၚ်ပိုဲတံ အခိၚ်တ္ၚဲဏံဝွံ ယဲကပ်ကိုဝ်ဝေဒ် (၁၉) မဇတၟိ ကၠုၚ်နူကဵု ဍုၚ်အေန်ဒိယျ မကော်ခဴစ မဇဒေဝ်တာ (Delta) ပြးဇးကၠောံဍ ဗွဲမလောဲသွာတုဲ ပ္ဍဲလပှ်တတိယဏံတှေ် မၞိဟ်ယဲကပ်တံ ဒးဂၠိုၚ်တိုန်ရောၚ်။ ဟိုတ်နူကဵု လၟိဟ်မၞိဟ်ဒှ်ယဲဏံ ဂၠိုၚ်အာတုဲ အာစိုပ်လွဳဝတ် ပ္ဍဲရုၚ်ဂဥုဲဖအိုတ်ဂှ် ဒှ်ဟွံမာန်ရ။ သွက်ညးဒးဝဳယဲ ကိုဝ်ဝေဒ် (၁၉) ပ္ဍဲသ္ၚိ ဗီုနဲကဲသာ်လဵု ဂွံလွဳဝတ်အာဇကုဂှ် ကဵုဏာကသပ်ရအဴ။

(က) ညးဂှ် ဒးလွဳဝတ်ပ္ဍဲသ္ၚိဂွံ၊ ဗီုလဵု ဒးမံၚ်ရော?

စၟယဲကပ်ကိုဝ်ဝေဒ် (၁၉) မဇဒေဝ်တာ Delta အခိၚ်တ္ၚဲဏံဂှ် ဍေံသကာတ်မြဟ် ကၠောံစပ်အာ ဇၟာပ်ပ်မၞိဟ်တုဲ နူကဵုကောန်ၚာ်အာယုက် (၁၀) သၞာံ စဵုကဵုညးဗျုထဴတံဖအိုတ်ဂှ် ဍေံကၠောံစပ်ဖအိုတ်ရောၚ်။ အၚ်္ဂလက်သန်ဍေံ ကလိဂွံယဲဏံဂှ် နွံ (၃) သာ်ရ။ ယီုမဂး ဟွံဂွံသၟူဂှ် မွဲသာ်၊ ဇကုကတူတုဲ ဂမ္တဴတံ ဟွံစှေ်ဂှ်မွဲသာ်၊ ခဍက်ဂၠိုၚ်တိုန်ဂှ် မွဲသာ် ရဴဝွံ အၚ်္ဂလက်သန် (၃) သာ်ဏံ ဒှ်တှေ် ထေက်ကဵု ဒးသ္ပသတိဇၞော်ဇၞော်ရ။

အတိုၚ်ပတိုန်ထ္ၜးလဝ် ဗွဲလတူတေံရ ယဝ်ရပ္ဍဲကဵုရုၚ်ဂဥုဲတံ လၟိဟ်မၞိဟ်ဒးဝဳယဲတံ ဂၠိုၚ်ဒၟံၚ် ဒၞာဲမံၚ်တံ ဟွံရုံဂပ်ရောၚ်တှေ် သွက်ဂွံဝဳကေတ်တ် ပ္ဍဲသ္ၚိဇကုဇကုရောၚ်။ ညးဂှ် လွဳကေတ် ပ္ဍဲသ္ၚိဇကု ကေတ်တ်ဂွံရော? မၞိဟ်သၟတ်တံဟေၚ်ရ။ မၞိဟ်နွံအာယုက် ဗၞတ် (၁၈) စဵုကဵု (၄၀) သၞာံတံရောၚ်။ မၞိဟ်အာယုက်ဇၞော်ဇၞော် (၅၀) သၞာံ လပါ်လတူဂှ် ထေက်ဒးအာလွဳယဲဏံ ပ္ဍဲရုၚ်ဂဥုဲရောၚ်။ ယဝ်ရ မၞှိဟ်ယဲဂှ် ယဲတၞဟ်ဟ်တံ နွံဒၟံၚ်မွဲသာ်ရောၚ်တှေ် ထေက်ကဵု ဒးလွဳယဲ ပ္ဍဲရုၚ်ဂဥုဲရ။ ယဝ်ရ ကောန်ၚာ်တံ သၟဝ်အာယုက် (၁၈) သၞာံတံ ဒှ်မ္ဂးတှေ်လေဝ် ထေက်ကဵု ဒးလွဳယဲ ပ္ဍဲရုၚ်ဂဥုဲရောၚ်။

ကှေ် … ယဝ်ရ ဇကုပိုဲ ဇကုဒးလွဳကေတ်ရောၚ်ဟီုတှေ် မုဒးသ္ပ ပ္ဍဲသ္ၚိဇကုရော။ အဓိကဂှ်တှေ် ယဲနူဇကုဂှ် ညံၚ်ဟွံဂွံကၠောံစပ်အာ ညးတၞဟ်ဟ်၊ ညးဂမၠိုၚ် သီုကဵုမၞှိဟ်အာယုက်ဇၞော်ဇၞော်တံရောၚ်။ ဟိုတ်ဂှ်ရ မၞိဟ်ယဲမံၚ်ပ္ဍဲသ္ၚိဂှ်တှေ် ဇကုဇကု ဒးမၚ်မွဲ စၟယဲတံ ညံၚ်ဟွံဂွံကၠောံစပ်အာ ညးတၞဟ်တံမွဲမွဲရောၚ်။ ညံၚ်ဟွံဂွံ ကၠောံစပ်အာ မၞိဟ်ဗျုဗျုတံဂှ်လေဝ် ပၟိက်ဇၞော်ကွေံရောၚ်။

ဒှ်သာ်ဂှ်ရ မၞိဟ်ယဲဂှ်တှေ် ဒၞာဲတိက်မံၚ်ဂှ် ဇကုဒးစွံလဝ်တၞဟ်ခြာရောၚ်။ ပုၚ်သွဇကု ဇကုဒးဍုန်တိုပ်စကေတ်တ်တုဲ သ္ၚိဍာ်ဇကုဇကုကဵုဇကု ဒးစွံတၞဟ်ခြာရောၚ်။ ကေတ်စၞစသုၚ်ကီု ကပေါတ်တၞဟ်ဟ်ကီုတှေ် ကဵုညးတၞဟ်ဟ်တံ စွံလဝ်မ္ၚးမွဲမွဲဒၞာဲ ဇကုအာကေတ်တ်ဂွံရောၚ်။ လ္ပာ်လုက်စုက် ကုညးတၞဟ်ညိ။

(ခ) ဗီုလဵု ဂွံဝဳဇကုဇကုရော?

ဒှ်ယဲကိုဝ်ဝေဒ် (၁၉) တှေ် သွက်ညးအာယုက်ဍောတ်သၟတ် ဒြဟတ်နွံတံဂှ် ဝဳကေတ်တ်လေဝ် ဗလးမာန်ဒၟံၚ်ရောၚ်။ ဆဂး မၞိဟ်အာယုက်ဇၞော်ကီု ယဲနွံဒၟံၚ် မွဲမွဲသာ်ရောၚ်တှေ် လ္ပဝဳပ္ဍဲသ္ၚိညိ ကဵုကသပ်ရ။ ကာလလွဳယဲကေတ်တ်တှေ် သွက်ဂွံမၚ်မွဲအာ လၟေၚ်သၟဝ်ဏံ (၅) တၚ်ညိအဴ။

တၚ် (၁) ဇူဒီုညိ ။ ။ ယဝ်ရ မၞး ဒွံဒးအာ ယဲကပ်ကိုဝ်ဝေဒ် (၁၉) ရောၚ် ဟီုတှေ် ဒေံါကမၠောန်တုဲ ဇူညိ။ ဗဇူဇကုဇကု သွက်ဂွံကလေၚ်ဂွံဒြဟတ်ရောၚ်။ သွက်ဂွံက္လေၚ်ဗပေၚ်ဒြဟတ်ရောၚ်။ ဇူဟီုဂှ် တိက်ဒၟံၚ် ပ္ဍဲဒၞာဲသတိက်ဟွံသေၚ်။ ဒးချဳဒရာၚ် ဇိုၚ်တဲ ဝေၚ်ကာယျ ညိညရောၚ်။ စိုၚ်အခိၚ်တိက်တှေ် တိက်ဖဲဖဲညိ။ ယဝ်ရ ဝေၚ်ဒၟံၚ်ကာယျ ညိညိညညတှေ် ဟိုတ်နူစၟယဲတုဲ ဆီတံ ဟွံဒိုဟ်ရ၊ ဆီတံ ကတဴဒၟံၚ်လၟိုန်ညိ။

တၚ် (၂) စစၞနွံကဵုဂုဏ်ဖဵုညိ ။ ။ ပ္ဍဲကဵုခန္ဓမၞးဂှ် သွက်ဂွံဗတိုက်စၟဂှ် ဒြဟတ်ဒးနွံရောၚ်။ ဒစကဵု စၞစဍိုန်န်ညိ။ စၞစၜိုဟ်တုဲ စတှေ် ခိုဟ်ရ။ လ္ပစ စၞကြံၚ်ၚ်ကဵု စၞကၠေၚ်ဂၠိုၚ်ညိ။ ဒှ်ယဲကိုဝေဒ်တှေ် ကအ်ကှ် မတ်ဒဗုၚ်၊ ဒြဟတ်ဍာ် ပ္ဍဲခန္ဓအောန်တုဲ သုၚ်ကဵုဍာ်ပလး ဂၠိုၚ်ၚ်ညိ။ မွဲသာ်ပၠန်ဂှ်တှေ် ဍာ်ၜဵုသက်က်ဂှ် ဍေံဂစိုတ်ကဵု ဗိုၚ်ရာတ်တုဲ သုၚ်ကဵုလၟေၚ်တ္ၚဲညိ။ ချိၚ်သုၚ်ညိ။ သုၚ်ဂၠိုၚ်တှေ် ဂၞဴလီုမာန်ရ။ အရက်ကီု ၜံက်ကီု လ္ပလုက်စုက်စုတ်ညိ။

တၚ် (၃) စၞစ ဓာတ်ဗဳတာမေန် သဳကဵု ဒဳ။ ။ ဆက်စပ်ဒၟံၚ်ကဵု တၚ် (၂) တေံကီုရ။ ခန္ဓမၞး သွက်ဂွံဗတိုက်ကဵု စၟဝိုက်ရာပ် (Virus) တံဂှ် စၞစနွံကဵု ဓာတ်ဗဳတာမေန်-သဳ (Vitamin C) ကေုာံ ဓာတ်ဗဳတာမေန်-ဒဳ (Vitamin D) တံဂှ် စကဵုညိ။ ပ္ဍဲဓာတ်ဗဳတာမေန်သဳဂှ် သတ်ဆုတံ ပါလုပ် ဂၠိုၚ်ကဵုဂကူတုဲ လိမဴ၊ ပၞဴ၊ ကတ်စဳ၊ သဒဝ်ဗေဝ်ရဳ၊ သီုကဵု မြေက်ခၟိဟ်တံရောၚ်။ ပ္ဍဲစၞစဂှ် စုတ်ကဵု မြေက်ခၟိဟ်ကဵု ဗစးတံ ဂၠိုၚ်ၚ်ညိ။ စၞစ ပ္ဍဲကဵုဗဳတာမေန်ဒဳဂှ်တှေ် ကၚုဲ၊ ထၟာဲစာၚ် ကေုာံ ပတိုဟ်တံ ပါလုပ်တုဲ စၞစတံဏံဂှ် စကဵုညိ။ လတုဲတှေ် ဂဥုဲဒြဟတ် စပ်ကဵုဗဳတာမေန်သဳကဵု ဒဳဂှ်လေဝ် ဂၠာဲရာန်တုဲ သုၚ်ညိ။

တၚ် (၄) တိက်လ္ပာ်ဗကပ်ညိ။ ။ စစၞတုဲ ဗၞတ် (၁) နာဍဳပြၚ်ၚ်ကီုဒှ် တိက်ဗတံကီုဒှ် တိက်လ္ပာ်ဗကပ်ညိ။ သဘာဝ စၟယဲကိုဝ်ဝေဒ်ဂှ်တှေ် ဍေံပလီုထောံ ပၞော်ကျာယီုပိုဲတံရောၚ်တုဲ ပိုဲတံ ယီုဝါတ်ရ။ ကာလတိက်လ္ပာ်ဗကပ်တှေ် ပၞော်ကျာယီုပိုဲတံဂှ် တပ်အာ စဵုကဵုဂြိုဟ်ပိုဲတံရောၚ်တုဲ ပၞော်ယီုပိုဲ ကၠောန်ကမၠောန်တှေ် စၟယဲဂှ် ဍေံပြးအောန်ရောၚ်။ မွဲသာ်ပၠန်ဂှ် သွက်ဂွံၜတ်အံက်သဳဂျေန် ပ္ဍဲခန္ဓဇကုဂှ် ရာန်လဝ် အံက်သဳမဳတာ (Oxymeter) မွဲညိ။ ၜတ်ဒၟံၚ်လၟိုန်ကာလ သမ္တီလဝ်ညိ။ လတုဲ ကဵုပရိုၚ်ကု အာစာဂဥုဲညိ။ ယဝ်ရ အကာဲအရာပရေံတှေ် ညးတံ ကေတ်နၚ် ဍေၚ်အံက်သဳဂျေန်ရောၚ်။

တၚ် (၅) စိုတ်ဓာတ်လ္ပစှေ်၊ ကဵုမိပ်လဟိၚ်ညိ ။ ။ မၞးဂွံအခိၚ်ဇူရ ဟီုစဂွံရောၚ်။ ခေတ်ဏံ ဒှ်ခေတ်အေန်တာနိတ်တုဲ ဒှ်အာ သဵုယှေဝ်မဳဒဳယာ (Social Media) မုမိက်ဂွံဗဵုဂှ် ဗဵုညိ၊ ဗဵုပရူမိပ်ပ်ညိ။ တက်ကျာကုရဲသကအ်ဇကုညိ။ စိုတ်ဓာတ် လ္ပစှေ်ညိ။ မံၚ်မိပ်ပ်ညိ။ ယဲဗၠးအာ သိုက်က်ရောၚ်။

အာစာဂဥုဲဍုၚ်အမေရိကာန်တံ ကဵုလဝ်ကသပ် အတိုၚ်ဏံတုဲ ကောန်ဍုၚ်အမေရိကာန် ဗွဲမဂၠိုၚ်ကီု ကောန်ဍုၚ်ဂလာ အေန်ဒဳယျတံကီု ညးတံ မၚ်မွဲဇကုညးတံကေတ်တ် ပ္ဍဲသ္ၚိတုဲ ဗလးအာ နွံတၟာဂလိုၚ်ကီုရအဴ။

(ဂ) ယဝ်ရ ဒးလွဳဝတ် မၞိဟ်ယဲကိုဝ်ဝေဒ် ပ္ဍဲသ္ၚိမ္ဂး …

ပ္ဍဲကဵုသ္ၚိဌာန်လ္ၚဵုတံ ဟိုတ်နူကဵု အာစိုပ်ရုၚ်ဂဥုဲဟွံမာန်ကီုဒှ်၊ ရုၚ်ဂဥုဲ ဟွံဒုၚ်တဲကီုဒှ် ပိုဲဒးလွဳကေတ်မၞိဟ်ယဲ ပ္ဍဲသ္ၚိဌာန်ပိုဲတံ ဒးသ္ပသတိ နွံဗွဲမဂၠိုၚ်ရောၚ်။ စၟယဲ နူကဵုမၞိဟ်ယဲဂှ် ညံၚ်ဟွံကၠောံစပ်အာ ညးဂမၠိုၚ် ပ္ဍဲကဵုသ္ၚိဌာန်ဂှ် ပၟိက်ဇၞော်အိုတ်ရ။ အာစာဂဥုဲတံ ကဵုလဝ်ကသပ် အတိုၚ်ဗွဲသၟဝ်ဝွံရ။

၁ ။ ။ သွက်မၞိဟ်ယဲဂှ် ပါ်ကဵုဒၞာဲတိက်မံၚ်၊ စသုၚ် ကေုာံ ဒၞာဲသ္ၚိဍာ် သက်က်ညိ။ ဒၞာဲတိက်မံၚ်ဂှ်တှေ် ကဵုကျာလုပ်တိတ် ဒးခိုဟ်ရောၚ်။ ပံက်လဝ်ဗတၚ်တြၚ်တံတုဲ ယီုကျာဖဲဖဲဂွံတှေ် ခိုဟ်ရောၚ်။ လတုဲတှေ် သ္ၚိဍာ်မၞိဟ်ယဲစကာဂှ် လ္ပစကာမ္ဂး ခိုဟ်ရောၚ်။ ယဝ်ရ ဒးစကာတွဵုမ္ဂး ဒးသ္ပပရေၚ်သအးဇ္ၚး လၟိုန်န်ရောၚ်။

၂ ။ ။ ဒးစုတ်ဂြောပ်မုဟ် လၟိုန်ကာလရောၚ်။ အတိုၚ်မွဲသ္ၚိ မၞိဟ်ယဲကီု မၞိဟ်တၞဟ်ဟ်တံကီု ဒးစုတ်လဝ်ဂြောပ်မုဟ် လၟိုန်ကာလတုဲ စၟယဲတံ ညံၚ်ဟွံဂွံပြးစိုပ်အာ ညးသကအ်ဂှ် ဒးမၚ်မွဲအာရောၚ်။

၃ ။ ။ ၚးတးသ္ၚိဌာန် လၟိုန်ကာလညိ။ စၟယဲတံဂှ် ပြးစိုပ် ဂၠိုၚ်ကဵုဒၞာဲ ပ္ဍဲသ္ၚိဂှ် ဒှ်စလေပ်တုဲ ဒှ်မာန်တှေ် နူကဵုဌာနထတ်ယုက်တံ ကၠုၚ်ထစတ်ကဵုဂဥုဲတှေ် ခိုဟ်ရ။ ဆဂး တၠသ္ၚိဂှ် ကေတ်ဂဥုဲဂစိုတ်စၟ စုတ်ပ္ဍဲဍာ်တုဲ ဒးသအးဇ္ၚးဒၟံၚ် သ္ၚိဌာန် လၟိုန်ရောၚ်။ လတုဲမ္ဂး ပၞာန်ပုၚ်သွ မၞိဟ်ယဲကီု ဂၠိက်ယာတ်ပလောံတံ အိုဿီုတံ ဒးသအးဇ္ၚးကဵု ဂဥုဲဂစိုတ်စၟ လၟိုန်ကာလရောၚ်။

၄ ။ ။ ဗ္စစၞစ ကေုာံ ဂဥုဲဂဗ စဵုဒၞာစၞယဲညိ။ သွက်မၞိဟ်ယဲဂှ်တှေ် ဒးဗ္စစၞစ နွံကဵုဒြဟတ် စၞစဍိုန်န် စၞစၜတ်တ်တံညိ။ ကဵုသုၚ်ဍာ်ဂမ္တဴ၊ ဍာ်ဒဂဝ် (လ္ပစုတ်သဂြာ) တံဂွံရ။ စၞစ ဆက်စပ်ကဵု ဗဳတာမေန်သဳကဵု ဒဳတံညိ။ ဂဥုဲဗဳတာမေန်သဳကဵု ဗဳတာမေန်ဒဳတံ နွံတှေ် ရာန်ကဵုညိ။

၅ ။ ။ ပလေဝ်လဝ် ဍေၚ်အံက်သဳဂျေန် လၟိုန်ညိ။ ဂွံတီအကာဲအရာမၞိဟ်ယဲဂှ် ဒးၜတ်ဒၟံၚ်ကဵု စက်ၜတ်ဓာတ်အံက်သဳဂျေန် ပိုဲတံ ယီုပၠောပ်ရောၚ်။ ယဝ်ရ လၟေၚ်ယီုအံက်သဳဂျေန် မၞိဟ်ယဲဂှ် စှေ်အာ သၟဝ် (၉၃) တှေ် ယီုဝါတ်တုဲ ဒးစကာ ဍေၚ်အံက်သဳဂျေန်ရောၚ်။

ယွံ ဂကူမန်တံ ညးဂမၠိုၚ်အဴ … ပ္ဍဲကဵုအခိၚ်အခါတ္ၚဲဏံဂှ် ဍုၚ်ကွာန်လေဝ် ဟွံၜိုဟ်သြိုဟ်၊ သၟိၚ်တၠလေဝ် ပကၚ်ရၚ်ဍုၚ် ဟွံချိုတ်ပၠိုတ်ဂှ် ညးမွဲ ကေုာံ ညးမွဲ သွက်ဂွံရီုဗၚ်ညးသကအ်ဂှ် ဆဝ်မ္ၚုဟ်ဏာရ။

အံက်သာ (တံၚ်ပရၚ်)

အခိၚ်နာဍဳ ပေၚ်အာဘာ်နာဍဳတုဲ တြၚ်မဒဝ်ဂအေပ်လဝ်ဂှ် ဗၠာဲသၟိၚ်တံ ကၠုၚ်ခ္ဍံက်ရ၊ ဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳ တိတ်အာနူဗ္ဒမ်တုဲ ဥူဝေန်မျေအ် လုပ်ကၠုၚ်ရ။ ဥူဝေန်မျေအ်ဂှ် နူကဵုဒးဒုၚ် ရပ်ထိၚ်သီအဝဵုတုဲ စဵုကဵုအခိၚ်လၟုဟ်ဏံ ပရိုၚ်ပရေၚ်မ္ၚးတေံ မုဒှ်မံၚ် မုဟွံဂွံတီလဝ်ရဂှ် ညးလဴကဵု ညးရေၚ်တၠုၚ်ဂဗုတ်တံရ၊ “နူစတမ်တေံ မၞိဟ်ဂွံဗက်ရေၚ်တၠုၚ်ကဵု ဂဗုတ်ညးဟၟဲရောၚ် ညးစှေ်စိုတ်တုဲ ဂဗုတ်ညး ညးဗက်ကေတ် ဟီုကၠုၚ်လဝ်ရ၊ ဆက်အာ အတိုၚ်သၞောဝ်ဥပဒေညိ သာ်ဏံ ဥူဝေန်မျေအ် ဗကန်ကဵု ဂကောံရေၚ်တၠုၚ်ဂဗုတ်တံရ။ တုဲပၠန် လက္ကရဴအိုတ်ဂှ် ဒံက်တာအံၚ်မျဵုဝေန် လုပ်ကၠုၚ်ရ၊ ဂလာန် တၟေၚ်တၟဟ် မုဟွံဟီုမွဲသာ် ဗွဲမဍုက်ကေဝ် တက်ကျာကဵု ညးမရေၚ်တၠုၚ် ဂဗုတ်ညးတေံ ဥူတိၚ်လှာၚ်ထောန်ရ။ ဂကောံရေၚ်တၠုၚ်ဂဗုတ်တံဂှ် မံၚ်ဒၟံၚ်ပ္ဍဲဗ္ဒမ်ဂှ်တုဲ ဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳကဵု ဥူဝေန်မျေအ်ဂှ် ကော်နၚ်နူလဵု၊ က္လေၚ်ပ္လံၚ်ဖျဴဏာ ဒၞါဲလဵုဂှ် ဟွံဂွံတီကေတ်ရ။

ရုၚ်သၞောဝ်ဓဝ် သွက်ညးတာလျိုၚ်သၠုၚ်အိုတ်

   သၞာံ (၁၉၆၂) တေံ ဗိုလ်ဇၞော်နေဝေန် သီအဝဵုတုဲ ထိၚ်ရပ်ဏာလဝ် သမ္မတမာန်ဝေန်မံၚ်၊ သ္ကိုပ်ဝန်ဇၞော်ဥူဏုဂှ် ဗီုပြၚ်ရုၚ်သၞောဝ်ဓဝ်ဟွံသေၚ်၊ ဣဏံဂှ် ဒှ်ရုၚ်သၞောဝ်ဓဝ်ခေတ်တၟိ သွက်ဂွံ စၟဳစၟတ်ညးတာလျိုၚ် အဆံၚ်သၠုၚ်အိုတ် ပ္ဍဲကၟိန်ဍုၚ် ဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳကဵု ဥူဝေန်မျေအ်တံ ဗွဲတၟေၚ်တုဲ သွက်ဂွံဒးစှေ်စး ဟွံစှေ်ကဵုသဘဴဓဝ် နွံတဴဗွဲမဂၠိုၚ်ရောၚ်။ 
  ရုၚ်သၞောဝ်ဓဝ် ဂၞန်ကၠအ်လၟိဟ် (၁) ဝွံ ပ္ဍဲသ္ၚိမွဲမ ပ္ဍဲဗ္ဒမ်မွဲဗ္ဒမ်ဂှ် ကၠောန်ပလေဝ်ပလေဝ်လဝ် ဗီုပြၚ်ရုၚ်သၞောဝ်ဓဝ်တၟေၚ်တုဲ ကံၚ်ဇြဳပၞာန်တံ တၚ်ကဵုလဝ်ယၟု “ရုၚ်သၞောဝ်ဓဝ်တၟေၚ်” သာ်ဏအ် ကဵုလဝ်ယၟုရ။ ပ္ဍဲဗ္ဒမ်ဂှ် ဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳ၊ ဥူဝေန်မျေအ်၊ ဒံက်တာမျဵုအံၚ်တံ ဍေံကဵုဂ္ဇအ်လဝ် ကြပ်ပ်ညးသ္ကံတုဲ လက္ကရဴညးတံဂှ် ဗၠာဲသၟိၚ်ဗြဴမွဲတၠ ကေုာံ ဗၠာဲသၟိၚ်တြုံမွဲတၠ ဒတဴဒၟံၚ်ရ။ မွဲချိုန်ခဏဍောတ်ဂှ် အ္စာတက်ဗီု နူကဵုဌာန်ပရိုၚ် အလဵုအသဳတံ လုပ်စိုပ်ကၠုၚ်တုဲ လုပ်တက်ဗီုရ။ ဂကောံရေၚ်တၠုၚ်ဂဗုတ်တံဂှ် စိုတ်ချဳမံၚ်အိုတ်ရ။ အခိၚ်လေဝ် အောန်လောန်အာတုဲ ပ္ဍဲဗ္ဒမ်စၟဳစၟတ်ဂဗုတ်ဏံ စုတ်လဝ် CCTV နွံ/ဟၟဲဂှ် ဟွံဂွံပသတိရ၊ ပ္ဍဲဗ္ဒမ်ဆဵုဂဗလဝ် အလန်ကၠာဂှ်ရ စုတ်လဝ် CCTV ဂွံဆဵုကေတ်ရ။
       ပ္ဍဲကဵုရုၚ်သၞောဝ်ဓဝ်ဂှ် နာဲဗ္စာ နူကဵုပွိုၚ်ဍုၚ်ဇမ္ဗုသဳရိ နာဲဗ္စာ ဥူမံၚ်ၚ်လွေန်၊ ညးတာလျိုၚ် ဥပဒေ (၃) တၠ၊ တခဳဗှ်လိက်ဂတ (၂) တၠ ကေုာံ ညးရေၚ်တၠုၚ်ဂဗုတ် (၆) တၠတံ နွံတဴရ။ ညးရေၚ်တၠုၚ်ဂဗုတ်တံဂှ် ဥူဃေန်မံၚ်ဇြဝ်၊ ဥူကျဳဝေန်၊ ဒဝ်မေန်န်သိုဝ်၊ ဥူတေဝ်မံၚ်မံၚ်၊ ဒဝ်သာန်မာလာညောအ် ကေုာံ ဥူတိၚ်လှာၚ်ထောန်တံ မဒှ်ရ။ ပ္ဍဲအရာစၟဳစၟတ်ဂှ် နာဲဗ္စာဂှ် စကာဝေါဟာ ကော် “အာန်တဳ ဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳ” တုဲ လက္ကရဴဂှ် ကော်ဆ “အာန်တဳ” သၟးရ။ နာဲဗ္စာဂှ် က္လေၚ်ရုဲကၠေံတ္ၚဲ က္လေၚ်ချိၚ်ရုၚ်တၟိ ပ္ဍဲဂိတုဂျောန် (၇) ဂှ်တုဲ လအ်ဗၞတ်စှ်မိနေတ်ဟေၚ် စၟဳစၟတ်တုဲဒှ်အာရ။
        ပရေၚ်စၟဳစၟတ်သၞောဝ်ဓဝ် အာစိုပ်ဒတုဲတုဲ ဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳ ၊ ဥူဝေန်မျေအ်၊ ဒံက်တာမျဵုအံၚ် ညးတံကဵုညးတံ ဟီုဂးပရေၚ်ထတ်ယုက်ညးသ္ကံ အကြာမက္လိဂွံ အခိၚ်မွဲလ္စုတ်ဂှ်ရ။ အခိၚ်ဂှ် ညးတံ ဒးဒုၚ် ရပ်ထိၚ်လဝ် ညောန်ကြပ်ကဵုပေၚ် ပွိုၚ် (၄) ဂိတုရ။ ဣဏံဂှ် နူကဵုစသီအဝဵု (၁၀၀) တ္ၚဲပြၚ်တုဲ ညးတံ ဂွံအခေါၚ်ဆဵုဂဗညးသ္ကံ အလန်ကိုပ်ကၠာအိုတ်ရ။
   အဃောတက်မံၚ်ကျာဂှ် ဗၠာဲသၟိၚ်တံ ကၠုၚ်ကော်ဏာ ညးတံမၞိဟ်ပိတၠရ။ ဂကောံရေၚ်တၠုၚ်ဂဗုတ်တံ သှေ်မံၚ် ပ္ဍဲဗ္ဒမ်ဂှ်တုဲ ပရေၚ်မ္ၚးတေံဂှ် မုလေဝ် ဟွံဂွံတီကေတ်ရ။ သမ္မတတြေံ ဥူဝေန်မျေအ်ကဵု ဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳတံဂှ် ပ္ဍဲကဵုသၞာံ (၂၀၂၀) ဂိတုသေပ်တေမ်ဗာ (၉) ဂှ် ဟိုတ်နူကဵု ကဵုတဲ(လွိၚ်တဲ) ဆက်မိတ်ကဵု ဂကောံစန်ဒက်မာဲ ဇက်ဂၠောဲမံၚ် နကဵုကွဳစက် ဗော် NLD လၟိဟ်မၞိဟ် ဗၞတ် (၇၀၀) တၠပြၚ်ဂှ်တုဲ ဒးဒုၚ်စောဲစပ်လဝ်ဒုဟ် (သဘာဝဘေးစီမံခန်႔ခွဲမှုဥပဒေ) နကဵုၝောံပိုဒ် (၂၅) ရောၚ် နူကဵုကံၚ်ဇြဳပၞာန်တံ ပ္တိတ်လဝ်လလောၚ်ရ။ သၟာၚ်နူဂှ် ဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳဂှ် ဗက်စှေ်လဝ် စန်ဒက်မာဲ တိုန်မွဲသ္ၚိ စှေ်မွဲသ္ၚိ ပ္ဍဲအရာပ် (ရေႊကြာပၚ်) ဂှ်လေဝ် ဒးဒုၚ်ထပ်စောဲလဝ် ဒုဟ်ဂှ်ပၠန်ရောၚ်။ 
  ပ္ဍဲကဵုတ္ၚဲသီအဝဵု ဖေဖဝ်ဝါရဳ (၁) ဂှ် အဃောလုပ်ရပ်ထိၚ် ဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳ ပ္ဍဲသ္ၚိညးဂှ် ဂွံဆဵုကေတ် စက်ဟီုအရေဝ် ဟွံလုပ်ကဵုဗဗွဲသၞောဝ် (၁၀) မဂှ်လေဝ် စောဲစပ်လဝ် ဥပဒေ ပၠောပ်ပ္တိတ်ကပေါတ် (ပို႔ကုန် သွၚ်းကုန်ဥပဒေ) ၝောံပိုဒ် (၈) သီုကဵုဥပဒေ ပရေၚ်ဆက်စၠောံ (ဆက်သွယ်ရေးဥပဒေ) ၝောံပိုဒ် (၆၇) ရ။ သၟာၚ်နူဂှ် ပ္ဍဲကဵုဖေဖဝ်ဝါရဳ (၇) ဂှ် (သီအဝဵုတုဲ) နူကဵုညးတာလျိုၚ် ကေၚ်ကာဗဟဵု ဗော် NLD တံ ပ္တိတ်လိက်လလောၚ်တြး သီုကဵုပလံၚ်ဗ္စိုပ်လဝ်လိက် ကုရုၚ်ကလုတ်ဍုၚ်သၟာၚ်ကီု၊ ဂကောံဍုၚ်သၟာၚ်ကီု၊ သမဂ္ဂယူရောပ်ကီု ပ္ဍဲကဵုလိက်ဂှ်လေဝ် ညံၚ်ဟွံဂွံသ္ပသမ္တီကဵု ဒပ်ပၞာန်သီအဝဵု၊ ညံၚ်သ္ဂောံသ္ပသမ္တီကဵု သမ္မတ ဥူဝေန်မျေအ် သာ်ဏံ ချူလဝ်နွံတုဲ ဇီုကပိုက် ထိခေက်မံၚ်ကဵု ပရေၚ်ဍုၚ်ညိၚ်ဝတ်သာယာရောၚ် ဂးတုဲ ဥူဝေန်မျေအ်၊ ဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳ၊ ဒံက်တာမျဵုအံၚ် သီုညးပိတၠဂှ် ထပ်စောဲလဝ် နကဵုၝောံပိုဒ် ၅၀၅ (ခ) ပၠန်ရ။

အဃောဗက်ရေၚ်တၠုၚ်ဂဗုတ်ဂှ် ဒးဒုၚ်ရပ်

    ညးရေၚ်တၠုၚ်ဂဗုတ်တံ အခိၚ်က္လေၚ်စဴဂှ် ဟွံဒးဒုၚ်စၟဳစၟတ်ဂၠိုၚ်ၚ်ဂၠၚ်ၚ် ဗီုအခိၚ်ကာလ တုဲကၠုၚ်တေံရ၊ ၜိုန်ဂှ်လေဝ် သီုကဵုချပ်လဝ် ထေၚ်လဝ် ဟၟဲမွဲသာ် ဟိုတ်ဇၞော်မွဲ က္တဵုဒှ်ကၠုၚ် ကုဂကောံညးရေၚ်တၠုၚ် ဂဗုတ်တံဂှ်ရ။ နူကၠာဟွံၜက်တိတ်အာနူဗွိုၚ်ဂှ် ညးရေၚ်တၠုၚ်ဂဗုတ်ကဵု ဒံက်တာမျဵုအံၚ်၊ ဥူတိၚ်လှာၚ်ထောန်ဂှ် ဗၠာဲသၟိၚ်တံ ရပ်စုတ်အကံက်တဲ ကော်ဏာရ။ ညးရေၚ်တၠုၚ်ဂဗုတ် ကံၚ်ဇြဳဥက္ကဌ နေပျဳဒဝ် ဒံက်တာမျဵုအံၚ်ဂှ် ဗၠာဲသၟိၚ်တံ ရပ်ဏာ နကဵုဒုဟ် ၝောံပိုဒ် ၅၀၅ (ခ) ရ။ ညးတေံဂှ် ဒးဒုၚ်စောဲလဝ်ဂဗုတ် ပ္ဍဲပွိုၚ်ဍုၚ် သၞေဟ်က္ၜၚ်ဒဂုၚ် (ဒဂုံဆိပ်ကမ်းမြို႕နယ်) ရးဇၞော်လ္ဂုၚ် နကဵုၝောံပိုဒ် ၅၀၅ (ခ) တုဲ ဒးဒုၚ်ရပ်ဏာ သာ်ဏံ ဗၠာဲသၟိၚ်တံ သောၚ်ထ္ၜးကဵုရ။

            ဂကောံရေၚ်တၠုၚ်ဂဗုတ်တံ သီုကဵုဟွံထေၚ်လဝ်မွဲသာ် ၜိုန်အမ်သဝ်ကီုလေဝ် ဥူတိၚ်လှာၚ်ထောန်ဂှ် မုက်မတ်အမ်သဝ် ဟွံဒှ်မွဲသာ်၊ ရံၚ်ကေတ်တှေ် ညးတေံ ဒဒှ်ရဒးဒုၚ်စောဲလဝ် ဒုဟ်နွံဂှ် ညးတေံတီမံၚ်ရရရောၚ် ထေၚ်ကေတ်ရ။ ဗၠာဲသၟိၚ်တံ စုတ်အကံက်တဲတုဲ ဥူတိၚ်လှာၚ်ထောန်ဂှ် အာတ်မိက်ဗၠာဲသၟိၚ်တံ ပ္တိတ်ကဵုအကံက်တဲမွဲလ္စုတ် ကဵုဂွံ (ခလှောတ်) ၜးထောံကယျိုၚ် ရေၚ်တၠုၚ်ဂဗုတ် (ရှေ႕နေ) ကၠာညိ၊ ဗၠာဲသၟိၚ်တံဂှ် “အကံက်တဲရ ပါကၠုၚ် ကောန်ကသအ်ဍေံ ဟွံပါကၠုၚ်” က္လေၚ်ဟီုကဵုညးတေံရ။ ဥူတိၚ်လှာၚ်ထောန်ဂှ် တဲမစုတ်လဝ် အကံက်တဲဂှ် ဒုၚ်ဏာလိက် အခေါၚ်ရေၚ်တၠုၚ်ဂဗုတ် (ရှေ႕နေလိုၚ်စၚ်) ကုဂကောံရေၚ်တၠုၚ်ဂဗုတ်တံရ။

    ကၠာတဲဂှ် ညးရေၚ်တၠုၚ်ဂဗုတ် ဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳ၊ ဥူဝေန်မျေအ်၊ ဒံက်တာမျဵုအံၚ်တံဂှ် နွံဆ (၅) တၠ ဓဝ်တုဲ လက္ကရဴဏံ ထပ်စုတ် ညးရေၚ်တၠုၚ်ဂဗုတ် ဥူတိၚ်လှာၚ်ထောန် သွက်ဂွံဗက်ဂဗုတ် ဒံက်တာမျဵုအံၚ်ရ။ “ဆေၚ်ကဵုဂဗုတ်ဏံ သွက်ဂွံဗက်ဂှ် မၞိဟ်ယအ်အာ မွဲတၠရ၊ ဒုဟ်ဂှ် ဆက်စပ်ကဵု ဂဗုတ်ဏံ ဟွံသေၚ်ရ၊ ဒှ်ဂဗုတ် ဒးဒုၚ်စောဲလဝ် ပ္ဍဲကဵုရုၚ် (ဒဂုံဆိပ်ကမ်း) တေံ ၅၀၅ (ခ) ရ။ ဣဏံဂှ် လဟီုဍေံတံလေဝ်၊ ဗၠာဲသၟိၚ်တံ လဴကဵုညးတေံတုဲ ညးတေံလဴကဵုအဲ ဂၞန်ဖုၚ်သ္ၚိညးတေံ - လဴစကဵုပ္ဍဲသ္ၚိပိုဲ စၞးအဲညိ ပိုဲတံတီဆဏံရ” သာ်ဏံ နူကဵုဂကောံရေၚ်တၠုၚ်ဂဗုတ် ပါလုပ်မံၚ်မွဲကရောံ ဥူဃေန်မံၚ်ဇြဝ် ဟီုထ္ၜးရ။ မုဟိုတ် ဥူတိၚ်လှာၚ်ထောန် ဂွံဒးဒုၚ်စောဲဒုဟ် ၅၀၅ (ခ) ဏံရောဂှ် နူကဵုဂကောံ ရေၚ်တၠုၚ်ဂဗုတ်ညးတံ ညးမွဲလေဝ် တီကေတ်ဟွံမာန်ုရ။ 

ဂဗုတ်တၟေၚ် ထဍေၚ်ဗက်ကၠုၚ် ပ္ဍဲရုၚ်ထိၚ်ဒဝ်

       ဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳဂှ် ဒးဒုၚ်စောဲလဝ်ဂဗုတ်ဖအိုတ် နွံ (၆) ဂဗုတ်ရ၊ ပ္ဍဲ (၆) ဂဗုတ်ဏံ ဂဗုတ်မွဲဂှ် ဗွဲတၟေၚ် ဟွံကေၚ်မိၚ်မွဲလှေ်ရ။ ဖေဖဝ်ဝါရဳ (၁) ဂှ် ပၞာန်သီအဝဵု ဒးဒုၚ်ရပ်ဏာတုဲ ဖေဖဝ်ဝါရဳ (၇) ဂှ် ဟိုတ်နူ လိက်လလောၚ်တြး ကေၚ်ကာဗဟဵုဗော် NLD တုဲ ညးဒးဒုၚ်ခြိုၚ်လဝ်တံ သီုကဵုအခေါၚ်မၞိဟ်မ္ၚး ဟွံဂွံဆဵုမွဲသာ်ဂှ် ထပ်တၚ်ပ္တိုန်ဂဗုတ်မွဲပၠန်တှေ် အလုံဂၠးတိ သ္ပတၟေၚ်အမ်သဝ်တဴအိုတ်ရ။ ပရေၚ်တံဏံ သွက်ညးတၞဟ် ၜိုန်တၟေၚ်ကီုလေဝ် သွက်ဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳမ္ဂး ဍေံဟွံတၟေၚ်ရ။ ပ္ဍဲသၞာံ (၁၉၉၀) တေံ ၜိုန်ရမာန်မာဲကီုလေဝ် အခေါၚ်ပံက် အလဵုအသဳလေဝ်ဟၟဲ သီုကဵုဒးဒုၚ်ထိၚ်ဒဝ် ပ္ဍဲသ္ၚိရ။
     အခိၚ်တေံ ဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳ အမိၚ်စှေ် ဒးထံၚ်သ္ၚိစာတ် ပွိုၚ်ပိသၞာံရ။ လက္ကရဴဂှ် ပၞာန်တံ ကဵုဒုဟ်ပ္ဍဲထံၚ်သ္ၚိစာတ် ပွိုၚ်မွဲသၞာံဘာ်တုဲ ကဵုအခေါၚ်မံၚ်ပ္ဍဲသ္ၚိ ပွိုၚ်မွဲသၞာံဘာ်ပၠန်ရ။ ပေါဲရုဲမာဲ (၂၀၁၀) တုဲ အဃောလလောၚ်တြးမံၚ် သွဟ်မာဲဂှ် ဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳ ဗၠးတိတ်ကၠုၚ်ရ၊ ဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳကဵု ဗော် NLD ဂှ် ဟွံတိတ်ဗၠးနူဝဲခၞံၚ်သံသာ ပရေံပရေံဏီရ။ အခိၚ်တေံ မၞိဟ်ဖျေံထံၚ်သ္ၚိစာတ် ကဵုဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳဂှ် သ္ကိုပ်ပၞာန်တာန်ယှိုဲ။ အခိၚ်လၟုဟ်ဂှ် သ္ကိုပ်ပၞာန်မေန်အံၚ်လှာၚ် မဒှ်ကောန်ကွး သ္ကိုပ်ပၞာန်တာန်ယှိုဲဂှ်ဏောၚ် ရပ်စုတ်ထံၚ်ကဵု ဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳ၊ အခိၚ်ကဵုမၞိဟ် ၜိုန်ပြံၚ်လှာဲအာကီုလေဝ် ဝဲဝိပက် ဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳကဵု ဗော် NLD ဂှ် ဟွံပြံၚ်လှာဲအာဏီ လောန်ကၠုၚ်စှ်သၞာံတေံ ဗီုဒးမံၚ် ပ္ဍဲသ္ၚိစာတ် (ဒၞါဲထိၚ်ဒဝ်) ဂှ် ခြာမွဲဗွဝ်စှ်သၞာံ လောန်ၜက်အာတုဲ က္လေၚ်စိုပ်အာ ဒၞါဲရုၚ်ထိၚ်ဒဝ်ပၠန်ရ။

တၚ်သမ္တီ ။ ။ လိက်ပရေၚ်ဏံဝွံ ရန်တၟံကဵုဂကူမန်ပိုဲ သ္ဂောံတီအာ ပရေၚ်ဒဒှ် ဟွံမံက်ပြာကတ်မွဲ ညံၚ်ဂွံတီ ဂွံဒှ်ဗဟုသုတတုဲ ကံက်နုက်နၚ် နူဌာန်ပရိုၚ် BBC ချူဒလုက်လဝ်ဂှ်ရောၚ်။

ဥပေက္ခာ

ညံၚ်ဂွံဂွံဗၠးၜးမာန်ဏံဂှ် ပိုဲဒးပတိတ်တမ်ရိုဟ် နကဵုလမျီုဆီပဠက် အလုံကောန်ဂကူမာန်ဏောၚ်၊ အဵု ဂွံဒှ်မာန် ဂွံဂွံဗၠးၜးဂကူမွဲမွဲဏံမာန်ဂှ် တမ်ဍေံမုရော စိုတ်ဓါတ်ပၠန်ဂတးရ။ စိုတ်ဓါတ်ပၠန်ဂတးဟွံမွဲပုဟ်တှေ် ပေါဲဗတိုက်နွံဟာ၊ စိုတ်ဓါတ်ပၠန်ဂတးနွံ ကေုာံ ပေါဲဗတိုက်နွံတှေ် အခေါၚ်အရာကောန်ဂကူ ဗၠးၜးကောန်ဂကူ စဵုကဵုဒက်ပတန် ဍုၚ်မန်တၟိ က္လိဂွံမာန်ဏောၚ်၊ ပေါဲဗတိုက်ဟွံမွဲတှေ် ဂကူလဵုလေဝ် ဂွံဗၠးၜးဟွံမာန်ပုဟ်။ အဵုပ္ဍဲကဵုပေါဲဗတိုက်ဂှ်တှေ် ပေါဲဗတိုက်ဇြဟတ်ညးဍုၚ်ကွာန်ကဵု ဇြဟတ်ပေါဲဗတိုက်ရပ်လွဟ် နွံၜါသာ်ဏံရ။
ဍုၚ်ဗွဲမဂၠိုၚ်တှေ် အဵုပၠန်ဂတးၜါဏံဂှ် ဒှ်အဓိက ဒှ်ကၠုၚ်ပေါဲဗတိုက်တုဲတှေ် က္လိဂွံကၠုၚ်ဗၠးၜး၊ ပေါဲဗတိုက်ၜါဏံပၠန်ဂှ် ပေါဲဗတိုက်ညးဍုၚ်ကွာန်ဂှ် ဒှ်ဇြဟတ်အဓိကကၠာဏောၚ်၊ ဇြဟတ်ပေါဲဗတိုက်ညးဍုၚ်ကွာန်သၠုၚ် နွံဂၠိုၚ်မှ ဇြဟတ်ပၠန်ဂတးရပ်လွဟ် သၠုၚ်ကၠုၚ်ဇၞော်တိုန်မာန်ဏောၚ်၊ တ္ၚဲဏံ ဂကူညးတၞဟ် မပ္တံဂကူရခေၚ်တံ ဟိုတ်နုဇြဟတ် ပၠန်ဂတး ညးဍုၚ်ကွာန်ရခေၚ်တံ ဇၞော်ဏောၚ် သၠုၚ်ဏောၚ် နွံဂၠိုၚ်ဏောၚ် ဇြဟတ်ဒပ်ပၞာန် AA တံ ဂၠိုၚ်တိုန်ကဵုဠက် ကၠုၚ်နုလဵုရော? ကၠုၚ်နူဇြဟတ်ညးဍုၚ်ကွာန်တံဟေၚ်ရဂၠိုၚ်၊ ဘိုၚ်ပူဗိုၚ်ကဵုဇြဟတ်ဗီုဂှ်ကီုညိ၊ ပၠန်ဂတးညးဍုၚ်ကွာန်ဂှ် သၠဲလးမံၚ် ညံၚ်ရဴအ္စာယက္ခဟီုဂှ်ရ လပါ်ပေါဲရုဲမာဲဂှ် ဒှ်ပၠန်ဂတးဇြဟတ်ညးဍုၚ်ကွာန်တံရ၊ ပၠန်ဂတးလပါ်ညးဍုၚ် ကွာန်ဂှ် ဒးဟီုလပါ်ပေါဲရုဲမာဲတှေ် ပၠန်ဂတးပ္ဍဲကၠတ်ထဝ်ကဵု မ္ၚးကၠတ်ထဝ် ပိုဲညးဍုၚ်ကွာန်တံဂှ် ဒှ်ရဲကဵုဇြဟတ် ပေါဲဗတိုက် မ္ၚးကၠတ်ထဝ် ညးစၞးအလံၚ်အမာတ်တံဂှ် ဒှ်မၞိဟ်လုပ်ပေါဲဗတိုက် ပ္ဍဲဗွိုၚ်ကၠတ်ထဝ် ပိက္ဆံၚ်ဏောၚ်၊ ပေါဲဗတိုက်မ္ၚးကဵု ပ္ဍဲ ၜါဗွိုၚ်ဏံ ဒးညဳသာသၟဟ်သၟန်ဏောၚ်၊ ကဍိုပ်သ္ကိုပ်လေဝ် ဒးနွံကရောံညးဍုၚ်ကွာန်တံဏောၚ်၊ ဆန္ဒညးဍုၚ်ကွာန်တံဂှ်လေဝ် ကဍိုပ်သ္ကိုပ်တံ ဒးက္လၚ်ဒးကေတ်စကီုဏောၚ်၊ ဒးပတိုန်ထၜးကဵု စၞးညးဍုၚ်ကွာန်တံ ပ္ဍဲလဒေါဝ်ကၠတ်ထဝ်ကောန်ဂကူဂလိုၚ်ဏောၚ်၊ ၝဏံဂှ် ဒှ်ပေါဲဗတိုက်ဇြဟတ်ညးဍုၚ်ကွာန်တံရ၊ ပိုဲတံတၚ်မံၚ်ယၟုမန် အလုံဂကူမန်ဂှ်လေဝ် ဒှ်ပေါဲဗတိုက် ပၠန်ဂတးညးဍုၚ်ကွာန်ရ၊ အလုံကောန်ဂကူမန် ညံၚ်ဂွံလေပ်လိက်မန်မာန် ဂှ်လေဝ် ဇၟာပ်ညးအဲ မၞိဟ်လေပ်လိက်မန်ချိုတ်တ်ပၠိုတ်တ် ညံၚ်ဂွံဂၠိုၚ်တိုန်ဂှ်လေဝ် ပၠန်ဂတးညးဍုၚ်ကွာန်ရ၊ ပိုဲကျိုၚ်မံၚ်ကယျိုၚ်မန်တ္ၚဲဏံဂှ်လေဝ် စၟတ်သမ္တီဂကူပိုဲ ဇၟာပ်တ္ၚဲစန် ကျိုၚ်ကယျိုၚ်မန် အလုံမွဲဂၠးကဝ်ဂှ် ဒှ်ပၠန်ဂတးညးဍုၚ်ကွာန်တံပၠန်ရ၊ ဍေံဆဵုဒး ကယျိုၚ်မန်ကဵုလ္ၚီဠက်ကိုဋ်ဂှ် ဍေံလကိုတ်အာမာန်မံၚ်၊ မုဟွံဒးသပမွဲသာ်ပုဟ်ဏး၊ အဵုဣဏံလေဝ် ဒှ်ဇြဟတ်ပၠန်ဂတး ညးဍုၚ်ကွာန်တံဖအိုတ်ဏောၚ်၊ သၠဲလးမံၚ်ဏောၚ်။
ဇၟာပ်ဂကူမန် ဖျာဂလာလ္ပရာန် ဖျာကြုက်လ္ပကဵုဇြဟတ် ဖျာမန်ဇကုနွံမံၚ်ဖိုဟ် ကဵုဇြဟတ်ဖျာမန်ဇကုကၠာညိ၊ ညအ်လေဝ် ပၠန်ဂတးမွဲသာ်ကီု ထၜးဇြဟတ်ပၠန်ဂတး ညးဍုၚ်ကွာန်ရ၊ အခါဖျာမန်ဟွံမွဲပုဟ်တှေ် အာဖျာညးတၞဟ်ပၠန် ဖျာမန်ဇကုနွံမံၚ်ဖိုဟ် ကဵုဇြဟတ်ကဵုဂကူညးတၞဟ်ဂှ်တှေ် ဍေံဟွံဒှ်ပၠန်ဂတးဇြဟတ် ညးဍုၚ်ကွာန်ရပုဟ်၊ ပၠန်ဂတးညးဍုၚ်ကွာန်ဏံဂှ် သၠဲလး ဇၞော်သၠဲကွေံကွေံဏောၚ်၊ တန်တဴကဵု ပိုဲညးဍုၚ်ကွာန်တံ ဇြိုဟ်နက်လ္တူဂကူ ဂလိုၚ်လဵုနွံရော ဂလိုၚ်ဇြိုဟ်နက်လ္တူဂကူဂှ်တှေ် ပၠန်ဂတးဂှ် ဇြဟတ်ဇၞော်ဏောၚ်၊ ပၠန်ဂတးၜါလပါ်ဂှ် ဇြဟတ်ညးဍုၚ်ကွာန်ကဵု ဇြဟတ်ပၠန်ဂတးရပ်လွဟ် ၜါဏံဇၞော်တှေ် သၞဂကူလဵုလေဝ် ပချဳပိုဲဟွံဂွံ၊ ညးလဵုသပမာန် ဍဵုဍိုက်ပိုဲ ဟွံမာန်ပုဟ်၊ ဇြဟတ်ၜါဏံ ဒှ်တမ်အဓိကဇၞော်အိုတ်၊ ပၠန်ဂတးညးဍုၚ်ကွာန်ပိုဲ ညံၚ်ဇြဟတ်ဂွံခိုၚ် ဂွံဇၞော်မောဝ်တိုန်ဂှ် ပိုဲဒးကသေံကၟဝ် ပိုဲဒးစန္ဒက် ဘာပံက်လညာတ် ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်သၚ် ကေုာံ သၟတ်တံ ဗီုဗီုဏံ ပိုဲဒးပံက်ဂၠိုၚ်ၚ်ကဵုဝါဏောၚ်၊ ဇၟာပ်မၞိဟ် လညာတ်ဝါဒဂကူ လညာတ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ဒးနွံဏောၚ်၊ လဂှ်မှ ပရေၚ်ပြံၚ်သၠာဲ ပ္ဍဲဂကူပိုဲ နွံကၠုၚ်မာန်၊ မံက်ဂ္တဝ်ကၠုၚ်မာန်ဏောၚ်။
(ပၠန်ဂတးပိုဲတံဟီုမံၚ် လုပ်ပေါဲဗ္တိုက် သွက်ဗၠးၜးကောန်ဂကူ သွက်အခေါၚ်အရာ ကောန်ဂကူ လၟုဟ်ဏံဂှ် ဒးစကၠောန်နူလဵုရော) စနူတ္ၚဲဏံ လၟုဟ် စနူပိုဲတီဂှ် ဒးစကၠောန် စဵုကဵုလမျီုအိုတ် ဒးကၠောန်မံၚ်ယျ၊ စိုတ်ဓါတ် လညာတ်ပၠန်ဂတး ပ္ဍဲပိုဲဏံ ဇၟာပ်မန်နွံမွဲကိုဋ်တှေ် ပိုဲဒးဗက်စန္ဒက် ညံၚ်ဂွံဂၠိုၚ်တိုန်မွဲကိုဋ် ညံၚ်ဂွံဒှ်အလုံကောန်ဂကူ လေဝ် ပိုဲဒးထၜးဇြဟတ်ကီုဏောၚ်၊ ညးမွဲၜါရ ပၠန်ဂတးဟွံဂွံပုဟ်၊ ဇၟာပ်မန်ဂှ် စိုတ်ဓါတ်ပၠန်ဂတး ဇကုညး ဇကုအဲ ဒးစန္ဒက်ကၠာ ဒးထဴကၠာ (ညးတၞဟ်ထဴတုဲ ဒးပၠန်ဂတးဟာ အလဵုဇကုထဴတုဲ ပၠန်ဂတးဟာ)၊ ပၠန်ဂတးၜါဏံ ဇြဟတ်ဍေံဟွံတုပ် ရှ်သာဍေံလေဝ် ဟွံတုပ်၊ ပရဲလေဝ်ဟွံတုပ်၊ ဂုဏ်ဖဵုလေဝ် ဟွံတုပ်ပုဟ်၊ ပရေၚ်ပၠန်ဂတး ဇြိုဟ်နက်ကၠာလေဝ် တၞဟ်ခြာမံၚ်၊ စိုတ်ဓါတ်လညာတ်ပၠန်ဂတးဂှ် နကဵုစိုတ်ဓါတ်ပိုဲနွံနွံ ပိုဲထဴတုဲ လုပ်ပေါဲဗတိုက် ဂံၚ်ၚ်ညိ၊ ညးတၞဟ်ထဴတုဲ ကၠောန်ဂှ် ဒှ်ညးဗက်လက္ကရဴ ဒှ်စိုတ်ဓါတ်ဍိက် စိုတ်ဓါတ်ဒုၚ်ကျရ၊ ဒးစကၠောန်နူဇၟာပ်မန် ဏောၚ်၊ အဵုပ္ဍဲဂှ်ပၠန် ဟီုကဵုဒၞာဲဗွိုၚ်တှေ် ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ပရေၚ်ဂကူဏံဂှ် ပရေၚ်ဝါဒဂကူ ပရေၚ်ဟီုတွံဝၚ် လိက်ပတ်ယေန်သၞာၚ် စနူကဵုတၚ်ယၟု ပ္ဍဲသ္ၚိကၟိန်ပိုဲလေဝ် ကၠောန်ပရေၚ်ဂကူ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်၊ တၚ်ယၟုမန်ဂွံမံၚ်ကီု ဗတောန်လိက်မန်ပ္ဍဲသ္ၚိလေဝ်ဂွံ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ပရေၚ်ဂကူဂှ် ဒးစကၠောန်နူသ္ၚိ၊ စဒက်ပ္တန်နူသ္ၚိကၠာညိ၊ စိုတ်ဓါတ် လညာတ် ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် တြးဝါဒ ပ္ဍဲသ္ၚိကၠာညိ၊ မိမဇုဇ နော်နာဲ ဣစဳ အမူ ညးတီကၠိုဟ်ခၠၚ်တံ ဟီုလဴကဵု ပရူဝၚ်ဂကူဂၠိုၚ်ၚ်ညိ ဆဝ်မ္ၚုဟ်ဏာရ သာ်ဏံ တၠဂုဏ်အ္စာအဇ္ဇ တရဴအအာ ဟီုမြော်လဝ်ဂလာန် နူအသေအဟာန် စှေ်ဘာပါ်ပရအ်လညာတ် ကုသၚ် လၟေၚ် (၃) ဝါ၊ ဌာနဘာကွာန်ဝေသာလဳပလိုတ်၊ ပွိုၚ်ဍုၚ်လှာဒကှ်၊ ခရိုၚ်မတ်မလီု ပ္ဍဲသက္ကရာဇ် (၁၃၈၂)၊ ဂိတုက္ထိုန်အိုတ် (၁၅) စွေက်၊ တ္ၚဲစန် အခိၚ်တေံဂှ် ပတိုန်ထၜးဏာရ။

အစေဝ်ဍောတ်၊ ဍုၚ်ကၟာဝက် (ရးဇြာ)

မွဲဟူ စဲကြပ်အိုတ်ကဵု ပသာ်မံက် ပွိုၜိုတ်စှ်သုန်တ္ၚဲဏံ ဓါတ်ဂမ္တဴ သၠာန်ကြံၚ်တိုန်ဒၟံၚ် အကြာဒဳဂရဳ သေဝ်သဳယာတ် ၃၇/၄၀ ဒှ်ဏောၚ် ထေၚ်ရ။ အကြာလ္ပာ်နူဂယး AM ၁၀ နာဍဳကဵု လ္ပာ်တ္ၚဲစေၚ်လောန် PM ၂/၃ နာဍဳဂှ် ကိစ္စေဇၞာ်ဇၞော် ဟွံမွဲမ္ဂး မံၚ်ပ္ဍဲသ္ၚိ မံၚ်သၟဝ်သၞိၚ် ညိၚ်ၚ်တှေ် ဒှ်အထံက်ကဵု ပရေၚ်ထတ်ယုက် မာန်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်တုဲ အဃောပံက်ဗ္တၚ် သၠၚ်ဒုၚ်ဒၟံၚ်ကျာဂှ် ညာတ်အာ ဂစေမ်မၚ်သ္ၚိ ဒက်ဒၟံၚ်ခပေါဲဍေံတံ သၟဝ်ဒယူသ္ၚိ ကၠအ်လ္ပာ်တေံ မွဲလ္စုတ်ရ။ မၞိဟ်ကၠာတေံတှေ် သွက်ဂစေမ်မၚ်သ္ၚိဂှ် ညးတံ ကွက်စွံလဝ် ခၞော်သတ်ဗြဴ အရၚ်ဍေံတံ ဂွံသ္ပခပေါဲရ။ ကာလ ကရေက်သတ်ဗြဴတှေ် ဗောန်ကေတ်ခၞော်ဍေံ ညံၚ်ဍုတ် ဂွိုအ်ထ္ကးတိတ်အာတုဲ ၜေါတ်ဂၠံက်ကေတ် ခ္ဍန်ဍေံသိုက်က်မ္ဂး ခၞော်သတ်ဗြဴဂှ် ဗီုဟွံလီုမွဲသာ် သှေ်ဒၟံၚ် ဆၜိုတ်ခၞော်မ္ၚးဂှ်ဟေၚ်ရ။ ခၞော်ဗောန်လဝ်ဂှ် ကလေၚ်ကၞောတ် ဇိၚ်ထောံ နကဵုဇုက်ပၠန်မ္ဂး ခၞော်သတ်ဗြဴဂှ် ကလေၚ်ကၟောန်အာရ။ အရၚ်ဍေံတံ ဂွံလုပ်တိတ်ဂှ် ကုတ်ထပိုတ်လဝ်ခၞော် မွဲဗောမ်တုဲ ကွက်စွံလဝ် ပ္ဍဲဒယူသ္ၚိမ္ဂး ဍေံတံကၠုၚ်ကောံမံၚ် သေဲသေဲရ။ ဂစေမ်ဂကူဏံဂှ် မံၚ်အကြာသ္ၚိ အကြာမၞိဟ်တုဲ ဂစေံလေဝ် မိပ်ကဵုမၞိဟ်၊ မၞိဟ်လေဝ် လဟိၚ်ဝေၚ်စိုတ်ကဵု ရမျှာၚ်ဂစေမ် စေက်က် စက်က်ဂှ်တုဲ ပညပ်လဝ်ယၟု ဂစေမ်မၚ်သ္ၚိ (မံၚ်သ္ၚိ) ဒှ်မာန်ရ။ အခိၚ်လၟုဟ် သ္ၚိဖန်လဝ် အရၚ်ခပေါဲဍေံတံ ဟွံမွဲကၠာလေဝ် ဒဴတိတ်အာ သ္ၚောဲကဵုမၞိဟ်တံ ဟွံမာန်ဏီတုဲ ခပေါဲဇကု ဇကုဒးဂစာန်ဒက်ကေတ်ရ။ ဍေံတံဗက်ဂၠာဲဃိုၚ်နၚ် ချောဲကှ်ကှ် နကဵုခၟဴ၊ လဆောၚ် ဒှ်ဒၟံၚ်ချောဲထုဲထုဲမွဲစိုက်မ္ဂး ယဵုနၚ်ကဵုက္ဍိုပ်တုဲ ယိုက်ပၠောပ်ဏာ ပ္ဍဲခပေါဲဇကုတံရ။ ခပေါဲ ဂစေမ်ဟီုတှေ် အဃောဍေံတံဒက်ဒၟံၚ်ဂှ် ခပေါဲဂစေမ်မၚ်သ္ၚိမွဲဟေၚ် ကေၚ်ဆဵုနမတ်တုဲ ခပေါဲတၞဟ်ဟ်တံဂှ် ဟွံကေၚ်ဆဵုလဝ်ရ။ ရံၚ်ကေတ်ဟဏံတှေ် ခၟိက်ဂၠာဲနၚ်တံဂှ် ဆၜိုတ်ကၠုၚ်ထောံဖျေံ ထပ်ကဵုထပ်ဟေၚ်ရ။ ဆ္ဂး ကာလဒှ်ခပေါဲတုဲ ယဝ်အာရပ်စမ်ရံၚ်မ္ဂး ဆက်တောဲထုဲၜန်၊ စန်ဒက်လဝ်ညးသ္ကံ ညံၚ်ဂွံကၟောန် ဗွဲမခိုၚ်ကၠိုက်ရောၚ်ဂှ် ဂွံဆဵုကေတ်ရ။ ဗဴကဵုလၜါဂှ် ဂစာန်ဒက်ဒၟံၚ် ခပေါဲညးတံ ၜိုတ်ပိပန်တ္ၚဲတုဲ ဆက်ဃိုၚ်နၚ်ချောဲပၠန်ဂှ် ဟွံထပ်ဆဵုရ။ ကိစ္စညးတံ တုဲဒှ်အာရောၚ် ထေၚ်ရ။
ၜိုတ်ကေၚ်ဆဵုကၠုၚ်ခပေါဲဟီုတှေ် ပေါဲဂစေမ်တာမွဲ တၟေၚ်အိုတ်ရ။ ခပေါဲတၞဟ်ဟ်တံမ္ဂး ဗက်ဒုၚ် ခိုအ်လဝ်သ္ဇိုၚ် ကဵုကၞာၚ်ဆု၊ ဂါပ်ဆု၊ ဂွိုၚ်ဆု ခၟော်ဆု မွဲမွဲဒၞါဲတုဲမှ ဒက်ခပေါဲရ။ ဖ္ဍုန်လ္တူကၞာၚ်ဆုတုဲမှ ဂွံခပေါဲ ၜိုဟ်ဟ်သိုဟ်ဟ်ရ။ ဂစေမ်တာတံ ဒက်ခပေါဲဂှ် ဟွံကေၚ်ဆဵု၊ ဆ္ဂး ရံၚ်ကေတ် ခပေါဲညးတံမ္ဂး ဒက်တကဲဖျေံ နူထာၚ်တာတေံတုဲ ဍံၚ်ဍုဲဒၟံၚ်လ္တူကျာဂှ် ဒးအမ်သဝ်ထေက်ကွေံရ။ အခိၚ်ဒက်တေံမ္ဂး နကဵုဒၟံၚ်မပဝ်မံၚ် ဂှ်ဟေၚ် ဒးဂစာန်ဒက်ဒၟံၚ် နကဵုခၟဴတန်ဒှ်ရ။ ဍေံတံ ဂစာန်ဒက်လဝ် လဒေါဝ်ဂၞဴ ဒဒိုက်လမျီုတၞုၚ်သော် ဇၞော်ကဵုဇြဟတ်လေဝ် ခပေါဲညးတံ မွဲဂကူဓဝ်ဟေၚ် ခိုၚ်အိုတ် ကျေဝ်အိုတ် သိပ်အိုတ်ဂှ် ဂွံဆဵုရ။ ခပေါဲလ္ၚဵုတံဂှ် ဒက်လဝ် စၚ်ဝၚ် စၚ်ဝုဲ သော်ဗြော်ဒၟံၚ် ဆၜိုတ်မံၚ်ဂွံသၟးရ။ အရေဝ်တၠပညာ “ဒုၚ်ဒဒိုက်မှ ဂွံတသိုက်” ဟီုဂှ် ဒဵုလိုက်တိရစ္ဆာန်တေံလေဝ် ထ္ပက်ဏာပယျး အာမံက်ကၠးဒၟံၚ်ကီုဏောၚ်။ တိရစ္ဆာန် ဒက်ခပေါဲဟီုဂှ် ရန်တၟံလဝ် သွက်မံၚ်သၟးဟွံသေၚ်၊ ပရေၚ်ဂီုကၠီု နူဘဲကျာ၊ ဘဲဗြဲ၊ ဘဲတ္ၚဲ တံလေဝ် နွံဒၟံၚ်ကီုတုဲ ကွတ်ဒက်ခပေါဲဍေံတံ အဆံၚ်ဟွံသဝ်ရောၚ် ဒးဟီုရ။ ခၟိက်ခၟန် ချောဲချံက် တၞးဆု တၞးဒုန် မပြံက်နှဴဒၟံၚ် ဂကူဗွဲမဂၠိုၚ်တံ ညံၚ်ဂွံဒှ် မွဲပ္ၚပ် မွဲဖျုန် ကၟောန်န်မာန်ဂှ် ပ္ဍဲဍေံတံလေဝ် ကွတ်သုခုမ ဝဍ္ဎကဳ သိုၚ်ခၞံ ဗွဲမစိစောန် နွံဒၟံၚ်ကီုဏောၚ်။ ကွတ်စိုပ်တရဴတှေ် ဒးစကာအပေါတ် ပြံက်က်နှဴနှဴ ဂကူဟွံတုပ်လေဝ် လဇံက်စွံ ပၠုပ်ဒၞါဲဒးမ္ဂး ဍာ်ဒကေဝ်အပေါတ် အဆံၚ်သၠုၚ်တိုန်တုဲ စကာမာန်ဖအိုတ် ဒးဟီုရ။ ဟိုတ်နူပြံက်ဖနှဴ ဖက်ဆော ဒးသၞောတ်တုဲ အရာပြံၚ်လှာဲတိုန် လ္ပာ်ဆာဲ လ္ပာ်ခိုဟ်ဂှ် ဂွံဆဵုညာတ်ဒၟံၚ် ပ္ဍဲလောကဏံ ဟွံအောန်ဒၞါဲရ။ ဗွိုက်လ္တက် သွက်ကျိုၚ်ကျဝ်ဂှ် အရံၚ်ယဝ်နွံမွဲသာ်ဓဝ်မ္ဂး ညးကျိုၚ်လဝ်တံ နွံအဆံၚ် ဆၜိုတ် ယေန်ဒၟံၚ်အပ္ဍဲအရီုမတ် ညးဂမၠိုၚ်ရ။ ယဝ်ကျိုၚ်လဝ် ဗွိုက်လ္တက် မၞုံကဵုသာ် ပြံက်နှဴမ္ဂး ၜက်တိုန်အာ နူအဆံၚ်မယေန်ကဵုမတ်သၟးဂှ်တုဲ စိုပ်အာအဆံၚ် ကျေဝ်လှေဝ် ဂွံအထိုၚ်အသး ညးဂမၠိုၚ် မာန်ရောၚ်။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ဗွိုက်လ္တက် သွက်မၞိဟ်တံကျိုၚ်မ္ဂး ရဲတုတ်တ်တံ မ္ဒးပြံက်ဖနှဴ ဒးဖက်လဝ်သာ် မပ္တံ အရံၚ်သာ် တ္ၚေက်၊ အရံၚ်ဍာဲ၊ အရံၚ်ဍီု နာနာသာ်ဂှ် ဂွံဆဵုကေတ်ရ။
ပ္ဍဲဘုံတိရစ္ဆာန်တေံတှေ် ၜိုန်ဟွံဒးကေတ် ဗွိုက်လ္တက်ကီုလေဝ် သွက်ဂွံမံၚ်မ္ဂး ခပေါဲ ၊သွက်ဂွံစမ္ဂး မ္ဒးဂၠာဲဒၟံၚ် ညံၚ်ဘုံမၞိဟ်ဏံကီုရ။ ဆ္ဂး ဗီုမၞိဟ်တံ ပကောံစွံဇွောံမဂှ် ဟွံမွဲပ္ဍဲဍေံတံတုဲ တ္ၚဲတၟးဗက်ဟွံဂတာပ် သွက်မွဲဖျေဲ မွဲဗုၚ်ဂၞဴ ဂွံပေၚ်ဂှ် ဒး ဂ္ၚေၚ်ဂၠာဲစၞအိုတ်ရ။ ခၟောတ်တံ၊ ကၞိတံ ယိုက်ပလုၚ်ဒၟံၚ်သ္ၚု၊မသြောံဝွံ ဒှ်အခိုက်ဍေံတံရဟာ? ရန်တၟံပကောံဇွောံရဟာဂှ် အဃောဍောတ်တ်တေံ ၜိုန်ဂွံဗှ်လဝ် ပရောခၟောတ် ကဵု စၟတက်ဗာတ် (ခတပ်) တံကီုလေဝ် ဟွံကၠးစိုတ်ဏီရ။ ဗောဓိသတ်ပိုဲ အဃောဒှ်ဒၟံၚ် ဘဝဂစေမ် သာလိကာ တေံ ဃိုၚ်ဖျဴဒၟံၚ် ဒကောၚ်သြောံဂှ် ညးလေဲဒၟံၚ်ဂတှ် သွက်ဗ္စ မိဗျု မဗျုတံရောၚ် ဟီုလဝ်ရ။ ဗီုလဵုဟီုဟီု ဘဝဍေံတံမ္ဂး ဂၠာဲဆဵုမှ ဂွံစ၊ ညာတ်ဒၟံၚ်ဖိုဟ်လေဝ် ဟွံဂံၚ်လုပ်စလေဝ် နွံမံၚ်ကီုတုဲ ဂွံပေၚ်ဖျေဲ အရိုဟ်တ္ၚဲဂှ် ဒှ်ဟွံမာန်ရ။ အခိၚ်ကၞုဲ (မှေန်) ဂၚ် မံၚ်ဒၟံၚ် ပ္ဍဲဂြိုပ်ဒဵုကျာ်တၟံပိုဲဏီဂှ် ကေၚ်ဆဵုကၠုၚ်လဝ် အခိုက်ဍေံတံ စစၞညိညကီုရ။ သတ်ဆု ကြံၚ်ဍုဟ်တိုန် မွဲမွဲတၞံမ္ဂး ဂၠောဲကၠုၚ်သီုသ္ကံရ၊ ၜိုန်ဂှ်လေဝ် သွက်ဂွံမၚ်ကျောဝ်သၞ ဒးစွံလဝ် ညးမၚ်ကၚ် ပိပန်လၟိုန်တုဲ ဒးဂစာန်စဒၟံၚ် သီုဓဝိၚ် အလုံဖအိုတ်ရ။ အကြာ အကြာ စွံဒၟံၚ်သတိဂှ် လဆောဝ်မ္ဂး ဒးအာဘဲ လၟမၚ်ဟဝ်တံ ဟွံအောန်ရ။ ဇြဲမွဲမွဲတၞံ ဍုဟ်ကၠုၚ်မ္ဂး ဂစေမ်ကၞေမ်ဂမၠိုၚ် ကသေအ်ကၟဝ် ညးသ္ကံတုဲ ကၠုၚ်စအိုတ်ရ။ ဆ္ဂး အန္တရာယ်ကြပ်ပ် မပ္တံဘဲပၞောဟ်တံ ဘဲလွဟ်ကျာ(သေနာတ်ကျာ) တံကီု၊ ညံၚ်ဂွိုအ်ဍုန်ဒး ကၞာၚ်ဆု၊ဆုတ်ဒကုတ်၊ ဒုန်ဒကုတ် မလံက်လဝ် ထ္ၜိုတ်ဂှ်ကီု ဒးစွံဒၟံၚ်သတိဏီရ။ စိုပ်အခိၚ်မုဟ်ကျာ သၟာဗ္ၚတံ သီသြောံတေံတှေ် ကၞိတံလေဝ် ဒးမံၚ်ကဵုလမျီု အကြာတၞုၚ်သော်ကီုရ။ အခိၚ်တၚဲမ္ဂး ညးကၠုၜံက် ကသိုၚ်ဇကု နကဵုအရီုဗၚ်ကၠဵုလေဝ်နွံ၊ ဗ္တံမ္ဂး အန္တရာယ်ဒၞက်၊တီု တံဂှ်လေဝ် ဒးပါဲဓလေတ်ပၠန်ရ။ ဟီုပရောကၞိတှေ် ချပ်စိုပ်အာ ပရောတေပ် ပါံကၞိတေံရ။ ကၞိမွဲ သၟဵုသၟာ်လောန်တုဲ မဂဳကဵုလဓဳတၠသ္ၚိဂှ် အာရာန်နၚ်တေပ်မွဲ ကြတ်ပါမ်လဝ် ပ္ဍဲဂၠံၚ်ကၞိကၠုၚ်ရ။ ကၞိတီတုဲ ဟွံဂံၚ်တိတ်ဂၠာဲစၞ၊ ဂွိၚ်ဖေက်မိဿဟာဲတံ အာဒးဂၠံၚ်တေပ်နွံဂှ်တုဲ အရၚ်လမျီုဇကု ၜိုန်ဟွံဂံၚ်ဂၠာဲစၞလေဝ် ယောန်အာကဵုပရိုၚ် ကုသ္ကံရဲတံရ၊ မိဿဟာဲတံဂှ် ကၞိဟွံသေၚ်တုဲ ဟွံသ္ပဂရု၊ တ္ၚဲဂၠုမိၚ်ဗရုတေပ်တလိုဟ်တုဲ မဂဳအာကျောဝ်၊ တေပ် တ္ၚေတ်ဂွံလဝ်ဂှ် ကၞိဟွံသေၚ်၊ ဒှ်ဒၟံၚ်ဇြုံဂျိတုဲ ၜံက်(ဒွအ်)ဒးမဂဳ၊ ရဲအရာပ်တံ ကၠုၚ်ကျောဝ်ယဲ၊ သွက်ဒုၚ်ကၟုဲဂးတုဲ လဓဳတောမ်ကဵု သွစာၚ်၊ ဂျိသ္ကာတ်လောန်တုဲ မဂဳဂှ်ချိုတ်၊ တ္ၚဲဗ္စာရဏာ ကမ္မဋ္ဌာန်ဂှ်ကၠောန်ကၠိက်၊ တ္ၚဲကၠောန်ကုသိုလ်ဂှ် ဂၠေဟ်ဂၠဴ၊ ရဴသာ်ဝွံ စာၚ် ကၠိက် ဂၠဴ မဒှ်မိဿဟာဲကၞိဂှ် ချိုတ်အိုတ်တုဲ ကၞိမွဲဟေၚ် ဆက်ဂျိုၚ်အာရ။ အ္စာ ချူပရောဒဒှ် တေပ်ကဵုကၞိဏံ ကၠာအိုတ်ဂှ် ဒဵုအခိၚ်လၟုဟ် ၜိုန်ဟွံတီကီုလေဝ် ဥပမာ ညးထ္ၜးလဝ်တံ ဒးသၞောတ် ဇပ်ဍပ်ဒၟံၚ်ကဵု ပရောဒဒှ် ခေတ်ကာလလၟုဟ်တုဲ အ္စာကၞေဟ်ဗွဲကြဴဏံ စကာဗက်၊ ချူဗက် ဟွံအောန်ဒၞါဲရ။ ရဲထပ်ချူတံဂှ် ဟွံဓမံက်ထ္ၜး ယၟုအ္စာတၠတဲ တမ်မူလတေံမ္ဂး ဒှ်အာ ညံၚ်ညးတံရ ချူကေတ်လဝ်ရောၚ် အဓိပ္ပါဲအာစိုပ်သာ်ဏံမာန်တုဲ ညႇာစိုတ် ကုအ္စာကၠာတဲတေံ ဗွဲမလောန်ရ။ နကဵုလိက်ပရေၚ်ဏံလေဝ် ပ္တိုန်ဏာဂုန်စရာဲ ဗွဲမဇြိုဟ်နက် ကုညးကီုရ။
တိရစ္ဆာန်လ္ၚဵု ညံၚ်ဂကူကၠန်တံဂှ်မ္ဂး သ္ဂောံဂွံစၞဂှ် ဒးစကာပညာဖျေံဗွိုၚ်၊ ယြဴသတ်မွဲ လုပ်ဒးဗွိုၚ်ဍေံမ္ဂး တၠိၚ်အာဂၠံၚ်တုဲ ဂေတ်ဒၟံၚ်ပ္ဍဲဗွိုၚ်ဍေံဂှ်ရ၊ ဍောၜိုတ်အာမ္ဂး ကၠန်ရပ် တ္ၚေတ် ၚိတ်ဖျေံဂျိုၚ်ၚ်ရောၚ်ဂှ် ဂွံမိၚ် ဂွံဆဵုလဝ်ရ၊ ၚိတ်ဖျေံ အတိုၚ်ထ်ၜောမ်ဏောၚ်တှေ် ဂွံသ္ၚာဲစ ညံၚ်ပိုဲမၞိဟ်တံ စစၞဟွံသေၚ်တုဲ ဂွိုအ်တီ ရှ်သာရောၚ်ထေၚ်ရ၊ ကၠဵုကၠိၚ်တံ ဆဵုသတ် မဒှ်စၞဇကုရောၚ်မ္ဂး ဘိုၚ်ခ္ဍိုၚ်စုတ်ပဿဴ (ဏမ်) ဍေံတံ ပ္ဍဲမတ် သတ်တေံဂှ်တုဲ အဃောကတဴသ္ပာဒၟံၚ်မတ်ဂှ် လုပ်ဘိုၚ်ကိတ်လေဝ် ဟီုတဴအိုတ်ရ။ လ္ၚဵုတံမ္ဂး ကၠုၚ်မံၚ် နဒဒှ် ကောန်ရဲတဝ်ဝှါ သတ်ဇၞော်ဇၞော် မပ္တံ ကၠ၊ဗြန်၊ ဇာဒိသိုၚ်တံတုဲ ခစ၊ ခ္ဍာတ်စ ညံၚ်ညးဂွိုအ်ထေဲ၊ ဂွိုအ်လၞၚ်အာမတ် လ္တူဇကု ဂးတုဲ မၚ်စဖျုန် မေသှ်ဇးတံလေဝ် နွံကီုရ။ လမျီုဇကု ဘဝဇကု ညံၚ်ဂွံမံၚ်စံၚ်အာ ၜိုဟ်ဟ်မာန်ဂှ် သတ်တှေ်တုဲ မ္ဒးဖန်မံၚ်အာ အကြာဒဏ်လောကဟေၚ်ရ။
အဃောဍောတ်တ်တေံ မိမတံ မိၚ်ပရိုၚ်ဗာဲသကုက် ယှိုဲဗ (ရေႊဘ) မ္ဂး ၜိုတ်လဵုယှုက်က် ညံၚ်ဂွံဂတာပ်ဂှ် ဂစာန်အာဗဵုလၟိုန်ရ။ ကောန်သၟိၚ်က္ဍိုပ်ဇာတ် ယှိုဲဗဝွံ ပ္ဍဲဇာတ်ညးမ္ဂး မံၚ်ဒၞါဲညးဝါတ်၊ ဒးဒုၚ်လဳဠာန် ဍဵုဍိုက်ကဵုသေဋ္ဌဳ၊ တၠအဝဵုတံတုဲ ကၞောတ်တဲ နကဵုအစောန် ညးမွဲဓဝ် တဝ်စၞေဟ် ကေတ်ဇၞး မာန်မံၚ်တွဵုဂှ် ဒှ်ကတေၚ် သွက်ပုရိသာတ် ညးကၠုၚ်ဗဵုတံ ဆာန်သ္ဍိုက် စောဲစပ် လ္တူညးမွဲ ဍာံဍာံရ။ ဇာတ်ညး ကြပ်တ္ၚဲ ကာလစိုပ်အခန် ညးကေတ်ဇၞးမ္ဂး ညးပရမ် မဒှ်ကောန်သေဋ္ဌဳတံ ၜိုတ်စှ်တၠ ၜိုန်ဗိုၚ်လဝ်ကီုလေဝ် ညးမွဲဓဝ်ဟေၚ် ကေတ်ဇၞး နကဵုအစောန်သတ်တဲညးမာန်ရ။ အဃောညးပရမ်တံ ဂြဲဓဇက်ဒၟံၚ် ကောန်သၟိၚ်ဗြဴဂှ် ပူရိသာတ်တံ ညာတ်အာယှိုဲဗ ဍိုက်ကၠုၚ်ချေံ နူဇ မ္ၚောဲမ္ဂး တက်တိုန်တဲဖၠၚ်ၚ် အလုံမွဲရုၚ်ရ၊ ယှိုဲဗဆၚ်စှေ်နူချေံ၊ လုပ်ပၠံၚ်ကေတ် ကောန်သၟိၚ်ဗြဴ၊ ညးပရမ်တံ လုပ်ကၠုၚ်မွဲတှေ် စာဲဏာကဵု သတ်တဲ ဒေါမ်စှေ်မွဲမှ လုပ်ကၠုၚ်မွဲပၠန်၊ ညးပရမ်တံ လောတ်လောအိုတ်တှေ် ယှိုဲဗ ထ္ၜၚ်ပ္တိုန် ကောန်သၟိၚ်ဗြဴ လ္တူချေံ၊ ဍိုက်စဴချေံ သီုညးၜါ၊ ယှိုဲဗ ဟံၚ်ပြာ်ဖျဴ ကောန်သၟိၚ်ဗြဴမာန်ဂှ် ဒှ်ပွဗပေၚ်ကဵုပၟိက် ဟဒယ ပုရိသာတ်တံရ၊ မၞိဟ်ဇၞော်တံ ၜိုန်ဟီုထိုၚ်သးဒၟံၚ် ပရောသတ္တိယှိုဲဗ ဟွံဖဲကီုလေဝ် မၞိဟ်ပရမ်တံ သီုဖအိုတ် ဟွံဂေၚ်ညးသ္ကံမွဲသာ် မွဲဝါဓဝ် ယဝ်ကောံဗိုၚ်လုပ် ရပ် တ္ၚေတ် ကၠေၚ်ဇိုၚ် ကၠေၚ်တဲ ယှိုဲဗမ္ဂး ဇၞးဟွံမာန်ဟာ? ဂှ် နကဵုကသပ်ညာဏ် ကောန်ၚာ် အခိၚ်တေံ ချပ်ဒၟံၚ်ကီုလေဝ် သွဟ်ဍေံ ဟွံတိတ်ကၠုၚ်ရ။
ဇေတ်တ်တေံ ညးမဆေၚ်စပ် ဆက်တောဲဒၟံၚ်ကဵု ယှိုဲဗ ဖအိုတ်ဝွံ လုပ်ဇူတဴ ဗ္ဒဗ္ဒာဲဒၟံၚ် သၟဝ်သၞိၚ် ယှိုဲဗ မဒယှ်တှ်ဂှ် ဖအိုတ်ရောၚ်။ ပ္ဍဲမတ်ပုရိသာတ်တံ ယဝ်ဆဵုယှိုဲဗ ကျအာ ညးပရမ်တံမ္ဂး အရာဒယှ်တှ် ယှိုဲဗ ဇၞးဒၟံၚ်တွဵုဂှ် ပိုတ်၊ ဘဝယှိုဲဗချိုတ်၊ ပုရိသာတ်တံ ဟွံကဵုဇြဟတ်တုဲ ယှိုဲဗ ဂွိုအ်ထ္ၜးဇာတ် ပွိုၚ်မွဲအယုက်မ္ဂး ညးပရမ် ညးဗျံက် ညးအရန် ကောန်ကေမၠာန် ဘိုၚ်ကၠောန်၊ အ္စာဇာတ်၊အ္စာစက်၊ အ္စာချူ ကေုာံ ကောန်အိန်ထံၚ် ညးတံ လၟိဟ္ၜိုတ်ပိပန်ကၠံဂှ် ထၟာဲပုၚ်ထ္ကးအိုတ်အာမာန်ရောၚ်။ ဟိုတ်ဂှ်ရ အ္စာချူလိက်လေဝ် ဒးချူ ညံၚ်ယှိုဲဗ ဂွံဇၞး၊ အ္စာဇာတ်လေဝ် ပုရိသာတ်တံ ညံၚ်ဂွံစၟဳဗဵုပၠန်ဂှ် ဒးဇန်ဇာတ်၊ အ္စာစက်လေဝ် ဒးတက်ထ္ၜး ညံၚ်ဂွံကၠး၊ သၟာဇာတ်အရန် မပူဗိုၚ်ဒၟံၚ်တံလေဝ် ယှိုဲဗမွဲ ဒယှ်လ္တူဒယှ် ညံၚ်ဂွံဒယှ်ဂှ်ဟေၚ် ဒးဘိုၚ်ထ္ၜးဒၟံၚ် ကဏ္ဍညးကဵုညး ဖအိုတ်ရောၚ်။
သတ်တံအိုဿီု သ္ဂောံဂျိုၚ်အာမွဲဘဝဂှ် အရၚ်စၞစသုၚ် အာဟာရ ကေုာံ ဒၞါဲမံၚ်ဇကု ညံၚ်ဂွံတန်ကြန် ဂီုကၠီုဂှ် ဒးပ္တိတ်လဝ်အစောန် သီုဖအိုတ်ရ။ မၞိဟ်တှေ်သ္ၚိ၊ ခစေမ်တှေ် ခပေါဲ၊ ကၠန်တှေ်ဂွေၚ် ၊ ကၠတှေ်ထီု၊ ကၞိတှေ်ကသိုၚ်၊ ကေတှ်ခၠိုၚ် ရဴဝွံ မၞိဟ်တံပ်ညပ်လဝ်ယၟု ၜိုန်ဟွံတုပ်ကၠာလေဝ် အဓိကဂှ် ဒၞါဲမံၚ်သီုဖအိုတ်ရ။ တ္ၚဲတၟး တိတ်အာ နူဒၞါဲမံၚ်တုဲ သဝ်တ္ၚဲ ဗုၚ်ညံၚ်ဂွံပေၚ်၊ ညံၚ်ဂွံဃိုၚ်ဖျဴနၚ်စၞ အရၚ်ကောန်ဇာတ် ညးမမၚ်စဒၟံၚ် ပ္ဍဲခပေါဲဏံမာန်ဂှ် ဒးစကာလဝ် ညာဏ်ပညာ၊ ဥပါယ်၊ ပြယာဲ နာနာသာ်တုဲ လဆောဝ်လဆောဝ်မ္ဂး မ္ဒးဒုၚ်ထ္ၜုတ် နဒဒှ်ဂကူတ္ၚံက်စၞာဲ ဗီုကၠဵုကၠိၚ်တံနွံကီုဂှ် သဘာဝ ဓမ္မတာ လောကပိုဲရရောၚ်သွံ။ ။

နာဲဟံသာ

“ကောန်ဂကူမွဲဂှ် ဒပ်ပၞာန်ညးတအ်မွဲ ဒးနွံထေက်ရ”
သွက်မ္ဒးနွံဂှ်လေဝ် ပၟိက်ဇၞော်ဗွဲမလောန်ရ။ မူဟိုတ်ရောဟီုမ္ဂး…ပ္ဍဲခေတ်ကာလလၟုဟ်ဏအ် မၞိဟ်ဇြဟတ်ဇၞော်တအ်ဂှ် ပ္ဍဵုပ္ဍိုက်မၞိဟ်ဇြဟတ်ဍောတ်၊ ရဲနွံကဵုလွဟ်တအ်ဂှ် ကြံကြသ္ပမာန် လ္တူရဲဟွံမွဲကဵုလွဟ်တအ်ရ။
ဒ္ဂေတ်…ပွယုတ်မာသာ်ဏအ် နွံပ္ဍဲလိုက်ဏအ်ဏီမ္ဂး ဇၟာပ်ကောန်ဂကူ သွက်ဂွံစဵုဒၞါ အခေါၚ်အရာညးတအ် ပိုန်ဒြပ်ညးတအ်ဂှ် ထေက်ကဵုဒးနွံကဵု ဒပ်ပၞာန်မွဲရ။ ဒးနွံကဵုဒပ်ပၞာန်ထေက်ဟီုဂှ် သွက်ဂွံကြံကြသ္ပမာန် လ္တူညးတၞဟ်ဟွံသေၚ်။ သွက်ဂွံမၚ်မွဲ စဵုဒၞါ ကောန်ဂကူဇကုဟေၚ်ရ။
ဒပ်ပၞာန်မွဲမွဲ ထေက်ကဵုဒးနွံဟီုဂှ် ဇြဟတ်ဇၞော်မှဟွံသေၚ် လွဟ်ခိုဟ်ဍိုက်ပေၚ်မှ ဟွံသေၚ်၊ ဂပ်ဝ်ကဵုဇြဟတ်ပိုန်ဒြပ်ဇကု လၟိဟ်ကောန်ဂကူဇကုမ္ဂး ရုမ်ဂပ်ဍိုက်ပေၚ်မံၚ်ရ။ ။
“ဇြဟတ်ဇၞော် လွဟ်ခိုဟ်ဍိုက်ပေၚ်ခ္ဍၚ် ခိုဟ်ခ္ဍၚ်ရ”
ဆ္ဂး… ခရိတ်ဒပ်ပၞာန်မွဲမွဲဂှ် အိုတ်ညိညဓဝ်ဟွံသေၚ်တုဲ စကာထောံလ္ပာ်ပၞာန်ဂၠိုၚ်မ္ဂး လ္ပာ်တၞဟ်ဟ်တအ်ဂှ် ဍိုန်လျအာမာန်ရောၚ်တုဲ ဒးချိၚ်ဆရ။ ဇြဟတ်စဵုဒၞါ ကောန်ဂကူဇကုနွံမ္ဂး ဒှ်ညံၚ်သတ် မၞုံကဵုဂျိသ္ကာတ်တ်ကီုတုဲ သတ်ဇြဟတ်ဇၞော် တၞဟ်ဟ်တအ် လောဲလောဲသွာသွာ ဟွံဂံၚ်ကြံကြကဵုဇကုရ။
“တဲဍိုန် ဒးဒညလ္တူဇကုရောၚ်”
ဇြုံဗၠောဝ်ဇြုံဍာ် ၜုိုတ်လဵုဇၞော်ဇၞော် မၞိဟ်တအ် ဟွံဖေက် ဟွံဒညရ၊ ဇြုံဗုဲဇြုံဇာတ် ဍောတ်ဂလိုၚ်လဵုကီုလေဝ် မၞိဟ်တအ်ဆဵုမ္ဂး ဒးဖေက် ဒးဒှ်ဗဟေက်ရ။
“ကောန်ဂကူမွဲမွဲ ဒပ်ပၞာန်စဵုဒၞါ မၚ်မွဲဂကူညးတအ် ဟွံမွဲမ္ဂး အခေါၚ်အရာညးတအ် မုလေဝ် ဟွံမွဲကီုရ” သာ်ဝွံ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ဒယှ်မွဲ ဟီုကၠုၚ်လဝ်နွံ။
လ္ၚတ်ရံၚ် ဒဒှ်ကောန်ဂကူပိုဲ တတ်ကၠောံကၠုၚ် ပ္ဍဲဝၚ်ဂတမတ်ဏအ်မ္ဂး ဂလာန်ဏအ် ဇြိုဟ်နက် ဗိုန်ခိုၚ်ဂၠိုၚ်ကၠုၚ်ရောၚ်။ လောန်ကၠုၚ် သက္ကရာဇ်ခရေတ် (၁၉၄၇-၄၈) အခိၚ်ဍုၚ်ပိုဲ ကၠာဟွံဂွံသၠးပွးက္ဍၚ် ဏီကီု၊ ဂွံသၠးပွးတၟိတၟိတေံကီု ကောန်ဂကူ နွံကၠုၚ်ကဵုဒပ်ပၞာန် ညံၚ်ချေၚ်၊ ကချေၚ်၊ သေံ၊ ကရေၚ်ဍာဲတအ် ဂွံကၠုၚ်တွဵုရးတၞဟ်ခြာရ၊ ကြဴဏအ် ကရေၚ်လေဝ် ဂွံတွဵုရးကီုရ။
မန် ကေုာံ ရခေၚ်တအ် မူဟိုတ် ဟွံဂွံတွဵုရးရော?…
“ရံၚ်ကဵုဝၚ် ရံၚ်ကဵုလက်သဏ် ဂကူမ္ဂး ဂကူမန် ကေုာံ ဂကူရခေၚ်တအ်ဂှ် ဍိုက်ပေၚ် ပြာကတ်ဂၠိုၚ်နူ ဂကူတၞဟ်ဏီရ”
မန်ပိုဲ ဟွံပေၚ်စိုတ်တုဲ ထ္ၜးဆန္ဒ အာတ်အခေါၚ်အရာ မပ္တံကဵုလိက်ပတ်ယေန်သၞာၚ် ကေုာံ ပံက်ဒပ်ပၞာန် သၟဝ်တဲအလဵုအသဳကီုရ။ ဟိုတ်နူဒပ်ပၞာန်ဇကု တၞဟ်ခြာ ဟွံမွဲတုဲ ရဲနွံအဝဵုတအ် ဟွံသ္ပဂရု ပါဲတးထောံရ။
ဒၟါနူဂှ်ရ မန်တအ် ဒုၚ်ဟွံမာန် ရပ်လွဟ်ပၠန်ဂတး ဒှ်ကၠုၚ်ဗော်ဒ္စဵုဒ္စး သီုမၞုံကၠုၚ်ကဵု ဒပ်ပၞာန်ဂကူဇကုတုဲ ခြာဟွံလအ် …
“အခေါၚ်အရာသၚ်တအ် သှ်လိက်နကဵုဘာသာမန်၊
ဗ္တောန်လိက်မန် ပ္ဍဲဘာတန်၊
ပံက်ဂဂောံ ကေၚ်ကာမန်၊
ကၠောန်သ္ဘၚ်ယေန်ုသၞာၚ်မန်၊
ဗလးရမျှာၚ် နကဵုဘာသာမန်” တအ် မံက်ကၠုၚ်ရ။
အခေါၚ်အရာ (၅) သာ်တအ်ဏအ်ဂှ် (၁၉၅၈) ဗော်ပၠတရဴဍုၚ်မန် ဗလးထောံလွဟ် ဒပ်ပၞာန်ဇကုလီုအာတုဲ ခြာဟွံလအ် ဂွံၜါပိသၞာံဂှ် ကၠေံဗ္ဒန်အာပၠန်ရ။ ဒပ်ပၞာန်သီအဝဵုတအ်ဂှ် ဒက်ပ္တန်ကၠုၚ် သၞောတ်သဵုယှေဝ်လေတ်ရ။
ဂၠံၚ်တရဴညးတအ်ဂှ် ဂကူမွဲကဵုမွဲ သွက်ဂွံအုပ်ဓလီု ညးသ္ကအ်ဟွံသေၚ်ရောၚ် ၜိုန်ဟီုဂးလဝ် သာ်ဏအ်ကီုလေဝ် အခေါၚ်အရာ သွက်ဂကူမန်တံဂှ် ညိလေဝ် ဟွံဓမံက်ကဵုရ။
(၁၉၇၁-၇၂) အကာဲရာပြံၚ်လှာဲ ပၠန်ဂတးမန်ပိုဲ ဒှ်ကၠုၚ်ကဵု လွဟ်ဂတာပ်ခေတ်၊ ကယျိုၚ်ပေၚ် ကွတ်သၠုၚ် လၟိဟ်မၞိဟ်ဂၠိုၚ်တိုန်ကၠုၚ်တုဲ အလဵုအသဳပၞာန်ဗၟာတအ် ပါဲဟွံဗၠး ဒးထ္ၜုတ်ကဵု တွဵုရးဍုၚ်မန်ရ။
အဝဵုၜိုန်ဟွံစိုပ် ပ္ဍဲတဲမန်ကၠာလေဝ် လ္တူဂကူမန်ဂှ် ဒးသ္ပကၠုၚ်သမ္တီ အဆံၚ်တုပ်ကဵု ဂကူကောန်ဍုၚ်အရၚ် တၞဟ်ဟ်တအ်ရ။ ဒဒှ်တအ်ဏအ်ဂှ် သ္ၚဳဂၠိပ်ရံၚ်မ္ဂး ဣဒ္ဓိကြဳဇှ် ဒပ်ရပ်လွဟ် မၚ်မွဲဂကူမန်ဟေၚ်ဂှ် ဂကူမန်တအ်ဖအိုတ် တီကၠးမံၚ်ရရောၚ်။
ပြသၞာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂှ် သောၚ်က္လး နနဲပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဟေၚ် တုဲဒှ်ပြေပြံၚ်မာန်ရောၚ်ဂှ် ပိုဲဒုၚ်တဲ ပတှေ်ကေတ်လဝ်ရ။ လ္ပာ်ပိုဲဂှ် မိက်ဂွံသောၚ်က္လးမံၚ် နနဲပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် လၟိုန်ကာလရ။ ဆ္ဂး… ညးဂွံလဝ်အဝဵုတအ်ဂှ် အဆံၚ်မၞိဟ်သာ်လဵုရော? ရပ်လဝ်ကွေတ်လဵုရော? ညးတအ် နွံပၟိက်ကဵု အရာသောၚ်က္လး ပြသၞာ နနဲပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ကီုဟာ။
ပတှေ်မံၚ်ဇြဟတ်လွဟ် သ္ပမာန်မံၚ်လ္တူညးတၞဟ် နကဵုလွဟ်သၟးဟာ။ ကုရဲပတှေ်ဇြဟတ် လွဟ်တံဂှ် တွံကေတ်ဓရ်သၟး ဂွံမာန်ဟွံသေၚ်တုဲ သွက်ဂွံစဵုဒၞါ အခေါၚ်အရာဂကူပိုဲ ပိုဲဒးပခိုၚ်လဝ် ဒပ်ပၞာန် ဂကူပိုဲရောၚ်။
ဟီုဂးမံၚ် ပရေၚ်ဒးနွံကဵုဒပ် သာ်ဝွံဂှ် ကြအ်ကဵုဇြဟတ်ပၞာန် ဆာန်မံၚ်လွဟ်၊ ဒပ်ရပ်လွဟ်နွံမ္ဂး အရာအိုဿီု ဖန်ဖက်မာန် ဂလာန်ပတှေ် နွံသာ်ဏအ် ဟွံသေၚ်။ ပၠောပ်မံၚ်ဂလာန် သွက်ဂွံယိုက်ဒိုက် ဒပ်ပၞာန် သွက်ဂွံမိန်ဗန်လဝ် ဒပ်ပၞာန်လေဝ် ဟွံသေၚ်ရ။
“ဒပ်ပၞာန်ဂှ် မ္ဒးဒှ်ဇြဟတ်သ္ဇိုၚ် ဂကောံပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်မွဲမွဲရောၚ်” မ္ဒးဒုၚ်ကေတ် ပရေၚ်ပၠတရဴ ဂကောံပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ရောၚ်။ မ္ဒးနွံကဵု ဂလာန်ပတှေ် ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်၊ လညာတ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်၊ သဘဴဓဝ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ရောၚ်။ သာ်ဝွံ ဟွံမွဲမ္ဂး ဒှ်အာဒပ်ပၞာန်စလိၚ်၊ ဒှ်အာဒပ်ပၞာန် ကြံကြသ္ပမာန် ညးဍုၚ်ကွာန် မွဲမွဲသာ်မာန်ရောၚ်။
သ္ဒးစန်ဒက် ညးဍုၚ်ကွာန်ရောၚ်ဂှ်လေဝ် ဟွံတီ။ ညးဍုၚ်ကွာန် သ္ဂောံထံက်ဂလာန်ဂှ်လေဝ် မံၚ်စံၚ် ကၠောန်သ္ပဟွံလေပ်။ တီဆ ဘပဠ သ္ပမာန်ညးဍုၚ်ကွာန် ညံၚ်ဂွံဖေက်ဇကုသၟးမ္ဂး ဒှ်အာ ဒပ်ဒမၠရောၚ်။ မွဲတ္ၚဲ ကလေၚ်ကဵုဘဲအန္တရာယ် ကုကောန်ဂကူဇကုရောၚ်။
ဒပ်ပၞာန်ဟွံမွဲကဵုစေဝ်ပၞောန်ဂှ် စကာကမၠောန်ဟွံဂွံ။ ဗ္တိုက်သၞဟွံမာန်။ ဒပ်ပၞာန်ဟွံမွဲကဵု လညာတ် ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂှ် ကဵုဘဲအန္တရာယ် ကုညးဍုၚ်ကွာန် ဒှ်သၞညးဍုၚ်ကွာန်ရောၚ်တုဲ ဒပ်ပၞာန်သာ်ဝွံဂှ် ဒုၚ်တဲဟွံဂွံ။ ကဵုအခေါၚ်ဟွံဂွံရ။
“နွံမံၚ်ဂှ် ပရေံနူဟွံမွဲဏီရ”
ဒပ်ပၞာန်ဗၠးၜးဂကူမန်ပိုဲ တ္ၚဲဏံဂှ် ဒပ်စလိၚ်ဟွံသေၚ်။ ဒပ်ပံၚ်ပကောံလဝ် နကဵုမၞိဟ်ကြာန်န် ဟွံသေၚ်။ ဒပ်ဆာန်ဂကူ သွက်ဂွံမၚ်မွဲ ဒတုဲဖဵုကောန်ဂကူ၊ ဒုၚ်ဍောၚ် ဒုၚ်ဂိ ဒုၚ်ချိုတ် လုပ်မံၚ်ပေါဲဗ္တိုက် သွက် အခေါၚ်အရာ ကောန်ဂကူပိုဲရောၚ်။
တ္ၚဲဏအ်…
“ဒပ်ပၞာန်ပိုဲ ဟွံမွဲမ္ဂး ဂကောံနာနာ၊ ဂကူနာနာ ဍဵုဍိုက်ကၠုၚ်ဂကူပိုဲ ပၠံၚ်ၜးကၠုၚ် ပိုန်ဒြပ်ဂကူပိုဲရောၚ်”
ဟိုတ်နူဒပ်ပၞာန်ဏအ်မွဲ နွံကၠုၚ်တုဲ ညးမိက်ဂွံကြံကြတအ် ဒးဒည၊ ဘဝကောန်ဂကူပိုဲလေဝ် ဂီုကၠီုဒၟံၚ် ၜိုတ်ဒးရးရ။
ဂကူမွဲမွဲ ဟွံမွဲကဵုဍုၚ်ပယျဵုဒၞက်၊ ဟွံမွဲကဵုအဝဵုပိုၚ်ပြဳ ပြုပြေၚ်အုပ်ဓုပ် ဂကူဇကုမ္ဂး သွက်ဂွံတန်တဴအာ ဍာ်ဇမၠိၚ်ဂှ် ဒှ်ဟွံမာန်ရ။ အခေါၚ်အရာ ၜါသာ်ဏအ် သ္ဂောံမံက်ကၠုၚ်ဂှ် ဒပ်ပၞာန်ပိုဲဏအ် ကေတ်ကၠုၚ်တာလျိုၚ် ပ္ဍဲမုက် ဒးသောၚ် ဒးထပါ် နကဵုဇြဟတ်ရ။ သ္ဇိုၚ်ဏအ်ဂှ် ဝိုတ်ကၠေံလေဝ် ဟွံဂွံ၊ တးပါဲထောံလေဝ် ဟွံဂွံရ။
လိုက်ပိုဲဏအ်ဂှ်…
“ဓရ်လောဘ၊
ဒေါသ
မောဟ
မာန” တအ် လုပ်ဓလီုမံၚ်ရ။
ဗွဲမဂၠိုၚ်တအ်ဂှ် ပတှေ်ဇြဟတ်တုဲ ဖန်ဖက် သ္ဂုတ်သွာတ်ဒၟံၚ် ပြသၞာတအ်ဏီရောၚ်။
“အခေါၚ်အရာမၞိဟ်၊ အခေါၚ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳတအ်ဂှ် ဒးဒုၚ်ဗၠိုက်မံၚ် သၟဝ်ဇြဟတ်ရပ်လွဟ်တအ် ဏီရောၚ်”
ပ္ဍဲအခိၚ်အခါ ဒှ်ဒၟံၚ်သာ်ဏအ်ဂှ် ယြဴပူဂဵုမွဲ စိုတ်ဆာန်ဂကူနွံမ္ဂး ဒးပဠေဝ်ဒပ်ပၞာန်၊ ဒးပခိုၚ်ဒပ်ပၞာန် ဂကူဇကုရ။ ညံၚ်ဂွံစိုပ်တိုၚ်ပကဴ ရန်တၟံဂကူပိုဲဂှ် မ္ၚးနူဆက်တရဴ နကဵုဇြဟတ်ဒပ်ပၞာန်ဂှ် ဂၠံၚ်ဍာန်တအ် ကၠက်မံၚ်ရ။
ဟိုတ်ဂှ်ရ လအ်ဂွံစိုပ်တရဴဇကု၊ စိုပ်တုဲ လအ်ဂွံဗိုန်ခိုၚ်၊ ဗိုန်ခိုၚ်တုဲ လညာတ်ပွဳဗွိုၚ်ပိုဲ လအ်ဂွံပြံၚ်လှာဲ ဆာန်ဘဝနာဲမ္ဂး ပခိုၚ်လဝ် ဒပ်ပၞာန်ဂကူဇကုညိ။

နာဲခပဝ်

မဇယဲကပ်ကိုဝ်ဝေဒ် (၁၉) ဂှ်တှေ် ကုိုပ်ကၠာတေံ ဍေံစတံ နူကဵုဍုၚ်ကြုက်ကီုလေဝ် မဇစၟယဲဂှ် ဍေံက္လေၚ်ဗြေဝ်တိုန်အာ ဗီုပြၚ်နာနာသာ်တုဲ ပြးစိုပ်အာ ဍုၚ်အလုံဂၠးကဝ်မွဲရောၚ်။ ဟိုတ်နူကဵု အကာဲအရာယဲ Covid-19 ပြးဇးအာ အတိုၚ်မွဲဂၠးကဝ်ဝွံတုဲ ဒှ်အခက်အခုဲကဵု ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် ပရေၚ်မၞိဟ် အလုံမွဲဂၠးကဝ်ဂှ် ဒှ်အာဗၞတ် (၁) သၞာံဘာ် (၁၈ ဂိတု) ရရောၚ်။ သွက်ဂွံဗၠးတိတ်နူကဵုဘဲဏံဟီုဂှ် အရာထပက်ဂဥုဲစဵုဒၞာ (Vaccine) ဂှ် ပၟိက်ဇၞော်တဴ ဗွဲမလောန်ရ။ ပြဟ်ဟ်ဏံမ္ဂး အကာဲအရာယဲကိုဝ်ဝေဒ် – ၁၉ ပ္ဍဲကဵုဒေသအာယှဏံ နကဵုမဇတၟိ လိုက်စိုပ်ကၠုၚ်တုဲ ဇၟာပ်ပ်ဍုၚ်တံ လၟိဟ်မၞိဟ်ဒှ်ယဲဂၠိုၚ်တိုန်ကီုရ။ စၟယဲတံဂှ် တၟော်ရံၚ်နူကဵုဍုၚ်ကြုက်တေံတှေ် ဒှ်အာမသုန်ဂကူရ။ နူမဇကြုက်ဂှ် လက္ကရဴဏံ မဇအၚ်္ဂလိက် (B.1.1.7)၊ မဇအေန်ဒိယျ (B.1.67)၊ မဇအာဖရိက (B.1.351) ကေုာံ မဇတၟိ သၞဴရဴ (B.1.36.16) တံ ပါလုပ်တုဲ မဇလက္ကရဴအိုတ်ဂှ် ကော်ခဴစ မဇဒေဝ်တာ (Delta) မဒှ်ရ။ အဓိကဂှ်တှေ် မဇဂကူလက္ကရဴအိုတ်ဏံ မဇဒေဝ်တာဂှ် အဓိက ကၠောံဍသွက်ညးဂမၠိုၚ်တံမာန်ရ။

လၟုဟ်မ္ဂး အလဵုအသဳဍုၚ်ဂၠးကဝ်ဂမၠိုၚ်တံဂှ် ဍုၚ်ညးကဵုညး ဗကန်ကေတ် ဂဥုဲစဵုဒၞာ Vaccines တံဂှ်တုဲ ညးတံ ဂစာန်ထ္ပက်ဒၟံၚ်ဂဥုဲ ကုညးဍုၚ်ကွာန်ညးတံကီုရ။ ဍုၚ်အပ္ဍဲဍုၚ်အာဇြဳယာန်တံဂှ်မ္ဂး ညးတံ ပံက်ပတိုန် ဒၞာဲထ္ပက်ဂဥုဲစဵုဒၞာတုဲ ညးဍုၚ်ကွာန် မိက်ဂွံထပက်ဂဥုဲတံဂှ် ကွာ်လုပ်ကၠုၚ်တုဲ ထပက်ဂဥုဲမာန်ရ။ ဍုၚ်လ္ၚဵုတံဂှ် ညးတံ စကာအန်လိုၚ် (online) တုဲ ကဵုအခေါၚ်ကုညးဍုၚ်ကွာန်တံ ကဵုပၠောပ်စရၚ်တုဲ လတုဲမ္ဂး ညးတံ ကော်တုဲတှေ် ထ္ပက်ကဵုရောၚ်။ ဆဂး လက္ကရဴဏံ ဟိုတ်နူကဵု မဇစၟယဲဒေဝ်တာ ပြးဇးဂၠိုၚ်ကၠုၚ်တုဲ စပ်ကဵုဂဥုဲစဵုဒၞာတံ ဗၞတ်ၜိုတ်လဵု စဵုဒၞာကုစၟယဲတၟိဏံရော? သွက်ဂွံ ဒးသၟာန်သၟုက်အာနွံရောၚ်။

ကိုပ်ကၠာအိုတ်ဂှ် အဓိက ဒးသဳကၠဳ စပ်ကဵုပရူဂဥုဲပတိတ်နူကဵု ဍုၚ်အမေရိကာန်ရောၚ်။ ဂဥုဲအဓိက (၂) သာ်ဂှ်တှေ် ဂဥုဲဖိုက်သာ (Pfizer) ကဵု ဂဥုဲမဵုဒါန်ဏာ (Moderna) တံရ။ ဂဥုဲၜါသာ်ဏံ အဃောကၠောန်တေံဂှ် သွက်ဂွံစဵုဒၞာအာ မဇယဲကပ်ကၠုၚ်ဍုၚ်ကြုက်ရောၚ်။ အတိုၚ်အခိၚ်တေံ ညးတံ လလောၚ်တြးလဝ်မ္ဂး ဂဥုဲတံဂှ် စဵုဒၞာ စဵုကဵု (၉၇) တၟအ်ကၠံနွံရောၚ်။ သၟေဟ်ဂဥုဲအမေရိကာန် မွဲဂကူဂှ်တှေ် ‘ဂျောန်သေန် အာမ် ဂျောန်သာန်’ (Johnson & Johnson) ရ။ ဂဥုဲဗွဲလတူတေံ ဂဥုဲဖိုက်သာ (Pfizer) ကဵု ဂဥုဲမဵုဒါန်ဏာ (Moderna) တံဂှ် ဒးထ္ပက် (၂) အလန်ရ။ ဆဂး ‘ဂျောန်သေန် အာမ် ဂျောန်သာန်’ (Johnson & Johnson) ဂှ်တှေ် ဒးထပက် မွဲတၞိၚ်ဓဝ်တုဲ စဵုဒၞာယဲဂွံ ဗၞတ် (၇၀) တၟအ်ကၠံရ။ ဆဂး ဆေၚ်စပ်ကဵု စၟယဲတၟိဏံ လုပ်ကၠုၚ်ဂှ်တှေ် ဂဥုဲတံ စဵုဒၞာမာန်ဟာ။ ဂဥုဲဖိုက်သာ (Pfizer) ကဵု ဂဥုဲမဵုဒါန်ဏာ (Moderna) တံဂှ် ညးတံ ဒုၚ်လျိုၚ်ဂဥုဲညးတံ စဵုဒၞာကဵု စဵုကဵု (၉၀) တၟအ်ကၠံရောၚ် ဂးရ။ ဆဂး ဂဥုဲ ‘ဂျောန်သေန် အာမ် ဂျောန်သာန်’ (Johnson & Johnson) ဂှ် ညးတံ ဟွံဒုၚ်လျိုၚ်ပေၚ်ၚ်ရ။ မ္ၚးနူကဵု ဂဥုဲစဵုဒၞာအမေရိကာန်ဂှ်တှေ် ပ္ဍဲဍုၚ်ကြုက်ဂှ် ပတိတ်လဝ်ဂဥုဲ ‘သဳနဝ်ဗေတ်’ (Sinovac) ကေုာံ ‘သဳနဝ်ဖွာန်’ (Sinopham) လေဝ် နွံတုဲ ဂဥုဲသဳနဝ်ဖွာန်ဂှ် ထပက်ပ္ဍဲဍုၚ်ကြုက်တုဲ အလဵုအသဳကြုက်တံ သွံပတိတ် ဗၞတ် သဳနဝ်ဗေတ်ရ။ ဂဥုဲသဳနဝ်ဗေတ်ဂှ် ယဝ်ရလုက်စုက်ကဵု စၟယဲတၟိဂှ်တှေ် စဵုဒၞာမာန် ဗၞတ် (၆၀) တၟအ်ကၠံရ။ ဂဥုဲအၚ်္ဂလိက် ‘အေက်သတာသဳနိတ်ကာ’ (Astra Zeneca) ကဵု ဂဥုဲရာတ်ယှာ ‘သပုနေတ်ဝဳ’ (Sputnik V) တံ စဵုဒၞာယဲတၟိဏံမာန် ဗၞတ် (၅၀) တၟအ်ကၠံဓဝ်တုဲ ပတှေ်စ ဟွံဂွံသက်က်ရောၚ်။

မုဟိုတ် ဒးထပက်ဂဥုဲစဵုဒၞာရော။ ဂဥုဲစဵုဒၞာဂှ် ထပက်ညးဂမၠိုၚ်မာန်ခ္ဍၚ် သွက်ပွဳဗွိုၚ်မၞိဟ်တံ ခိုဟ်ခ္ဍၚ်ရ။ အောန်အိုတ် ယဝ်ရမၞိဟ်မွဲမွဲတၠ ထပက်ဂဥုဲတုဲမ္ဂး ဒြဟတ်စဵုဒၞာဇကုဂှ် ခိုဟ်တိုန်ရောၚ်။ စၟယဲတံ လုပ်ဂွံပ္ဍဲဇကု ဟွံလောဲသွာရ။ စၟယဲတံ လုပ်ဂွံအပ္ဍဲဇကုဟွံဂွံတှေ် နူကဵုဇကု တရးဏာကဵု ကောန်ဇာတ်ဇကု သ္ၚိဌာန်ဇကု ညးဗျုထဴတံ ဟွံမာန်ရတုဲ ပ္ဍဲသ္ၚိဌာန်ဇကုဂှ် ပြေပြံၚ်အာရ။ ယဝ်ရ ပ္ဍဲကဵုလၟိဟ်မၞိဟ်ဂမၠိုၚ်တံ ထပက်လဝ်ဂဥုဲစဵုဒၞာရောၚ်တှေ် စၟယဲတံ လုပ်ကၠုၚ်အရာပ်တံ ဍုၚ်ကွာန်တံဂှ် ဟွံမာန်ရ။ ရဲအရာပ်တံဂှ် ဍုၚ်ကွာန်တံဂှ် ဂွံတန်တဴ မံၚ်စံၚ်အာ ဗွဲမၜိုဟ်သြိုဟ် မာန်ရ။ အရာပ်မွဲမွဲ ကွာန်မွဲမွဲ ဍုၚ်မွဲမွဲ ယဝ်ရ မၞိဟ်ထေက်ကဵု ဒးထပက်ဂဥုဲ ထ္ပက်လဝ် ဗၞတ် (၈၀) တၟအ်ကၠံရောၚ် တှေ် အရာပ်ဂှ် ကွာန်ဂှ် ဍုၚ်ဂှ် ပံက်ပတိုန် ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် ကူသာန်သွံရာန်ဗၞိက် စၞစသုၚ် ဟဝ်တေဝ် ဒၞာဲဝေၚ်တံ မာန်ရ။ ဘာဗတောန်လိက်ကီု ရုၚ်ဂဥုဲကီု ရုၚ်ကမၠောန်ကီု ပံက်ကၠုၚ်မာန်ရ။ ဍုၚ်အမေရိကာန်ဂှ် ညးတံ ထပက်ဂဥုဲ ကောန်ဍုၚ်ညးတံ ဗၞတ် (၇၀) တၟအ်ကၠံတုဲဒှ်တုဲ ပံက်ဍုၚ်မာန်တုဲ ဍုၚ်ဗၟာကဵု ဍုၚ်သေံ ဒၞာဲထပက်ဂဥုဲစဵုဒၞာအောန်ဂှ် စၟယဲဒေဝ်တာတံ ပြးဇးတုဲ မၞိဟ်ယဲကၠောံတံ ဂၠိုၚ်တိုန်အရိုဟ်ဟ်တ္ၚဲရောၚ်။

ဗညာအံၚ်

ပ္ဍဲသၞာံ (၁၉၈၈) တေံ ပၞာန်သီအဝဵုတုဲ ကွးဘာတံကီု သီုညးဍုၚ်ကွာန် လၟိဟ်ကဵုလ္ၚီတံ သ္ဂောံဗၠးတိတ် နူဘဲတၠအဝဵုပၞာန်မာန် ဌာန်ဇကုဗၠးဘဲမာန်ဂှ် လလဴဇိုၚ် ဒဴစိုပ်အာ လ္ပာ်တိဍာ် ဂကောံရပ်လွဟ် ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ က္ဍိုပ်ကဵုက္ဍိုပ်ရ။
ဂၠံၚ်ညးခံၚ် တရဴညးကြပ်ဂှ် ဂၠောဲဒဴအာ လ္ပာ်ပယျဵု ဒၞါဲဂကောံရပ်လွဟ် ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံနွံဂှ်တုဲ လ္ၚဵုဂှ်စိုပ်အာ ပ္ဍဲဂကောံချေၚ် နွံဍုၚ်ဗၟာကရေက်ပလိုတ်တေံ၊ လ္ၚဵု စိုပ်အာ လ္ပာ်တိဍာ်ကချေၚ်KIO နွံပ္ဍဲမွဲဂရိပ် ပယျဵုကြုက် အာကဵုပယျဵုအိန္ဒိယ မဆက်စပ်ဒၟံၚ်ကဵု တွဵုရးရခေၚ်တေံတုဲ လ္ၚဵုဂှ်စိုပ်အာ ပ္ဍဲတိဍာ် ဂကောံရပ်လွဟ် ကောန်ဍုၚ်အရၚ် မပ္တံ သေံဇၞော်၊ ကရေၚ်ဍာဲ၊ ကရေၚ်၊ မန် မၞုံလ္ပာ်ပယျဵုသေံ-ဗၟာတေံရ၊ ဟိုတ်နူကွးဘာတံ လိုအ်တိတ်ကၠုၚ် က္ဍိုပ်ကဵုက္ဍိုပ်ဂှ်ရ ဂကောံပၠန်ဂတး ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ စိုပ်အာပ္ၚံက် က္လိဂွံဇြဟတ်တၟိတၟိ ဟီုစဂွံရ။
ကွးဘာ၊ သၟာကမၠောန်၊ သၟာဗ္ၚ ကေုာံ သၟတ်ဂမၠိုၚ်တံ ဂၠိုၚ်ကဵုလ္ၚီ စိုပ်ကၠုၚ်တိဍာ်ပၠန်ဂတး ပ္ဍဲဌာန်ပယျဵုတံဂှ်တုဲ သၞာံ (၁၉၈၈)၊ ဂိတုနဝ်ဝေမ်ဗာ (၁) ဂှ် စန်ပကောံ ပံက်ပ္တန်ကၠုၚ် မုက်ဒပ် ဒဳမဝ်ကရေတ်တေတ် ကွးဘာဂမၠိုၚ် ဆေၚ်ကဵုအလုံဍုၚ်ဗၟာ မကော်ဂး ABSDF- All Burma Students’ Democratic Front ရ။
ဒပ်ပၞာန်ကွးဘာ ဇြိုၚ်ဂွံဒှ်သန် ပ္ဍဲဂၠးတိဏံဂှ် တၟေၚ်ၚ်တၟဟ်ဟ် အံအံသဝ်ဝ် မံက်ဂတဝ် ဒှ်ကၠုၚ် ပ္ဍဲတိဍာ်ပၠန်ဂတး ဍုၚ်ဗၟာဏံတုဲဂှ် သီုဟွံပေၚ် (၃) သၞာံဏီ ပ္ဍဲသၞာံ (၁၉၉၁)၊ ဂိတုအဝ်ဂါတ် အခါကၠောန် သ္ဘၚ်သဳကၠဳ အလန်တတိယတုဲဂှ် ပါ်အာၜါလွးရ။ မွဲဂှ် ဂကောံမိုဝ်တဳဇြန် က္ဍိုက်ပ်၊ မွဲဂှ် ဂကောံဒံက်တာ နာၚ်အံၚ် က္ဍိုက်ပ် ဂးတုဲ ဒှ်အာၜါလွးရ။
တုဲပၠန် ပ္ဍဲပေါဲရုဲမာဲ (၁၉၉၀) ဂှ် ဗော် NLD ဇၞးအာကီုလေဝ် အလဵုအသဳပၞာန် နဝတ ဟွံပအပ်အဝဵုသၟးဟွံက ရပ်စုတ်ထံၚ်ကဵု အမာတ်တအ်တုဲ ကောန်ဗော် ကေုာံ အမာတ်ဗွဲမဂၠိုၚ် နူဗော် NLD ဂှ် ဒးပါဲဓလေတ် ဂြိပ်ဒဴ စိုပ်အာတိဍာ်ပၠန်ဂတး ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံပၠန်ရ။
ဒံက်တာသိၚ်ဝေန် (ကြက်သ္ဂောံဒှ် သ္ကိုပ်ဝန်ဇၞော် အလဵုအသဳပံၚ်ကောံ ကောန်ဂကူ ကၟိန်ဍုၚ်ပံၚ်ကောံဗၟာ- NCGUB) ကေုာံ ရဲဂကောံညးတံ နူကဵုအဆက်ရဲသၟဝ်တိ UG အပ္ဍဲဍုၚ်မွဲတဆံၚ် ပါဲစိုပ်ကၠုၚ်ဒေသမန်ဂှ် ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ တိတ်ဒုၚ်တၠုၚ်တုဲ ပလံၚ်ဗ္စိုပ်ဏာ မာနာပလဝ် ဒၞါဲဌာန်ဂအုပ်ဗဟဵု ဗော်ကရေၚ် KNU မဒှ်ဒ္တန် ရုၚ်ဒပ်ပံၚ်ကောံကောန်ဍုၚ်အရၚ်တေံရ။
ဒပ်ပံၚ်ကောံဒဳမဝ်ကရေဇြဳကောန်ဂကူ (NDF) ဒက်ပ္တန်လဝ် နကဵုဂကောံပၠန်ဂတးရပ်လွဟ် ကောန်ဍုၚ်အရၚ် (၁၀) ဂကောံ နူ (၁၉၇၆) တေံကီု၊ ဂကောံမဟာမိတ် ဒဳမဝ်ကရေဇြဳ ဍုၚ်ဗၟာ (DAB) ဒက်ပ္တန်လဝ် နကဵုဂအုံဇြဟတ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳ ကြဴနူ (၁၉၈၈) တုဲဂှ်ကီု ကဵုဇြဟတ်ထံက်ဂလာန် ဂစာန်ကၠုၚ် ညဳညဳသာသာတုဲ ဒက်ပ္တန်တိုန် အလဵုအသဳပံၚ်ကောံ ကောန်ဂကူ ကၟိန်ဍုၚ်ပံၚ်ကောံဗၟာ NCGUB ပ္ဍဲသၞာံ (၁၉၉၀)၊ ဂိတုဒဳဇြေမ်ဗာ (၁၈) ရ။
ရန်ကဵုသွက်ဂွံဒက်ပ္တန် ကၟိန်ဍုၚ်ပံၚ်ကောံ မစန်ပကောံလဝ် နကဵုတွဵုရးဂလိုၚ် မဒုၚ်သဇိုၚ်ကဵု ပရေၚ်သၠးပွး၊ ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်၊ ပရေၚ်ညဳသၟဟ်၊ ပရေၚ်သိုက်သၠိၚ်ဖဲသၟဳ သီုကဵုမဂတာပ်ခေတ်ဂှ်တုဲ ဒက်ပ္တန် အလဵုအသဳပံၚ်ကောံဏံဏောၚ် လလောၚ်ကမြဴကၠုၚ်ရ။

ဒံက်တာသိၚ်ဝေန် သ္ကိုပ်ဝန်ဇၞော် အလဵုအသဳပံၚ်ကောံ NCGUB
ပ္ဍဲဂကောံဝန်ဇၞော် သ္ကိုပ်ဝန်ဇၞော်ဒံက်တာသိၚ်ဝေန်ဂှ် ဥူဝေန်ကိုဝ်၊ ဥူလှဖေ၊ ဥူပဳတာလေန်ပေန်၊ ဥူတိၚ်ဥူ၊ ဥူဘိုဝ်လှတေအ်၊ ဥူထောန်ဥူ၊ ဥူမိုၚ်ၚ်အေ၊ ဥူမျေအ်မိုၚ်၊ ဒံက်တာသာန်အံၚ် ကေုာံ ဥူလှဥူတံ ပါလုပ်ကၠုၚ် နူတံအာဒိတေံရဏောၚ်။
အခိၚ်တေံ ဒပ်ပၞာန်ကွးဘာ ABSDF ဂှ် တန်တဴဒၟံၚ် နဒဒှ်ဒပ် သၟဝ်တဲအလဵုအသဳ NCGUB ရ။

မိုဝ်တဳဇြန် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ကွးဘာ ဒပ် ABSDF
ဂအုံဇြဟတ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳကဵု ဂကောံရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံဖအိုတ် ပါလုပ်တုဲ ဂွံလဝ်တၚ်တုပ်စိုတ် ဒက်ပ္တန် ကၟိန်ဍုၚ်ပံၚ်ကောံဖေတ်ဒရေဝ် ကော်ဂး လိက်ကသုက်မာနာပလဝ်ဂှ် ချုက်လဝ် ပ္ဍဲသၞာံ (၁၉၉၂)၊ ဂိတုဂျူလာၚ် (၃၁) ဂှ်တုဲ အပ္ဍဲချုက်လိက်ကသုက်ဏံ ဒံက်တာသိၚ်ဝေန် သ္ကိုပ်ဝန်ဇၞော် အလဵုအသဳ ပံၚ်ကောံ၊ သဝ်ဘိုဝ်မျ ဥက္ကဌ ဂကောံမဟာမိတ် ဒဳမဝ်ကရေတ်တေတ်ဍုၚ်ဗၟာ (DAB)၊ နာဲယှိုဲကျေန် ဥက္ကဌ ဒပ်ပံၚ်ကောံဒဳမဝ်ကရေဇြဳကောန်ဂကူ (NDF)၊ ဥူတေန်အံၚ် ညးအုပ်ကာ ဗော်ဂအုပ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳ ကောန်ဂကူ/တိဍာ်ဗၠးၜး (NLD/LA) တံ ထ္ပက်လဝ်စၟတ်တဲရ။
အဓိကပ္တဝ်က္ဍိုပ်ကဵု သွက်ဂွံပံၚ်တောဲ ဒက်ပ္တန်အာ ကၟိန်ဍုၚ်ပံၚ်ကောံ ဖေဝ်ဒရေဝ်ဇေတ်တ် မဍိုက်ပေၚ်ကဵု တၚ်ဒုၚ်လျိုၚ် “အခေါၚ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳ၊ အခေါၚ်တုပ်သၟဟ် ကေုာံ အခေါၚ်ဖန်ဖက် ပရေၚ်ကမ်ကုသိုလ်ကောန်ဂကူ” တံဂှ်တုဲ ဂကောံရပ်လွဟ် ကောန်ဍုၚ်အရၚ်ကဵု ဂအုံဇြဟတ် ဒဳမဝ်ကရေဇြဳတံ ချုက်လဝ်လိက်ကသုက် မာနာပလဝ်ဏံဂှ် ဒှ်လိက်ကသုက် ပထမကိုပ်ကၠာ အိုတ်ဏောၚ်ဟီုမ္ဂး ဟွံဗၠေတ်ရ။
အခိၚ်ဂှ် အပ္ဍဲဍုၚ်တေံ အလဵုအသဳပၞာန် နဝတလေဝ် ရန်ကဵုသွက်ဂွံချူခၞံသၞောဝ် ဥပဒေသဇိုၚ် ဗီုဂွံဒက်ပ္တန်ဍုၚ်တုဲ ကၠောန်ကၠုၚ် သ္ဘၚ်သဳကၠဳကောန်ဂကူ ပ္ဍဲသၞာံ (၁၉၉၃)၊ ဂိတုဂျာန္နဝါရဳ (၉) ရ။ သ္ဘၚ်သဳကၠဳ ကောန်ဂကူဏံ သ္ဘၚ်သဳကၠဳ ပတုပ်ပတောံမွဲရဏောၚ် ဂးတုဲ ပ္ဍဲတ္ၚဲကၠောန်သ္ဘၚ်သဳကၠဳဂှ်ရ ဂကောံရပ်လွဟ် ကောန်ဍုၚ်အရၚ်ကဵု ဂအုံဇြဟတ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳတံ ကောံစိုပ်ဒၟံၚ် ပ္ဍဲဌာန်ဂအုပ်မာနာပလဝ်ဂှ် ကၠောန်သ္ပတဴ ပေါဲဟီုပျုတ် (ပေါဲဟီုဂရိုဟ်) ပွအလဵုအသဳပၞာန် နဝတ ရ။
အခိၚ်ဂှ် ဂကောံရပ်လွဟ် ကောန်ဍုၚ်အရၚ် နွံသ္ကုတ်သၟဝ်ကျာတေံ မပ္တံ ဒပ်ကဝ်က MNDAA ၊ ဒပ် ဝ၊ ဗော်သေံ SSPP ၊ ဒပ်မဟာမိတ် ဒဳမဝ်ကရေတ်တေတ် ကောန်ဂကူ NDAA (ဒပ်မာၚ်ဠာ) ၊ ဒပ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳတၟိ-ကချေၚ် (NDA-K) ဖျေံသဇိုၚ်ပါန်ဝါတံ ဒေံါလဝ်ပန်ပှော်ကဵု အလဵုအသဳပၞာန် နဝတ တုဲ လ္ပာ်တွဵုရးကရေၚ်ဏံ လ္ပာ်ဒပ်ပၞာန် ဒေံါလဝ်ပန်ပှော် နူ (၁၉၉၂) ဂိတုအေဗရဴဂှ်ကီုလေဝ် ပေါဲဗ္တိုက် ဆက်ဒှ်ဒၟံၚ်ဖိုဟ်ရ။
ပ္ဍဲဗော်ကရေၚ် KNU ဂှ်လေဝ် ဒၟါနူပဋိပက္ခ ပရေၚ်ဘာသာ (ဗုဒ္ဓဘာသာကဵု ဘာသာခရေတ်) တုဲ ဒပ်ကရေၚ်ဗုဒ္ဓဘာသာ ပါ်တိတ်တုဲ ဒုၚ်ကေတ်ယၟု ဒပ်ပၞာန်ကရေၚ် ဗုဒ္ဓဘာသာမတောတက် DKBA ရ။ ကြဴနူဂှ် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာကဵု ဒပ် DKBA ပံၚ်တုဲ ဍိုက်ဗ္တိုက်ကၠုၚ် ဗော် KNU ဇၞော်ကဵုဇြဟတ်တုဲ ပ္ဍဲကဵုတမ်သၞာံ (၁၉၉၅) ဂှ် ဌာန်ဂအုပ်မာနာပလဝ် သရိုဟ်အာရ။
ဒှ်သာ်ဂှ်ရ ပါဲနူတိုက်စမြိုၚ်ပရေၚ်ဘာသာ (ဘာလကျာ် ဗုဒ္ဓဘာသာကဵု ဘာလ္ၚောဝ်ကျာ်ခရေတ်) တုဲ စမြိုၚ် ဌာန်ဂအုပ်ဗဟဵု KNU ၊ ဗ္ဒမ်ဇၞော်ကောံဓရီု မာနာပလဝ်၊ ရုၚ်ဒပ်ပံၚ်ကောံ မ ဒ တ (NDF) ၊ ရုၚ် မ ဒ မ ခ (DAB) ၊ ရုၚ် (NLD-LA) ၊ ရုၚ်အလဵုအသဳ (NCGUB) ကေုာံ စမြိုၚ်မၞိဟ်မံၚ်တံ ဒးဒုၚ်စံၚ်ကၠေံ ဖအိုတ်ရ။
စိုပ် (၁၉၉၆) ဂှ် သၟာၚ်နူဗော် KNU တုဲ သီုကဵုဂကောံဃောန်သာ မဖျေံလွဟ်ဂှ်မ္ဂး ကေုာံ ဂကောံရပ်လွဟ် ကောန်ဍုၚ်အရၚ် (၁၇) ဂကောံဂှ် အလဵုအသဳပၞာန် နဝတ ကၠောန်ပရေၚ်ဒေံါပန်ပှော်မာန်ကၠုၚ်တုဲ ကုဂကောံမသှေ်တံဂှ် ဟွံကၠောန်ပရေၚ်ဒေံါပန်ပှော်ရ၊ ဘိုအ်ဂွံလုပ်ဖျေံလွဟ်ရနွံ ဟီုကၠုၚ်သာ်ဏံရ။
ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ နာဲယှိုဲကျေန် (ဥက္ကဌ ဒပ်ပံၚ်ကောံ NDF) မပၠတရဴဂှ်ကီု၊ ဗော်ကချေၚ် KIO ဥက္ကဌဗြာန်သာၚ် က္ဍိုက်ပ်ဂှ်ကီု ဟိုတ်နူဒေံါပန်ပှော်ကဵု အလဵုအသဳပၞာန် နဝတ ဂှ်ရ ဂကောံညးတံဂှ် အလဵုအလဵု တိတ်အာ နူဒပ်ပံၚ်ကောံ NDF တုဲတုဲရ၊ ဒှ်သာ်ဂှ်ရ ပတွဵုနူဂှ်တုဲ ကဏ္ဍဒပ်ပံၚ်ကောံ ဒဳမဝ်ကရေဇြဳ ကောန်ဂကူ NDF ဂှ်လေဝ် သ္ၚိတ်ဇြ ကၠေံဗ္ဒန်အာသိုက်က်ရ။
ရုၚ်အလဵုအသဳ ကေုာံ ဝန်ဇၞော် NCGUB ဒးစ္ဍးတိတ်ကၠုၚ် နူမာနာပလဝ်ဂှ်လေဝ် ပံက်ရုၚ် ပ္ဍဲမေဝ်ချံက်ကဵု ၜၚ်ကံက် သၟးဟွံက ပ္ဍဲဍုၚ်အိန္ဒိတေံလေဝ် ပံက်လဝ်ကီုရ။ ရုၚ်သ္ကိုပ်ဝန်ဇၞော်ဂှ် ပံက်လဝ် ပ္ဍဲဝါယှေန်တာန်ဒဳဇြဳ ဍုၚ်အမေရိကာန်တုဲ ရုၚ်ဆေၚ်ကဵုကုလသမဂ္ဂဂှ် ပံက်လဝ် ပ္ဍဲနယူယျံက် အမေရိကာန်ရ။
ပ္ဍဲမွဲအာယုက် NCGUB ဂှ် သှေ်သှေ်ဇးဇး စၟတ်သမ္တီဒးဂှ် ပ္ဍဲသၞာံ (၁၉၉၃) ဂှ် ပ္တန်ကၠုၚ်ဌာန်ပရိုၚ် DVB တုဲ ကမ္မတဳ ပရေၚ်ပညာ ကေုာံ ပရေၚ်ထတ်ယုက် ကောန်ဂကူ NHEC၊ ရုၚ်ဗၟာ-ဥရဝ်ပ EBO ၊ အစဳဇန်ပရေၚ်သၟဟ်န်ကောန်ဂကူ NRP တံ ညံၚ်ဂွံဒှ်ဂှ် က္ဍိုက်ပ်ရေၚ်တၠုၚ်မာန်ကၠုၚ်ရ။
ကၞောတ်တဲ စိုပ်ကၠုၚ်လက်ထက် သမ္မတ ဥူတိၚ်သိၚ်ဂှ် ဗော် NLD လုပ်ပေါဲရုဲမာဲ ‘အကြာ’ သၞာံ (၂၀၁၂) ဂှ်တုဲ ဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳ လုပ်စိုပ်အာ ပ္ဍဲကၠတ်ထဝ်တေံဗက် အလဵုအသဳပံၚ်ကောံ NCGUB သ္ကိုပ်ဝန်ဇၞော် ဒံက်တာသိၚ်ဝေန် သ္ပက္ဍိုပ်ဂှ်လေဝ် ရုပ်ပလီုထောံ ပ္ဍဲဂိတုသေပ်တေမ်ဗာ (၁၄) ရဂှ် ပ္တိုန်ထ္ၜးဏာရ။

နာဲကသုမန်

ညးဍုၚ်ကွာန်တံ အာတ်မိက်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳကဵု ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ် နူကဵုသက္ကရာဇ် (၁၉၈၈) တေံရ။ ဆဂး ပ္ဍဲသၞာံ (၂၀၂၁) ဏံဂှ် ပရေၚ်ညးဍုၚ်ကွာန်တံ အာတ်မိက်ဂှ် သာတုဲကၠးမးတိုန်ရ။ ဒပ်ပၞာန်(ဗၟာ) တံ လ္ပလုပ်ပထုဲပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ရ။ ဖန်ကဵု အခေါၚ်အရာဒဳမဝ်ကရေဇြဳ ပေၚ်ၚ်ညိ။ သွက်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ ဖန်ကဵု ကၟိန်ဍုၚ်ဖေဝ်ဒရေဝ်ညိ ရဴဝွံ အာတ်မိက်ကၠုၚ်ရ။ ဆဂး ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ကဠၚ်ဟွံသေၚ်တုဲ ပဋိပက္ခအခိၚ်တ္ၚဲဏံဂှ် ဍေံသကာတ်မြဟ်ကၠုၚ်ရ။

အဝဵုပၞာန်ကဵု ပေဲါရုဲမာဲ (၁၉၉၀) ကေုာံ ပေဲါရုဲမာဲ (၂၀၂၀)
အခိၚ်ဍုၚ်ဂၠးကဝ်တံ အာမြက်ဒၟံၚ်ကဵု ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်သၠးပွး၊ ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် ဇၞော်မောဝ်တဴတက်၊ ပရေၚ်မၞိဟ်တံ တဴတက်တိုန် နကဵုကွတ်စက် ဒဳဂျဳဒေဝ် အိုဿီုတံကီုလေဝ် ကၟိန်ဍုၚ်ပိုဲဂှ် ဟိုတ်နူ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာ ထိၚ်ကေတ်အဝဵုဂှ် အကာဲအရာဍုၚ်ပိုဲတံဂှ် သွက်ဂွံဆက်ပရေံစှေ်အာနွံရောၚ်။
အရာဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ထိၚ်အဝဵုဂှ် ပ္ဍဲသက္ကရာဇ် (၁၉၈၈) တေံ ကတဵုဒှ်မွဲဝါတုဲ ရမျာၚ်ညးဍုၚ်ကွာန်တံ အာတ်မိက် ဒဳမဝ်ကရေဇြဳဂှ် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ကၟာတ်ထောံတုဲ ကဵုကတိပါၚ် သွက်ပေဲါရုဲမာဲရ။ ပေဲါရုဲမာဲဂှ် ကၠောန်ဗဒှ် ပ္ဍဲသက္ကရာဇ် (၁၉၉၀) ရ။ အခိၚ်တေံလေဝ် ပ္ဍဲကဵုပေဲါရုဲမာဲဂှ် ဗော်ဂဥုပ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳ ကောန်ဂကူ (အမျိုးသားဒီမိုကရေစီအဖွဲ႕ချုပ် – NLD) ဂှ် ဇၞးလဝ်မာဲ ဇၞော်ကဵုဒြဟတ်ကီုလေဝ် ပၞာန်ဗၟာတံ သီကေတ်အဝဵုတုဲ ဟွံပအပ်အဝဵုကဵု ရဲဒဳမဝ်ကရေဇြဳတံတုဲ နကဵုဍေံတံ ဆက်ချူသၞောတ်ဝ် (၂၀၀၈) တုဲ လုပ်ကေတ်လဝ်အဝဵု ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် မွဲဒကုတ်မွဲဒကဴရောၚ်။ သၞောတ်ဝ် (၂၀၀၈) တုဲ ပၞာန်တံဟေၚ် ကဵုအခေါၚ် သွက်ပေဲါရုဲမာဲ (၂၀၁၀) ပၠန်ရ။ ဟီုသရုပ်တှေ် ပေဲါရုဲမာဲ (၂၀၁၀) ဂှ် ဒၟာနူကဵု ဒြဟတ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳတံ ဟွံပါလုပ်ပြိုၚ်ပကာန် ဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳလေဝ် ဒးဒုၚ်ပၠောပ်လဝ်ထံၚ်တုဲ ဗော်ဒပ်ပၞာန်ဗၟာ ဒက်ပတန်လဝ် ဗော်ကျခိုၚ်ယျေဂှ် ဇၞးအာမာဲ ဗွဲမလောဲသွာရ။ ဆဂး ပ္ဍဲကဵုပေဲါရုဲမာဲ (၂၀၁၅) ဂှ် ညးဍုၚ်ကွာန်တံ ဂွံအခေါၚ် ဂွံထ္ၜးဆန္ဒညးတံ ပ္ဍဲပေဲါရုဲမာဲတုဲ ကဵုကၠုၚ်မာဲ ကုရဲလ္ပာ်ဒြဟတ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳတုဲ ဒစဵုဒစးကၠုၚ်ပၞာန်တံရ။ ဟိုတ်နူကဵု ညးဍုၚ်ကွာန်တံ ဒးမံၚ်ကၠုၚ် သၟဝ်တဲပရေၚ်အုပ်ဓုပ်ပၞာန်တံ ပွိုၚ် (၂၀) သၞာံပြၚ်တုဲ ရှ်သာပရေၚ်အုပ်ဓုပ်ပၞာန်ဂှ် ညးဍုၚ်ကွာန်တံ တီဒၟံၚ်ကၠးကၠးမးမးရတုဲ ဟွံကဵုမာဲ ကုဗော်ထံက်ဂလာန် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံရ။
မုဟိုတ် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ထိၚ်အဝဵု ကြဴနူကဵု ပေဲါရုဲမာဲ (၂၀၂၀) ဏံရော။ ဟီုကၠးကၠးတှေ် ဒပ်ထံက်ဂလာန် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာ ဗော်လုပ်စ လ္ပာ်ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံဂှ် ဂတနူဏံ သွက်ဂွံဇၞးမာဲ ဟွံလောဲသွာရ။ လ္ပာ်ဒေသကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံပၠန်လေဝ် ဗော်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံလေဝ် ညးတံကဵုကၠုၚ်မာဲကု ဗော်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံရ။ ဥပမာ – ပ္ဍဲကဵုတိဍာ် ဒေသမန်ပိုဲတံမ္ဂး ဂကူမန်ပိုဲ ဟီုအရေဝ်မန် ဂွံကီု ဟွံဂွံကီု ကောံကလောံကၠုၚ် သၟဝ်အလာံ ဗော်ညဳသၟဟ်မန်တုဲ ကဵုကၠုၚ်မာဲ ဇၞးကၠုၚ်အမာတ်ရ။
သွက်ဒပ်ပၞာန်ဗၟာဝွံ နကဵု သၞောတ်ဝ် (၂၀၀၈) ၜိုန်ရ အခေါၚ်နွံ လုပ်ဂဇံ ပ္ဍဲကဵုကၠတ်ထဝ်ကီုလေဝ် အတိုၚ်ကၠာကၠာတေံရ အလဵုအသဳဂှ် ညးဍုၚ်ကွာန်တံ ရုဲစှ်ပတိုန်နၚ် တိုက်ရိုက်ရောၚ် အဝဵုညးတံ ဟွံပေၚ်ရ။ ဂွံဟီုဂး အုပ်ဓုပ်အာအဝဵုဂှ် ဒှ်ဝါတ်တဴ ဗွဲမလောန်ရောၚ်။ ဂၠံၚ်တရဴ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ သွက်ဂွံအုပ်ဓလီုအာ ဍာ်ဇမၠိၚ်ဂှ် ဖျေံတိုန်သိုက်က်ရောၚ်။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ဒပ်ပၞာန်တံ ဒးသီအဝဵုရောၚ်။ ညးတံ ထ္ၜးဟိုတ်လီမာဲ ပ္ဍဲကဵုပေဲါရုဲမာဲဟီုဂှ် မ္ၚးနူကဵု ညးထံက်ဂလာန်ပၞာန်တံတုဲ မၞိဟ်ပတှေ်စတံ အောန်ဗွဲမလောန်ရ။ အလုံဂၠးကဝ်မွဲ ဟွံပတှေ်စရ။ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ မိက်ဂွံပတန်အဝဵုညးတံဟေၚ်ဂှ် တီကၠးဒၟံၚ်ရ။

ဗီုပြၚ်ညးဍုၚ်ကွာန် ချဳဒရာၚ် (၁၉၈၈) ကဵု (၂၀၂၁)
ပ္ဍဲအခိၚ် (၁၉၈၈) တေံဂှ် ဟိုတ်နူကဵု အပ္ဍဲကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာဂှ် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ စကာသၞောတ်ဝ်သဵုယှေဝ်ဠေတ်တုဲ အုပ်ဓုပ်ကၠုၚ် ဍုၚ်ကွာန် ဗၞတ် (၂၆) သၞာံဂှ် အလုံဍုၚ်ကွာန်မွဲ ဝါတ်ဒိုက်တုဲ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဟီုဂှ် ဒးဒုၚ်ကၟာတ်ကမၠက်လဝ် အိုတ်အစောန်တုဲ ရံၚ်အာ အရာပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ဟီုတှေ် ဒှ်အာဍုၚ်ဝါတ်ဒိုက်အိုတ်ရ။ အရာရေၚ်တၠုၚ်ကဵု ပရေၚ်ပညာ ပရေၚ်ထတ်ယုက်အိုဿီုတံဂှ် ဒှ်အာဍုၚ်သဝ်အိုတ် မွဲဍုၚ်တုဲ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ အာဗတိုက်ဒၟံၚ် ကုဒပ်ပၞာန်ပၠန်ဂတး ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ ပ္ဍဲကဵု ဇၟာပ်ပ်ဒေသရ။
ဟိုတ်နူကဵု အကာဲအရာ ကတဵုဒှ်သာ်ဏံတုဲ ကာလအလဵုအသဳသဵုယှေဝ်ဠေတ် (မဆလ) တံ ပလီုထောံ သြန်စက္ခူတုဲ သီထောံပိုန်ဒြပ်ညးဍုၚ်ကွာန်ဂှ်တုဲ ကွးဘာတက္ကသိုလ်တံ စတုဲထ္ၜးဆန္ဒရ။ အဃော ကွးဘာတက္ကသိုလ်ကွတ်စက်တံ ထ္ၜးဆန္ဒ ပ္ဍဲဂိတုမာတ် (၁၃)၊ သၞာံ (၁၉၈၈) ဂှ် ကွးဘာတံ ဒးဒုၚ်ပန်တုဲ ပေဲါထ္ၜးဆန္ဒဂှ် ဍေံကၠောံအာ အလုံတက္ကသိုလ်ဂမၠိုၚ် လတူဍုၚ်လ္ဂုၚ်ကီု လတူဍုၚ်တၞဟ်ဟ်တံရ။ ကွးဘာတံ ထ္ၜးဆန္ဒ ပ္ဍဲကဵုတက္ကသိုလ်လ္ဂုၚ် ပ္ဍဲဂိတုဂျောန်ဂှ် ဒးဒုၚ်ပန် ဒးဒုၚ်ရပ်ပၠန်တုဲ ကွးဘာတံ ပြးစိုပ်အာ ပ္ဍဲကဵုဒေသရး ဗွဲမဂၠိုၚ်ဂၠေၚ်ကီုရ။ စပတံနူဂှ်တုဲ ကွးဘာတက္ကသို်လ်တံ သ္ပသကိုပ်သကတုဲ ထ္ၜးဆန္ဒရ။ အခိၚ်တေံဟီုတှေ် ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်မွဲမွဲ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်မွဲမွဲ အာဂတပၠတရဴကီု ဍေံဟွံမွဲရ။ ကွးဘာတံကဵု ဂကောံမဟာဇန်နာနာတံ ပါလုပ်ထ္ၜးဆန္ဒတုဲ ပေဲါထ္ၜးဆန္ဒဂှ် ပြးဇးအာ အလုံမွဲဍုၚ်ရောၚ် ဂွံတီကေတ်ကီုရ။ ကွးဘာတံကီု ညးဍုၚ်ကွာန်တံကီု ထ္ၜးဆန္ဒ သွက်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳကဵု ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ရ။ ပရူဖေဝ်ဒရေဝ်ဂှ် ညးမွဲလေဝ် ဟွံဂံၚ်ဟီုရ။
ဆဂး ပ္ဍဲကဵုပွိုၚ် (၆) သတ္တဟ ထ္ၜးဆန္ဒတုဲဂှ် ပေဲါဲထ္ၜးဆန္ဒတံ ဒးဒုၚ်ပန်ထဠေက်တုဲ ကွးဘာတံ ဆက်တန်တဴအာ အပ္ဍဲဍုၚ်တေံ ဟွံဂွံတုဲ တိတ်အာ တိဍာ်ပၠန်ဂတး ဒပ်ပၞာန်ပၠန်ဂတး ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ ဗွဲမဂၠိုၚ်ရောၚ်။ ကွးဘာတံ ဒက်ပတိုန်ဂကောံပၠန်ဂတးတုဲ ပၠန်ဂတးကၠုၚ်ကဵု မွဲစွံကဵု ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံရ။
ပေဲါထ္ၜးဆန္ဒ သၞာံ (၂၀၂၁) ဏံဂှ် ဍေံဆေၚ်စပ်ဒၟံၚ်ကဵု ပေဲါရုဲမာဲ (၂၀၂၀) တေံရ။ ပ္ဍဲကဵုပေဲါရုဲမာဲ (၂၀၂၀) တေံဂှ် ညးဍုၚ်ကွာန် ဂကူဗၟာတံ ဗွဲမဂၠိုၚ်ကီု၊ ညးဒုၚ်ကာသၟိၚ်တံကီု၊ ကောန်ဍုၚ်လ္ၚဵုတံကီု ကဵုကၠုၚ်မာဲကု ဗော် NLD တုဲ သၞောတ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳ သွက်ဂွံဇၞော်မောဝ်တဴတက်အာဂှ် ညးတံ နွံပၟိက်ကီုရ။ ညးတံ ဟွံမွဲပၟိက်ကဵု ပၞာန်တံ သီအဝဵုရ။ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ သ္ပမာန်လတူညးဍုၚ်ကွာန်တံသက်က်ရောၚ် ညးတံ စှေ်စိုတ်ရ။
သွက်ကွးဘာ သွက်ညးသၟတ်တံ ဒတောဝ်တၞောဝ်လက္ကရဴအိုတ် (Generation Z) တံဂှ် ညးတံ ကေၚ်ဒုၚ်စသိုၚ် ရှ်သာဒဳမဝ်ကရေဇြဳ မွဲဒကုတ်မွဲဒကဴတုဲ ဟွံဒုၚ်တဲ သွက်ဂွံဒုၚ်တဲ သၞောဝ်တၠအဝဵုပၞာန်တုဲ တိတ်ဂၠံၚ်ထ္ၜးဆန္ဒရ။ လတုဲမ္ဂး တၟေၚ်မွဲသာ်ပၠန်ဂှ် ညးဒုၚ်ကာသၟိၚ်တံဖအိုတ်ဂှ် ညးတံ ဟွံမွဲပၟိက်ကဵု တၠအဝဵုပၞာန်တုဲ ထ္ၜးဆန္ဒလေဝ်နွံ ဒေံါဇူထောံ နူကမၠောန်လေဝ် နွံရ။ ညးဍုၚ်ကွာန်တံလေဝ် ပါလုပ် ထ္ၜးဆန္ဒ ဗွဲမဂၠိုၚ်ရ။
ဆဂး လက္ကရဴအိုတ်ဏံ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံကီု ဒပ်ဗၠာဲသၟိၚ်တံကီု လုပ်ပန်ညးဍုၚ်ကွာန် ထ္ၜးဆန္ဒတံ ဆဆဵုတုဲ ညးဍုၚ်ကွာန်တံ ဟွံဂံၚ်တိတ် ထ္ၜးဆန္ဒကွေံကွေံရ။ ဆဂး ကွးဘာတံကီု သၟတ်တံကီု တိတ်ထ္ၜးဆန္ဒ သိၚ်ၚ်နွံတုဲ ကွးဘာ သၟတ်လ္ၚဵုတံကီု ညးဇၞော်ဇၞော်လ္ၚဵုတံကီု ဒက်ပတန်ပတိုန် ဒပ်စဵုဒၞာ ပ္ဍဲကဵုဒေသညးကဵုညးတုဲ ဒစဵုဒစးတိုန် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာရ။ သၟတ်ကွးဘာ ကေုာံ ညးဒုၚ်ကာသၟိၚ်လ္ၚဵုတံပၠန်ဂှ် လုပ်စိုပ်အာ ပ္ဍဲကဵုတိဍာ်ပၠန်ဂတး ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံတုဲ ကေတ်ကၠုၚ်ကွတ်ပၞာန် နွံရ။ ညးကလိဂွံ ကွတ်ပၞာန်တံ က္လေၚ်လုပ်အာ ဒေသရးညးတံတုဲ က္လေၚ်ပန်ညးသကအ်ကဵု ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံရ။ ပေဲါဗတိုက် အပ္ဍဲဍုၚ်တံ ကတဵုဒှ်ရ။
သွက်ညးထ္ၜးဆန္ဒ ညးသၟတ်တံကီု ဍေံဟွံတုပ်ကဵု ပေဲါထ္ၜးဆန္ဒ သက္ကရာဇ် (၁၉၈၈) တေံ မွဲသာ်ဂှ် လၟုဟ် လတူညးတံဂှ် ညးအာက္ဍိုပ် ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်နွံရ။ နူကဵုအမာတ်ဇၞးလဝ်မာဲ (၂၀၂၀) တေံဂှ် ညးတံ ဒက်ပတိုန် ဗော်သ္ပစၞးကၠတ်ထဝ် (သဳအာပဳအုက်) ကီု၊ ကြဴနူဏံ ဒက်ပတိုန် အလဵုအသဳညဳသၟဟ် အလုံဂကူ (အေန်ယူဂျဳ) ကီုတုဲ ဂွံကၠုၚ်ပရေၚ်ထံက်ဂလာန် ညးဍုၚ်ကွာန် ကေုာံ ညးဍုၚ်ကွာန် အလုံဂၠးကဝ်တံရ။
မွဲလ္ပာ်ပၠန်ဂှ် ဟိုတ်နူကဵု ညးထ္ၜးဆန္ဒတံကီု ဗော် အေန်အေဝ်ဒဳ တံကီု ဒးဒုၚ်ရပ် ဒှ်ကၠုၚ်သာ်ဝွံတုဲ ပရေၚ်ဂစိုတ်ဂယိုၚ် ပ္ဍဲဍုၚ်ကွာန်တံဂှ် ကတဵုဒှ်ကၠုၚ်ဂၠိုၚ်ရ။ မွဲလ္ပာ်ပၠန်ဂှ် ညးဒးဒုၚ်ဂစိုတ်ဂၠိုၚ်အိုတ်ဂှ် နူကဵုဗော်ကျခိုၚ်ယျေတံတုဲ တုပ်တဴညံၚ်ရဴ က္လေၚ်ပၠန်ညးသကအ်ရ။ လ္ပာ်ဗော်ကျခိ်ုၚ်ယျေကဵု ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံပၠန်လေဝ် ရန်ကဵု ဂွံစဵုဒၞာအာ ဂွံက္လေၚ်ဗတိုက် ရဲမွဲလ္ပာ်တေံ ဒက်ပတိ်ုန် ဒပ် ‘ပျူသဝ်ထဳ’ အကြာဍုၚ်ကွာန်တံတုဲ ဗဂပ်ကဵုလွဟ်ရ။

ပရေၚ်တၞဟ်ခြာ အခိၚ်အတိက်ကဵု အခိၚ်ပစ္စုပ္ပန်
အကာဲအရာ ညးဍုၚ်ကွာန်တံ၊ ညးဒုၚ်ကာသၟိၚ်တံ၊ ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ၊ သၟတ်/ ကွးဘာ (Gen Z) တံ အာတ်မိက်ကၠုၚ် အခေါၚ်အရာဒဳမဝ်ကရေဇြဳကီု သီုပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ် ကေုာံ သွက်ဂွံဒက်ပတန်အာ ကၟိန်ဍုၚ်ဖေဝ်ဒရေဝ်တုဲ ကၠးမးဒၟံၚ်ရ။ အဓိက အခန်ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ နွံမံၚ် ပ္ဍဲဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂှ် သွက်ဂွံတိတ်အာရောၚ်။
ပရေၚ်တၞဟ်ခြာ ဗွဲအပြောံ နွံတဴသာ်ဝွံရ။
၁။ ပေဲါထ္ၜးဆန္ဒ (၁၉၈၈) တေံဂှ် ကွးဘာတံသၟးပါလုပ်တုဲ အခန်ညးဍုၚ်ကွာန်တံ ပါလုပ်အောန်ရ။ အခန် ညးဒုၚ်ကာသၟိၚ်တံလေဝ် ပါလုပ်အောန်ရ။ တုဲမ္ဂး ညးအာက္ဍိုပ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တံ ဟွံမွဲရ။ လၟုဟ်ဝွံ ဗီုဂှ် ဟွံသေၚ်ရ၊ မ္ၚးနူကဵုကွးဘာတံတုဲ သၟာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တံကီု ဂကောံမဟာဇန်တံကီု ညးဒုၚ်ကာသၟိၚ်တံလေဝ် ပါလုပ်ဖအိုတ်တုဲ ညးအာက္ဍိုပ်ဂှ်တှေ် နူကဵုဗော်အေန်အေဝ်ဒဳတံ ပါလုပ်ရ။
၂။ ပေဲါထ္ၜးဆန္ဒ (၁၉၈၈) တုဲ အာတ်မိက်လဝ် အခေါၚ်အရာဒဳမဝ်ကရေဇြဳ သွက်ဂွံကၠောန်ကဵုပေဲါရုဲမာဲ ဗော်ဇဳရ။ ကံၚ်ဇြဳပၞာန် အခိၚ်တေံ (နဝတ) ဂှ် ဍေံကၠောန်ကဵု ပေဲါရုဲမာဲ (၁၉၉၀) ရ။ ဆဂး ဍေံဟွံပအပ်အဝဵုရ ဂးတိုန် ဗဗွဲဓရ်ကီုလေဝ် ညးဍုၚ်ကွာန်တံ တိတ်ဂၠံၚ် ထ္ၜးဆန္ဒဂှ် ဟွံမွဲရ။ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ် ကေုာံ အမာတ် NLD တံဟေၚ် ဒးထံၚ်ရ။ ‘ဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳ’ ဟေၚ် ဒးထံၚ်ဗွဲမလအ်လရ။ လၟုဟ်ဂှ် ပေဲါရုဲမာဲ (၂၀၂၀) ဏံဂှ် ညးဍုၚ်ကွာန်တံ ညာတ်ကေတ် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ သ္ပပရေံလတူညးဍုၚ်ကွာန်၊ ဟွံရှေ်သှေ် ဆန္ဒမာဲညးတံ ဂးတုဲ တိတ်ထ္ၜးဆန္ဒ ဂြုဂြုဂြီုဂြီုဂှ် ဂွံဆဵုကေတ်ရ။
၃။ ပေဲါထ္ၜးဆန္ဒ (၁၉၈၈) တေံဂှ်တှေ် ဍေံလအ်အာ ဗၞတ် (၆) သတ္တဟတုဲ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ပန်ဂစိုတ်ထောံ ကွးဘာတံ တၟာဂလိုၚ်တုဲမ္ဂး ကွးဘာတံ ဂြိပ်ဒဴတုဲ တုဲဒှ်အာရ။ လၟုဟ်မ္ဂး ၜိုန်ရ လအ်ကၠုၚ် ဗၞတ် (၅) ဂိတုကီုလေဝ် ပ္ဍဲကဵုဒေသလ္ၚဵုတံဂှ်တှေ် ပေဲါထ္ၜးဆန္ဒတံ ဟွံဒေံါအာဏီရ။ ပ္ဍဲဍုၚ်လ္ဂုၚ်ကီု ပ္ဍဲဍုၚ်မာန်တလေဝ်ကီု ပ္ဍဲဍုၚ်ဇၞော်လ္ၚဵုလ္ၚဵုတံကီု ပေဲါထ္ၜးဆန္ဒတံ နွံမံၚ်ဏီရ။ လၟုဟ်မ္ဂး ကံၚ်ဇြဳပၞာန်တံ ဒးဗက်ရပ်ဒၟံၚ် ညးက္ဍိုပ်ထ္ၜးဆန္ဒတံကီု ညးမကဵုဒြဟတ်တံကီု ဗွဲမသကာတ်မြဟ်ရ။
၄။ အခိၚ်တေံ (၁၉၈၈) ပေဲါထ္ၜ့းဆန္ဒတံတုဲ ကွးဘာကဵုလ္ၚီတံ လုပ်အာ တိဍာ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံတုဲ ဆက်ကၠောန်ပၠန်ဂတးရပ်လွဟ်ရ။ ဆဂး အဆံၚ်ဂွံလုပ်ဗတို်က် အပ္ဍဲဍုၚ်ဇၞော်မာန်ဂှ် ဖန်ဇန်ဟွံမာန်ရောၚ်။ လၟုဟ် ညးထ္ၜ့းဆန္ဒ အာတ်မိက်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳတံ ပြံၚ်သၠာဲနဲကဲတုဲ လုပ်ပေဲါဗတိုက်ရ။ ကေတ်နၚ်ကွတ် ကေုာံ ကပေါတ်ပၞာန် နူကဵုကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံတုဲ လုပ်ဗတိုက်အပ္ဍဲဍုၚ်ရ။ ပေဲါဗတိုက် အပ္ဍဲဍုၚ်ဇၞော် ညံၚ်ရဴမာန်တလေဝ်တံ ဒှ်ကၠုၚ်ရ။
၅။ အခိၚ်တေံ ပေဲါရုဲမာဲ (၁၉၉၀) တုဲဂှ် အမာတ်တံ တိတ်အာဂြိုပ် ဒက်ပတန်ပတိုန် အလဵုအသဳပြိုၚ်ပကာန် NCGUB ရ။ အလဵုအသဳဏံဂှ် ဆၜိုတ်အာတန်တဴဒၟံၚ် ပ္ဍဲဍုၚ်သအာၚ်သၟးတုဲ ဆၜိုတ်လုပ်စိုပ် ဗွိုၚ်ကုလသမဂ္ဂရ။ စုက်လုက်ကဵု ကောန်ဍုၚ်ကောန်ကွာန် ပရေၚ်ထံက်ဂလာန် ကောန်ဍုၚ်ကောန်ကွာန် အောန်ရ။ ဆဂး အလဵုအသဳညဳသၟဟ်ဂကူ (အေန်ယူဂျဳ) တ္ၚဲဏံ ပရေၚ်ထံက်ဂလာန် ညးတံ ဂွံဂၠိုၚ်တုဲ ပ္ဍဲကဵုညးတံဂှ် စွံလဝ် ဝန်ဇၞော်ပရေၚ်စဵုဒၞာတုဲ သွက်ဂွံကၠောန်ပၠန်ဂတး နဲကဲရပ်လွဟ်စှေ်စှေ် ဖန်ဇန်ဒၟံၚ်ရတုဲ ဒြဟတ်နွံဂၠိုၚ်ဒၟံၚ်ရောၚ်။
သရုပ်မ္ဂး ပွိုၚ် (၃၀) သၞာံပြၚ် အခိၚ်အလုံဂၠးကဝ်တံ အာဒၟံၚ်ဂၠံၚ်တရဴ သၠးပွး၊ ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် သ္ဂောံဇၞော်မောဝ်၊ ဒတောဝ်တၞောဝ်တၟိတံ ကတ်ပညာ အာဂၠံၚ်တရဴတၟိ သာ်ဏံဂှ် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ က္လေၚ်ဓဇက်ဖျေံ ဗီုကဵုကၠာ (၁၉၈၈) တေံတှေ် အကာဲအရာပဋိပက္ခ ဍုၚ်ပိုဲတံဂှ် ပရေံဂၠိုၚ်အာရဟေၚ်နွံရောၚ် ပတိုန်ထ္ၜးဏာရ။

အံက်သာ (တံၚ်ပရၚ်)

ပ္ဍဲကဵုဒုဟ်ဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳ ဒးဒုၚ်စောဲလဝ် သီုဖအိုတ် (၆) တၚ်ဂှ် မွဲဒုဟ်ဂှ် ဒးဒုၚ်စောဲစပ်လဝ်နူကဵု ဂိတုဖေဖဝ်ဝါရဳ (၁) တေံတုဲ ဒးရပ်ထိၚ်ဒဝ်လဝ်ရ။
စၟတ်တ္ၚဲ (၂၄.၅.၂၀၂၁) ညးရေၚ်တၠုၚ်ဂဗုတ်တံဂှ် ကၠိုဟ်တီကေတ်လဝ် ရုၚ်သၞောဝ်ဓဝ် သွက်ဂွံစၟဳစၟတ် ဂဗုတ်ဂှ် ဂၠံၚ်မျဏာန်ဘုၚ်တာ ဍုၚ်နေပျဳဒဝ်ဏောၚ်ဂှ် စဵုကဵုအခိၚ်ညောန်ကြပ်ကဵုစၟဳစၟတ် အကြာဘာ်နာဍဳဂှ်ရ။
ဒၞါဲရုၚ်သၞောဝ်ဓဝ်စၟဳစၟတ်ဂဗုတ်ဂှ် ချိုတ်တ်ပၠိုတ်တ် ညးရေၚ်တၠုၚ်ဂဗုတ်တံ ဟွံဂွံတီလဝ်ရ။
မေ (၂၄) အခိၚ်နူဂယး (၈) နာဍဳ ညံၚ်သ္ဂောံစိုပ် ရုၚ်ဗဒိုပ်ဗၠာဲမှိၚ် ဇမ္ဗူသဳရိစၟတ် (၁) ညးရေၚ်တၠုၚ်ဂဗုတ်တံ ဂွံလဝ်စၞောန်မွဲသာ်ဓဝ်ရ။
အတိုၚ်စၞောန်ဂှ် စိုပ်အာရုၚ်ဗၠာဲမှိၚ်ဗက် ဗၠာဲမှိၚ်တံ ထပ်ကဵုစၞောန် ဖုၚ်ညးရေၚ်တၠုၚ်ဂဗုတ်တံ သီုမၞိဟ်ဖအိုတ်ဂှ် ဒးစွံလဝ် ပ္ဍဲရုၚ်ဏံဖအိုတ်ဏောၚ် ဖုၚ်ပိုဲပိုဲကၟာတ်တုဲ စွံပ္ဍဲကွဳစက် ၜိုန်အာတ်အခေါၚ်ကီုလေဝ် ဟွံဂွံအခေါၚ်ရ။
ပ္ဍဲသ္ၚိဏံလေဝ် ဂွံဒှ်ဒၞါဲရုၚ်သၞောဝ်ဓဝ်စၟဳစၟတ်ဂဗုတ်ဂှ် ဒှ်ဟွံမာန်ရောၚ်ဂှ် ညးရေၚ်တၠုၚ်ဂဗုတ်တံထေၚ်လဝ်ရ။ နူဂှ်မွဲက္ဆံၚ် ညးရေၚ်တၠုၚ်ဂဗုတ်တံ ကရောံကွဳစက်ဗၠာဲမှိၚ်ဂမၠိုၚ် မ္ဒးဗက်အာ ရုၚ်ကံၚ်ဇြဳနေပျဳဒဝ်ရ။
ပ္ဍဲဗွိုၚ်ရုၚ်ကံၚ်ဇြဳဂှ် ဗၠာဲမှိၚ်ကျိုၚ်လဝ်ကယျိုၚ်ဗၠာဲမှိၚ်ကီု သီုကဵုဗၠာဲမှိၚ်ကျိုၚ်လဝ်ကယျိုၚ်အရာပ်တံ ဗွဲမဂၠိုၚ်ဖျေံလဝ်ဂီုကၠီု ဂွံဆဵုကေတ်ရ။
ညးကဵုကသပ်ကၟိန်ဍုၚ် ဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳ ကေုာံ သမ္မတဥူဝေန်မျေအ်တံ သွက်ဂွံဆဵုဂဗကဵု ညးရေၚ်တၠုၚ်ဂဗုတ်တံ နကဵုအလဵုဇကု အလန်ကိုပ်ကၠာအိုတ်ဂှ် ညးရေၚ်တၠုၚ်ဂဗုတ်တံဂှ် ဒးဒုၚ်ပြိုက်စုတ် ပ္ဍဲကၠအ်မုက်ဂၞန်လၟိဟ် (၅) မွဲချိုန်ခဏရ။
အတိုၚ်ညးရေၚ်တၠုၚ်ဂဗုတ်တံတီလဝ် ရုၚ်စၟဳစၟတ်ဂဗုတ် နွံပ္ဍဲဂၠံၚ်မျဏာန်ဘုၚ်တာဂှ် ဟွံသေၚ်ပုဟ်ဂှ် ညးရေၚ်တၠုၚ်ဂဗုတ်တံ တီကၠးကၠုၚ်ရ။
စမြိုၚ်သ္ၚိဏံဂှ် မၞိဟ်ဟွံမံၚ်လဝ်လအ်လတုဲ လၟုဟ်မှ ဂွံပလေဝ်ပလေတ် လံက်လေတ်လဝ်တၟိရောၚ်ဂှ် ညာတ်ဗက် ခါတ်အကာဲဒးရ။
ခြာဟွံလအ်ဂှ် ညးရေၚ်တၠုၚ်ဂဗုတ်ပံၚ်တြဴတၠဂှ် ပါ်ကၠေံၜါက္ဍိုပ်တုဲ ကၠုၚ်ဖ္ဍိုက်ဏာ နကဵုကွဳစက် ပၠောပ်ဏာပ္ဍဲကၠအ်မုက်ဂၞန်လၟိဟ် (၁) ရ။
မွဲဒမြိပ်အလုံမွဲဂၠံၚ်ဂှ် ဖျေံလဝ်ဂီုကၠီု ပေၚ်က္ဍတ်ဒၟံၚ်ရ။ ညးရေၚ်တၠုၚ်ဂဗုတ်တံ ပ္ဍဲကဵုလုပ်ကၠအ်ဂှ် ဒးဒုၚ်စၟဳစၟတ်ပၠန်ရ သီုကဵုဒးတတ်ကၠောံစက်စၟဳစၟတ် (X-Ray) ပရေၚ်ဂီုကၠီုတုပ်သၟဟ်ကဵု ဗီုကဵုလုပ်သၞေဟ်က္ၜၚ်ကျာရ။
ပ္ဍဲကဵုစမြိုၚ် လ္ဒောဝ်ကၠအ် မုက်ဂၞန် (၁) ဂှ် ညးရေၚ်တၠုၚ်ဂဗုတ် ဒးမၚ်ဒၟံၚ် ပ္ဍဲဗ္ဒမ်ဂှ် မွဲချိုန်ခဏဍောတ်ပၠန်ရ။ ပ္ဍဲဗ္ဒမ်ဂှ် ဗ္ဂပ်စုတ်လဝ် CCTV ဟွံအောန်နူၜါမနွံတုဲ ပံက်လဝ်ကဵု စက်ဓါတ်ဂံက်ရ။ ဂေတ်ကၠောံဗ္ဒမ်ဂှ် ဂြောပ်ဗ္ဒန်စုတ်လဝ် ယာတ်ဇၞိက်ရ။ ပ္ဍဲဗ္ဒမ်ဂှ် သၟာၚ်နူကဵု ခုၚ်ပန်ကၠၚ်မွဲမကဵု ခုၚ်ဂ္ဇအ်မွဲမတုဲ ကပေါတ် ပရိဘောဂ မုဟွံမွဲရ။ ဣဏံဝွံ နူကဵုပၞာန်သီအဝဵု ရပ်ထိၚ်ကၠေံ ဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳကဵု ဥူဝေန်မျေအ်တုဲ အလန်ကၠာအိုတ် ညးရေၚ်တၠုၚ်ဂဗုတ်တံ စဆဵုဂဗကဵု ဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳကဵု ဥူဝေန်မျေအ်တံရ။ ဗ္ဒါဲ ဗ္ဒမ်ဇူဒီုဂှ် ကၠောန်ဗဒှ်လဝ် ရုၚ်သၞောဝ်ဓဝ်နွံတဴရ။
ရုၚ်သၞောဝ်ဓဝ်ဒယှ်တမ္ညဝ်ဂၠးတိ
ပ္ဍဲအရာစဳရေၚ်ဂဗုတ် ဍုၚ်ဗၟာဂှ် စၟဳစၟတ်ဂဗုတ် နကဵုလပှ်ကျာ အန်လာၚ် (video conferencing) ပ္ဍဲကဵုဂိတုသေပ်တေမ်ဗာ သၞာံ (၂၀၂၀) ဂှ် စပ္တန်ကၠုၚ် ကၠာအိုတ်ရ။ ပ္ဍဲအရာစၟဳစၟတ်ကဵုလပှ်ကျာဂှ် နူရုၚ်သၞောဝ်ဓဝ် ဆေၚ်ကဵုသၞောဝ်ဥပဒေသ္ဇိုၚ် (ဥပဒေခုံရုံး) စၟဳစၟတ်လဝ် သ္ကိုပ်ဝန်ဇၞော်တြေံ တွဵုရးကရေၚ်ဍာဲ ဥူအေဝ်ဖံၚ်ယှဵု ကၠာအိုတ်ရ။ နူကဵုဖေဖဝ်ဝါရဳ (၁) ပၞာန်သီအဝဵုတုဲ စၟဳစၟတ်ဂဗုတ် လ္တူလပှ်ကျာ ကုဒဝ်အံၚ် သာန်သုကျဳ ကေုာံ ဥူဝေန်မျေအ်ပၠန်တုဲ ပ္ဍဲအပ္ဍဲဍုၚ်ဗၟာသၟးဟွံက ကိစ္စစၟဳစၟတ်ဂဗုတ် လ္တူလပှ်ကျာဏံ မြဟ်တမ္ညဝ်အာ အလုံမွဲဂၠးတိရ။
နူစသီအဝဵု လောန်ၜက်အာ (၁၀၀) တ္ၚဲပြၚ်တုဲမှ ပ္ဍဲကဵုဂိတုမေ (၂၄) ဂှ် နအလဵုမၞိဟ် ဆဵုဂဗညးသ္ကံတုဲ စၟဳစၟတ်ကၠုၚ်ဂဗုတ်ရ။ ဂဗုတ်ဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳဂှ် ပ္ဍဲဂိတုဖေဖဝ်ဝါရဳ (၁၆) ပ္ဍဲကဵုရုၚ်ဂဗုတ် ဇမ္ဗူသဳရိ စၟဳစၟတ် အလန်ကၠာအိုတ်ရ။ ပ္ဍဲဂိတုမာတ်ချ် (၃၁) ဂှ် ဂွံအခေါၚ်တက်ကျာကဵု ညးရၚ်တၠုၚ်ဂဗုတ် နကဵု (video comferencing) ရ။ ဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳ ကဵု ဒဝ်မေန်န်သိုဝ်တံ ဂွံအခေါၚ်တက်ကျာ အကြာဗၠာဲသၟိၚ်တံ မရံၚ်ကျောဝ်မံၚ်တံဂှ်ရ။ ဆေၚ်ကဵုကိစ္စဏံတုဲ ဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳ ဟွံပေၚ်စိုတ် ဟီုပ္တိုန်ထ္ၜးကၠုၚ် “ဣဏံဂှ် ဒးဒၟံၚ်ကဵုသၞောဝ်ဥပဒေကီုဟာ?” ဟီုဂးကၠုၚ်ရ။ ဟိုတ်နူဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳ ပ္တိုန်ထ္ၜးဂှ်ရ ဂွံအခေါၚ်ဆဵုဂဗ တက်ကျာ မၞိဟ်ကဵုမၞိဟ်ရ။ ဂွံစိုပ်ကၠုၚ်အဆံၚ်ဏံဂှ်လေဝ် ဒးမၚ်ကၠုၚ်အခိၚ် ကြပ်ၜါဂိတုရ။
ကိစ္စပ္တိုန်ရုၚ်သၞောဝ်ဓဝ် ကုဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳဂှ် ဥက္ကဌကံၚ်ဇြဳပၞာန် မေန်အံၚ်လှာၚ် ဟီုပ္တိတ် ပ္ဍဲဌာန်ပရိုၚ်ဍုၚ်ကြုက် Phoenix ဂွံဆဵုကေတ်ရ။
အဃောညးရေၚ်တၠုၚ်သၞောဝ်ဂဗုတ်တံ ဂ္ဇံမၚ်မံၚ်ပ္ဍဲဗ္ဒမ်ဂှ် ဟွံလအ်မွဲသာ် ဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳ ကွာ်လုပ်ကၠုၚ် ပ္ဍဲဗ္ဒမ်ဂှ်တုဲ ဆက်မိတ်ကဵု ညးရေၚ်တၠုၚ်သၞောဝ်ဂဗုတ်တံ “မၚ်္ဂလာပါ” သီုမအီတ္ၚက်တိုန်ရ။ ဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳ ကွာ်လုပ်ကၠုၚ် ပ္ဍဲဗ္ဒမ်၊ ကဝါ်ညး ဗီုကဵုတိုန်ဒၟံၚ် အသေအဟာန် အခိၚ်ကေတ်မံၚ် တာလျိုၚ်တေံဖိုဟ်၊ ကွာ်လုပ်ကၠုၚ် က္တိုၚ်ၚ်ကၟဟ်ဟ်ရ။ ဆ္ဂး ဟွံစရှ်လဝ်ပကဴရ။
ဒးဒုၚ်ရပ်ထိၚ်လဝ် လအ်အာပွိုၚ်ၜါဂိတုပြၚ်မှ ဂွံအခေါၚ်ဆဵုဂဗကဵု ညးရေၚ်တၠုၚ်ဂဗုတ် ဂွံအခိၚ်ဘာ်နာဍဳရ။ “ညာတ်ဒးအမေသု ကွာ်လုပ်ကၠုၚ် က္တိုၚ်ၚ်ကၟဟ်ဟ်ဂှ် အဲလေဝ် ဒှ်တိုန်ဇြဟတ်စိုတ် ဗွဲမလောန်ရ” သာ်ဏံ ဒဝ်မေန်န်သိုဝ် ညးရေၚ်တၠုၚ်ဂဗုတ် ဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳဂှ် ဟီုရ။ သၟာၚ်နူဂှ် “ရုၚ်သၞောဝ်ဓဝ်ဂှ် ကၠောန်ပ္ဍဲဂၠံၚ် ‘မျနာန်ဘုၚ်တာ’ရောၚ် ဟီုလဝ်တုဲ မုဟိုတ်ဂွံသ္ပဒၞါဲဏံ၊ သ္ပဗီုဏံ ဂွံမံၚ်ဟာ?” သာ်ဏံ ဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳ ဟီုကဵုညးရေၚ်တၠုၚ်ဂဗုတ်တံရ။ ဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳဂှ် ဒၞါဲလဵု ဒးဒုၚ်ရပ်ထိၚ် စွံလဝ်ရောဂှ် ဇကုညးလေဝ် ကေတ်ဟွံဒး ညးဟီုရ။ ၜိုန်ဂှ်လေဝ် အကာဲအရာမ္ၚး မုက္တဵုဒှ်မံၚ်ဂှ် ညးဟွံတီ ဟွံသေၚ် သာ်ဏံ ညးဟီုလဴကဵု ဒဝ်မေန်န်သိုဝ်ရ။
နူဌာန်ပရိုၚ် BBC လ္ၚတ်ဂွံလဝ်ဂှ် အကာဲအရာ က္တဵုဒှ်ဒၟံၚ်မ္ၚးဏံ နွံသာ်လဵုရောဂှ် မွဲသတ္တာဟမွဲဝါ သ္ကိုပ်ဗိုလ်ပၞာန်မွဲတၠ ဒးလုပ်ဒုၚ်စဳရေၚ်မံၚ်ရ။ ၜိုန်ဂှ်လေဝ် နကဵုဗၞတ်ဗ္ၜတ်ဟေၚ် ပ္တိုန်ထ္ၜး ဒုၚ်စဳရေၚ်ဂွံဏောၚ် ဂွံတီကေတ်ရ။ ဖုၚ်၊ အေန်တာနေတ်တံဂှ် အခေါၚ်ရပ်ဟွံမွဲရ။
သွက်ဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳဂှ် ပါရဂူ နူဒပ်ပၞာန်မွဲတၠ၊ ပါရဂူ နူမ္ၚးမွဲတၠ၊ သဝ်ဝန် နူဒပ်ပၞာန်မွဲတၠ၊ နူမ္ၚးမွဲတၠ၊ ပံၚ်အ္စာဂဥုဲ ပန်တၠ၊ လ္ပာ် (သူနာပြု) ဂှ် နူဒပ်ပၞာန်တံ ရေၚ်တၠုၚ်မံၚ်ရ။ ညးတံသီုဖအိုတ်ဂှ် အခေါၚ်တိတ်မ္ၚး ဟွံမွဲရောၚ် ဂွံတီကေတ်ရ။ အဃော ညးရေၚ်တၠုၚ်ဂဗုတ် ဆဵုကဵုဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳဂှ် ဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳ ပရေၚ်ထတ်ယုက် ခိုဟ်ဒၟံၚ်ရဂး။ အခိၚ်ဆဵုဂဗ နွံဆပွိုၚ်ဘာ်နာဍဳဓဝ်တုဲ ဂဗုတ်ပံၚ်ဖအိုတ် ဒးဒုၚ်စောဲလဝ် (၆) ဂဗုတ်ဂှ် မွဲဂဗုတ်မ္ဂး ဂွံအခိၚ်သဳကၠဳ ပွိုၚ် (၅) မိနေတ်ဓဝ်တုဲ အခိၚ်ဂှ် ဍေံဟွံရုံဂပ် ဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳ ဟီုရ။ ဂတနူဏံ အခိၚ်ညံၚ်ဂွံဂၠိုၚ်နူဏံဂှ် အဲဒးဆက်အာတ်မိက်၊ ညးရေၚ်တၠုၚ်ဂဗုတ်တံလေဝ် ဆက်အာတ်မိက်ညိ ဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳ ဟီုရ။ “ကၠာတေံ ဒးဒုၚ်ရပ်ထိၚ်လဝ် ပ္ဍဲသ္ၚိညး ကၠအ်ညးမံၚ်ဂှ်ရ၊ လၟုဟ် စိုပ်ဒၟံၚ်ဒၞါဲလဵုဂှ် အမေသုလေဝ် ဟွံတီရ” သာ်ဏံ ဒဝ်မေန်န်သိုဝ် ဟီုလဴထ္ၜး အကာဲအရာ ဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳရ။
ညးဍုၚ်ကွာန်နွံမ္ဂး ဗော်နွံ
ပ္ဍဲကဵုဂွံအခိၚ်ဘာ်နာဍဳဂှ် ဒးဂစာန်ဃရေက်ဟီု ကိစ္စဂဗုတ် မ္ဒးဒုၚ်စောဲလဝ်တံရ။ အပ္ဍဲလဟီုဂမၠိုၚ်တံဂှ် ဂလာန်ဗကန် ဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳ ၜါပါၚ် ဂွံမိၚ်ကေတ်ရ၊ “ဇာတိ ညးဍုၚ်ကွာန် နွံမံၚ်ဏီမ္ဂး ဗော် NLD လေဝ် ဆက်နွံအာမံၚ်ဏီရောၚ်”၊ တုဲပၠန် “ညးဍုၚ်ကွာန်ဂမၠိုၚ် ကဵုထတ်ယုက်မံၚ် သီုဖအိုတ်ညိ” ညးပြၚ်နၚ်အရေဝ် သွက်ညးဍုၚ်ကွာန်တံ ၜါပါၚ်ရ သာ်ဏံ ညးရေၚ်တၠုၚ်ဂဗုတ် ဒဝ်မေန်န်သိုဝ် ဟီုထ္ၜးရ။
ဂလာန်ဗကန်ဏံဂှ် ဒှ်ဂလာန်ဗကန် လ္တူကမ္မယှေန်ပေါဲရုဲမာဲ မပံက်လဝ်တၟိ ပ္ဍဲလက်ထက်ကံၚ်ဇြဳပၞာန် ဥက္ကဌဥူတိၚ်သဵု ဟီုဂးလဝ် “သွက်ဂွံရုပ်သီကၠေံဗော် NLD အစဳဇန် နွံမံၚ်ရောၚ်” ဟီုဂးလဝ် နွံတုဲ ဒှ်ဂလာန် က္လေၚ်ပလန်ဟီုဏာကဵု ကမ္မယှေန်ပေါဲရုဲမာဲတၟိဂှ်ရောၚ်။