နာဲကသုမန်
ညးဍုၚ်ကွာန်တံ အာတ်မိက်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳကဵု ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ် နူကဵုသက္ကရာဇ် (၁၉၈၈) တေံရ။ ဆဂး ပ္ဍဲသၞာံ (၂၀၂၁) ဏံဂှ် ပရေၚ်ညးဍုၚ်ကွာန်တံ အာတ်မိက်ဂှ် သာတုဲကၠးမးတိုန်ရ။ ဒပ်ပၞာန်(ဗၟာ) တံ လ္ပလုပ်ပထုဲပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ရ။ ဖန်ကဵု အခေါၚ်အရာဒဳမဝ်ကရေဇြဳ ပေၚ်ၚ်ညိ။ သွက်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ ဖန်ကဵု ကၟိန်ဍုၚ်ဖေဝ်ဒရေဝ်ညိ ရဴဝွံ အာတ်မိက်ကၠုၚ်ရ။ ဆဂး ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ကဠၚ်ဟွံသေၚ်တုဲ ပဋိပက္ခအခိၚ်တ္ၚဲဏံဂှ် ဍေံသကာတ်မြဟ်ကၠုၚ်ရ။
အဝဵုပၞာန်ကဵု ပေဲါရုဲမာဲ (၁၉၉၀) ကေုာံ ပေဲါရုဲမာဲ (၂၀၂၀)
အခိၚ်ဍုၚ်ဂၠးကဝ်တံ အာမြက်ဒၟံၚ်ကဵု ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်သၠးပွး၊ ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် ဇၞော်မောဝ်တဴတက်၊ ပရေၚ်မၞိဟ်တံ တဴတက်တိုန် နကဵုကွတ်စက် ဒဳဂျဳဒေဝ် အိုဿီုတံကီုလေဝ် ကၟိန်ဍုၚ်ပိုဲဂှ် ဟိုတ်နူ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာ ထိၚ်ကေတ်အဝဵုဂှ် အကာဲအရာဍုၚ်ပိုဲတံဂှ် သွက်ဂွံဆက်ပရေံစှေ်အာနွံရောၚ်။
အရာဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ထိၚ်အဝဵုဂှ် ပ္ဍဲသက္ကရာဇ် (၁၉၈၈) တေံ ကတဵုဒှ်မွဲဝါတုဲ ရမျာၚ်ညးဍုၚ်ကွာန်တံ အာတ်မိက် ဒဳမဝ်ကရေဇြဳဂှ် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ကၟာတ်ထောံတုဲ ကဵုကတိပါၚ် သွက်ပေဲါရုဲမာဲရ။ ပေဲါရုဲမာဲဂှ် ကၠောန်ဗဒှ် ပ္ဍဲသက္ကရာဇ် (၁၉၉၀) ရ။ အခိၚ်တေံလေဝ် ပ္ဍဲကဵုပေဲါရုဲမာဲဂှ် ဗော်ဂဥုပ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳ ကောန်ဂကူ (အမျိုးသားဒီမိုကရေစီအဖွဲ႕ချုပ် – NLD) ဂှ် ဇၞးလဝ်မာဲ ဇၞော်ကဵုဒြဟတ်ကီုလေဝ် ပၞာန်ဗၟာတံ သီကေတ်အဝဵုတုဲ ဟွံပအပ်အဝဵုကဵု ရဲဒဳမဝ်ကရေဇြဳတံတုဲ နကဵုဍေံတံ ဆက်ချူသၞောတ်ဝ် (၂၀၀၈) တုဲ လုပ်ကေတ်လဝ်အဝဵု ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် မွဲဒကုတ်မွဲဒကဴရောၚ်။ သၞောတ်ဝ် (၂၀၀၈) တုဲ ပၞာန်တံဟေၚ် ကဵုအခေါၚ် သွက်ပေဲါရုဲမာဲ (၂၀၁၀) ပၠန်ရ။ ဟီုသရုပ်တှေ် ပေဲါရုဲမာဲ (၂၀၁၀) ဂှ် ဒၟာနူကဵု ဒြဟတ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳတံ ဟွံပါလုပ်ပြိုၚ်ပကာန် ဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳလေဝ် ဒးဒုၚ်ပၠောပ်လဝ်ထံၚ်တုဲ ဗော်ဒပ်ပၞာန်ဗၟာ ဒက်ပတန်လဝ် ဗော်ကျခိုၚ်ယျေဂှ် ဇၞးအာမာဲ ဗွဲမလောဲသွာရ။ ဆဂး ပ္ဍဲကဵုပေဲါရုဲမာဲ (၂၀၁၅) ဂှ် ညးဍုၚ်ကွာန်တံ ဂွံအခေါၚ် ဂွံထ္ၜးဆန္ဒညးတံ ပ္ဍဲပေဲါရုဲမာဲတုဲ ကဵုကၠုၚ်မာဲ ကုရဲလ္ပာ်ဒြဟတ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳတုဲ ဒစဵုဒစးကၠုၚ်ပၞာန်တံရ။ ဟိုတ်နူကဵု ညးဍုၚ်ကွာန်တံ ဒးမံၚ်ကၠုၚ် သၟဝ်တဲပရေၚ်အုပ်ဓုပ်ပၞာန်တံ ပွိုၚ် (၂၀) သၞာံပြၚ်တုဲ ရှ်သာပရေၚ်အုပ်ဓုပ်ပၞာန်ဂှ် ညးဍုၚ်ကွာန်တံ တီဒၟံၚ်ကၠးကၠးမးမးရတုဲ ဟွံကဵုမာဲ ကုဗော်ထံက်ဂလာန် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံရ။
မုဟိုတ် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ထိၚ်အဝဵု ကြဴနူကဵု ပေဲါရုဲမာဲ (၂၀၂၀) ဏံရော။ ဟီုကၠးကၠးတှေ် ဒပ်ထံက်ဂလာန် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာ ဗော်လုပ်စ လ္ပာ်ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံဂှ် ဂတနူဏံ သွက်ဂွံဇၞးမာဲ ဟွံလောဲသွာရ။ လ္ပာ်ဒေသကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံပၠန်လေဝ် ဗော်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံလေဝ် ညးတံကဵုကၠုၚ်မာဲကု ဗော်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံရ။ ဥပမာ – ပ္ဍဲကဵုတိဍာ် ဒေသမန်ပိုဲတံမ္ဂး ဂကူမန်ပိုဲ ဟီုအရေဝ်မန် ဂွံကီု ဟွံဂွံကီု ကောံကလောံကၠုၚ် သၟဝ်အလာံ ဗော်ညဳသၟဟ်မန်တုဲ ကဵုကၠုၚ်မာဲ ဇၞးကၠုၚ်အမာတ်ရ။
သွက်ဒပ်ပၞာန်ဗၟာဝွံ နကဵု သၞောတ်ဝ် (၂၀၀၈) ၜိုန်ရ အခေါၚ်နွံ လုပ်ဂဇံ ပ္ဍဲကဵုကၠတ်ထဝ်ကီုလေဝ် အတိုၚ်ကၠာကၠာတေံရ အလဵုအသဳဂှ် ညးဍုၚ်ကွာန်တံ ရုဲစှ်ပတိုန်နၚ် တိုက်ရိုက်ရောၚ် အဝဵုညးတံ ဟွံပေၚ်ရ။ ဂွံဟီုဂး အုပ်ဓုပ်အာအဝဵုဂှ် ဒှ်ဝါတ်တဴ ဗွဲမလောန်ရောၚ်။ ဂၠံၚ်တရဴ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ သွက်ဂွံအုပ်ဓလီုအာ ဍာ်ဇမၠိၚ်ဂှ် ဖျေံတိုန်သိုက်က်ရောၚ်။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ဒပ်ပၞာန်တံ ဒးသီအဝဵုရောၚ်။ ညးတံ ထ္ၜးဟိုတ်လီမာဲ ပ္ဍဲကဵုပေဲါရုဲမာဲဟီုဂှ် မ္ၚးနူကဵု ညးထံက်ဂလာန်ပၞာန်တံတုဲ မၞိဟ်ပတှေ်စတံ အောန်ဗွဲမလောန်ရ။ အလုံဂၠးကဝ်မွဲ ဟွံပတှေ်စရ။ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ မိက်ဂွံပတန်အဝဵုညးတံဟေၚ်ဂှ် တီကၠးဒၟံၚ်ရ။
ဗီုပြၚ်ညးဍုၚ်ကွာန် ချဳဒရာၚ် (၁၉၈၈) ကဵု (၂၀၂၁)
ပ္ဍဲအခိၚ် (၁၉၈၈) တေံဂှ် ဟိုတ်နူကဵု အပ္ဍဲကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာဂှ် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ စကာသၞောတ်ဝ်သဵုယှေဝ်ဠေတ်တုဲ အုပ်ဓုပ်ကၠုၚ် ဍုၚ်ကွာန် ဗၞတ် (၂၆) သၞာံဂှ် အလုံဍုၚ်ကွာန်မွဲ ဝါတ်ဒိုက်တုဲ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဟီုဂှ် ဒးဒုၚ်ကၟာတ်ကမၠက်လဝ် အိုတ်အစောန်တုဲ ရံၚ်အာ အရာပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ဟီုတှေ် ဒှ်အာဍုၚ်ဝါတ်ဒိုက်အိုတ်ရ။ အရာရေၚ်တၠုၚ်ကဵု ပရေၚ်ပညာ ပရေၚ်ထတ်ယုက်အိုဿီုတံဂှ် ဒှ်အာဍုၚ်သဝ်အိုတ် မွဲဍုၚ်တုဲ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ အာဗတိုက်ဒၟံၚ် ကုဒပ်ပၞာန်ပၠန်ဂတး ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ ပ္ဍဲကဵု ဇၟာပ်ပ်ဒေသရ။
ဟိုတ်နူကဵု အကာဲအရာ ကတဵုဒှ်သာ်ဏံတုဲ ကာလအလဵုအသဳသဵုယှေဝ်ဠေတ် (မဆလ) တံ ပလီုထောံ သြန်စက္ခူတုဲ သီထောံပိုန်ဒြပ်ညးဍုၚ်ကွာန်ဂှ်တုဲ ကွးဘာတက္ကသိုလ်တံ စတုဲထ္ၜးဆန္ဒရ။ အဃော ကွးဘာတက္ကသိုလ်ကွတ်စက်တံ ထ္ၜးဆန္ဒ ပ္ဍဲဂိတုမာတ် (၁၃)၊ သၞာံ (၁၉၈၈) ဂှ် ကွးဘာတံ ဒးဒုၚ်ပန်တုဲ ပေဲါထ္ၜးဆန္ဒဂှ် ဍေံကၠောံအာ အလုံတက္ကသိုလ်ဂမၠိုၚ် လတူဍုၚ်လ္ဂုၚ်ကီု လတူဍုၚ်တၞဟ်ဟ်တံရ။ ကွးဘာတံ ထ္ၜးဆန္ဒ ပ္ဍဲကဵုတက္ကသိုလ်လ္ဂုၚ် ပ္ဍဲဂိတုဂျောန်ဂှ် ဒးဒုၚ်ပန် ဒးဒုၚ်ရပ်ပၠန်တုဲ ကွးဘာတံ ပြးစိုပ်အာ ပ္ဍဲကဵုဒေသရး ဗွဲမဂၠိုၚ်ဂၠေၚ်ကီုရ။ စပတံနူဂှ်တုဲ ကွးဘာတက္ကသို်လ်တံ သ္ပသကိုပ်သကတုဲ ထ္ၜးဆန္ဒရ။ အခိၚ်တေံဟီုတှေ် ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်မွဲမွဲ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်မွဲမွဲ အာဂတပၠတရဴကီု ဍေံဟွံမွဲရ။ ကွးဘာတံကဵု ဂကောံမဟာဇန်နာနာတံ ပါလုပ်ထ္ၜးဆန္ဒတုဲ ပေဲါထ္ၜးဆန္ဒဂှ် ပြးဇးအာ အလုံမွဲဍုၚ်ရောၚ် ဂွံတီကေတ်ကီုရ။ ကွးဘာတံကီု ညးဍုၚ်ကွာန်တံကီု ထ္ၜးဆန္ဒ သွက်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳကဵု ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ရ။ ပရူဖေဝ်ဒရေဝ်ဂှ် ညးမွဲလေဝ် ဟွံဂံၚ်ဟီုရ။
ဆဂး ပ္ဍဲကဵုပွိုၚ် (၆) သတ္တဟ ထ္ၜးဆန္ဒတုဲဂှ် ပေဲါဲထ္ၜးဆန္ဒတံ ဒးဒုၚ်ပန်ထဠေက်တုဲ ကွးဘာတံ ဆက်တန်တဴအာ အပ္ဍဲဍုၚ်တေံ ဟွံဂွံတုဲ တိတ်အာ တိဍာ်ပၠန်ဂတး ဒပ်ပၞာန်ပၠန်ဂတး ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ ဗွဲမဂၠိုၚ်ရောၚ်။ ကွးဘာတံ ဒက်ပတိုန်ဂကောံပၠန်ဂတးတုဲ ပၠန်ဂတးကၠုၚ်ကဵု မွဲစွံကဵု ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံရ။
ပေဲါထ္ၜးဆန္ဒ သၞာံ (၂၀၂၁) ဏံဂှ် ဍေံဆေၚ်စပ်ဒၟံၚ်ကဵု ပေဲါရုဲမာဲ (၂၀၂၀) တေံရ။ ပ္ဍဲကဵုပေဲါရုဲမာဲ (၂၀၂၀) တေံဂှ် ညးဍုၚ်ကွာန် ဂကူဗၟာတံ ဗွဲမဂၠိုၚ်ကီု၊ ညးဒုၚ်ကာသၟိၚ်တံကီု၊ ကောန်ဍုၚ်လ္ၚဵုတံကီု ကဵုကၠုၚ်မာဲကု ဗော် NLD တုဲ သၞောတ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳ သွက်ဂွံဇၞော်မောဝ်တဴတက်အာဂှ် ညးတံ နွံပၟိက်ကီုရ။ ညးတံ ဟွံမွဲပၟိက်ကဵု ပၞာန်တံ သီအဝဵုရ။ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ သ္ပမာန်လတူညးဍုၚ်ကွာန်တံသက်က်ရောၚ် ညးတံ စှေ်စိုတ်ရ။
သွက်ကွးဘာ သွက်ညးသၟတ်တံ ဒတောဝ်တၞောဝ်လက္ကရဴအိုတ် (Generation Z) တံဂှ် ညးတံ ကေၚ်ဒုၚ်စသိုၚ် ရှ်သာဒဳမဝ်ကရေဇြဳ မွဲဒကုတ်မွဲဒကဴတုဲ ဟွံဒုၚ်တဲ သွက်ဂွံဒုၚ်တဲ သၞောဝ်တၠအဝဵုပၞာန်တုဲ တိတ်ဂၠံၚ်ထ္ၜးဆန္ဒရ။ လတုဲမ္ဂး တၟေၚ်မွဲသာ်ပၠန်ဂှ် ညးဒုၚ်ကာသၟိၚ်တံဖအိုတ်ဂှ် ညးတံ ဟွံမွဲပၟိက်ကဵု တၠအဝဵုပၞာန်တုဲ ထ္ၜးဆန္ဒလေဝ်နွံ ဒေံါဇူထောံ နူကမၠောန်လေဝ် နွံရ။ ညးဍုၚ်ကွာန်တံလေဝ် ပါလုပ် ထ္ၜးဆန္ဒ ဗွဲမဂၠိုၚ်ရ။
ဆဂး လက္ကရဴအိုတ်ဏံ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံကီု ဒပ်ဗၠာဲသၟိၚ်တံကီု လုပ်ပန်ညးဍုၚ်ကွာန် ထ္ၜးဆန္ဒတံ ဆဆဵုတုဲ ညးဍုၚ်ကွာန်တံ ဟွံဂံၚ်တိတ် ထ္ၜးဆန္ဒကွေံကွေံရ။ ဆဂး ကွးဘာတံကီု သၟတ်တံကီု တိတ်ထ္ၜးဆန္ဒ သိၚ်ၚ်နွံတုဲ ကွးဘာ သၟတ်လ္ၚဵုတံကီု ညးဇၞော်ဇၞော်လ္ၚဵုတံကီု ဒက်ပတန်ပတိုန် ဒပ်စဵုဒၞာ ပ္ဍဲကဵုဒေသညးကဵုညးတုဲ ဒစဵုဒစးတိုန် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာရ။ သၟတ်ကွးဘာ ကေုာံ ညးဒုၚ်ကာသၟိၚ်လ္ၚဵုတံပၠန်ဂှ် လုပ်စိုပ်အာ ပ္ဍဲကဵုတိဍာ်ပၠန်ဂတး ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံတုဲ ကေတ်ကၠုၚ်ကွတ်ပၞာန် နွံရ။ ညးကလိဂွံ ကွတ်ပၞာန်တံ က္လေၚ်လုပ်အာ ဒေသရးညးတံတုဲ က္လေၚ်ပန်ညးသကအ်ကဵု ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံရ။ ပေဲါဗတိုက် အပ္ဍဲဍုၚ်တံ ကတဵုဒှ်ရ။
သွက်ညးထ္ၜးဆန္ဒ ညးသၟတ်တံကီု ဍေံဟွံတုပ်ကဵု ပေဲါထ္ၜးဆန္ဒ သက္ကရာဇ် (၁၉၈၈) တေံ မွဲသာ်ဂှ် လၟုဟ် လတူညးတံဂှ် ညးအာက္ဍိုပ် ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်နွံရ။ နူကဵုအမာတ်ဇၞးလဝ်မာဲ (၂၀၂၀) တေံဂှ် ညးတံ ဒက်ပတိုန် ဗော်သ္ပစၞးကၠတ်ထဝ် (သဳအာပဳအုက်) ကီု၊ ကြဴနူဏံ ဒက်ပတိုန် အလဵုအသဳညဳသၟဟ် အလုံဂကူ (အေန်ယူဂျဳ) ကီုတုဲ ဂွံကၠုၚ်ပရေၚ်ထံက်ဂလာန် ညးဍုၚ်ကွာန် ကေုာံ ညးဍုၚ်ကွာန် အလုံဂၠးကဝ်တံရ။
မွဲလ္ပာ်ပၠန်ဂှ် ဟိုတ်နူကဵု ညးထ္ၜးဆန္ဒတံကီု ဗော် အေန်အေဝ်ဒဳ တံကီု ဒးဒုၚ်ရပ် ဒှ်ကၠုၚ်သာ်ဝွံတုဲ ပရေၚ်ဂစိုတ်ဂယိုၚ် ပ္ဍဲဍုၚ်ကွာန်တံဂှ် ကတဵုဒှ်ကၠုၚ်ဂၠိုၚ်ရ။ မွဲလ္ပာ်ပၠန်ဂှ် ညးဒးဒုၚ်ဂစိုတ်ဂၠိုၚ်အိုတ်ဂှ် နူကဵုဗော်ကျခိုၚ်ယျေတံတုဲ တုပ်တဴညံၚ်ရဴ က္လေၚ်ပၠန်ညးသကအ်ရ။ လ္ပာ်ဗော်ကျခိ်ုၚ်ယျေကဵု ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံပၠန်လေဝ် ရန်ကဵု ဂွံစဵုဒၞာအာ ဂွံက္လေၚ်ဗတိုက် ရဲမွဲလ္ပာ်တေံ ဒက်ပတိ်ုန် ဒပ် ‘ပျူသဝ်ထဳ’ အကြာဍုၚ်ကွာန်တံတုဲ ဗဂပ်ကဵုလွဟ်ရ။
ပရေၚ်တၞဟ်ခြာ အခိၚ်အတိက်ကဵု အခိၚ်ပစ္စုပ္ပန်
အကာဲအရာ ညးဍုၚ်ကွာန်တံ၊ ညးဒုၚ်ကာသၟိၚ်တံ၊ ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ၊ သၟတ်/ ကွးဘာ (Gen Z) တံ အာတ်မိက်ကၠုၚ် အခေါၚ်အရာဒဳမဝ်ကရေဇြဳကီု သီုပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ် ကေုာံ သွက်ဂွံဒက်ပတန်အာ ကၟိန်ဍုၚ်ဖေဝ်ဒရေဝ်တုဲ ကၠးမးဒၟံၚ်ရ။ အဓိက အခန်ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ နွံမံၚ် ပ္ဍဲဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂှ် သွက်ဂွံတိတ်အာရောၚ်။
ပရေၚ်တၞဟ်ခြာ ဗွဲအပြောံ နွံတဴသာ်ဝွံရ။
၁။ ပေဲါထ္ၜးဆန္ဒ (၁၉၈၈) တေံဂှ် ကွးဘာတံသၟးပါလုပ်တုဲ အခန်ညးဍုၚ်ကွာန်တံ ပါလုပ်အောန်ရ။ အခန် ညးဒုၚ်ကာသၟိၚ်တံလေဝ် ပါလုပ်အောန်ရ။ တုဲမ္ဂး ညးအာက္ဍိုပ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တံ ဟွံမွဲရ။ လၟုဟ်ဝွံ ဗီုဂှ် ဟွံသေၚ်ရ၊ မ္ၚးနူကဵုကွးဘာတံတုဲ သၟာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တံကီု ဂကောံမဟာဇန်တံကီု ညးဒုၚ်ကာသၟိၚ်တံလေဝ် ပါလုပ်ဖအိုတ်တုဲ ညးအာက္ဍိုပ်ဂှ်တှေ် နူကဵုဗော်အေန်အေဝ်ဒဳတံ ပါလုပ်ရ။
၂။ ပေဲါထ္ၜးဆန္ဒ (၁၉၈၈) တုဲ အာတ်မိက်လဝ် အခေါၚ်အရာဒဳမဝ်ကရေဇြဳ သွက်ဂွံကၠောန်ကဵုပေဲါရုဲမာဲ ဗော်ဇဳရ။ ကံၚ်ဇြဳပၞာန် အခိၚ်တေံ (နဝတ) ဂှ် ဍေံကၠောန်ကဵု ပေဲါရုဲမာဲ (၁၉၉၀) ရ။ ဆဂး ဍေံဟွံပအပ်အဝဵုရ ဂးတိုန် ဗဗွဲဓရ်ကီုလေဝ် ညးဍုၚ်ကွာန်တံ တိတ်ဂၠံၚ် ထ္ၜးဆန္ဒဂှ် ဟွံမွဲရ။ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ် ကေုာံ အမာတ် NLD တံဟေၚ် ဒးထံၚ်ရ။ ‘ဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳ’ ဟေၚ် ဒးထံၚ်ဗွဲမလအ်လရ။ လၟုဟ်ဂှ် ပေဲါရုဲမာဲ (၂၀၂၀) ဏံဂှ် ညးဍုၚ်ကွာန်တံ ညာတ်ကေတ် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ သ္ပပရေံလတူညးဍုၚ်ကွာန်၊ ဟွံရှေ်သှေ် ဆန္ဒမာဲညးတံ ဂးတုဲ တိတ်ထ္ၜးဆန္ဒ ဂြုဂြုဂြီုဂြီုဂှ် ဂွံဆဵုကေတ်ရ။
၃။ ပေဲါထ္ၜးဆန္ဒ (၁၉၈၈) တေံဂှ်တှေ် ဍေံလအ်အာ ဗၞတ် (၆) သတ္တဟတုဲ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ပန်ဂစိုတ်ထောံ ကွးဘာတံ တၟာဂလိုၚ်တုဲမ္ဂး ကွးဘာတံ ဂြိပ်ဒဴတုဲ တုဲဒှ်အာရ။ လၟုဟ်မ္ဂး ၜိုန်ရ လအ်ကၠုၚ် ဗၞတ် (၅) ဂိတုကီုလေဝ် ပ္ဍဲကဵုဒေသလ္ၚဵုတံဂှ်တှေ် ပေဲါထ္ၜးဆန္ဒတံ ဟွံဒေံါအာဏီရ။ ပ္ဍဲဍုၚ်လ္ဂုၚ်ကီု ပ္ဍဲဍုၚ်မာန်တလေဝ်ကီု ပ္ဍဲဍုၚ်ဇၞော်လ္ၚဵုလ္ၚဵုတံကီု ပေဲါထ္ၜးဆန္ဒတံ နွံမံၚ်ဏီရ။ လၟုဟ်မ္ဂး ကံၚ်ဇြဳပၞာန်တံ ဒးဗက်ရပ်ဒၟံၚ် ညးက္ဍိုပ်ထ္ၜးဆန္ဒတံကီု ညးမကဵုဒြဟတ်တံကီု ဗွဲမသကာတ်မြဟ်ရ။
၄။ အခိၚ်တေံ (၁၉၈၈) ပေဲါထ္ၜ့းဆန္ဒတံတုဲ ကွးဘာကဵုလ္ၚီတံ လုပ်အာ တိဍာ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံတုဲ ဆက်ကၠောန်ပၠန်ဂတးရပ်လွဟ်ရ။ ဆဂး အဆံၚ်ဂွံလုပ်ဗတို်က် အပ္ဍဲဍုၚ်ဇၞော်မာန်ဂှ် ဖန်ဇန်ဟွံမာန်ရောၚ်။ လၟုဟ် ညးထ္ၜ့းဆန္ဒ အာတ်မိက်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳတံ ပြံၚ်သၠာဲနဲကဲတုဲ လုပ်ပေဲါဗတိုက်ရ။ ကေတ်နၚ်ကွတ် ကေုာံ ကပေါတ်ပၞာန် နူကဵုကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံတုဲ လုပ်ဗတိုက်အပ္ဍဲဍုၚ်ရ။ ပေဲါဗတိုက် အပ္ဍဲဍုၚ်ဇၞော် ညံၚ်ရဴမာန်တလေဝ်တံ ဒှ်ကၠုၚ်ရ။
၅။ အခိၚ်တေံ ပေဲါရုဲမာဲ (၁၉၉၀) တုဲဂှ် အမာတ်တံ တိတ်အာဂြိုပ် ဒက်ပတန်ပတိုန် အလဵုအသဳပြိုၚ်ပကာန် NCGUB ရ။ အလဵုအသဳဏံဂှ် ဆၜိုတ်အာတန်တဴဒၟံၚ် ပ္ဍဲဍုၚ်သအာၚ်သၟးတုဲ ဆၜိုတ်လုပ်စိုပ် ဗွိုၚ်ကုလသမဂ္ဂရ။ စုက်လုက်ကဵု ကောန်ဍုၚ်ကောန်ကွာန် ပရေၚ်ထံက်ဂလာန် ကောန်ဍုၚ်ကောန်ကွာန် အောန်ရ။ ဆဂး အလဵုအသဳညဳသၟဟ်ဂကူ (အေန်ယူဂျဳ) တ္ၚဲဏံ ပရေၚ်ထံက်ဂလာန် ညးတံ ဂွံဂၠိုၚ်တုဲ ပ္ဍဲကဵုညးတံဂှ် စွံလဝ် ဝန်ဇၞော်ပရေၚ်စဵုဒၞာတုဲ သွက်ဂွံကၠောန်ပၠန်ဂတး နဲကဲရပ်လွဟ်စှေ်စှေ် ဖန်ဇန်ဒၟံၚ်ရတုဲ ဒြဟတ်နွံဂၠိုၚ်ဒၟံၚ်ရောၚ်။
သရုပ်မ္ဂး ပွိုၚ် (၃၀) သၞာံပြၚ် အခိၚ်အလုံဂၠးကဝ်တံ အာဒၟံၚ်ဂၠံၚ်တရဴ သၠးပွး၊ ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် သ္ဂောံဇၞော်မောဝ်၊ ဒတောဝ်တၞောဝ်တၟိတံ ကတ်ပညာ အာဂၠံၚ်တရဴတၟိ သာ်ဏံဂှ် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ က္လေၚ်ဓဇက်ဖျေံ ဗီုကဵုကၠာ (၁၉၈၈) တေံတှေ် အကာဲအရာပဋိပက္ခ ဍုၚ်ပိုဲတံဂှ် ပရေံဂၠိုၚ်အာရဟေၚ်နွံရောၚ် ပတိုန်ထ္ၜးဏာရ။
