အံက်သာ (တံၚ်ပရၚ်)
ပ္ဍဲကဵုဒုဟ်ဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳ ဒးဒုၚ်စောဲလဝ် သီုဖအိုတ် (၆) တၚ်ဂှ် မွဲဒုဟ်ဂှ် ဒးဒုၚ်စောဲစပ်လဝ်နူကဵု ဂိတုဖေဖဝ်ဝါရဳ (၁) တေံတုဲ ဒးရပ်ထိၚ်ဒဝ်လဝ်ရ။
စၟတ်တ္ၚဲ (၂၄.၅.၂၀၂၁) ညးရေၚ်တၠုၚ်ဂဗုတ်တံဂှ် ကၠိုဟ်တီကေတ်လဝ် ရုၚ်သၞောဝ်ဓဝ် သွက်ဂွံစၟဳစၟတ် ဂဗုတ်ဂှ် ဂၠံၚ်မျဏာန်ဘုၚ်တာ ဍုၚ်နေပျဳဒဝ်ဏောၚ်ဂှ် စဵုကဵုအခိၚ်ညောန်ကြပ်ကဵုစၟဳစၟတ် အကြာဘာ်နာဍဳဂှ်ရ။
ဒၞါဲရုၚ်သၞောဝ်ဓဝ်စၟဳစၟတ်ဂဗုတ်ဂှ် ချိုတ်တ်ပၠိုတ်တ် ညးရေၚ်တၠုၚ်ဂဗုတ်တံ ဟွံဂွံတီလဝ်ရ။
မေ (၂၄) အခိၚ်နူဂယး (၈) နာဍဳ ညံၚ်သ္ဂောံစိုပ် ရုၚ်ဗဒိုပ်ဗၠာဲမှိၚ် ဇမ္ဗူသဳရိစၟတ် (၁) ညးရေၚ်တၠုၚ်ဂဗုတ်တံ ဂွံလဝ်စၞောန်မွဲသာ်ဓဝ်ရ။
အတိုၚ်စၞောန်ဂှ် စိုပ်အာရုၚ်ဗၠာဲမှိၚ်ဗက် ဗၠာဲမှိၚ်တံ ထပ်ကဵုစၞောန် ဖုၚ်ညးရေၚ်တၠုၚ်ဂဗုတ်တံ သီုမၞိဟ်ဖအိုတ်ဂှ် ဒးစွံလဝ် ပ္ဍဲရုၚ်ဏံဖအိုတ်ဏောၚ် ဖုၚ်ပိုဲပိုဲကၟာတ်တုဲ စွံပ္ဍဲကွဳစက် ၜိုန်အာတ်အခေါၚ်ကီုလေဝ် ဟွံဂွံအခေါၚ်ရ။
ပ္ဍဲသ္ၚိဏံလေဝ် ဂွံဒှ်ဒၞါဲရုၚ်သၞောဝ်ဓဝ်စၟဳစၟတ်ဂဗုတ်ဂှ် ဒှ်ဟွံမာန်ရောၚ်ဂှ် ညးရေၚ်တၠုၚ်ဂဗုတ်တံထေၚ်လဝ်ရ။ နူဂှ်မွဲက္ဆံၚ် ညးရေၚ်တၠုၚ်ဂဗုတ်တံ ကရောံကွဳစက်ဗၠာဲမှိၚ်ဂမၠိုၚ် မ္ဒးဗက်အာ ရုၚ်ကံၚ်ဇြဳနေပျဳဒဝ်ရ။
ပ္ဍဲဗွိုၚ်ရုၚ်ကံၚ်ဇြဳဂှ် ဗၠာဲမှိၚ်ကျိုၚ်လဝ်ကယျိုၚ်ဗၠာဲမှိၚ်ကီု သီုကဵုဗၠာဲမှိၚ်ကျိုၚ်လဝ်ကယျိုၚ်အရာပ်တံ ဗွဲမဂၠိုၚ်ဖျေံလဝ်ဂီုကၠီု ဂွံဆဵုကေတ်ရ။
ညးကဵုကသပ်ကၟိန်ဍုၚ် ဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳ ကေုာံ သမ္မတဥူဝေန်မျေအ်တံ သွက်ဂွံဆဵုဂဗကဵု ညးရေၚ်တၠုၚ်ဂဗုတ်တံ နကဵုအလဵုဇကု အလန်ကိုပ်ကၠာအိုတ်ဂှ် ညးရေၚ်တၠုၚ်ဂဗုတ်တံဂှ် ဒးဒုၚ်ပြိုက်စုတ် ပ္ဍဲကၠအ်မုက်ဂၞန်လၟိဟ် (၅) မွဲချိုန်ခဏရ။
အတိုၚ်ညးရေၚ်တၠုၚ်ဂဗုတ်တံတီလဝ် ရုၚ်စၟဳစၟတ်ဂဗုတ် နွံပ္ဍဲဂၠံၚ်မျဏာန်ဘုၚ်တာဂှ် ဟွံသေၚ်ပုဟ်ဂှ် ညးရေၚ်တၠုၚ်ဂဗုတ်တံ တီကၠးကၠုၚ်ရ။
စမြိုၚ်သ္ၚိဏံဂှ် မၞိဟ်ဟွံမံၚ်လဝ်လအ်လတုဲ လၟုဟ်မှ ဂွံပလေဝ်ပလေတ် လံက်လေတ်လဝ်တၟိရောၚ်ဂှ် ညာတ်ဗက် ခါတ်အကာဲဒးရ။
ခြာဟွံလအ်ဂှ် ညးရေၚ်တၠုၚ်ဂဗုတ်ပံၚ်တြဴတၠဂှ် ပါ်ကၠေံၜါက္ဍိုပ်တုဲ ကၠုၚ်ဖ္ဍိုက်ဏာ နကဵုကွဳစက် ပၠောပ်ဏာပ္ဍဲကၠအ်မုက်ဂၞန်လၟိဟ် (၁) ရ။
မွဲဒမြိပ်အလုံမွဲဂၠံၚ်ဂှ် ဖျေံလဝ်ဂီုကၠီု ပေၚ်က္ဍတ်ဒၟံၚ်ရ။ ညးရေၚ်တၠုၚ်ဂဗုတ်တံ ပ္ဍဲကဵုလုပ်ကၠအ်ဂှ် ဒးဒုၚ်စၟဳစၟတ်ပၠန်ရ သီုကဵုဒးတတ်ကၠောံစက်စၟဳစၟတ် (X-Ray) ပရေၚ်ဂီုကၠီုတုပ်သၟဟ်ကဵု ဗီုကဵုလုပ်သၞေဟ်က္ၜၚ်ကျာရ။
ပ္ဍဲကဵုစမြိုၚ် လ္ဒောဝ်ကၠအ် မုက်ဂၞန် (၁) ဂှ် ညးရေၚ်တၠုၚ်ဂဗုတ် ဒးမၚ်ဒၟံၚ် ပ္ဍဲဗ္ဒမ်ဂှ် မွဲချိုန်ခဏဍောတ်ပၠန်ရ။ ပ္ဍဲဗ္ဒမ်ဂှ် ဗ္ဂပ်စုတ်လဝ် CCTV ဟွံအောန်နူၜါမနွံတုဲ ပံက်လဝ်ကဵု စက်ဓါတ်ဂံက်ရ။ ဂေတ်ကၠောံဗ္ဒမ်ဂှ် ဂြောပ်ဗ္ဒန်စုတ်လဝ် ယာတ်ဇၞိက်ရ။ ပ္ဍဲဗ္ဒမ်ဂှ် သၟာၚ်နူကဵု ခုၚ်ပန်ကၠၚ်မွဲမကဵု ခုၚ်ဂ္ဇအ်မွဲမတုဲ ကပေါတ် ပရိဘောဂ မုဟွံမွဲရ။ ဣဏံဝွံ နူကဵုပၞာန်သီအဝဵု ရပ်ထိၚ်ကၠေံ ဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳကဵု ဥူဝေန်မျေအ်တုဲ အလန်ကၠာအိုတ် ညးရေၚ်တၠုၚ်ဂဗုတ်တံ စဆဵုဂဗကဵု ဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳကဵု ဥူဝေန်မျေအ်တံရ။ ဗ္ဒါဲ ဗ္ဒမ်ဇူဒီုဂှ် ကၠောန်ဗဒှ်လဝ် ရုၚ်သၞောဝ်ဓဝ်နွံတဴရ။
ရုၚ်သၞောဝ်ဓဝ်ဒယှ်တမ္ညဝ်ဂၠးတိ
ပ္ဍဲအရာစဳရေၚ်ဂဗုတ် ဍုၚ်ဗၟာဂှ် စၟဳစၟတ်ဂဗုတ် နကဵုလပှ်ကျာ အန်လာၚ် (video conferencing) ပ္ဍဲကဵုဂိတုသေပ်တေမ်ဗာ သၞာံ (၂၀၂၀) ဂှ် စပ္တန်ကၠုၚ် ကၠာအိုတ်ရ။ ပ္ဍဲအရာစၟဳစၟတ်ကဵုလပှ်ကျာဂှ် နူရုၚ်သၞောဝ်ဓဝ် ဆေၚ်ကဵုသၞောဝ်ဥပဒေသ္ဇိုၚ် (ဥပဒေခုံရုံး) စၟဳစၟတ်လဝ် သ္ကိုပ်ဝန်ဇၞော်တြေံ တွဵုရးကရေၚ်ဍာဲ ဥူအေဝ်ဖံၚ်ယှဵု ကၠာအိုတ်ရ။ နူကဵုဖေဖဝ်ဝါရဳ (၁) ပၞာန်သီအဝဵုတုဲ စၟဳစၟတ်ဂဗုတ် လ္တူလပှ်ကျာ ကုဒဝ်အံၚ် သာန်သုကျဳ ကေုာံ ဥူဝေန်မျေအ်ပၠန်တုဲ ပ္ဍဲအပ္ဍဲဍုၚ်ဗၟာသၟးဟွံက ကိစ္စစၟဳစၟတ်ဂဗုတ် လ္တူလပှ်ကျာဏံ မြဟ်တမ္ညဝ်အာ အလုံမွဲဂၠးတိရ။
နူစသီအဝဵု လောန်ၜက်အာ (၁၀၀) တ္ၚဲပြၚ်တုဲမှ ပ္ဍဲကဵုဂိတုမေ (၂၄) ဂှ် နအလဵုမၞိဟ် ဆဵုဂဗညးသ္ကံတုဲ စၟဳစၟတ်ကၠုၚ်ဂဗုတ်ရ။ ဂဗုတ်ဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳဂှ် ပ္ဍဲဂိတုဖေဖဝ်ဝါရဳ (၁၆) ပ္ဍဲကဵုရုၚ်ဂဗုတ် ဇမ္ဗူသဳရိ စၟဳစၟတ် အလန်ကၠာအိုတ်ရ။ ပ္ဍဲဂိတုမာတ်ချ် (၃၁) ဂှ် ဂွံအခေါၚ်တက်ကျာကဵု ညးရၚ်တၠုၚ်ဂဗုတ် နကဵု (video comferencing) ရ။ ဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳ ကဵု ဒဝ်မေန်န်သိုဝ်တံ ဂွံအခေါၚ်တက်ကျာ အကြာဗၠာဲသၟိၚ်တံ မရံၚ်ကျောဝ်မံၚ်တံဂှ်ရ။ ဆေၚ်ကဵုကိစ္စဏံတုဲ ဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳ ဟွံပေၚ်စိုတ် ဟီုပ္တိုန်ထ္ၜးကၠုၚ် “ဣဏံဂှ် ဒးဒၟံၚ်ကဵုသၞောဝ်ဥပဒေကီုဟာ?” ဟီုဂးကၠုၚ်ရ။ ဟိုတ်နူဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳ ပ္တိုန်ထ္ၜးဂှ်ရ ဂွံအခေါၚ်ဆဵုဂဗ တက်ကျာ မၞိဟ်ကဵုမၞိဟ်ရ။ ဂွံစိုပ်ကၠုၚ်အဆံၚ်ဏံဂှ်လေဝ် ဒးမၚ်ကၠုၚ်အခိၚ် ကြပ်ၜါဂိတုရ။
ကိစ္စပ္တိုန်ရုၚ်သၞောဝ်ဓဝ် ကုဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳဂှ် ဥက္ကဌကံၚ်ဇြဳပၞာန် မေန်အံၚ်လှာၚ် ဟီုပ္တိတ် ပ္ဍဲဌာန်ပရိုၚ်ဍုၚ်ကြုက် Phoenix ဂွံဆဵုကေတ်ရ။
အဃောညးရေၚ်တၠုၚ်သၞောဝ်ဂဗုတ်တံ ဂ္ဇံမၚ်မံၚ်ပ္ဍဲဗ္ဒမ်ဂှ် ဟွံလအ်မွဲသာ် ဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳ ကွာ်လုပ်ကၠုၚ် ပ္ဍဲဗ္ဒမ်ဂှ်တုဲ ဆက်မိတ်ကဵု ညးရေၚ်တၠုၚ်သၞောဝ်ဂဗုတ်တံ “မၚ်္ဂလာပါ” သီုမအီတ္ၚက်တိုန်ရ။ ဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳ ကွာ်လုပ်ကၠုၚ် ပ္ဍဲဗ္ဒမ်၊ ကဝါ်ညး ဗီုကဵုတိုန်ဒၟံၚ် အသေအဟာန် အခိၚ်ကေတ်မံၚ် တာလျိုၚ်တေံဖိုဟ်၊ ကွာ်လုပ်ကၠုၚ် က္တိုၚ်ၚ်ကၟဟ်ဟ်ရ။ ဆ္ဂး ဟွံစရှ်လဝ်ပကဴရ။
ဒးဒုၚ်ရပ်ထိၚ်လဝ် လအ်အာပွိုၚ်ၜါဂိတုပြၚ်မှ ဂွံအခေါၚ်ဆဵုဂဗကဵု ညးရေၚ်တၠုၚ်ဂဗုတ် ဂွံအခိၚ်ဘာ်နာဍဳရ။ “ညာတ်ဒးအမေသု ကွာ်လုပ်ကၠုၚ် က္တိုၚ်ၚ်ကၟဟ်ဟ်ဂှ် အဲလေဝ် ဒှ်တိုန်ဇြဟတ်စိုတ် ဗွဲမလောန်ရ” သာ်ဏံ ဒဝ်မေန်န်သိုဝ် ညးရေၚ်တၠုၚ်ဂဗုတ် ဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳဂှ် ဟီုရ။ သၟာၚ်နူဂှ် “ရုၚ်သၞောဝ်ဓဝ်ဂှ် ကၠောန်ပ္ဍဲဂၠံၚ် ‘မျနာန်ဘုၚ်တာ’ရောၚ် ဟီုလဝ်တုဲ မုဟိုတ်ဂွံသ္ပဒၞါဲဏံ၊ သ္ပဗီုဏံ ဂွံမံၚ်ဟာ?” သာ်ဏံ ဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳ ဟီုကဵုညးရေၚ်တၠုၚ်ဂဗုတ်တံရ။ ဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳဂှ် ဒၞါဲလဵု ဒးဒုၚ်ရပ်ထိၚ် စွံလဝ်ရောဂှ် ဇကုညးလေဝ် ကေတ်ဟွံဒး ညးဟီုရ။ ၜိုန်ဂှ်လေဝ် အကာဲအရာမ္ၚး မုက္တဵုဒှ်မံၚ်ဂှ် ညးဟွံတီ ဟွံသေၚ် သာ်ဏံ ညးဟီုလဴကဵု ဒဝ်မေန်န်သိုဝ်ရ။
နူဌာန်ပရိုၚ် BBC လ္ၚတ်ဂွံလဝ်ဂှ် အကာဲအရာ က္တဵုဒှ်ဒၟံၚ်မ္ၚးဏံ နွံသာ်လဵုရောဂှ် မွဲသတ္တာဟမွဲဝါ သ္ကိုပ်ဗိုလ်ပၞာန်မွဲတၠ ဒးလုပ်ဒုၚ်စဳရေၚ်မံၚ်ရ။ ၜိုန်ဂှ်လေဝ် နကဵုဗၞတ်ဗ္ၜတ်ဟေၚ် ပ္တိုန်ထ္ၜး ဒုၚ်စဳရေၚ်ဂွံဏောၚ် ဂွံတီကေတ်ရ။ ဖုၚ်၊ အေန်တာနေတ်တံဂှ် အခေါၚ်ရပ်ဟွံမွဲရ။
သွက်ဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳဂှ် ပါရဂူ နူဒပ်ပၞာန်မွဲတၠ၊ ပါရဂူ နူမ္ၚးမွဲတၠ၊ သဝ်ဝန် နူဒပ်ပၞာန်မွဲတၠ၊ နူမ္ၚးမွဲတၠ၊ ပံၚ်အ္စာဂဥုဲ ပန်တၠ၊ လ္ပာ် (သူနာပြု) ဂှ် နူဒပ်ပၞာန်တံ ရေၚ်တၠုၚ်မံၚ်ရ။ ညးတံသီုဖအိုတ်ဂှ် အခေါၚ်တိတ်မ္ၚး ဟွံမွဲရောၚ် ဂွံတီကေတ်ရ။ အဃော ညးရေၚ်တၠုၚ်ဂဗုတ် ဆဵုကဵုဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳဂှ် ဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳ ပရေၚ်ထတ်ယုက် ခိုဟ်ဒၟံၚ်ရဂး။ အခိၚ်ဆဵုဂဗ နွံဆပွိုၚ်ဘာ်နာဍဳဓဝ်တုဲ ဂဗုတ်ပံၚ်ဖအိုတ် ဒးဒုၚ်စောဲလဝ် (၆) ဂဗုတ်ဂှ် မွဲဂဗုတ်မ္ဂး ဂွံအခိၚ်သဳကၠဳ ပွိုၚ် (၅) မိနေတ်ဓဝ်တုဲ အခိၚ်ဂှ် ဍေံဟွံရုံဂပ် ဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳ ဟီုရ။ ဂတနူဏံ အခိၚ်ညံၚ်ဂွံဂၠိုၚ်နူဏံဂှ် အဲဒးဆက်အာတ်မိက်၊ ညးရေၚ်တၠုၚ်ဂဗုတ်တံလေဝ် ဆက်အာတ်မိက်ညိ ဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳ ဟီုရ။ “ကၠာတေံ ဒးဒုၚ်ရပ်ထိၚ်လဝ် ပ္ဍဲသ္ၚိညး ကၠအ်ညးမံၚ်ဂှ်ရ၊ လၟုဟ် စိုပ်ဒၟံၚ်ဒၞါဲလဵုဂှ် အမေသုလေဝ် ဟွံတီရ” သာ်ဏံ ဒဝ်မေန်န်သိုဝ် ဟီုလဴထ္ၜး အကာဲအရာ ဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳရ။
ညးဍုၚ်ကွာန်နွံမ္ဂး ဗော်နွံ
ပ္ဍဲကဵုဂွံအခိၚ်ဘာ်နာဍဳဂှ် ဒးဂစာန်ဃရေက်ဟီု ကိစ္စဂဗုတ် မ္ဒးဒုၚ်စောဲလဝ်တံရ။ အပ္ဍဲလဟီုဂမၠိုၚ်တံဂှ် ဂလာန်ဗကန် ဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳ ၜါပါၚ် ဂွံမိၚ်ကေတ်ရ၊ “ဇာတိ ညးဍုၚ်ကွာန် နွံမံၚ်ဏီမ္ဂး ဗော် NLD လေဝ် ဆက်နွံအာမံၚ်ဏီရောၚ်”၊ တုဲပၠန် “ညးဍုၚ်ကွာန်ဂမၠိုၚ် ကဵုထတ်ယုက်မံၚ် သီုဖအိုတ်ညိ” ညးပြၚ်နၚ်အရေဝ် သွက်ညးဍုၚ်ကွာန်တံ ၜါပါၚ်ရ သာ်ဏံ ညးရေၚ်တၠုၚ်ဂဗုတ် ဒဝ်မေန်န်သိုဝ် ဟီုထ္ၜးရ။
ဂလာန်ဗကန်ဏံဂှ် ဒှ်ဂလာန်ဗကန် လ္တူကမ္မယှေန်ပေါဲရုဲမာဲ မပံက်လဝ်တၟိ ပ္ဍဲလက်ထက်ကံၚ်ဇြဳပၞာန် ဥက္ကဌဥူတိၚ်သဵု ဟီုဂးလဝ် “သွက်ဂွံရုပ်သီကၠေံဗော် NLD အစဳဇန် နွံမံၚ်ရောၚ်” ဟီုဂးလဝ် နွံတုဲ ဒှ်ဂလာန် က္လေၚ်ပလန်ဟီုဏာကဵု ကမ္မယှေန်ပေါဲရုဲမာဲတၟိဂှ်ရောၚ်။
