ဗညာအံၚ်
သၞောဝ်ဥပဒေပ္တန်ဍုၚ် (၁၉၇၄) ချူခၞံလဝ် လက်ထက်ဥူနေဝေန်ဂှ် ပလီုထောံ ပ္ဍဲသၞာံ (၁၉၈၈) ၊ ဂိတုသေပ်တေမ်ဗာ (၁၈) ဂှ်တုဲ ဇၞော်ပၞာန်သဝ်မိုၚ် မသီကေတ်အဝဵုပၞာန်ဂှ် “ကၠောန်ကဵုပေါဲရုဲမာဲဏောၚ်၊ ကၠောန်ပေါဲရုဲမာဲတုဲမ္ဂး ပအပ်အဝဵု ကုဗော်ဇၞးမာဲဏောၚ်၊ အလဵုအသဳပၞာန်ဂှ် နုက်တိတ်နူဘဝ အလဵုအသဳတုဲ စဴဌာန်ပၞာန်ဇကုဏောၚ်” ရဴဝွံ နူကဵုရေဒဳယော ကေုာံ ဌာန်ဗလးရုပ်ရမျှာၚ်မွဲတဆံၚ် ကဵုကၠုၚ်လဝ် ကတိပါၚ် ကုမှာဇန်ညးဍုၚ်ကွာန်ဂှ် တီသီုဂၠးတိရ။
အတိုၚ်ကဵုလဝ် ကတိပါၚ်ဂှ်ရ သၞောဝ်ဥပဒေဍုၚ် ၜိုန်ဟွံမွဲရကီုလေဝ် သၞာံ (၁၉၉၀) ဂိတုမေ (၂၇) ဂှ် အလဵုအသဳပၞာန် ကၠောန်ဗဒှ်ကဵုပေါဲရုဲမာဲရ။
ပ္ဍဲပေါဲရုဲမာဲဂှ် ဗော်မဆလ ဥူနေဝေန်ဂှ် လုပ်ကၠုၚ်ပေါဲရုဲမာဲ နကဵုယၟု (တိုၚ်းရၚ်းသားစည်းလုံး ညီညွတ်ရေးပါတီ-တစည) တုဲ အလုံမွဲဍုၚ်မှ ဇၞးမာဲ (၁၀) ဒၞါဲဓဝ်ရ။ ပ္ဍဲပေါဲရုဲမာဲ (၁၉၉၀) ဏံ ဗော်ဂအုပ် ဒဳမဝ်ကရေဇြဳကောန်ဂကူ NLD ဂှ် ဒှ်ဗော်ဇၞးအိုတ်ကီုလေဝ် ဒပ်ပၞာန် ကတိပါၚ်ဟွံဗိုန် ဟွံပအပ်အဝဵုရ၊ ဒှ်သာ်ဂှ်ရ လ္တူပွဒပ်ပၞာန်ဂှ် ညးဂလိုၚ်တံ ပါ်ပါဲ ဟီုဂရိုဟ်ကၠုၚ်ရ။
ပေါဲရုဲမာဲတုဲမ္ဂး ပအပ်အဝဵုဏောၚ် သာ်ဝွံ ဇၞော်ပၞာန်သဝ်မိုၚ် မဒှ်ညးမကဵုလဝ် ကတိပါၚ်ဂှ်လေဝ် ကောန်ရဲတဝ်သွာဇကု ပလှ်ဖျေံထောံဇကု နူကဵုအဆံၚ်ဌာနန္တရ ကၠေဝ်မက်အိုဿီု ပ္ဍဲသၞာံ (၁၉၉၂)၊ ဂိတုအေဗရဴ (၂၃) ဂှ်တုဲ ဒှ်အရာ ထေက်ကဵုဒးဂွံသံဝေဂ ဘဝသံသာ တၠအဝဵုပၞာန်ရ။
မွဲအဆက်ဓဝ် ပ္ဍဲဂိတုအေဗရဴ (၂၄) ဂှ် အလဵုအသဳပၞာန် နဝတ ပ္တိတ်လိက်ပၟိၚ် (၁၁/၉၂) တုဲ သွက်ဂွံဖျေံမူသဇိုၚ် အရၚ်ဂွံချူခၞံ ဥပဒေပ္တန်ဍုၚ်ဂှ် ကၠောန်သ္ဘၚ်သဳကၠဳ ကောန်ဂကူဏောၚ် လလောၚ်တြးကၠုၚ်ပၠန်ရ။
အခါရရုဲစှ် ညးစၞးသ္ဘၚ်သဳကၠဳကောန်ဂကူ (၇၀၂) တၠ ပ္ဍဲဂိတုဂျူလာၚ် (၁၀)၊ သၞာံ (၁၉၉၂) ဂှ် ညးစၞးဇၞး ပေါဲရုဲမာဲ (၁၉၉၀) ဂှ် ဂွံအခေါၚ်ပါလုပ် (၁၀၇) တၠ (၁၅%) ဟေၚ်တုဲ သၟေဟ်ဗွဲမဂၠိုၚ်ဂှ် ဒှ်ညးစၞး အလဵုအသဳပၞာန် ဍံက်ရုဲစှ်လဝ်သၟးရဟီုမ္ဂး ဟွံဗၠေတ်ရ။
ပ္ဍဲဂိတုသေပ်တေမ်ဗာ (၁၆) ဂှ် ဖျေံဂွံမူသ္ဇိုၚ် သ္ဘၚ်သဳကၠဳကောန်ဂကူ (၁၀၄) တၚ်တုဲ ဂိတုအံက်တဝ်ဗာ (၂) ဂှ် ပ္တိတ်လိက်ပၟိၚ် (၁၃/၉၂) ပၠန်တုဲ ထပ်ဖျေံလဝ် တၚ်ပ္တဝ်က္ဍိုပ် သ္ဘၚ်သဳကၠဳကောန်ဂကူ (၆) တၚ်ပၠန်ရ။ ယၚ်တံဂှ် …
၁။ ကၟိန်ဍုၚ်ပံၚ်ကောံ ညံၚ်ဟွံဂွံပါ်ထ္ကး
၂။ ဓဝ်ညဳသာကောန်ဍုၚ်အရၚ် ညံၚ်ဟွံဂွံလီုလာ်
၃။ အဝဵုအာဏာစက် ညံၚ်ဂွံတန်ကြန်ခိုၚ်ဗိုန်
၄။ သၞောတ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳဗော်ဇဳ မဍာံစၟတ်မွဲ ညံၚ်ဂွံမံက်ဂတဝ်
၅။ ဓဝ်လောကပါလ မတွံဂး ပွမဗဗွဲဓဝ်၊ ပွမသၠးပွး ကေုာံ ပွမတုပ်သၟဟ်တံ ညံၚ်ဂွံမံက်ဂတဝ် ဇၞော်မောဝ်တိုန် ပ္ဍဲကၟိန်ဍုၚ်
၆။ ပ္ဍဲကဏ္ဍပၠတရဴ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ကၟိန်ဍုၚ်အနာဂတ်ဂှ် ဒပ်ပၞာန် ညံၚ်ဂွံလုပ်ယိုက်ဂၠေၚ်တာလျိုၚ် ဂးတုဲ ဖျေံလဝ်တၚ်ပ္တဝ်က္ဍိုပ်ရ။
ဖျေံကၠုၚ်သာ်ဂှ်တုဲ သၞာံ (၁၉၉၃)၊ ဂိတုဂျာန္နဝါရဳ (၉) ဂှ် ကၠောန်သ္ဘၚ်သဳကၠဳကောန်ဂကူ လလောၚ်ပ္တိတ် တၚ်ပ္တဝ်က္ဍိုပ် (၆) တၚ်ဏံတုဲ ဂွံၜါတ္ၚဲဂှ် ညးစၞးကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံကီု၊ ညးစၞး NLD မဒှ်ဗော်ဒ္စဵုဒ္စးဂှ်ကီု ဟွံစှေ်စိုတ်တုဲ ဒးဖျုဲကၠေံ သ္ဘၚ်သဳကၠဳရ။
ပ္ဍဲဂိတုအေဗရဴ (၇) ဂှ်လေဝ် အလဵုအသဳပၞာန် ပ္တိုန်ထ္ၜးကၠုၚ် သၞောဝ်ပ္တန်ဍုၚ် မဂၠိုၚ်ကဵုဗဟဵုရပ်ဇုက်ဂှ် ညးစၞး ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ ဟွံစှေ်စိုတ် ဒ္စဵုဒ္စးတိုန်တုဲ ဒးဇူကၠေံ သ္ဘၚ်သဳကၠဳပၠန်ရ။
အကြာ အကြာ ကၠောန်အာ ဇူအာ သ္ဘၚ်သဳကၠဳဂှ် ရပ်ဂွံလိက်စၠောံတဲ ဟီုပါ်ပါဲလဝ် သ္ဘၚ်သဳကၠဳရောၚ်ဂးတုဲ ဂိတုအဝ်ဂါတ် (၄) ဂှ် ရပ်ထောံ ဒံက်တာအံၚ်ဃေန်သေအ် အမာတ် နူဗော် NLD ရ။
မူသဇိုၚ် (၁၀၄) တၚ်ဂှ် ညးစၞးဗွဲမဂၠိုၚ်တံ ဒုၚ်တဲ တုပ်စိုတ်ဒၟံၚ်ရောၚ် ပ္တိတ်လဝ် လိက်လလောၚ်တြး ဗဗွဲသၞောဝ် နွံကီုလေဝ် ညးစၞးကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ ဆက်ပ္တိုန်ထ္ၜးဒၟံၚ် သၞောတ်ကၟိန်ဍုၚ်ပံၚ်ကောံ ဖေဝ်ဒရေဝ်ဂှ်ဟေၚ်တုဲ ဂိတုသေပ်တေမ်ဗာ (၁၆) ဂှ် ဒးဇူကၠေံ သ္ဘၚ်သဳကၠဳပၠန်ရ။
ကောန်ညးလ္ဂုၚ် ညးမြဟ်ချဳဒရာၚ်ကဵု ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တံ ဟိုတ်နူဟီုပါ်ပါဲ သ္ပပြာကတ်ကဵု တၚ်ယုတ်ဒေက် သ္ဘၚ်သဳကၠဳကောန်ဂကူဂှ်တုဲ ဒးဒုၚ်ရပ်လေဝ်နွံ၊ တုဲပၠန် ညံၚ်ဂွံသ္ၚဳဂၠိပ် လၟေၚ်ကမၠောန် သ္ဘၚ်သဳကၠဳဂှ် ညးစၞး ဗော် NLD တံ အာတ်မိက် ပ္တိုန်ထ္ၜး ပ္ဍဲစၟတ်တ္ၚဲ (၁၉၉၅)၊ ဂိတုနဝ်ဝေမ်ဗာ (၂၈) ရ။
ဗွဲတၟေၚ် ကုညးစှေ်စး ဟီုပါ်ပါဲဒၟံၚ် ဒပ်ပၞာန်ဂှ် နကဵုဒပ်ပၞာန် ညံၚ်ဟွံဂွံရပ်ကြာန်န် NLD အာတ်မိက်လဝ်၊ တုဲပၠန် ဟွံမိက်ကဵု ဒဝ်အံၚ်သာန်သုကျဳ ဒှ်သမ္မတတုဲ ချူပ္ညပ်လဝ် အၚ်္ဂလက်သန် ဟွံသေၚ်ကဵုသဘဴသၞောဝ် ဂှ်လေဝ် NLD ဟွံဒုၚ်တဲ တးပါဲကၠေံရ။
ဒပ်ပၞာန်ပၠန်လေဝ် အတိုၚ် NLD အာတ်မိက်ဂှ် ဟွံဒုၚ်တဲရ၊ ဒၟါနူဂှ်ရ ညးစၞး NLD (၈၆) တၠ ထ္ၜးဆန္ဒ ဟွံတိုန်သ္ဘၚ်သဳကၠဳရ။
ဟိုတ်နူထ္ၜးဆန္ဒ ဟွံတိုန်သ္ဘၚ်သဳကၠဳဂှ်ရ ပ္ဍဲဂိတုနဝ်ဝေမ်ဗာ (၂၉) ဂှ် ပ္တိတ်ထောံ ညးစၞး NLD နူသ္ဘၚ်သဳကၠဳရ။ နူဂှ်တုဲ ပ္ဍဲသၞာံ (၁၉၉၆) ဂှ် သ္ဘၚ်သဳကၠဳ ဒေံါလအ်အာ ၜိုတ် (၅) သၞာံတုဲ သ္ဘၚ်သဳကၠဳ လီုအာဣရဏောၚ် ဟီုဂးသာ်ဏံလေဝ် နွံကၠုၚ်ရ။
နူဂှ်တုဲ အခါစိုပ် သၞာံ (၂၀၀၃)၊ ဂိတုအဝ်ဂါတ် (၃၀) ဂှ် သ္ကိုပ်ဝန်ုဇၞော် သ္ကိုပ်ပၞာန်ဇၞော်ခေန်ညောအ် ပ္တိတ်ကၠုၚ်ဗီုတိပ္ညုၚ်ဂၠံၚ် ဒဳမဝ်ကရေဇြဳသၞောတ်တၠအဝဵုပၞာန် (၇) တၚ်ရ။
ကော်ဂးစ ဗီုတိပ္ညုၚ်ဂၠံၚ်ဒဳ်မဝ်ကရေဇြဳတုဲ အဆံၚ်ပထမဂှ် ကလေၚ်ကၠောန် သ္ဘၚ်သဳကၠဳကောန်ဂကူ မဒေံါလဝ်ဂှ်ဏောၚ်၊ သၞောဝ်ဥပဒေပ္တန်ဍုၚ် မူအပြောံဂှ် သ္ပဒ္တန် နကဵုပေါဲကေတ်ဆန္ဒ ညးဍုၚ်ကွာန်တုဲမ္ဂး ကၠောန်ပေါဲရုဲမာဲဏောၚ်၊ ပအပ်အဝဵု ကုအလဵုအသဳတၟိဏောၚ် မပ္တံသာ်ဏံ ပါလုပ်ရ။
ဣဂှ်ရ သၞာံ (၂၀၀၄) ၊ ဂိတုမေ (၁၇) ကလေၚ်ကၠောန် သ္ဘၚ်သဳကၠဳကောန်ဂကူပၠန်ဏောၚ်ဂှ် ဒုသ္ကိုပ်ပၞာန်ဇၞော်တိၚ်သိၚ် ဥက္ကဌကမ္မယှေန် ကၠောန်ဗဒှ်သ္ဘၚ်သဳကၠဳ လလောၚ်ကၠုၚ်ရ။
ဨအခိၚ်ဂှ် ညးလဵုလေဝ် ဟွံထေၚ်လဝ်မွဲသာ် သ္ကိုပ်ဝန်ဇၞော် ကော်ဂး သ္ကိုပ်ပၞာန်ဇၞော်ခေန်ညောအ် ဒးဒုၚ်ရပ်ကဵုရဲဒပ်ပၞာန်တုဲ ဒပ်ထံၚ်ပရိုၚ်အလုံမွဲဍုၚ် ညးတေံပၠတရဴ ပိုၚ်ပြဳလဝ်ဂှ်လေဝ် ဒးဒုၚ်ပလီုကၠေံရ။
ဒဒှ်ဍေံဂှ် ထ္ၜးဟိုတ်ကဵု ဗက်စအဂတိ ဂးတုဲ သၞာံ (၂၀၀၄)၊ ဂိတုအံက်တဝ်ဗာ (၁၈) ဂှ် ပ္တိတ်ထောံ သ္ကိုပ်ပၞာန်ဇၞော်ခေန်ညောအ် နူဂကောံအလဵုအသဳ၊နူဂှ် ပ္တိုန်ရုၚ်စုတ်ဒုဟ် စွံလဝ်အဆံၚ် ဆေၚ်ဒေံါလဝ်ဒုဟ်ဒဏ် (ဆိုၚ်းၚံ့ပြစ်ဒဏ်) တုဲ ဖျေံလဝ်ဒုဟ် ကြိုၚ်စွံပ္ဍဲသ္ၚိ (၄၄) သၞာံရ။
သၟာၚ်နူဂှ် ကုညးတာလျိုၚ်ဇၞော်ဇၞော် (ဒပ်ထံၚ်ပရိုၚ်) (၃၈) တၠဂှ်လေဝ် ပံက်အမှု နပရေၚ်စလာဘ်ဗဇဴတုဲ ဖျေံကၠုၚ်ဒုဟ်ဒဏ် နူ (၂၀) သၞာံ ဒဵုကဵု (၁၀၀) သၞာံပြၚ်လေဝ် နွံကၠုၚ်ရ။
ပ္ဍဲလၟေၚ်ဝၚ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဗၟာဏံ ညးဍိုက်ဇာတ် ဂကောံတၠအဝဵုပၞာန်တံ ဒယှ်တှ်ပြာကတ်ကၠုၚ် ပ္ဍဲအရာဍဵုဍိုက်ညးဍုၚ်ကွာန်ဂှ် အိုတ်ကၞောတ် ဘဝတၠအဝဵု သဝ်မိုၚ်၊ ခေန်ညောအ်တံ သီဇာတ်ဟွံကျေဝ် တုဲအာကီုလေဝ် တရဴဒဳမဝ်ကရေဇြဳ ဍုၚ်ဗၟာဂှ် ဟွံညန်ကဵု တိုၚ်ပကဴဏီဖိုဟ်။
ပ္ဍဲအကြာကာလဂှ်ပၠန်ရ ဃောန်ထောန်ဥူ ဥက္ကဌ ဗော်ဂအုပ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳကောန်ဂကူသေံ SNLD ကေုာံ သ္ကိုပ်ပၞာန်သေထေန် မဒှ်က္ဍိုပ်သ္ကိုပ် SSA တံလေဝ် ဒးဒုၚ်ရပ်ကီုတုဲ သၞာံ (၂၀၀၅)၊ ဂိတုမာတ် (၃၁) ဂှ် ညးစၞးကောန်ဂကူသေံတံ နုက်တိတ်အာ နူသ္ဘၚ်သဳကၠဳရ။
စပ်ကဵုကဏ္ဍဒပ်ပၞာန်တုဲ ဟိုတ်နူချူစုတ်ကၠုၚ်အတေၚ် ပ္ဍဲသၞောဝ်ဥပဒေပ္တန်ဍုၚ်ဂှ်ရ ဂကောံရပ်လွဟ် ကောန်ဍုၚ်အရၚ် ဒေံါပန်ပှော်တံလေဝ် ကရဴစး စ္ဍးတိတ်အာ နူသ္ဘၚ်သဳကၠဳဂှ်ကီုရ။
ဣဂှ်ရ အခါရပ္တုဲသ္ဘၚ်သဳကၠဳဂှ်မ္ဂး ညးစၞးဗော်ပရေၚ်ကွာန်ဇၞးမာဲကီု၊ ညးစၞးကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံကီု ၜိုတ်လဵုလေဝ် ဟွံသှေ်ရဒှ်တုဲ သ္ဘၚ်သဳကၠဳကောန်ဂကူဂှ်လေဝ် တုဲဒှ်အာ ပ္ဍဲသၞာံ (၂၀၀၇)၊ ဂိတုဂျူလာၚ် (၁၈) ရ။
ယဝ်ကလေၚ်ရံၚ် ဒဒှ်သ္ဘၚ်သဳကၠဳကောန်ဂကူဏံမ္ဂး နူကဵုသၞာံ (၁၉၉၉) တေံ ဒဵုကဵုစိုပ် (၂၀၀၇) ပၠအ်အခိၚ် ဇမၠိၚ်ကၠုၚ်တ္ၚဲ လုကဴပွိုၚ် (၁၄) သၞာံတုဲ ပရဲဖဵု သွက်ဒပ်ပၞာန်ဂှ် သီုဟွံဒးဒုၚ်ရုဲမာဲမွဲသာ် ညးစၞးဒပ်ပၞာန်တံ ဥုံသွး ထလာ်လုပ်စိုပ်ကၠုၚ် (၂၅) တၟံကၠံ ပ္ဍဲဇၟာပ်ကၠတ်ထဝ်တုဲ နကဵုကၠတ်ထဝ် မဖှ်သာ်ဏံဂှ်ရ ဇက်တိုန်အာ ဍုၚ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳတၟိတေံဏောၚ် ညးကြီုဂြဴတဴသာ်ဏံလေဝ် နွံဒၟံၚ်ဖိုဟ်ရ။
သရောပ်မ္ဂး သၞောဝ်ဥပဒေဍုၚ် ပၟိက်တၠအဝဵုပၞာန် မိက်ဂွံကဵုဒှ်ဂှ် ဍေံက္ဍတ်ပါ်တိတ်ကၠုၚ် နူသ္ဘၚ်သဳကၠဳကောန်ဂကူ ဗျဟ်ဟ်ဂှ်တုဲ သၞာံ (၂၀၀၈)၊ ဂိတုမေ ပ္ဍဲစၟတ်တ္ၚဲ (၁၀) ကဵု စၟတ်တ္ၚဲ (၂၄) ဂှ် ကၠောန်သ္ပပေါဲ ဒုၚ်ကေတ်ဆန္ဒညးဍုၚ်ကွာန် အလုံဍုၚ်တုဲ သၞောဝ် (၂၀၀၈) ဏံ ဒှ်အာဒ္တန် နကဵုအထံက်ဂလာန်မာဲ ညးဍုၚ်ကွာန် (၆၀) ပြကောဋိကိုဋ် (၉၃.၈၂%) ဣရ လလောၚ်ကၠုၚ် သာ်ဏံကီုလေဝ် မၞိဟ်ဗွဲမဂၠိုၚ်တံ ညံၚ်ဟွံပတှေ်တဴကီု စရၚ်လၟိဟ်ဂၞန် ဓမံက်ထ္ၜးလဝ်ဏံဂှ်လေဝ် စရၚ်ဍာံဍာံဟွံသေၚ်ရောၚ်ဂှ် ဗွဲကြဴဏံမှ ဂွံတီ သာ်ဝွံ ပ္တိုန်ထ္ၜးတုဲ လိက်ပရေၚ်အလန်ဏံ ဖအိုတ်ကၠေံနိဂီု ၜိုတ်ဏံကၠာရ။
