နာဲကသုမန်
ပ္ဍဲကဵုကၟိန်ဍုၚ်ပိုဲတံ အခိၚ်တ္ၚဲဏံဝွံ ယဲကပ်ကိုဝ်ဝေဒ် (၁၉) မဇတၟိ ကၠုၚ်နူကဵု ဍုၚ်အေန်ဒိယျ မကော်ခဴစ မဇဒေဝ်တာ (Delta) ပြးဇးကၠောံဍ ဗွဲမလောဲသွာတုဲ ပ္ဍဲလပှ်တတိယဏံတှေ် မၞိဟ်ယဲကပ်တံ ဒးဂၠိုၚ်တိုန်ရောၚ်။ ဟိုတ်နူကဵု လၟိဟ်မၞိဟ်ဒှ်ယဲဏံ ဂၠိုၚ်အာတုဲ အာစိုပ်လွဳဝတ် ပ္ဍဲရုၚ်ဂဥုဲဖအိုတ်ဂှ် ဒှ်ဟွံမာန်ရ။ သွက်ညးဒးဝဳယဲ ကိုဝ်ဝေဒ် (၁၉) ပ္ဍဲသ္ၚိ ဗီုနဲကဲသာ်လဵု ဂွံလွဳဝတ်အာဇကုဂှ် ကဵုဏာကသပ်ရအဴ။
(က) ညးဂှ် ဒးလွဳဝတ်ပ္ဍဲသ္ၚိဂွံ၊ ဗီုလဵု ဒးမံၚ်ရော?
စၟယဲကပ်ကိုဝ်ဝေဒ် (၁၉) မဇဒေဝ်တာ Delta အခိၚ်တ္ၚဲဏံဂှ် ဍေံသကာတ်မြဟ် ကၠောံစပ်အာ ဇၟာပ်ပ်မၞိဟ်တုဲ နူကဵုကောန်ၚာ်အာယုက် (၁၀) သၞာံ စဵုကဵုညးဗျုထဴတံဖအိုတ်ဂှ် ဍေံကၠောံစပ်ဖအိုတ်ရောၚ်။ အၚ်္ဂလက်သန်ဍေံ ကလိဂွံယဲဏံဂှ် နွံ (၃) သာ်ရ။ ယီုမဂး ဟွံဂွံသၟူဂှ် မွဲသာ်၊ ဇကုကတူတုဲ ဂမ္တဴတံ ဟွံစှေ်ဂှ်မွဲသာ်၊ ခဍက်ဂၠိုၚ်တိုန်ဂှ် မွဲသာ် ရဴဝွံ အၚ်္ဂလက်သန် (၃) သာ်ဏံ ဒှ်တှေ် ထေက်ကဵု ဒးသ္ပသတိဇၞော်ဇၞော်ရ။
အတိုၚ်ပတိုန်ထ္ၜးလဝ် ဗွဲလတူတေံရ ယဝ်ရပ္ဍဲကဵုရုၚ်ဂဥုဲတံ လၟိဟ်မၞိဟ်ဒးဝဳယဲတံ ဂၠိုၚ်ဒၟံၚ် ဒၞာဲမံၚ်တံ ဟွံရုံဂပ်ရောၚ်တှေ် သွက်ဂွံဝဳကေတ်တ် ပ္ဍဲသ္ၚိဇကုဇကုရောၚ်။ ညးဂှ် လွဳကေတ် ပ္ဍဲသ္ၚိဇကု ကေတ်တ်ဂွံရော? မၞိဟ်သၟတ်တံဟေၚ်ရ။ မၞိဟ်နွံအာယုက် ဗၞတ် (၁၈) စဵုကဵု (၄၀) သၞာံတံရောၚ်။ မၞိဟ်အာယုက်ဇၞော်ဇၞော် (၅၀) သၞာံ လပါ်လတူဂှ် ထေက်ဒးအာလွဳယဲဏံ ပ္ဍဲရုၚ်ဂဥုဲရောၚ်။ ယဝ်ရ မၞှိဟ်ယဲဂှ် ယဲတၞဟ်ဟ်တံ နွံဒၟံၚ်မွဲသာ်ရောၚ်တှေ် ထေက်ကဵု ဒးလွဳယဲ ပ္ဍဲရုၚ်ဂဥုဲရ။ ယဝ်ရ ကောန်ၚာ်တံ သၟဝ်အာယုက် (၁၈) သၞာံတံ ဒှ်မ္ဂးတှေ်လေဝ် ထေက်ကဵု ဒးလွဳယဲ ပ္ဍဲရုၚ်ဂဥုဲရောၚ်။
ကှေ် … ယဝ်ရ ဇကုပိုဲ ဇကုဒးလွဳကေတ်ရောၚ်ဟီုတှေ် မုဒးသ္ပ ပ္ဍဲသ္ၚိဇကုရော။ အဓိကဂှ်တှေ် ယဲနူဇကုဂှ် ညံၚ်ဟွံဂွံကၠောံစပ်အာ ညးတၞဟ်ဟ်၊ ညးဂမၠိုၚ် သီုကဵုမၞှိဟ်အာယုက်ဇၞော်ဇၞော်တံရောၚ်။ ဟိုတ်ဂှ်ရ မၞိဟ်ယဲမံၚ်ပ္ဍဲသ္ၚိဂှ်တှေ် ဇကုဇကု ဒးမၚ်မွဲ စၟယဲတံ ညံၚ်ဟွံဂွံကၠောံစပ်အာ ညးတၞဟ်တံမွဲမွဲရောၚ်။ ညံၚ်ဟွံဂွံ ကၠောံစပ်အာ မၞိဟ်ဗျုဗျုတံဂှ်လေဝ် ပၟိက်ဇၞော်ကွေံရောၚ်။
ဒှ်သာ်ဂှ်ရ မၞိဟ်ယဲဂှ်တှေ် ဒၞာဲတိက်မံၚ်ဂှ် ဇကုဒးစွံလဝ်တၞဟ်ခြာရောၚ်။ ပုၚ်သွဇကု ဇကုဒးဍုန်တိုပ်စကေတ်တ်တုဲ သ္ၚိဍာ်ဇကုဇကုကဵုဇကု ဒးစွံတၞဟ်ခြာရောၚ်။ ကေတ်စၞစသုၚ်ကီု ကပေါတ်တၞဟ်ဟ်ကီုတှေ် ကဵုညးတၞဟ်ဟ်တံ စွံလဝ်မ္ၚးမွဲမွဲဒၞာဲ ဇကုအာကေတ်တ်ဂွံရောၚ်။ လ္ပာ်လုက်စုက် ကုညးတၞဟ်ညိ။
(ခ) ဗီုလဵု ဂွံဝဳဇကုဇကုရော?
ဒှ်ယဲကိုဝ်ဝေဒ် (၁၉) တှေ် သွက်ညးအာယုက်ဍောတ်သၟတ် ဒြဟတ်နွံတံဂှ် ဝဳကေတ်တ်လေဝ် ဗလးမာန်ဒၟံၚ်ရောၚ်။ ဆဂး မၞိဟ်အာယုက်ဇၞော်ကီု ယဲနွံဒၟံၚ် မွဲမွဲသာ်ရောၚ်တှေ် လ္ပဝဳပ္ဍဲသ္ၚိညိ ကဵုကသပ်ရ။ ကာလလွဳယဲကေတ်တ်တှေ် သွက်ဂွံမၚ်မွဲအာ လၟေၚ်သၟဝ်ဏံ (၅) တၚ်ညိအဴ။
တၚ် (၁) ဇူဒီုညိ ။ ။ ယဝ်ရ မၞး ဒွံဒးအာ ယဲကပ်ကိုဝ်ဝေဒ် (၁၉) ရောၚ် ဟီုတှေ် ဒေံါကမၠောန်တုဲ ဇူညိ။ ဗဇူဇကုဇကု သွက်ဂွံကလေၚ်ဂွံဒြဟတ်ရောၚ်။ သွက်ဂွံက္လေၚ်ဗပေၚ်ဒြဟတ်ရောၚ်။ ဇူဟီုဂှ် တိက်ဒၟံၚ် ပ္ဍဲဒၞာဲသတိက်ဟွံသေၚ်။ ဒးချဳဒရာၚ် ဇိုၚ်တဲ ဝေၚ်ကာယျ ညိညရောၚ်။ စိုၚ်အခိၚ်တိက်တှေ် တိက်ဖဲဖဲညိ။ ယဝ်ရ ဝေၚ်ဒၟံၚ်ကာယျ ညိညိညညတှေ် ဟိုတ်နူစၟယဲတုဲ ဆီတံ ဟွံဒိုဟ်ရ၊ ဆီတံ ကတဴဒၟံၚ်လၟိုန်ညိ။
တၚ် (၂) စစၞနွံကဵုဂုဏ်ဖဵုညိ ။ ။ ပ္ဍဲကဵုခန္ဓမၞးဂှ် သွက်ဂွံဗတိုက်စၟဂှ် ဒြဟတ်ဒးနွံရောၚ်။ ဒစကဵု စၞစဍိုန်န်ညိ။ စၞစၜိုဟ်တုဲ စတှေ် ခိုဟ်ရ။ လ္ပစ စၞကြံၚ်ၚ်ကဵု စၞကၠေၚ်ဂၠိုၚ်ညိ။ ဒှ်ယဲကိုဝေဒ်တှေ် ကအ်ကှ် မတ်ဒဗုၚ်၊ ဒြဟတ်ဍာ် ပ္ဍဲခန္ဓအောန်တုဲ သုၚ်ကဵုဍာ်ပလး ဂၠိုၚ်ၚ်ညိ။ မွဲသာ်ပၠန်ဂှ်တှေ် ဍာ်ၜဵုသက်က်ဂှ် ဍေံဂစိုတ်ကဵု ဗိုၚ်ရာတ်တုဲ သုၚ်ကဵုလၟေၚ်တ္ၚဲညိ။ ချိၚ်သုၚ်ညိ။ သုၚ်ဂၠိုၚ်တှေ် ဂၞဴလီုမာန်ရ။ အရက်ကီု ၜံက်ကီု လ္ပလုက်စုက်စုတ်ညိ။
တၚ် (၃) စၞစ ဓာတ်ဗဳတာမေန် သဳကဵု ဒဳ။ ။ ဆက်စပ်ဒၟံၚ်ကဵု တၚ် (၂) တေံကီုရ။ ခန္ဓမၞး သွက်ဂွံဗတိုက်ကဵု စၟဝိုက်ရာပ် (Virus) တံဂှ် စၞစနွံကဵု ဓာတ်ဗဳတာမေန်-သဳ (Vitamin C) ကေုာံ ဓာတ်ဗဳတာမေန်-ဒဳ (Vitamin D) တံဂှ် စကဵုညိ။ ပ္ဍဲဓာတ်ဗဳတာမေန်သဳဂှ် သတ်ဆုတံ ပါလုပ် ဂၠိုၚ်ကဵုဂကူတုဲ လိမဴ၊ ပၞဴ၊ ကတ်စဳ၊ သဒဝ်ဗေဝ်ရဳ၊ သီုကဵု မြေက်ခၟိဟ်တံရောၚ်။ ပ္ဍဲစၞစဂှ် စုတ်ကဵု မြေက်ခၟိဟ်ကဵု ဗစးတံ ဂၠိုၚ်ၚ်ညိ။ စၞစ ပ္ဍဲကဵုဗဳတာမေန်ဒဳဂှ်တှေ် ကၚုဲ၊ ထၟာဲစာၚ် ကေုာံ ပတိုဟ်တံ ပါလုပ်တုဲ စၞစတံဏံဂှ် စကဵုညိ။ လတုဲတှေ် ဂဥုဲဒြဟတ် စပ်ကဵုဗဳတာမေန်သဳကဵု ဒဳဂှ်လေဝ် ဂၠာဲရာန်တုဲ သုၚ်ညိ။
တၚ် (၄) တိက်လ္ပာ်ဗကပ်ညိ။ ။ စစၞတုဲ ဗၞတ် (၁) နာဍဳပြၚ်ၚ်ကီုဒှ် တိက်ဗတံကီုဒှ် တိက်လ္ပာ်ဗကပ်ညိ။ သဘာဝ စၟယဲကိုဝ်ဝေဒ်ဂှ်တှေ် ဍေံပလီုထောံ ပၞော်ကျာယီုပိုဲတံရောၚ်တုဲ ပိုဲတံ ယီုဝါတ်ရ။ ကာလတိက်လ္ပာ်ဗကပ်တှေ် ပၞော်ကျာယီုပိုဲတံဂှ် တပ်အာ စဵုကဵုဂြိုဟ်ပိုဲတံရောၚ်တုဲ ပၞော်ယီုပိုဲ ကၠောန်ကမၠောန်တှေ် စၟယဲဂှ် ဍေံပြးအောန်ရောၚ်။ မွဲသာ်ပၠန်ဂှ် သွက်ဂွံၜတ်အံက်သဳဂျေန် ပ္ဍဲခန္ဓဇကုဂှ် ရာန်လဝ် အံက်သဳမဳတာ (Oxymeter) မွဲညိ။ ၜတ်ဒၟံၚ်လၟိုန်ကာလ သမ္တီလဝ်ညိ။ လတုဲ ကဵုပရိုၚ်ကု အာစာဂဥုဲညိ။ ယဝ်ရ အကာဲအရာပရေံတှေ် ညးတံ ကေတ်နၚ် ဍေၚ်အံက်သဳဂျေန်ရောၚ်။
တၚ် (၅) စိုတ်ဓာတ်လ္ပစှေ်၊ ကဵုမိပ်လဟိၚ်ညိ ။ ။ မၞးဂွံအခိၚ်ဇူရ ဟီုစဂွံရောၚ်။ ခေတ်ဏံ ဒှ်ခေတ်အေန်တာနိတ်တုဲ ဒှ်အာ သဵုယှေဝ်မဳဒဳယာ (Social Media) မုမိက်ဂွံဗဵုဂှ် ဗဵုညိ၊ ဗဵုပရူမိပ်ပ်ညိ။ တက်ကျာကုရဲသကအ်ဇကုညိ။ စိုတ်ဓာတ် လ္ပစှေ်ညိ။ မံၚ်မိပ်ပ်ညိ။ ယဲဗၠးအာ သိုက်က်ရောၚ်။
အာစာဂဥုဲဍုၚ်အမေရိကာန်တံ ကဵုလဝ်ကသပ် အတိုၚ်ဏံတုဲ ကောန်ဍုၚ်အမေရိကာန် ဗွဲမဂၠိုၚ်ကီု ကောန်ဍုၚ်ဂလာ အေန်ဒဳယျတံကီု ညးတံ မၚ်မွဲဇကုညးတံကေတ်တ် ပ္ဍဲသ္ၚိတုဲ ဗလးအာ နွံတၟာဂလိုၚ်ကီုရအဴ။
(ဂ) ယဝ်ရ ဒးလွဳဝတ် မၞိဟ်ယဲကိုဝ်ဝေဒ် ပ္ဍဲသ္ၚိမ္ဂး …
ပ္ဍဲကဵုသ္ၚိဌာန်လ္ၚဵုတံ ဟိုတ်နူကဵု အာစိုပ်ရုၚ်ဂဥုဲဟွံမာန်ကီုဒှ်၊ ရုၚ်ဂဥုဲ ဟွံဒုၚ်တဲကီုဒှ် ပိုဲဒးလွဳကေတ်မၞိဟ်ယဲ ပ္ဍဲသ္ၚိဌာန်ပိုဲတံ ဒးသ္ပသတိ နွံဗွဲမဂၠိုၚ်ရောၚ်။ စၟယဲ နူကဵုမၞိဟ်ယဲဂှ် ညံၚ်ဟွံကၠောံစပ်အာ ညးဂမၠိုၚ် ပ္ဍဲကဵုသ္ၚိဌာန်ဂှ် ပၟိက်ဇၞော်အိုတ်ရ။ အာစာဂဥုဲတံ ကဵုလဝ်ကသပ် အတိုၚ်ဗွဲသၟဝ်ဝွံရ။
၁ ။ ။ သွက်မၞိဟ်ယဲဂှ် ပါ်ကဵုဒၞာဲတိက်မံၚ်၊ စသုၚ် ကေုာံ ဒၞာဲသ္ၚိဍာ် သက်က်ညိ။ ဒၞာဲတိက်မံၚ်ဂှ်တှေ် ကဵုကျာလုပ်တိတ် ဒးခိုဟ်ရောၚ်။ ပံက်လဝ်ဗတၚ်တြၚ်တံတုဲ ယီုကျာဖဲဖဲဂွံတှေ် ခိုဟ်ရောၚ်။ လတုဲတှေ် သ္ၚိဍာ်မၞိဟ်ယဲစကာဂှ် လ္ပစကာမ္ဂး ခိုဟ်ရောၚ်။ ယဝ်ရ ဒးစကာတွဵုမ္ဂး ဒးသ္ပပရေၚ်သအးဇ္ၚး လၟိုန်န်ရောၚ်။
၂ ။ ။ ဒးစုတ်ဂြောပ်မုဟ် လၟိုန်ကာလရောၚ်။ အတိုၚ်မွဲသ္ၚိ မၞိဟ်ယဲကီု မၞိဟ်တၞဟ်ဟ်တံကီု ဒးစုတ်လဝ်ဂြောပ်မုဟ် လၟိုန်ကာလတုဲ စၟယဲတံ ညံၚ်ဟွံဂွံပြးစိုပ်အာ ညးသကအ်ဂှ် ဒးမၚ်မွဲအာရောၚ်။
၃ ။ ။ ၚးတးသ္ၚိဌာန် လၟိုန်ကာလညိ။ စၟယဲတံဂှ် ပြးစိုပ် ဂၠိုၚ်ကဵုဒၞာဲ ပ္ဍဲသ္ၚိဂှ် ဒှ်စလေပ်တုဲ ဒှ်မာန်တှေ် နူကဵုဌာနထတ်ယုက်တံ ကၠုၚ်ထစတ်ကဵုဂဥုဲတှေ် ခိုဟ်ရ။ ဆဂး တၠသ္ၚိဂှ် ကေတ်ဂဥုဲဂစိုတ်စၟ စုတ်ပ္ဍဲဍာ်တုဲ ဒးသအးဇ္ၚးဒၟံၚ် သ္ၚိဌာန် လၟိုန်ရောၚ်။ လတုဲမ္ဂး ပၞာန်ပုၚ်သွ မၞိဟ်ယဲကီု ဂၠိက်ယာတ်ပလောံတံ အိုဿီုတံ ဒးသအးဇ္ၚးကဵု ဂဥုဲဂစိုတ်စၟ လၟိုန်ကာလရောၚ်။
၄ ။ ။ ဗ္စစၞစ ကေုာံ ဂဥုဲဂဗ စဵုဒၞာစၞယဲညိ။ သွက်မၞိဟ်ယဲဂှ်တှေ် ဒးဗ္စစၞစ နွံကဵုဒြဟတ် စၞစဍိုန်န် စၞစၜတ်တ်တံညိ။ ကဵုသုၚ်ဍာ်ဂမ္တဴ၊ ဍာ်ဒဂဝ် (လ္ပစုတ်သဂြာ) တံဂွံရ။ စၞစ ဆက်စပ်ကဵု ဗဳတာမေန်သဳကဵု ဒဳတံညိ။ ဂဥုဲဗဳတာမေန်သဳကဵု ဗဳတာမေန်ဒဳတံ နွံတှေ် ရာန်ကဵုညိ။
၅ ။ ။ ပလေဝ်လဝ် ဍေၚ်အံက်သဳဂျေန် လၟိုန်ညိ။ ဂွံတီအကာဲအရာမၞိဟ်ယဲဂှ် ဒးၜတ်ဒၟံၚ်ကဵု စက်ၜတ်ဓာတ်အံက်သဳဂျေန် ပိုဲတံ ယီုပၠောပ်ရောၚ်။ ယဝ်ရ လၟေၚ်ယီုအံက်သဳဂျေန် မၞိဟ်ယဲဂှ် စှေ်အာ သၟဝ် (၉၃) တှေ် ယီုဝါတ်တုဲ ဒးစကာ ဍေၚ်အံက်သဳဂျေန်ရောၚ်။
ယွံ ဂကူမန်တံ ညးဂမၠိုၚ်အဴ … ပ္ဍဲကဵုအခိၚ်အခါတ္ၚဲဏံဂှ် ဍုၚ်ကွာန်လေဝ် ဟွံၜိုဟ်သြိုဟ်၊ သၟိၚ်တၠလေဝ် ပကၚ်ရၚ်ဍုၚ် ဟွံချိုတ်ပၠိုတ်ဂှ် ညးမွဲ ကေုာံ ညးမွဲ သွက်ဂွံရီုဗၚ်ညးသကအ်ဂှ် ဆဝ်မ္ၚုဟ်ဏာရ။
