ရာၚ်မြဟ် – ကမ္မတဳလိခ်ပတ်ယေန်သၞာၚ်မန် သ္ပသ္ကိုပ်သ္ကတုဲ ပ္ဍဲအလုံဒေသမန်မွဲ စပ္တံနူဂိတုမာတ်ချ် သတ္တဟပထမဏံ ပံက်ကၠုၚ်တန်ဗတောန် လိခ်ပတ်မန် ဥတုကညၚ်ဂှ် ဂွံတီကေတ်ရ။
“လၟုဟ်တှေ် ပ္ဍဲၜိုတ်ထပှ်ပွိုၚ်ဍုၚ်ဂှ် ပိုဲပံက်ကၠုၚ် တန်ဗတောန် လိခ်မန်မ ာန်ကၠုၚ်ကီုရ” သာ်ဝွံ ညးလုပ်ဂကောံ ကမ္မတဳလိခ်ပတ်ယေန်သၞာန်မန် အာစာသဝ် ဒံက်တာစောန်တၟး ဟီုဂးရ။
ထံက်ရံၚ်ကဵုစရၚ် ကွးဘာတန်ဗတောန် သၞာံအာတေံမ္ဂး လၟိဟ်မၞုံတြဴလက်ဘာ် (၆၅ ၀၀၀) ပြၚ်ရောၚ် အာစာသဝ် ဒံက်တာစောန်တၟး ဂးရ။ ဆဂးဂှ် စရၚ်ကွးဘာ ပွိုၚ်ဍုၚ်ပံၚ် ကေုာံ ပွိုၚ်ဍုၚ်ကံကြိက် တ္ၚဵုရးကရေၚ်တံ ဟွံပါကၠုၚ်ဏီရောၚ် ညးတေံဟီုရ။
အခိၚ်ဘာအလဵုအသဳကၟာတ် စနူဂိတုမာတ်ချ် စဵုစိုပ်ဂိတုမေ အကြာပွိုၚ်ၜါဂိတုဂှ် လၟေၚ်ၚ်သၞာံ ဗတောန်ကၠုၚ်ဒၟံၚ် လိခ်ပတ်မန် ဥတုကညၚ်ရ။
နဗဗွဲလုပ်သၞောဝ် အခေါၚ်ဗတောန် လိခ်ပတ်မန် ပ္ဍဲဘာအလဵုအသဳ ဟွံမွဲတုဲ ပ္ဍဲပွိုၚ်ဍုၚ်လ္ၚဵုတံဂှ် နကဵုဓရ်ပလိုဟ်ဟေၚ် ဂွံကၠုၚ်အခေါၚ်ဗ္တောန်ကီုရ။
“ဂွံဗတောန်လိခ်ဂှ် အခက်အခုဲ နွံဗွဲမဂၠိုၚ်၊ ဒၞာဲဗတောန်လေဝ် ဟွံမွဲပုဟ်၊ လ္ၚဵု ဗတောန် ပ္ဍဲဘာလကျာ်၊ လ္ၚဵု ဗ္တောန်သၟဝ်တံဆု” သာ်ဝွံ ဒံက်တာစောန်တၟး ဆက်ဟီုဂးရ။
ဘာဗတောန်လိခ် အလဵုအသဳရောၚ် ဟီုဂးမံၚ်ကီုလေဝ် ဗွဲမဂၠိုၚ်ဂှ် နကဵုဍာ်ဓတ် မိမကွးဘာမန်တံဟေၚ် သိုၚ်ခၞံကၠုၚ်လဝ်ဘာတံဂှ်ရ။ ၜိုန်ဂှ်လေဝ် ဟွံဂွံကၠုၚ် အခေါၚ်ကတ်ဗ္တောန် လိခ်ကောန်ဂကူဇကုအိုတ်ရ။
သွက်ဂွံကဵုအခေါၚ် ဗတောန်လိခ်မန် ပ္ဍဲဘာအလဵုအသဳဂှ် ညးစၞးအမတ် ဗော်ဒဳမဵုကရေဇြဳ အလုံရးမန်တံ ပတိုန်ထ္ၜး ပ္ဍဲကၠတ်ထဝ်ကဵုလေဝ် ဟွံတၟေၚ်ကၠုၚ်မွဲသာ်ရ။
ကောန်ဂကူမန် လၟိဟ်မၞုံ ၜိုတ် ၃ ပြကောဋိကိုဋ် မတန်တဴဒၟံၚ် သ္ကုတ်ဍုၚ်ပိုဲ လပါ်သၠုၚ်ကျာဏံဂှ် ညံၚ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တၞဟ်ဟ်တံကီု ဟွံဂွံကတ်လ္ၚတ် လိခ်ပတ်ကောန်ဂကူဇကုအိုတ်တုဲ လိခ်ဘာသာဗၟာဟေၚ် ဒးဒုၚ်ကတ်ဗတောန်အိုတ်ရ။
စနူ သၞာံ ၁၉၄၁ တေံ ခၟဳသၚ်မန်ဂမၠိုၚ် သ္ပသ္ကိုပ်သ္က ဗတောန်ကၠုၚ် လိခ်ပတ်မန် ဥတုကညၚ်တုဲ ကမ္မတဳလိခ်ပတ်ယေန်သၞာၚ်ကဵု ခၟဳသၚ်တံ ဒဵုကဵုတ္ၚဲဏံ စၠောံတဲဆက်ကေတ်မံၚ်တာလျိုၚ်အိုတ်ရ။
စပ်ကဵုပရေၚ်ဗတောန်လိခ်ပတ်မန် ဥတုကညၚ်ဂှ် ဂကောံ NGO လ္ၚဵု အပ္ဍဲဍုၚ်တံ ကဵုကၠုၚ်လဝ် အထံက်အပၚ် ကပေါတ်ကရိယာ ဗတောန်လိခ်ပတ်တံရ။