ဂျူရဳဆာဲ – အပ္ဍဲတွဵုရးဍုၚ်မန် က္တဵုဒှ်ဒၟံၚ်ယဲဇွဟ်ဆီလောန် (သွေးလွန်တုပ်ကွေး) တုဲ တၟေၚ်တှေ် အကြာကောန်ၚာ်အဝဲဍောတ်တ်တအ် ကၠောံစပ်ဂၠိုၚ်ရောၚ် ဂွံတီကေတ်ရ။
တုဲပၠန် “ကာလအဲစိုပ်အာ ဍုၚ်မတ်မလီုတှေ် ရုၚ်ဂဥုဲ (ဆေးရုံ) ကဵု ဗဒမ်ဂဥုဲ (ဆေးခန်း) တအ်ဂှ် ဒၞာဲသတိက် (ခါတ်) မွဲမလေဝ် ဟွံသၠးပုဟ်။ ကောန်ၚာ်ဒှ်ယဲဇွဟ်ဆီလောန်တအ် ပေၚ်မံၚ်ဟဂှ်ရ” သာ်ဝွံ ညးဆက်ဟီုရ။
တွဵုရးဍုၚ်မန် အပ္ဍဲလ္တူဍုၚ်မတ်မလီုဝွံ ကောန်ၚာ်ဒးလဝ်ယဲဇွဟ်ဆီလောန် အောန်ကီုလေဝ် ပ္ဍဲကဵုအကြာကွာန် ပွိုၚ်ဍုၚ်ရေဝ်၊ ဇြပ်ဗု၊ မတ်မလီု ကေုာံ ပံၚ်တအ် အသိၚ်ကၠောံစပ်သၠုၚ်မံၚ်ဏောၚ်ဂှ် “ဒံက်တာ အံၚ်နာၚ်ဥူ” ဟီုရ။
ပွိုၚ်ဍုၚ်ရေဝ်သၠုၚ်ကျာ ဒေသပွိုၚ်ဍုၚ်ပါ်လၟိုၚ် မွဲတၠဂှ် “ လၟုဟ် ကောန်ၚာ်တအ် ဒှ်မံၚ် ဇၟာပ်သ္ၚိဟီုဂွံမံၚ် ဒှ်ယဲဇွဟ်ဆီလောန်၊ ပ္ဍဲသ္ၚိလေဝ် မွဲတုဲမွဲရ၊ ကောန်ၚာ်လ္ၚဵုဂှ် ပ္ဍဲဇကုဍေံဒှ်တိုန်သာ်မိတ်တုဲ ဂၞဴအာအိုတ်ရ” သာ်ဝွံ လဴထ္ၜးရ။
အခိၚ်လၟုဟ်ဝွံ အပ္ဍဲတွဵုရးဍုၚ်မန် စပ်ကဵုဌာနပရေၚ်ထတ်ယုက် ပံၚ်တောဲကဵုမၞိဟ်ဇၞော်အရာပ်တအ်တုဲ အရာပ်ကွာန်ညးကဵုညး လလောၚ်တြး ပရေၚ်စဵုဒၞာယဲဇွဟ်ဆီလောန်၊ ပရေၚ်စဵုဒၞာဂမိတ်ဍတ်ပါ်ကၠုၚ်ဂှ် စကၠောန်ဒၟံၚ်ညးသ္ကအ်အိုတ်ရ။
ယဲဇွဟ်ဆီလောန်ဝွံ ဇၟာပ်သၞာံ ပ္ဍဲအကြာဂိတုဂျောန်ကဵု အဝ်ဂါတ်ဂှ် ဒှ်ဂၠိုၚ်တုဲ ကၟ (Virus) ယဲဇွဟ်ဆီလောန်ဝွံ အဓိကညးတြး အေဒိတ်အေဂျေတ်တိုၚ် (Aedes Aegypti) မကော် ဂမိတ်ကၠ (ခြၚ်ကျား) တုဲ ဟိုတ်နူဒးဒုၚ်ကိတ် နူဂမိတ်ကၠဂှ်တုဲ ကၠောံပြးအာအိုတ်ရ။
လက်သန်ယဲ ဒးဒုၚ်ကၠောံယဲဇွဟ်ဆီလောန်ဝွံ ဂမိတ်ကိတ်တုဲ နူစ (၃) တ္ၚဲ စဵုစိုပ် (၁၀) တ္ၚဲ ဂမ္တဴတိုန်၊ ဒးချာံဂမ္တဴတိုန်၊ ဂအအ်၊ ပၚပ်ဂိ၊ ထၜူဟလူ ကေုာံ ပ္ဍဲဇကုဂှ် ဍံက်တိတ်ကၠုၚ် ဍာဲဍာဲတအ် မဒှ်ရ။
လောန်ကၠုၚ်သၞာံ အကြာ ၂၀၀၁ ကဵု ၂၀၀၄ တေံ အပ္ဍဲတွဵုရးဍုၚ်မန် ရုၚ်ဂဥုဲ၊ ဗဒမ်ဂဥုဲဂမၠိုၚ် ဟိုတ်နူယဲဇွဟ်ဆီလောန်တုဲ ကောန်ၚာ်တအ် ကေၚ်ချိုတ်ကၠုၚ်နွံရ။