စၠန်ထဝ် – ပ္ဍဲတွဵုရးမန် အကြာပွိုၚ်ဍုၚ်မုဟ်ဍုၚ်ကဵု ပွိုၚ်ဍုၚ်ဇြပ်ဗုဂှ် ပ္ဍဲဂိတုနဝ်ဝေၚ်ဗါမံက်ဏံ ပဟိုတ်နူတပ်ဒၟံၚ်ပၠံၚ် ကၠေၚ်သၟုဟ်ဓါတ်တၟိတုဲ ကွဳစက်ကၟံက်တိကၠုၚ်ကၟံက်ဏါ ပ္ဍဲတိကၠအ်ညးဍုၚ်ကွာန်မန်တံဂမၠိုၚ်ဂှ်ရ တိကၠအ်တံ ဒးဆောံလေၚ်အာတိတၟာဟလိုၚ်ရောၚ် ဂွံတီးကေတ်လဝ်ရ။
“ရဲကၟံက်တိတအ်ဂှ် အလဵုအသဳဟီုလဝ်ကဵုဍေံတံဂှ် ဒၞာဲဒးစိုတ်ဂှ်ကၠောန်၊ ၜိုတ်ဒးစိုတ်ဂှ်ခါဲၜံက် ဂွံမံၚ်ဏောဝ်ဂး၊ ဒးအာတိကၠအ်တှေ် ဍေံတံကဵုၚုဟ်လဴဏောဝ် ဟီုဟဂှ်” သာ်ဝွံ ညးဟီုရ။
နူကဵုဂၠံၚ်ဇၞော် ဇမၠိုၚ် ၁၀၀ ပေ ဂှ် ဒှ်တိအလဵုအသဳရောၚ်ဂးတုဲ ခဲါတုဲသွက်ဂွံကလေၚ် တပ်ပၠံၚ်သၟုဟ်ဓါတ် ပၠန်ဂှ် ဒးကေတ်တိကၠအ် နာဲကျာန်အံၚ်ရောၚ်ဂးတုဲ မဒးၜံက်ဏာဂှ်ရ တိကၠအ်တံ လီုလာ်အာရ။
တၞံသတ်ဂန် တဵုလဝ်ပ္ဍဲ အကြာ ဇမၠိုၚ်(၁၀၀) ပေ ဂှ် ဟွံကဵုၚုဟ်လဴတုဲ ၜက်အာနူဂှ်မ္ဂး ကဵုၚုဟ်လဴ ၚုဟ်ဝဲါရောၚ် ညးတာလျိုၚ် တပ်ဒၟံၚ်ပၠံၚ်ကၠေၚ်သၟုဟ်ဓါတ်တံ ဟီုလဝ်ရ။
“ၚုဟ်လဴဍေံတံ ပိုဲလေဝ် ဟွံစၟဳစပုဟ်၊ မုဟိုတ်ရောဟီုတှေ် အခိၚ်ကၠောန်လဝ် ဒဒန်တိုက်ဏံဂှ်လေဝ် တိပိုဲ ဒးဆောံလေၚ်လဝ်တုဲမံၚ်ရ၊ ၚုဟ်မးလဴလေဝ် ဟွံဂွံကၠုၚ်ပုဟ်၊ လၟုဟ် တိအဲ ကလေၚ်ဒးဗီုဏံပၠန်တှေ် ၚုဟ်လဴဂှ် ဟွံစၟဳစမံၚ်ရ၊ ဍေံတံ ကဵုဏောဝ်လေဝ် ပိုဲဟွံထေၚ်ခယျလဝ်ပုဟ်” သာ်ဝွံ နာဲကျာန်အံၚ် ဟီုရ။
လက်ထက်ခေတ်ဂျပါန်တေံ သိုၚ်ခၞံလဝ် ဒဒန်တိုက်တြေံ မၞုံကွာန်ယံၚ်ဒံၚ် ပ္ဍဲလ္တူဂၠံၚ်ဇၞော်ဍုၚ်ဂှ်ဝွံ သက္ကရာဇ် ၂၀၀၂ သၞာံဂှ် ကဝ်ပိုတ်အာတုဲ ကလေၚ်သိုၚ်လဝ်လ္ပာ်ပလိုတ်ဒဒန်ဂှ်ပၠန်ရ။ အခိၚ်သိုၚ်လဝ်ဒဒန်တိုက်တၟိဂှ် ကေတ်လဝ်တိကၠအ် နာဲညိၚ်အံၚ် မဒှ်အပါ နာဲကျာန်အံၚ်ရ။ အခိၚ်တေံလေဝ် ၚုဟ်မးလဴ နူကဵုအလဵုအသဳဂှ် ဟွံဂွံကၠုၚ်လဝ်ရ။
အကာဲအရာလၟုဟ် ပ္ဍဲတွဵုရးဍုၚ်မန်ဝွံ ကိစ္စပရောပရာ တပ်ဒၟံၚ်ပၠံၚ်ကၠေၚ်သၟုဟ်ဓါတ် ဗ္ဒဲါဂၠံၚ်ဇၞော်ဍုၚ် မွဲဒမြိပ်ဂှ်တုဲ ဒၞာဲလ္ၚဵုဂှ် ခဲါၜံက်ဒၟံၚ် ဗ္ဒဲါသ္ၚိညးဍုၚ်ကွာန်တံတုဲ ညးဍုၚ်ကွာန်တံ ဖေက်လကိုဟ်ဒၟံၚ်အိုတ်ရ။
ကိုန်အစဳအဇန် တပ်ဒၟံၚ်ပၠံၚ်ကၠေၚ်သၟုဟ်ဓါတ်ပ္ဍဲလ္တူဂၠံၚ်ဇၞော်လၟုဟ်ဏံဂှ် ကွာန်လ္ၚဵုတံဂှ် မၞံုလတူဂၠံၚ်ဇၞော်ကွဳစက်ကာဂှ်တုဲ မဒးကြပ်ဒၟံၚ်ကဵု ပၠံၚ်ကၠေၚ်ဂှ်အိုတ်တုဲ ခဲါၜံက်ဒၟံၚ် ဂတမုက်သ္ၚိသၟးဟွံသေၚ် ဂတမုက် ဘာတန်ဗ္တောန်လိက်ကောန်ကွးဘာတံလေဝ် နွံတၟာဟလိုၚ်ကီုရ။
“ဍေံတံဆက်မံၚ်ပၠံၚ်ဓါတ်ဍေံ ဂတမုက်သ္ၚိပိုဲဗီုဗီုဏံဂှ် ပိုဲဖေက်ကွေံကွေံရ၊ လ္ပကၠောန်ဒၞာဲဏံဟီုလေဝ် ဟီုဟွံဂွံပုဟ်၊ ဒၞာဲဍေံတံဒးစိုတ်ဂှ်ရ ဍေံတံကၠောန်မံၚ်၊ ဒှ်အန္တရာဲမွဲမွဲသာ်တှေ် ဍေံတံကၠုၚ်ရီုကဵုဟွံသေၚ်ပုဟ်၊ တုဲပၠန်တှေ် သွက်ဂွံမၚ်မွဲပၠံၚ်သၟုဟ်ဓါတ် လ္ပာ်ဂၠံၚ်ကွဳစက်ပၟတ်တံဂှ် သ္ၚိလ္ၚဵုကွာန်လ္ၚဵုတံ ဒဵုကဵုလၟုဟ် ဒးကဵုမံၚ်ၚုဟ်မၚ်ဖိုဟ်ဏီ” သာ်ဝွံ ကောန်ကွာန်သၞေဟ်ဗ္ဒဝ်မွဲတၠ ဟီုရ။
ပၠံၚ်ကၠေၚ်သၟုဟ်ဓါတ်တြေံမွဲတၞၚ်ဂှ်ဝွံ နွံဒၟံၚ် အတိုၚ်မွဲဒမြိပ် ဂၠံၚ်ကွဳစက်ပၟတ် ဍုၚ်ရေဝ်- ဍုၚ်မတ်မလီုတုဲ ပၠံၚ်ကၠေၚ်သၟုဟ်ဓါတ်လၟုဟ်ဂှ်ဝွံ ဗက်ၜံက်ဒၟံၚ် ဗ္ဒဲါဂၠံၚ်ဇၞော်ကွဳစက်ကာရ။ ပၠံၚ်ကၠေၚ်သၟုဟ်ဓါတ်တြေံတေံ အခိၚ်ဗတိုဟ်အာဂှ်မ္ဂး ညးဍုၚ်ကွာန် မကြပ်တံ လကိုဟ်အိုတ်တုဲ သီုဒးကဵုၚုဟ်မး ဒးမေၚ်မွဲ ပၠံၚ်ကၠေၚ်ဂှ်အိုတ်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်တုဲ ကိစ္စအကာဲအရာလၟုဟ် ခဲါၜံက်ဒၟံၚ်အကြာကွာန်တံဂှ် ညးဍုၚ်ကွာန်တံ ဒှ်ဒၟံၚ်ဒဝိၚ်အိုတ်ရ။
ညးမချဳဒရာၚ်မံၚ် ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်မွဲတၠ ဟီုဂှ်မ္ဂး “သွက်ပရေၚ်တဴတက်ဍေံတံဂွံခိုဟ်စ ညးဍုၚ်ကွာန်တံ ၜိုတ်လဵုဒှ်ဒဒိုက်ဂှ် ဍေံတံဟွံတၟော်ရံၚ်ပုဟ်၊ ကၠောန်မံၚ်လတူဂၠံၚ်လၟုဟ်ဂှ်လေဝ် ပရေၚ်ကဵုပညာကဵု ညးဍုၚ်ကွာန်တံ ဟွံမွဲကၠုၚ်ပုဟ်၊ လၟုဟ်ဍေံတံ ကၠောန်မံၚ်ဂှ်လေဝ် မွဲဒမြိပ်ဒေသမန်ပိုဲဖအိုတ်ရဏောဝ်။ ဗီုဗီုဏံဂှ် ကဵုဒၟံၚ်ဒဒိုက်စိုတ်ကဵု ညးဍုၚ်ကွာန်မန်ပိုဲ မွဲဗီုကဵုရဏောဝ်” ညးဟီုရ။