မန်ထဝ် – ပ္ဍဲကဵုအခိၚ် လက်ထက်သၟိၚ်ပၞာန်တအ် အုပ်ဓုပ်မံၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂှ် ရန်တၟအ်ကဵု ဂွံရေၚ်တၠုၚ် ဒတုဲဖဵုညးဍုၚ်ကွာန်တုဲ ဂကောံမဟာဇန် (Civil Society Organizations) တအ် မံက်ဂတဝ်တိုန်တုဲ ကၠောန်ၜိုတ်ပရေၚ်ဖောအ်ဗြေဝ်၊ ပရေၚ်ကဵုပညာ ကေုာံ ပရေၚ်သၠုၚ်ပတိုန် ဍာ်ဒကေဝ်တုဲ ကာလပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ပံက်ကၠုၚ်ဏံ ဂကောံမဟာဇန်တအ် ဒက်ပတန်ကၠုၚ် ဌာန်ဒတန်ဆက်စၠောံ (Network) တုဲ သွက်ဂွံပံၚ်တောဲ ရေၚ်တၠုၚ်ဖဵု ညးဍုၚ်ကွာန်တအ်ရ။
ပ္ဍဲစၟတ်တ္ၚဲ (၁) ဂိတုနဝ်ဝေမ်ဗာ၊ သၞာံ (၂၀၁၃) ဂှ် နူကဵုကမ္မတဳရေၚ်တၠုၚ်ဒက်ပတန် ဌာန်ဒတန်ဆက်စၠောံမဟာဇန်မန်နာနာ က္ဍိုက်ပ်တုဲ ကၠောန်ဗဒှ်သဘၚ်ကၞာမွဲ ပ္ဍဲကဵုဘာကျာ်သာသနာ (၂၅၀၀) တုဲ ရုဲစှ်ပတိုန် ညးသ္ကိုပ်ပညဳပညပ်၊ ညးမရေၚ်တၠုၚ်ဖဵု တုဲဒှ် အာရောၚ် ဂွံတီကေတ်ရ။
ပ္ဍဲကဵုသဘၚ်ကၞာ ရုဲစှ်ညးတာလျိုၚ် သွက်ဋ္ဌာန်ဒ္တန်ဆက်စၠောံ ဂကောံမဟာဇန်မန်နာနာဝွံ နူကဵုဂကောံမဟာဇန်မန်နာနာတအ် တိုန်စိုပ် (၆၃) ဂကောံတုဲ နဒဒှ်ညးသ္ကိုပ်ပ္ညဳပ္ညပ် (၂) တၠ၊ ညးရေၚ်တၠုၚ်ဖဵု (၉) တၠ၊ ညးကဵုကသပ် (၃) တၠ ရုဲစှ်ပအပ်ဏာ တာလျိုၚ်ရ။
နူကဵုကမ္မတဳရေၚ်တၠုၚ်သွက်ဌာန်ဒတန်ဆက်စၠောံ ဂကောံမဟာဇန်မန်နာနာဂွံ ဥက္ကဌ ‘နာဲသိၚ်တဳ’ ဟီုဂလာန်ပံက်သဘၚ်ကၞာကီု ညးအုပ်ကာ နာဲကောရတ် (နာဲဝေန်ဇြဝ်) သောၚ်ထ္ၜးကဵု လၟေၚ်ကမၠောန် ဂကောံအဆက်က်ကီု၊ အ္စာၝောံမိမောဝ်ဆာဲ သောၚ်ကလး သွက်ဒေသဂွံဖောအ်ဗြေဝ်ဂှ် အခန်ကဏ္ဍဂကောံမဟာဇန် ဗီုလဵုကိစ္စဇၞော်ကီု နာဲဗညာမန်ဂှ် ပတိုန်ထ္ၜး စေဝ်ပၞောန်ဂကောံ ဗွဲသရောပ် ကေုာံ ဗီုပြၚ် ဂွံဒက်ဂကောံရ။
”ဌာန်ဒတန်ဆက်စၠောံ ဂကောံမဟာဇန်မန်နာနာ (Mon Civil Society Netwokr) ဏအ်ဂှ် သွက်ဂွံအုပ်ဓလီုကောပ်ကာဲ လ္တူဂကောံမွဲမွဲ ဟွံသေၚ်၊ လုပ်ဂကောံဏအ်တုဲတှေ် အတိုၚ်ဂကောံဏအ်စၞောန်ဂှ် ဒးဗက်ကၠောန်အာလေဝ် ဟွံသေၚ်၊ လၟေၚ်ကမၠောန်ဂကောံဇကုဂှ် ဇကုဟေၚ်ဒးကၠောန်အာတုဲ၊ ဂကောံဏံဂှ် သွက်ဂွံပံၚ်ကၠောန်အာကမၠောန် ဒၞာဲမတုပ်တံရ” သာ်ဝွံ ဥက္ကဌ နာဲသိၚ်တဳ ဟီုရ။
ဂွံဒက်ပတိုန် ဌာန်ဒတန်ဂကောံမဟာဇန်မန်နာနာဏအ်ဂှ် နကဵုဇြဟတ်ဂကောံ မဟာဇန်မန်နာနာ ပံၚ်ကောံတုဲ နကဵုနဲကဲစှေ်စှေ် ဗီုပြၚ်နွံနွံ သွက်ဂွံကၠောန်အာပရေၚ်ဖောအ်ဗြေဝ်ဒေသ ညဳညဳသာသာကီု၊ သွက်ဂွံဆက်စၠောံအာကဵု ဂကောံ Network ကောန်ဍုၚ်အရေၚ်တအ်ကီု၊ သွက်ဂွံဆက်စၠောံအာကဵု ဂကောံမဟာဇန်အာဇြဳယာန် (ASEAN Civil Society Network) တံကီုရောၚ် ရန်လဝ်နွံရ။
”ဂကောံဌာန်ဒတန်ဆက်စၠောံ ဂကောံမဟာဇန်မန်နာနာဏအ်ဂှ် နူကဵုကမ္မတဳရေၚ်တၠုၚ်ပိုဲတအ် ရုဲစှ်ကဵုညးက္ဍိုပ်ပ္ညဳပ္ညပ်၊ ညးရေၚ် တၠုၚ်ဖဵု တအ်တုဲတှေ် ပိုဲဟွံက္လေၚ်ရံၚ် ဟွံသေၚ်ရ။ သွက်ဂကောံဏအ် ဂွံခိုၚ်ကၠိုက်အာ၊ ညံၚ်ဂွံကၠောန်အာ ကမၠောန်ဂွံ မွဲ ဂကောံကဵုမွဲဂကောံ စဵုကဵုဆက်စၠောံညးသ္ကအ်ဂွံ ပိုဲဆက်တုဲ ရေၚ်တၠုၚ်အာဏောၚ်” ဂှ် ညးတာလျိုၚ်ကဵုကသပ်တအ် ဟီုပ္တိတ်ရ။
ဌာန်ဒတန်ဆက်စၠောံ ဂကောံမှာဇန်မန်နာနာဝွံ စမံက်ကၠုၚ် နူကဵု သ္ဘၚ်သၠာဲဂတးလညာတ် ပရေၚ်ဖာအ်ဗြေဝ်မၞိဟ်ဒေသမန် မကၠောန်လဝ် ပ္ဍဲကွာန်ကၟာဝက် ဘာဇာဒိသိုၚ်၊ နူဂိတုမေ (၁) ဒဵုကဵုစိုပ် (၃) တုဲ ကၠောန်သ္ပကၠုၚ်လဝ် ကောံဓရီု (၇) ဝါ၊ ကၠောန်သၞောဝ်၊ ပဠေဝ်သၞောဝ် တုဲဒှ်အာဂှ်ရ။ ကာလစိုပ် စၟတ်တ္ၚဲ (၁) ဂိတုနဝ်ဝေန်ပါဏအ် ဒက်ပတန်ပတိုန်ဂကောံ တုဲဒှ်အာရောၚ်။
ဝေါဟာ ဂကောံမဟာဇန် (Civic Society) ဂှ် မံက်တိတ်ကၠုၚ် နူကဵုခေတ်သမ္မတရောမတေံရ။ ဂကောံမဟာဇန် ဟီုဂှ်တှေ် တန်တဴကၠုၚ် သၞာံဗွဲမလအ်လတုဲ သဘဴဓရ်ဍေံကဵု ကံက်အဓိပါယ်ဍေံဂှ် နွံကၠုၚ် နာနာသာ်ရ။ ဂကောံမှာဇန်ဂှ် ဆေၚ်စပ်ကဵု ဗွိုၚ်မၞိဟ်ဂမၠိုၚ် ညံၚ်ဂွံမံၚ်လဒေါဝ် ညံၚ်ဂွံမံၚ်အကြာ သွက်ဂွံသ္ပစၞးကဵု ညးဍုၚ်ကွာန်တအ်ရောၚ်။