နာဲအံၚ်ဇၞး (ရုတ်တံၚ်)
ပ္ဍဲခေတ်ဇွိုန်လပှ်တတိယဏံ သၟတ်ဂကူမန်တံ ဒးမံၚ်ယဲကပ် ဂဥုဲၜူမာဲ ပလီုက္ဍဟ်၊ ကမၠက်အဆက်တၞောဝ်က္ဍိုပ် သ္ကိုပ် ရေၚ်တၠုၚ်ပရေၚ်ဂကူမန် အနာဂတ်ရောၚ်ဂှ် ဥက္ကဌဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ နာဲဟံသာ ဟီုမြော်ပံက်ဂလာန်ကဵုသတိ ကုသၟတ်မန်တံ ပ္ဍဲအသေအဟာန် တ္ၚဲကောန်ဂကူမန် မရနုက် (၇၃) ဝါ ပ္ဍဲကွာန်ပၞၚ်ဗုၚ်ဂှ် ညးမသ္ပဗၞိက်သွံရာန် ဂဥုဲၜူမာဲ ပ္ဍဲအလုံဒေသရးမန်ဏံဂှ် ဍေံတံ ရန်တၟံ သွက်သ္ဂောံဂစိုတ်ထောံ က္ဍဟ်သၟတ်ဂကူမန်၊ ဍေံတံကမၠက်ကၠေံ အဆက်တၞောဝ်ဒ္တောဝ် ဂွံယိုက်ဂၠေၚ် ပရေၚ်ဂကူအနာဂတ်၊ သၟတ်တံ က္ဍဟ်လီုအာမ္ဂး တၠပညာမန် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်မန်တံဂှ် ဒှ်တၠပညာက္ဍိုပ်သ္ကိုပ် က္ဍဟ်လီုလီုဖအိုတ်ရောၚ် သာ်ဝွံ ဟီုမြော်ပံက်ဏာဂလာန်ရ။
ဂလာန်ဥက္ကဌ ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိဝွံ ကိတ်ညဳကဵု တၚ်ရန်တၟံ တၠဂုဏ်အ္စာ ဃောသဂကူအိန်တုဲ တၠဂုဏ်ဂွံဇြဟတ်ဗွဲမ ဂၠိုၚ်ရ။ ညးဂွံဗှ်လိက် သုတေသနသၟတ်မန်လညာတ်တၟိတံ ကံက်လဝ်တၚ်ဂၞၚ် သၟတ်မန်တံ သုၚ်စောဲဂဥုဲၜူမာဲတုဲ ညးဒှ်ဓဝိၚ်စိုတ် ဇၞော်ကဵုဇြဟတ်တုဲ ချပ်တိုန်ဌာန်ဟံၚ်ပြာ် လွဳၜံၚ်သၟတ်တံရ။ ကောန်ၚာ်ဍောတ်တ် နူ (၈/၉) သၞာံ ပြးမံၚ်အကြာဍုၚ်ကွာန်၊ ဟွံမွဲကဵု မိမအုပ်ဓုပ်ရံၚ်စံၚ်မၚ်မွဲတံဂှ် တၠပိုန်ဒြပ်ဂကူမန်တံကီု ခမဳသၚ်တၠပညာ ညးမသ္ဍိုက် ဆာန်ဂကူမန်တံကီု ဂွံဗိုၚ်ကေတ်တာလျိုၚ် မၚ်မွဲထိၚ်ဒဝ် ညံၚ်ရဴဘာလကျာ်ဗၟာ ထိၚ်ဒဝ်ကောန်ၚာ် (မိဘမဲ့) ဂှ် အခိုက်အလိုက်ယေန်သၞာၚ်ဏံ ပ္ဍဲဂကူမန် ဟွံမွဲဏီရ။ ညးဗိုၚ်ကေတ်လျိုၚ် ဟွံမံက်ဏီဖိုဟ်ရ။ ယေန်သၞာၚ်ထိၚ်ဒဝ် မၚ်မွဲသၟတ်ဂကူမန်၊ ဒၞာဲဒးနွံထေက်ရောၚ် ညာတ်တုဲ တၠဂုဏ်အ္စာ ဃောသဂကူအိန် ကၠုၚ်သိုၚ်ခၞံဘာ ပ္ဍဲအကြာကၠံ ဗ္ၜတ်သ္ကဲဂၠံၚ်ပံက်ၜါဏံရ။
ပ္ဍဲဒိတ္ထဳ (၂၂၊ ၂၊ ၂၀၂၀) ဂှ် ညးချူလိက် ကေုာံ နာဲဝဏ္ဏမာန် အဟိန်အာဂၠာဲအ္စာကၞေဟ် ဂွံချူခၞံလိက်မန် မူသ္ပအစာံမွဲအုပ်ဂှ် ဂွံပရိုၚ်တုဲ ကၠုၚ်စိုပ်ဘာတိုက် ရာမညနိကာယ သဒ္ဓမ္မာရာမဂန္ဆာဓုရ ဝိပဒသနာဓုရ ဒေသ မုဟ်ဍုၚ် တွဵုရးဍုၚ်မန်တုဲ ဆဵုဂဗကဵု ညးပ္တိုန်တိုက်တၟိ တၠဂုဏ်အ္စာဃောသဂကူအိန်ရ။ ညးဆက်မိတ်ကဵု ပိုဲညးၜါဂှ် ဇာတိကွာန်ဟံဂံါ၊ ဘာဒေါဝ် နူဘဝကတ်လိက်တေံ တၚ်ရန်တၟံ သွက်သ္ဂောံလွဳၜံၚ် သၠုၚ်ဍာ်ဒ္ကေဝ်ကွတ်ကဵု ကောန်ၚာ်သၟတ်မန်တံ နွံမံၚ်တုဲတုဲရ။ ဂဗဆဵုဒါယကာတၠဒါန်မွဲတၠ ဒၞာဲဒေသဏံတုဲ ညးကဵုဒါန်ကၠံဗ္ၜတ် ဗၞတ် (၄) ဨကတုဲ ဒှ်သိုၚ်ခၞံကၠုၚ် ဘာထိၚ်ဒဝ် လွဳၜံၚ်ကောန်ၚာ်တံကီု သီုဖျေံလိက်၊ ပၟဝ်ဝိပဿနာရ။
ညးထပ်သောၚ်ကလး လညာတ်ညးပၠန်ဂှ် ဂကူမန်တံ နွံပၟိက်ကဵု ဍာ်ဒ္ကေဝ်သၟတ်တံမ္ဂး ဒးလွဳၜံၚ်ကေတ်ရောၚ်။ နွံပၟိက်ကဵု သၟတ်မန်တံ က္ဍဟ်ကေက် လေပ်ပညာစိုပ်သ္ကီုကဵုကွတ်မ္ဂး က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဆာန်ဂကူတံ ဒးလွဳၜံၚ်ကေတ် သၟတ်တံရောၚ်။ သွက်သ္ဂောံဆက်ယိုက်ဂၠေၚ်တာလျိုၚ် ပရေၚ်ဂကူ၊ ပရေၚ်လိက်ပတ်အနာဂတ် တၠပညာဆာန် ဂကူတံ ဟွံဒုၚ်ဖၟိုတ်ဒြပ်၊ ဟွံလွဳၜံၚ်လဝ်သၟတ်တံမ္ဂး က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်မန်အနာဂတ် အဆက်ပိုတ်အာချိုတ်ပၠိုတ်ရ။ တၠဂုဏ်ရန်တၟံကဵု က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်မန်အနာဂတ် အဆက်ဟွံပိုတ်အာတုဲ ကၠုၚ်သိုၚ်လဝ်ဘာတၟိ အကြာကၠံဗ္ၜတ်ဏံရ။
မိၚ်တၚ်ရန်တၟံ တၠဂုဏ်အ္စာဃောသဂကူအိန် ဟီုသောၚ်ထ္ၜးတုဲ ညးချူလိက် ကူချပ်ဂွံအာ လကျာ်ဗၟာ ပံက်လဝ်ဘာလကျာ် ထိၚ်ဒဝ်ကောန်ၚာ် (ဖေါၚ်တော်ဦး ဘ/က) ဍုၚ်အၚ်ဝတေံရ။ (၁၃၇၉) သၞာံ၊ ဂိတုက္ထိုန် ဂကောံဌာနပညာဗဟဵု ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ သွက်သ္ဂောံသၠုၚ်ဍာ်ဒ္ကေဝ် အ္စာဘာဗ္တောန်လိက် ပ္ဍဲဘာကောန်ဂကူမန်တုဲ အာလ္ၚတ်နဲကဲထိၚ်ဒက် ဗ္တောန်လိက်ကဵုပညာကုကောန်ၚာ်တံတုဲ ဆဵုဂဗကဵု ကျာ်ဇၞော်ဂ္ဇံဘာ ဖံၚ်ဒဝ်ဥုတုဲ သာ်ဝွံ ညးလဴထ္ၜး ပရောစေတနာ ညးပံက်လဝ်ဘာဏံရ။ ဂွံစိုပ်ကၠုၚ်အဆံၚ်ဘာ ဒါယကာတံ ကၠုၚ်ဆဵုတ္ၚဲဏံဂှ် အဲဒုၚ်ကၠုၚ် ဒဒိုက် သၞာံဗွဲမလအ်ရ။ သၞာံဏံ ကွးဘာအဲလွဳလဝ် (၄၀၀၀) တၠပြၚ်ၚ် နွံရ။ ကွးဘာတံဏံ အဲဗက်ဂၠာဲကော်နၚ် နူဂကူကောန်ဍုၚ်အရၚ် ချေၚ်၊ ကချေၚ်၊ သေံ၊ ကယာ၊ ရခေၚ်တံ ဂၠိုၚ်ရ။ ကောန်ၚာ် မိမစွံဘာဟွံမာန်တံဂှ် အဲဆဵု အဲကေတ်လျိုၚ် လွဳၜံၚ်မၚ်မွဲ မိမသၠးအခေါၚ်မ္ဂး အဲကော်နၚ်ရ။
စိုပ်ဘာဏံတုဲ အဆံၚ်မၞိဟ် အဲဟွံရံၚ်၊ အဲရံၚ် အဆံၚ်က္ဍဟ်ကတ်ပညာရောၚ်၊ မိက်ဂွံတီက္ဍဟ်ကောန်ကွးဘာအဲ လွဳလဝ်ဏံမ္ဂး ဂကောံဌာနပညာမန်တံ အာလ္ၚတ်ကေတ် ဒၞာဲမဆေၚ်စပ်တံဂှ်ညိ၊ ပ္ဍဲဘာဏံ အဲပံက်လဝ် ဌာနသုတေသန၊ ဌာနပညာအာၚ်တဳ၊ ဌာနဝၚ် နွံ (၅) ဌာနရ သာ်ဝွံ ညးဟီုကဵု ရဲဂကောံဌာနပညာမန်တံရ။
တၠဂုဏ်အ္စာဝွံ နူဘဝဒှ်ခမဳ စကတ်ဗ္တောန်မံၚ်လိက်တေံ ပ္ဍဲသွပ်လ္ပံ ကူချပ်မံၚ်လၟိုန်ဂှ် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဆာန်ဂကူမန် အာယုက်ဇၞော်ဇၞော်တံ ကျာ်ဇၞော်ခမဳသၚ် တၠပညာမန် မၞုံကဵုသြဇာဇၞော်တံ တၠပိုန်ဒြပ်သေဌဳဂကူမန်တံ ယဝ်ဒှ် ဓဝိၚ် ဂွိၚ်ကဵုဂကူမန် ကၠေံကၠက်မ္ဂး မူဟိုတ်ဟွံဆက်လွဳၜံၚ်ကေတ် ဇြဟတ်သၟတ်မန်၊ မူဟိုတ်ဟွံဒ္တဲတွာ် သၠုၚ်ကဵု က္ဍဟ်သၟတ်မန် အဆက်တၞောဝ်အနာဂတ်တံရော၊ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဂကူမန်အနာဂတ် အဆက်ပိုတ်အိုတ်အာမ္ဂး ညးဂှ် သ္ဂောံဆက်မၚ်မွဲအာဂကူမန်၊ ဂွံဆက်ကၠောန်အာပၠန်ဂတး သွက်ဂကူမန်တံပၠန်ရော သာ်ဝွံ ကူချပ်ဂွံမံၚ်သတိရ။ စိုပ်အခိၚ်တ္ၚဲ ဇြဟတ်အဲပေၚ် ဖန်က်သွက်သိုၚ်ခၞံဘာမာန်မ္ဂး အဲဆက်လွဳၜံၚ်အာ အဲဆက်သၠုၚ်ကဵု ကွတ်ပညာ ဍာ်ဒ္ကေဝ်သၟတ်မန်တံရောၚ် ဖျေံလဝ်ပရေၚ်ကမၠောန် နူဘဝကတ်လိက်တေံရ သာ်ဝွံ ညးပံက်သြိုဟ်ကဵု ပိုဲညးၜါရ။
(၁၃၈၀) သၞာံ၊ ဂိတုပသာ်ဂှ် ဒါယကာတၠဒါန်မွဲတၠ မံက်တိုန် ဒုၚ်ကေတ်တဲ ဒါန်ဂအာၚ်တိညးတုဲ ဂိတုဝှ် (၂) စွေက်ဂှ် ဖျေံပန္နက်သေဝ် သိုၚ်ခၞံဘာတိုက်တၟိ ပ္ဍဲဒေသမုဟ်ဍုၚ် ဇရေၚ်ဂၠံၚ် ပံက်ၜါဏံရ၊ သိုၚ်ခၞံဘာ ဂွံဗၞတ်မံၚ် ထေက်ကြိုက်တုဲ တၠဂုဏ်အ္စာ ဖျေံအစဳအဇန်၊ တံၚ်ဓဇက်သၞောတ်သၞောဝ် ဂွံလွဳၜံၚ်ထိၚ်ဒဝ်အာ ကောန်ၚာ်သၟတ်မန် တံရ။ အာအကြာကွာန် ဒေသမန်တုဲ ဗက်ဂၠာဲအာတ် မိမကောန်ၚာ်တံရ။ မိမလ္ၚဵုလ္ၚဵု သာဲခြာနူကောန်ဟွံမာန်တုဲ သွက်ဂွံဗ္တောန်ပညာကဵုကောန်၊ ဒ္ဂေတ်လၟေတ်ကဵုကောန် စိုတ်ဟွံလုပ်စရ။ မိမလ္ၚဵုလ္ၚဵု မိက်သ္ဂောံစကာကောန် ကဵုကၠောန်ကမၠောန်နူဍောတ်တ်တုဲ ဟွံတီၚုဟ်မးပညာ၊ ဟွံတီပရေၚ်ခေတ်တောတက်တုဲ ဟွံမိက်ကဵုရ။ လၟုဟ် ပ္ဍဲဘာဏံ လၟိဟ်ကောန်ၚာ် ဗၞတ် (၄၀) တၠပြၚ်ၚ် လွဳၜံၚ်လဝ်တုဲရ။
သေဌဳတၠပိုန်ဒြပ် ဂကူမန်တံကီု ကျာ်ဇၞော်အ္စာခမဳသၚ် တၠပညာမန်တံကီု၊ ညးဍုၚ်ကွာန်မဆာန်ဂကူတံကီု ယဝ်ဆဵုသၟတ်မန် ကၠၚ်ဟဳ ဟွံမွဲကဵုညးမၚ်မွဲ၊ မိမဒၠောံဗ္တောန်ဟွံမာန်၊ ကတ်ပညာဟွံမွဲကဵု ညးရီုဗၚ်ထံက်ပၚ်မ္ဂး ကေတ်အဆက်တုဲ ပလံၚ်ဗ္စိုပ်နၚ် ဒၞာဲဌာန်ဟံၚ်ပြာ် ဘာသဒ္ဓမ္မာရာမဏံညိ၊ ကောန်ၚာ်သၟတ်တံ ကၠုၚ်စိုပ်မ္ဂး အဆံၚ် ပထမ ဗ္တောန်ကဵုသဇိုၚ်လိက်မန် ညံၚ်ဂွံခိုၚ်ကၠိုက်တုဲ အဆံၚ်ဒုတိယ၊ တတိယဂှ် သဇိုၚ်လိက်ဗၟာ အၚ်္ဂလိက် ဍာ်ဒ္ကေဝ် နွံနွံ ဆက်ဗ္တောန်အာရောၚ်။ သဇိုၚ်လိက်ပိဂကူဏံ ခိုၚ်ဗိုန်အာတုဲမ္ဂး ရုဲစှ်အာ စရာဲဍာ်ဒ္ကေဝ်၊ ဒ္ဂေတ်လၟေတ်ဂမြၚ်ညာန် ဝါသနာစိုတ်ဓါတ်တုဲ ဆက်တုဲ ဖန်ဇန်ဖျေံအာ ပရေၚ်ဆက်ဗ္တောန်ပညာ အနာဂတ်ပၠန်ရောၚ်။
ကွတ်ပညာအာၚ်တဳ၊ ကွတ်ပညာအာက္ဍိုပ်၊ ကွတ်ပညာဂယိုၚ်ဗုၚ်ဂၞဴ မပ္တံသာ်ဝွံ တန်တဴကဵု ဍာ်ဒ္ကေဝ်က္ဍဟ်သၟတ်တံတုဲ ဆက်ပၠအာဂၠံၚ်ဗ္တောန်ပညာရောၚ်၊ ပြဟ်ဟ်ဏံ ဌာန်ဒ္တန်ဟံၚ်ပြာ် လွဳၜံၚ်သၟတ်တံ အခိုက်အလိုက် ပ္ဍဲဂကူမန် ဟွံမွဲဏီတုဲ ဒးဒုၚ်ကော်ဆဴမံၚ် သွာၚ်ဇဳဒိုဟ်နွံရ။ ၜိုန်ဒးတတ်ကၠောံမံၚ် တၚ်ကော်ဆဴဂၠိုၚ်ကဵုသာ်ကီုလေဝ် ညံၚ်တၚ်ရန်တၟံဇကု ဟွံဒေံါ ဟွံကဝ် ဟွံလီုအာဂှ် ဒးကေဝ်ၜိုတ်မံၚ် ဇကုဇကုလၟိုန်ရ သာ်ဝွံ တၠဂုဏ်အ္စာ တိုက်သဒ္ဓမ္မာရာမ သောၚ်ကလးကဵု ညးချူလိက်တံနွံရ။
ညးချူလိက် မိၚ်ဒးတၚ်ရန်တၟံ တၠဂုဏ်အ္စာ စွံလဝ်စိုတ် လ္တူသၟတ်တံတုဲ ကူချပ်ဂွံအာ လိက်ကၞပ် မၞိဟ် ကေုာံ ကမၠောန်တၠဂုဏ်အ္စာ သုညချူလဝ် မၞိဟ်တံဂှ် ယဝ်ရမံၚ်ထောံသၟးသၟးမ္ဂး ဟွံဒးဆဵုဒဒိုက်၊ တၚ်ဝါတ်ဂါတ်ဂှ် ခိုဟ်မံၚ်ရ။ ဆဂး ရန်တၟံဘဝမၞိဟ်ဂှ် သွက်ဂွံမံၚ်ထောံသၟးသၟးဟွံသေၚ်၊ တုပ်လအာလိက်ဝွံတုဲ တၠဂုဏ်အ္စာသဒ္ဓမ္မာရာမ ဟွံမံၚ်ထောံသၟးသၟးတုဲ ဖ္ဍိုက်ဗပေၚ်မံၚ် တၚ်ရန်တၟံမၞိဟ်ရ၊ သြဝ်ကဵုဍိုက်ပေၚ်ကဵု ပၟိက်စိုဟ်ပြဟ်ဟ်ညိ။
