မာံပိုန် ပတိုန်ထ္ၜးလဝ်ရ။
သၟာန် ။ ။ ဗွဲကိုပ်ကၠာ မိက်ဂွံသၟာန်အ္စာဂှ် ပ္ဍဲကဵုဒေသတိဍာ်ဗော် ဆက်စပ်ကဵုယဲကိုဝ်ဝေဒ် အလန်တတိယဏံတုဲတှေ် အကာဲအရာဗီုလဵုဍေံက္တဵုဒှ်မံၚ်ဂှ်လေဝ် အ္စာသောၚ်ထ္ၜးကဵုညိ?
သွဟ် ။ ။ အခိၚ်ယဲကပ်တုဲကၠုၚ်တေံဂှ်တှေ် ပိုဲတံ ပ္ညဳလဝ်ကဵု အလဵုအသဳ ဌာနဆေၚ်စပ် လ္ပာ်ထတ်ယုက်တုဲတှေ် မၞိဟ်ဒှ်ယဲကပ် ဒေသပိုဲမ္ဂးတှေ် သွက်ဂွံသၠဲပအပ်ဏာကဵု ညးတံဂှ် ညးတံ ဒုၚ်မံၚ်တဲရ။ ဆဂး လပှ်တတိယဏံ ပ္ဍဲကဵုဍုၚ်ဏံလေဝ် ဒှ်ကၠုၚ်တၟာဂလိုၚ်၊ ပ္ဍဲကဵုရုၚ်ဂဥုဲညးတံလေဝ် ပေၚ်ကၞက်ကၠုၚ်ယျတှေ် ညးတံ ဂွံဒုၚ်တဲပိုဲဂှ် ဒှ်မာန်ဟွံသေၚ်ရ။ အေဇှ်တှေ် ဒေသကောန်ဂကူပိုဲ ဒေသသြဇာဗော်တံဂှ်တှေ် ဗီုပြၚ်ပိုဲကဵုပိုဲ ညံၚ်ဂွံလွဳဝတ်မာန် လၟုဟ်ဂှ် ပံက်ကၠုၚ် ရုၚ်ဂဥုဲ (၅) ဒၞာဲရ။ ရုၚ်ဂဥုဲ (၅) ဒၞာဲဂှ်တှေ် လ္ပာ်ခရိုၚ်သဓီုပါဏောၚ်၊ လ္ပာ်ခရိုၚ်မတ်မလီုတေံ ဒဵုထောၚ်ပါဏောၚ်၊ ပ္ဍဲခရိုၚ်ထဝဲါတေံ ဝါဇြေန်ပါဏောၚ်၊ ပ္ဍဲကဵုပၞၚ်ဗိုန်လေဝ်နွံ၊ ဗလးဒုန်ဖာ်လေဝ် နွံရ။ အေဇှ်တှေ် ပိုဲတံ စွံလဝ်အဆံၚ် အ္စာဂဥုဲတံ၊ (သူနာပြု) တံ ကၠုၚ်နူဗော်ဍုၚ်မန်တၟိဖအိုတ်တုဲ ကေတ်မံၚ်တာလျိုၚ် လွဳဝတ်မံၚ် ညးဍုၚ်ကွာန်ဖိုဟ်ရ။ ပ္ဍဲကဵုတိဍာ်ဗော်ဟီုဂှ်တှေ် ယဲကပ်ဏံ စနူဂိတုဂျူလာၚ် ပထမသတ္တဟဂှ် စလုပ်ကၠုၚ်၊ စိုပ်ကၠုၚ် ပ္ဍဲတိဍာ်ဗော်ကီု၊ ပ္ဍဲဌာနဗော်ပိုဲတံဏံကီု၊ ပ္ဍဲကဵုဘာညဳသာတံဂှ်ကီု လၟုဟ်ဂှ်တှေ် အလုံတိဍာ်ဗော် ထိၚ်ဒဝ်မံၚ်တံဏံဂှ်တှေ် မ္ၚးနူဌာန်ဂအုပ်ဗဟဵုဟီုတှေ် ယဲကပ်တံဏံဂှ် ပြးစိုပ်မံၚ်ဖအိုတ်ရ။ အေဂှ်တှေ် ဒဵုကဵုတ္ၚဲဏံ ပွိုၚ် (၂) ဂိတု ဒှ်ယဲကပ် ဆဵုစၟယဲဂှ်တှေ် (၅၅၀) ပြၚ်၊ အေဂှ်တှေ် ၜိုတ်ကဝက်ဂှ် အဃောလွဳဝတ်မံၚ်၊ သှေ်ကဝက်ဂှ် ဗၠးစဴအာရ။ အေပ္ဍဲဂှ်တှေ် သီုဖအိုတ် ချိုတ်အာ မၞိဟ် (၁၁) တၠ၊ ချိုတ်မၞိဟ် (၁၁) တၠဏံ ပိုဲကလေၚ်ရံၚ် မုဒှ်ဟလဵု ဂွံချိုတ်အာဟီုတှေ် မၞိဟ်တံဏံ အခိၚ်ယဲအောန်မံၚ် ၜိုတ်က္ဍိုပ်ဂိ ဇကုကတူ ဒးဆာံဏံဂှ် လွဳမံၚ်သ္ၚိညးကဵုညး ကၠတ်လွဳမံၚ်၊ ဠအံက်ဇြဳဂျေန်စှေ်၊ ဠယဲခ္ဍၚ်မှ စိုပ်အာ ပ္ဍဲရုၚ်ဂဥုဲ၊ မၞိဟ်တံဏံပၠန်လေဝ် ဒှ်မံၚ်မၞိဟ် အာယုက်ဇၞော်ဇၞော်ဏောၚ်၊ စိုပ်ရုၚ်ဂဥုဲတုဲ နကဵုပိုဲဂှ်တှေ် ၜိုတ်စရာဲနွံ၊ ၜိုတ်စောန်နွံ ဂစာန်လွဳကဵုမံၚ်ရ၊ ဆဂးတှေ် ဟိုတ်နူယဲခန္ဓကာယညးတံလေဝ်နွံကီု၊ အံက်ဇြဳဂျေန်လေဝ် စှေ်အာကီုတုဲ ကေတ်ဟွံမာန် ဒးချိုတ်အာ မၞိဟ် (၁၁) တၠဂှ် ဗွဲမအောန်စိုတ်ရ။
သၟာန် ။ ။ ပ္ဍဲကဵုတိဍာ်ဒေသဗော်ဂှ် ဍေံဒှ်အာဒၞာဲစုၚ် ဒၞာဲဟွံဒှ်ဂှ် ကြပ်ဟွံမွဲမံၚ်ရ၊ အေလ္တူဍေံဒှ်မံၚ်ဏံ နကဵုကမ္မတဳ ဖျေံလဝ်ဗီု ဒၞာဲကိုဝ်ဝေဒ် အဆံၚ်ဗဟဵုဏံ ဗီုလဵုရေၚ်တၠုၚ် ဖန်ဇန်မံၚ်ကဵု သွက်မၞိဟ်ယဲတံ၊ မွဲတၚ်ပၠန်ဂှ် အေလ္တူဖန် ဇန်မံၚ်ဏံဂှ် တၚ်ဆိုအ်ဗဟီုဟီု၊ တၚ်အခက်ခုဲဟီုဟီု မုဍေံနွံမံၚ်သာ်လဵုဂှ်လေဝ် မိက်ဂွံကဵုသောၚ်ညိပၠန်?
သွဟ် ။ ။ ယွံ – ပ္ဍဲကဵုကေတ်မံၚ်တာလျိုၚ်ဏံဂှ် အ္စာဂဥုဲ ပ္ဍဲကဵုဗော်ပိုဲ လၟိဟ်အောန်မံၚ်၊ ဂွံကေတ်လျိုၚ်သီုဖအိုတ်ဂှ် အခက်ခုဲနွံ၊ မွဲပၠန်ဟီုဂှ် ရဲစိုပ်ရုၚ်ဂဥုဲဏံ ရဲအံက်ဇြဳဂျေန်စှေ်စှေ်သၟးရဂၠိုၚ်တုဲတှေ် ဂွံအာကေတ် အံက်ဇြဳဂျေန်တံဏံဂှ် သ္ၚောဲခြာမံၚ်ကဵု တိဍာ်ဗော်ဏောၚ်တှေ် ၝဏံလေဝ် ဒှ်အခက်ခုဲ၊ တုဲမွဲပၠန်ဂှ် နကဵုဂဥုဲဇဗဟီုဂှ် နကဵုကမ္မတဳပိုဲ ၜိုတ် သၞောတ်ဟၜတ်ပိုဲ ပတိတ်ကဵုမာန်ရ ပိုဲပတိတ်ကဵုဂွံ၊ ဗီုလဵုဟီုတှေ် ယဲဏံဂှ် ဗၠးအာမွဲဂိတု ၜါဂိတုဓဝ်ရဟွံသေၚ် ဍာ်ဇမၠိၚ် ပိုဲဒးကေတ်လျိုၚ်ဏောၚ်ဟီုတှေ် ဟၜတ်ပ္ဍဲကဵုပိုဲ ရာန်ကဵုမာန်ရ ရာန်ကဵုလဝ်နွံမံၚ်တှေ် ပရေၚ်တံဏံလေဝ် ဒှ်အခက်ခုဲ ဇၞော်ကဵုဇြဟတ်ရ။ မွဲသာ်ပၠန်ဂှ် နကဵုညးဍုၚ်ကွာန်တံ အကာဲအရာ ကာလလၟုဟ်ဏံဂှ်တှေ် ပိုဲဒးဆာံ၊ ပိုဲဒှ်ယဲမနက်တံဏံဂှ်တှေ် ပိုဲလ္ပစွံစိုတ် ဒးဆာံယဲမနက်ဏံ၊ ယဝ်ရ ပိုဲမံၚ်ရံၚ် ၜါပိတ္ၚဲ ယဲဆာံကီု၊ ယဲမနက်ကီု ဍေံဟွံသာကၠုၚ်ပုဟ်တှေ် ဗွဲမဂတာပ်အခိၚ် အာစမ်ပ္ဍဲကဵုဒၞာဲရုၚ်ဂဥုဲပိုဲဏံတှေ် ဒှ်ထံက်ကဵု အရၚ်ပိုဲဂွံလွဳဝတ်တၟာဂလိုၚ်ရ။
သၟာန် ။ ။ ဆေၚ်ကဵုလွဳဝတ်ဏံ မပ္တံကဵုဒၞာဲကီု၊ ပရေၚ်စသုၚ်မံၚ်စံၚ်ကီု၊ ဂဥုဲဇဗကီု၊ အ္စာဂဥုဲတံကီု အကာဲအရာတံဏံ နကဵုကမ္မတဳစဵုဒၞာယဲကိုဝ်ဝေဒ်ဏံ ဗီုလဵုဒးဗပေၚ် သာ်လဵုနွံမံၚ်ကီုရော?
သွဟ် ။ ။ ယွံ – နကဵုကမ္မတဳပိုဲ၊ ဗော်ပိုဲဂှ်တှေ် စပ်ကဵုစဵုဒၞာယဲကပ်ဏံဂှ် ပိုဲကေတ်ဆက်ကဵု ခမဳသၚ်တံကီု၊ ကမ္မတဳပံၚ်တောဲ အရီုဗၚ်စဵုဒၞာယဲကပ်ဂှ်လေဝ်ကီု၊ ဂကောံမှာဇန်တံကီု၊ ညးဍုၚ်ကွာန်တံ ရဲပရဟိတတံ ပံၚ်တောဲတုဲ အာတ်မံၚ်အရီုဗၚ်ညးတံဂှ်လေဝ် နွံမံၚ်၊ ဆဂး နတဲမၞိဟ်ယဲတံဏံ နွံမံၚ်မွဲကွာန်ဓဝ်လေဝ်ဟွံသေၚ် ကွာန်ဇဳဏောၚ်၊ ကွာန်လေဝ်သ္ၚောဲခြာမံၚ်ဏောၚ်၊ ဒးကၠုၚ်မံၚ် ပ္ဍဲရုၚ်ဂဥုဲဏံ ဒှ်ဗီုဂှ်တှေ် အခက်ခုဲကဵုညးတံ ပရေၚ်စသုၚ်၊ နကဵုဗော်ပိုဲ လေဝ် ဂွံဍုန်ဗ္စကဵုညးတံ လၟေၚ်တ္ၚဲလေဝ် ဍေံဟွံလောဲပုဟ်၊ ပိုဲဂှ်တှေ် အရၚ်အ္စာဂဥုဲပိုဲ၊ ရဲဘိုၚ်ရေၚ်တၠုၚ် ပရဟိတဂှ်ရ ဘိုၚ်ကေတ်လျိုၚ်မာန်၊ တုဲပၠန် ဒၞာဲပၠန်လေဝ် ဗီုခရိုၚ်သဓီုဏံ ဒၞာဲဂွံစွံဂှ် ဍေံဟွံမွဲပုဟ်၊ ဆဵု ဒှ်စၟယဲ (Positive) တုဲ ဒးလွဳစွံဒၞာဲသ္ၚိ ညးတံ ဒးကေတ်ဍာ်ဇမၠိၚ် ဇၟာပ်သ္ၚိ ဂွံအာပၠန်ဂှ် ဒှ်အခက်ခုဲပ္ဍဲပိုဲ၊ လၟုဟ်ပ္ညဳလဝ်ကဵု ဌာနညးမဆေၚ်စပ် အလဵုအသဳဌာန ထတ်ယုက်တုဲတှေ် ရုၚ်ဂဥုဲ ကအ်ဗိန်ဏံဂှ် ညံၚ်ဂွံကဵုအခေါၚ်ပိုဲ စွံမၞိဟ်ယဲ၊ ဠဂှ်မှ မၞိဟ်ယဲပိုဲတံ ဂွံပြေပြံၚ်မာန်၊ လ္ပာ်လှာဒကှ်တေံပၠန် လွဳယဲဏံဂှ် စွံလဝ်ပ္ဍဲဘာဗ္တောန်လိက်၊ လၟုဟ်ဘာဗ္တောန်လိက်ဂှ်လေဝ် ပေၚ်အာယျတုဲ ပိုဲကေတ်ဆက်ကဵု ဌာနထတ်ယုက် ပ္ဍဲဒေသ ပွိုၚ်ဍုၚ်လှာဒကှ် (ကြားအၚ်းဆိပ်ကြီး) တုဲ ပ္ဍဲရုၚ်ဂဥုဲညးတံ ညံၚ်ဂွံစွံကဵုမၞိဟ်ပိုဲကီုဂှ် တက်ကျာပ္ညဳလဝ် တုဲဒှ်ကီုရ။ ဂၠံၚ်လ္ပာ်ခရိုၚ်ထဝဲါ၊ ဝါဇြေန်တေံဂှ်တှေ် ဒၞာဲသ္ၚိဂျပါန် ကဵုလဝ်အရီုဗၚ်တံဂှ် ပိုဲသ္ပလဝ် ဗ္ဒမ်လွဳဝတ် ယာယဳရ။ တုဲပၠန် ပ္ဍဲဒၞာစွံရဲဂဥုဲၜူမာဲတံဂှ် ပိုဲပ္ညဳကဵု ရဲလ္ပာ်ကမ္မတဳတံတုဲ သွက်ဂွံစွံမၞိဟ်ယဲတံနွံတုဲ လွဳအာဗီုပြၚ် ဗီုဂှ်ဍေံနွံ။
သၟာန် ။ ။ နကဵုစဵုဒၞာကိုဝ်ဝေဒ် (၁၉) အဆံၚ်ဗဟဵုဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ လွဳဝတ်စွံလဝ် (၅) ဒၞာဲဏံဂှ် ဒၞာဲလဵု ဒှ်ဂၠိုၚ်ရော၊ ဒၞာဲလဵု တၚ်နွံပၟိက်နွံဂၠိုၚ်အိုတ်ရောဂှ် အ္စာ လဴစကဵုညိ?
သွဟ် ။ ။ အေဇှ်တှေ် ဒှ်ဂၠိုၚ်အိုတ်ဟီုဂှ် ပ္ဍဲကဵုလှာဒကှ်၊ မုဟိုတ်လှာဒကှ် ဒှ်ဂၠိုၚ်အိုတ်ဟီုဂှ် ဟိုတ်နူဂကောံအ္စာဂဥုဲမန် (Mon Medical Association-MMA) တံကီု ရဲဒေသညးဍုၚ်ကွာန်တံကီု ပံၚ်တောဲကဵု အ္စာဂဥုဲပိုဲ၊ ဗော်ပိုဲတုဲတှေ် ဒၞာဲလဵုဒှ်သံသယ ဒၞာဲလဵုမံၚ်ပရေံဂှ် ဗွဲမဂတာပ်အခိၚ် စမ်ရ။ စမ်ဂၠိုၚ်တှေ် ဆဵုဂၠိုၚ်၊ ဆဵုပြဟ်တှေ် လွဳပြဟ်ရ။ နတဲလၟုဟ်ဏံ ပ္ဍဲကဵုလှာဒကှ်ဂှ် ဒှ်ဂၠိုၚ်အိုတ် ပိုဲဂွံဆဵုရ။ တုဲပၠန် ပ္ဍဲညဳသာလေဝ် ဒှ်ဂၠိုၚ်မံၚ်ကီု ပဲါနူဂှ် ၜိုတ်ထေက်ကြိုက်ဂှ် ဍေံဒှ်မံၚ်ကီုရ။
သၟာန် ။ ။ သွက်ညးဍုၚ်ကွာန်တံ ဒှ်မံၚ်ယဲကိုဝ်ဝေဒ် လွဳမံၚ်ပ္ဍဲကဵုဒၞာဲ ဗော်ပံက်လဝ် (၅) ဒၞာဲဂှ် ကိစ္စအံက်ဇြဳဂျေန်ဂှ် ၜိုတ်လဵုဍေံနွံပၟိက် အ္စာ လဴကဵုညိ?
သွဟ် ။ ။ ပြဟ်ဟ်ဏံ အံက်ဇြဳဂျေန်ဟီုဂှ် ပ္ဍဲကဵုလှာဒကှ်၊ ဝါဇြေန်ရ။ ဗွဲတၟေၚ် ပ္ဍဲကဵုဝါဇြေန်ဂှ်တှေ် နွံပၟိက်မံၚ်တၟာဂလိုၚ်၊ ၜိုန်ရပိုဲကြပ်မံၚ်ကဵုရေဝ် ဟီုကၠာလေဝ် သွက်ပိုဲ မွဲတ္ၚဲမှ ဂွံၜါမ (၄၀) လဳတာရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ပိုဲနွံပၟိက် အံက်ဇြဳဂျေန်ဏံဂှ်တှေ် ပိုဲဒးကၠုၚ်ဗပေၚ် ပ္ဍဲကဵုဍုၚ်ဇြပ်ဗု၊ ဒးဗပေၚ်ပ္ဍဲဇြပ်ဗုဏံဂှ် မွဲလ္ပာ်ဂှ် ခရိတ်ဇကုလေဝ်အိုတ်ဏောၚ်၊ ပၠုပ်အံက်ဇြဳ ဂျေန် မွဲထၟာဲတှေ် (၁၂၀၀၀) ဒကေဝ်၊ မွဲတ္ၚဲ မွဲတန် ၜါတန် ဒးကၠုၚ်ပၠုပ်မံၚ် ပ္ဍဲဇြပ်ဗုဏံဂှ် ဒှ်အခက်ခုဲ သွက်ရုၚ်ဂဥုဲပိုဲ တၟာဂလိုၚ်ရ။
သၟာန် ။ ။ လၟုဟ်ပြဟ်ဟ်ဏံ ဂွံတီကေတ် နကဵုဗော် သွက်ဂွံထပက်ကဵုဂဥုဲစဵုဒၞာ ယဲကိုဝ်ဝေဒ် (၁၉) ဏံဂှ် ပလေဝ်ပလေတ်လဝ်နွံတုဲ အေလ္တူအကာဲအရာဏံ အ္စာတံ မုမိက်ဂွံပသောၚ်ထ္ၜးကဵု ညးဍုၚ်ကွာန်တံနွံရော?
သွဟ် ။ ။ နကဵုဗော်ဍုၚ်မန်တၟိပိုဲ ဖျေံလဝ်မူဟီုဂှ် ဆေၚ်စပ်ကဵု ယဲကပ်ကိုဝ်ဝေဒ်ဏံဟီုဂှ်တှေ် အရီုဗၚ် ဂၠံၚ်လ္ပာ်လဵုဒှ်ဒှ်ရ၊ လ္ပာ်အပ္ဍဲဏံဒှ်ဒှ်၊ မ္ၚးဍုၚ်တေံဒှ်ဒှ်၊ ညံၚ်သ္ဂောံဂွံဂှ်တှေ် ပိုဲဆိုက်ဗ္ဒက်အာဏောၚ်၊ ဂဥုဲဇဗတံကီု၊ ဂဥုဲဂွံစဵုဒၞာ ကိုဝ်ဝေဒ်ဏံဂှ် နကဵုဗော်ဂှ် ဖန်ဇန်မံၚ်ဖိုဟ်ရ။ ပိုဲတံ ကေတ်မံၚ်အဆက် သီုလ္ပာ်အပ္ဍဲဍုၚ်ဏံကီု၊ သီုလ္ပာ်မ္ၚးဍုၚ်တံကီု အရၚ်သ္ဂံၚ်ပိုဲ၊ အိန်ထံၚ်သ္ဂံၚ်ပိုဲ၊ ဂကောံနာနာပိုဲ၊ ညးဍုၚ်ကွာန် နွံမံၚ်ဒေသပိုဲဏံသီုဖအိုတ် ညံၚ်ဂွံထ္ပက်အာ ဂဥုဲစဵုဒၞာမာန်ဂှ် ပိုဲတံဂစာန်မံၚ်ရ။ အေပ္ဍဲကဵုဂစာန်ဏံဂှ်တှေ် လၟုဟ်ပြဟ်ဟ်ဏံ ပိုဲပ္ညဳကဵု ဌာနထတ်ယုက် လ္ပာ်အလဵုအသဳတုဲတှေ် လ္ပာ်အလဵုအသဳတံ ပြဟ်ဟ်ဏံ ညးတံဖန်ကဵု အဆံၚ်ပထမ အရၚ်သ္ဂံၚ်ပိုဲ၊ အိန်ထံၚ်သ္ဂံၚ်ပိုဲ၊ ဂကောံနာနာပိုဲ၊ ရဲဘိုၚ်ကၠောန်မံၚ် ကရောံစဵုဒၞာယဲကပ်ဏံဂှ်တှေ် သွက် (၅၀၀၀) တၠ ညးတံထ္ပက်ကဵုဏောၚ် တုပ်လဝ်စိုတ်ဗီုဂှ်၊ တုပ်လဝ်စိုတ်ဗီုဂှ်တုဲ စနူဂိတုတုဲကၠုၚ်ဏံ ထ္ပက်အာ ပ္ဍဲကဵုဝါဇြေန်တေံ၊ ပ္ဍဲကဵုခနဳတေံ ထ္ပက်လဝ်တုဲရ။ ဂတဏံတှေ် လ္ပာ်သ္ကုတ်ညဳသာ ပၞၚ်ဗိုန်တံကီု၊ ဂၠံၚ်လ္ပာ်လှာဒကှ်ကီု၊ လ္ပာ်ခရိုၚ်သဓီုကီု၊ လ္ပာ်ပလိုၚ်ဂျပါန်တေံကီု သွက်ဂွံထ္ပက်အာဂှ် ကေတ်မံၚ်စရၚ်လေဝ် နွံမံၚ်ဖိုဟ်ရ။
သၟာန် ။ ။ ကိစ္စထ္ပက်ဂဥုဲဏံ ညးဍုၚ်ကွာန်ဗွဲမဂၠိုၚ် ဒှ်မံၚ်သံသယ၊ အေလ္တူဏံရော သွက်ညးဍုၚ်ကွာန် နွံမံၚ်ပ္ဍဲဒေသ တိဍာ်ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိအုပ်ဓုပ်ဂှ် အစဳဇန်ထ္ပက်ဂဥုဲဏံ နကဵုအ္စာတံ မုမိက်ဂွံဆဝ်မ္ၚုဟ် သွက်ညးတံနွံရော?
သွဟ် ။ ။ အခိၚ်ပိုဲထ္ပက် ပ္ဍဲကဵုဝါဇြေန်တေံကီု၊ ခနဳတေံကီုဂှ် ဥပမာ သွက်ဝါဇြေန်ဏံတှေ် ဗွိုၚ်ဒေသ ပ္ဍဲကဵုဂှ်တှေ် ဂဥုဲစဵုဒၞာ (၅၀၀) မ ပိုဲဂွံအခေါၚ်ထ္ပက်၊ ဆဂး ဠနတဲထ္ပက်ဂှ်တှေ် ပိုဲဆဝ်မ္ၚုဟ်ညးဍုၚ်ကွာန်ဖအိုတ်ရ၊ သ္ဂံၚ်ပိုဲသၟး ဟွံသေၚ်ပုဟ် ညးဍုၚ်ကွာန် နွံမံၚ်ပ္ဍဲဗွိုၚ်ဒေသဂှ်ဖအိုတ် ညံၚ်ဂွံကၠုၚ်ထ္ပက်ဂဥုဲဏံ၊ နတဲ ညးတံ ဟွံဂံၚ်ကၠုၚ်ပုဟ်၊ လ္ပာ်ခနဳလေဝ် ဗီုဂှ်ကီုရ၊ အဓိပ္ပဲါဍေံ ပ္ဍဲဝါဇြေန်ဏံ (၅၀၀) မဂှ် အိုတ် (၂၀၀) မရ။ ပ္ဍဲကဵုခနဳတေံ (၄၀၀) မ ပိုဲကေတ်ဏာဂှ် အိုတ် (၁၀၀) မပြၚ်ၚ်ရ။ အေဂှ်တှေ် ညးဍုၚ်ကွာန်လ္ၚဵုတံ ဆဵုမံၚ်လ္တူလာၚ်ကီု၊ ဆဵုမံၚ်ကောလဟာလမ္ၚးဏံကီုဂှ်တှေ် ထ္ပက်ဂဥုဲတုဲ ဒှ်အန္တရာဲဏောၚ် မိၚ်ဟဂှ်တုဲ ဟွံဂံၚ်ကၠုၚ်ထ္ပက်ပုဟ်၊ ဍာံဍာံဂှ် ထ္ပက်ဂဥုဲစဵုဒၞာဏံတုဲကီုလေဝ် ပရေၚ်ယဲကၠောံထၞာန်ဂှ် စိုပ်ကၠုၚ် ဒှ်ကၠုၚ်မာန်မံၚ်ရ။ ဆဂး ပ္ဍဲဒုၚ်လဝ်ဖဳယဲဏံဂှ် ရဲထ္ပက်လဝ်ဂဥုဲစဵုဒၞာဂှ်တှေ် သာနူကဵု ရဲဟွံဂွံထ္ပက်လဝ်ဂဥုဲစဵုဒၞာဂှ်ဏီ နတဲပိုဲတံ ဂွံဆဵုညာတ်မံၚ်ရ။ နကဵုဂၠးတိ (WHO) တေံကီု၊ နကဵုဌာနထတ်ယုက် သွာၚ်ဇဳဟီုတှေ် ညးတံဟီု ညးတံသ္ၚဳဂၠိပ်လဝ်ဂှ်တှေ် ရဲထ္ပက်ဂဥုဲဏံဂှ် သာနူကဵု ရဲဟွံဂွံထ္ပက်ဂဥုဲဏီ ဒုၚ်ဖဳယဲမာန်ဏောၚ်ဟီုဟဂှ်၊ နကဵုဗော်ပိုဲလေဝ် ပတိတ်လဝ်လိက်ဆဝ်မ္ၚုဟ်နွံမံၚ်ရ ကဵုညးဍုၚ်ကွာန်တံ ထ္ပက်အာဂဥုဲစဵုဒၞာဏံညိ နကဵုဗော်ပိုဲတံ ကလေၚ်ချပ်၊ ၜိုန်ရဆဝ်မ္ၚုဟ်မံၚ်ကီုလေဝ် သ္ဂံၚ်ပိုဲတံကီု၊ အိန်ထံၚ်သ္ဂံၚ်ပိုဲကီုဂှ် ဇၟာပ်သ္ဂံၚ်ဂှ် ဟွံဂွံကၠုၚ်ထ္ပက်ပုဟ်၊ ဟိုတ်ဒှ်သာ်ဂှ်ရ ဗော်ပိုဲတံ ကလေၚ်ပ္တိတ်လဝ် အမိၚ်တၟိဂှ်တှေ် ဇၟာပ်သ္ဂံၚ် ဒးထ္ပက်ဂဥုဲစဵုဒၞာဟေၚ် နကဵုမိၚ် ပ္တိတ်လဝ်နွံမံၚ်ရ။ ဆဂး လ္တူညးဍုၚ်ကွာန်ဂှ်တှေ် ပိုဲၜိုတ်ဆဝ်မ္ၚုဟ်ရ။
သၟာန် ။ ။ လၟုဟ်တှေ် စိုပ်မံၚ်ဇွိန်လပှ်တတိယဟီုဟဂှ်၊ ဆဂး အကြာဏံ ပရိုၚ်မံက်မံၚ်ဂှ်တှေ် လပှ်စတုတ္ထဂှ်လေဝ် ဍေံကၠုၚ်မံၚ်ကီုတှေ် အေလ္တူအကာဲအရာ ဍေံဒှ်မံၚ်ဏံဂှ်တှေ် နကဵုကမ္မတဳစဵုဒၞာယဲကိုဝ်ဝေဒ် အဆံၚ်ဗဟဵုဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ မုမိက်ဂွံဆဝ်မ္ၚုဟ်ကဵု ညးဍုၚ်ကွာန်တံ နွံဂှ်လေဝ် လဴစကဵုညိ?
သွဟ် ။ ။ အေဂှ်တှေ် အတိုၚ်ပိုဲဆဵုညာတ်မံၚ် လ္တူလိက်လလောၚ်တရး လ္ပာ်အလဵုအသဳကီု၊ လ္ပာ် (WHO) တံကီုဂှ်တှေ် ဍုၚ်ဗၟာဏံ စၟယဲအလန်စတုတ္ထဏံဂှ် စဆဵုမံၚ် (၁၅) တၠယျ၊ အေပ္ဍဲ (၁၅) တၠဏံဂှ် စိုပ်မံၚ်မတ်မလီု (၁) တၠ၊ နူကဵုမတ်မလီုဏံမွဲတဆံၚ် ပြးဇးအာ လိုက်စိုပ်အာ ပ္ဍဲကဵုဒေသ သြဇာဗော်လတူတေံလေဝ် ဍေံစိုပ်မာန်ဏောၚ်၊ အေဇှ်တှေ် ဗီုလဵုဒှ်ဒှ်ရ ဂွံစဵုဒၞာ ပ္ဍဲကဵုဇွိန်လပှ်တတိယဏံဂှ် ညံၚ်ဂွံခဳမာန်ဂှ်လေဝ် ပိုဲတံမိက်ဂွံကဵု ညးညးအဲအဲ မၚ်မွဲ အတိုၚ် (WHO) ပ္တိတ်လဝ်ကီု၊ ဌာနထတ်ယုက် အလဵုအသဳပ္တိတ်လဝ်ကီု၊ ကမ္မတဳစဵုဒၞာမၚ်မွဲယဲကပ်ကိုဝ်ဝေဒ် ပ္ဍဲဗော်ဍုၚ်မန်တၟိပ္တိတ်လဝ်ကီု မိက်ဂွံကဵုမၚ်မွဲ၊ ဒှ်ယဲတှေ် ညံၚ်ဂွံအာစိုပ် စမ်ၜတ် ပ္ဍဲကဵုရုၚ်ဂဥုဲရ။ မွဲပၠန်ဟီုဂှ် ဆေၚ်စပ်ကဵု ဂွံစဵုဒၞာယဲကပ်ဏံဂှ် နကဵုဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ၊ နကဵုအ္စာဂဥုဲဗော်ဍုၚ်မန်တၟိသၟးဂှ် ဍေံဟွံရုမ်ဂပ်ပုဟ်၊ အဓိကဂှ် ခမဳသၚ်တံကီု၊ ဂကောံနာနာတံကီု၊ ကောန်ကွာန်တံကီု၊ အ္စာဂဥုဲဒေံါဇူမံၚ်တံဏံကီု၊ ဂကောံအ္စာဂဥုဲမန် (Mon Medical Association-MMA) တံကီု၊ မိက်ဂွံကဵုဘိုၚ်ပံၚ်တောဲကဵု ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိဂှ် မိက်ဂွံဖတိုက်ဖအောဝ်၊ တုဲပၠန် ဗွဲတၟေၚ် ပ္ဍဲကဵုပိုဲ အ္စာဂဥုဲဂှ် ဍေံဟွံရုမ်ဂပ်၊ ဍေံဟွံရုပ်ဂပ်တုဲ အ္စာဂဥုဲဂှ် ဒေံါဇူနူဗော်ကီု၊ အ္စာဂဥုဲအ္စာဂဥုဲမန် (Mon Medical Association-MMA) တံကီု နွံမံၚ်တၟာဂလိုၚ်ဏောၚ်၊ အေအ္စာဂဥုဲတံဂှ် ဘိုၚ်ကဵုကရောံ စဵုဒၞာယဲကပ်ဏံဂှ်တှေ် သီုစဵုဒၞာဒေသဇကုဏောၚ်၊ သီုစဵုဒၞာဇကုဏောၚ်၊ မိက်ဂွံကဵု ဘိုၚ်ရေၚ်တၠုၚ် ကရောံဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ မိက်ဂွံဖတိုက်ဖအောဝ် ၜိုတ်ဏံရ။
သၟာန် ။ ။ နူကဵုဗော်တံ က္ဍိုက်ပ်တုဲတှေ် ကော်ဘိက်လဝ် ဂကောံနာနာ ပ္ဍဲကဵုမန်တံ ဘိုအ်ဂွံကၠောန်အာ ကောံဓရီုဇၞော်မွဲနွံ ပ္ဍဲဂကောံဓရီုဏံ အဓိကဍေံ သွက်ဂွံသဳကၠဳ ဝှဝ်ရာမ် ဌာန်ကောံဂကူမန် (Forum) ပရေၚ်ညဳသၟဟ်ကောန်ဂကူ အေကိစ္စဏံရော ပြဟ်ဟ်ဏံ မုတၚ်အခက်ခုဲဍေံနွံရော အရၚ်ဂွံဓမံက်ရုပ်ရဴဂှ်ရော ဗီုလဵုအစဳဇန်နွံရော အၝေဏံဂှ်လေဝ် လဴကဵုညိ?
သွဟ်။ ။ အေဂှ်တှေ် ပ္ဍဲကဵုသၞာံ (၂၀၂၀) စဂှ် ပိုဲတံ ကသေအ်ကၟဝ်ကဵု ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တံကီု၊ ဂကောံနာနာတံကီု၊ ခမဳသၚ်တံကီု၊ တုဲတှေ် သွက်ဂွံပံက်အာ ပရေၚ်ပံၚ်ကောံကောန်ဂကူမန်မွဲ ချပ်လဝ်ရ။ အေဂွံပံက် ပရေၚ်ပံၚ်ကောံ ကောန်ဂကူမန်မွဲမာန်ဂှ် ကောံဓရီုဇၞော်မွဲ ဒးကၠောန်ဏောၚ်၊ ချပ်လဝ်ဂှ် ဂိတုမေ (၂၀၂၀) တေံ၊ ဆဂး ပိုဲတံတုပ်လဝ် စိုတ်တုဲမံၚ်ရ ဂိတုမေဂှ်၊ စိုပ်အခိၚ်ဂိတုအမာတ်ဂှ် ယဲကပ်ဏံ ဍေံကတဵုဒှ်အာတုဲတှေ် ပိုဲချိၚ်လဝ် ကော်ကၠောန်ကောံ ဓရီုဇၞော်ဇၞော်တုဲ ဂွံပံက်တိုန် ဂကောံပံၚ်တောဲပရေၚ်ဂကူမန်မွဲကီုလေဝ် အစဳဇန်ဂှ် ဍေံလီုအာ။ လက္ကရဴဏံဂှ် ပ္ဍဲကဵုသၞာံ (၂၀၂၁) ဏံ ကမ္မတဳဗဟဵု ကောံဓရီုပိုဲ ပိုဲကလေၚ်ချပ်၊ ဟိုတ်နူဂကောံပံၚ်တောဲပရေၚ်ကောန်ဂကူမန်မွဲ ဍေံဟွံမံက် ကၠုၚ်တုဲ ဆေၚ်စပ်ကဵု ဓဝ်ညဳသာ ပ္ဍဲကဵုဂကူပိုဲ ဂွံပ္ညဳပ္ညပ် ပ္ဍဲကဵုကမၠောန်နာနာသာ်ဂှ် ဒှ်ကၠုၚ်အခက်ခုဲမာန်ဟီုတှေ် စပ်ကဵု ပရေၚ်ဒက်ပတန်ဓဝ်ညဳသာဂကူဏံမွဲ ညံၚ်ဂွံကၠောန်အာမာန်ဂှ် ပြဟ်ဟ်ဏံ ကောံဓရီုဇၞော် ကၠောန်ဟွံမာန်ဒှ်ကၠာ လေဝ် နကဵုဌာန်ကောံမွဲ ညံၚ်ဂွံမံက်တိုန်မာန်ဂှ်တှေ် နကဵုဗော်တံ သွက်ဂွံကသေအ်ကၟဝ်ဏာ ခမဳသၚ်တံ၊ ဂကောံနာနာတံ၊ အတိုၚ်ကမ္မတဳဗဟဵုဖျေံလဝ်ဂှ်ရ နကဵုဗော်ဍုၚ်မန်တၟိဂှ်တှေ် ဆဵုကဵုခမဳသၚ်တံ၊ ဆဵုကဵုဗော်ပရေၚ်ဍုၚ် ကွာန်တံ၊ ဆဵုကဵုဂကောံမှာဇန်တံ၊ ဆဵုကဵုဂကောံကေၚ်ကာမန်တံတုဲတှေ် ပိုဲပ္ညဳလညာတ်ညးသ္ကံ သီုဖအိုတ်ဂှ် တုပ်စိုတ် ဌာန်ကောံမွဲ ဒးမံက်ဏောၚ်၊ ဒးကၠောန်ဏောၚ်ဂှ် တုပ်လဝ်စိုတ်တုဲမံၚ်ရ။ ဆဂး ပ္ဍဲကဵုဌာန်ကောံဂှ် ဆေၚ်စပ်ကဵု ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ဟိုတ်နူကဵုလညာတ် ဍေံဟွံတုပ်ညးသ္ကံနွံဏောၚ်ဟီုတှေ် ပိုဲသဳကၠဳတှေ် ဂွိၚ်ဖေက်ဇီုကပိုက်အာ ပရေၚ်ဓဝ်ညဳသာတုဲ ဆေၚ်စပ်ကဵု ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂှ်တှေ် စွံလဝ်မွဲအခန်၊ ကမၠောန်ပံၚ် တောဲ တုပ်ညးသ္ကံ၊ ပရေၚ်မၞိဟ်၊ ပရေၚ်ပညာ၊ ပရေၚ်ထတ်ယုက်၊ ပရေၚ်ဖောအ်ဗြေဝ်တံဏံဂှ်တှေ် ကမၠောန်တုပ် တှေ် ဗီုလဵုဂွံပံၚ်တောဲညးသ္ကံမာန်ဂှ် ဒးကၠောန်ထေက်ဏောၚ် နကဵုအပြောံဂှ် တုပ်လဝ်စိုတ်ဖအိုတ်ရ။ ဆဂး သွက်ဂွံကၠောန်ဂှ် ဟိုတ်နူယဲကပ်ဏံတုဲတှေ် ကမၠောန်ဌာန်ကောံတံဏံ ဒေံါဒေၚ်မံၚ်ဖိုဟ်ရ။
