မာံရဲထဝ်
ချံက် (တၞံတၞးသြောံကှ်ကှ်) ကေုာံ တၚ်ဠိုန် (လ္ၚဵုကော်ဒၟံၚ်အဟု) မ္ဂးဂှ် ရတ်သီသြောံတုဲမ္ဂး ဇၟာပ်ဌာန်ဒေသ ညးကၠောန်လဝ်ဗ္ၚတံဂှ် သ္ဂောံဆဵုကေတ်မာန်ရ။ ညးဂမၠိုၚ်စၟတ်ကေတ်လဝ် ချံက်ဂှ် မ္ၚးနူဒှ်စၞပြေၚ်ဂၠဴတုဲ သၟာၚ်နူဂှ် ဒှ် ဒၟံၚ်အပေါတ်စကာဟွံဂွံ (အပေါတ်အပဵု) ရောၚ် သ္ဂုတ်ပ္တန်လဝ်အိုတ်ရ။ ချံက်မ္ဂးဂှ် ဒှ်ဂကူတၞံသြောံကှ်ကှ်မွဲတုဲ လ္ပါ်တၞံသြောံရတ်ကေတ်ဏာဂှ် ဂကောၚ်သြောံ ကေုာံ မသြောံဂမၠိုၚ်ပါအာရ။ ပလှ်ပ္တိတ်မသြောံ ကေုာံ ပၠိုန် ပ္တိတ်မသြောံတုဲ တၞံတၞးသှေ်ဒၟံၚ်ဂှ် ညးကော်စချံက်ရ။ တၚ်ဠိုန် (အဟု) မ္ဂးဂှ် တၞံသြောံလ္ပါ်ဘုံလ္တူဂှ် ရတ်ကေတ်ဏာတုဲ တၞံသြောံသှ်ၜေက်ဒၟံၚ် ပ္ဍဲတိလ္ပါ်တမ်တၞံ နွံသၠုၚ်မွဲပေပြၚ်ဂှ် ကော်ခဴစ တၚ်ဠိုန် (အဟု) အိုတ်ရ။
မွဲအခိၚ်တေံ သၟာဗ္ၚတံပၠိုန်သြောံတုဲ သီဂိုၚ်ကေတ် မသြောံဂှ်ဖအိုတ်ရ။ တၞံတၞးသြောံသှေ်ဒၟံၚ် ပ္ဍဲဂြာၚ် (ပ္ဍဲဟနၚ်) ဂှ် ဒှ်ချံက်ရ။ ချံက်ဂှ် ဟိုတ်နူသှေ်စွံလဝ် ပ္ဍဲဗလးတုဲ မ္ဒးကှ်အာသိုက်သိုက်ရ။ ချံက်ဂှ် သွက်ဂွံသ္ပစၞစပြေၚ်ဂၠဴတုဲ ဂိုၚ်စွံလဝ် ချိုတ်ချိုတ်ပၠိုတ်ပၠိုတ်အိုတ်ရ။ အခိၚ်ဇိက်ဗ္ၚကၠောန်တိဗွဝ်၊ ကၠောန်တိပ္တံတေံမ္ဂး ပြေၚ်ဂၠဴဂမၠိုၚ် ဂွံဗစအာစၞဖဲဖဲမာန် ဗွဲတၟေၚ် အခိၚ်ကသီုဂှ် ဒးဂိုၚ်စွံလဝ်ကဵုချံက်လ္တူစၚ်၊ ညံၚ်ဟွံဒးဗြဲ၊ ဟွံဒးဍုက်ဗြဲရ။
မွဲအခိၚ်တေံ ချံက်ဂးဂှ် ဒှ်သွက်စၞပြေၚ်ဂၠဴဟေၚ်ရ။ အခိၚ်လၟုဟ်ဏံ စိုပ်ကၠုၚ်အခေတ် စကာကရိယာစက်မာန်ကၠုၚ်တုဲ ပြေၚ်ဂၠဴဂွံစကာအာ ပ္ဍဲပရေၚ်ကၠောန်ဗ္ၚဟွံမွဲတုဲ သၟာဗ္ၚလွဳပြေၚ်ဂၠဴလေဝ် အောန်စှေ်အာရ။ လၟိဟ်ပြေၚ်ဂၠဴလေဝ် အောန်စှေ်အာကီုရ။ သၟာဗ္ၚညးလွဳပြေၚ်ဟွံမွဲတုဲ ချံက်လေဝ် ဒးသှ်ၜေက်ဒၟံၚ်ရ။ ချံက်ပဵုသာန်ဒၟံၚ်ဂှ် မုရဴပ္ဍဲကမၠောန်မွဲ စကာအာမာန်ကီုရော?
ချံက်ဂှ် ဒှ်ကၠုၚ်နူတၞံသြောံတုဲ ချံက်ဏံဂှ် ယဝ်စကာစုတ် ပ္ဍဲတိဗ္ၚတုဲ ကၠောန်အာဒဒှ်ဝါဲသဘာဝမာန်မ္ဂး ဒှ်ဂုဏ်ဖဵုဂၠိုၚ်ရောၚ်ဂှ် သၟာဗ္ၚညးဝှ်ဇၞော်တံ ကေၚ်ကၠောန်လဝ်နွံရ။ ဟိုတ်နူစကာကၠုၚ်ချံက်၊ တၚ်ဠိုန် ကေုာံ အပေါတ်တိတ်နူကမၠောန်ပရေၚ်တဵုလွဳဂှ်မာန်တုဲ ဂတှေ်ရှ်တိ ဗွဲစၟတ်ခိုဟ်တိုန်ရောၚ်ဂှ် နမတ်ညးတံ သ္ဂောံဆဵုကၠုၚ်လဝ်နွံရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ချံက်ပဵုဒၟံၚ်ဂှ် အဓိက သွက်ဂွံစကာအာ ပ္ဍဲတိဗ္ၚမာန် ကေုာံ ပ္ဍဲတိတဵုတၞံဂမၠိုၚ်မာန်ရောၚ်ဂှ် သၟာဗ္ၚတံ ပတှေ်ကေတ်လဝ်အိုတ်ရ။ ချံက်ဂှ် ယဝ်စကာအာ ပ္ဍဲကမၠောန်ပရေၚ်တဵုလွဳ နကဵုသၞောတ်စှေ်စှေ်မာန်မ္ဂး ဒှ်ဂုဏ်ဖဵုတုပ်သၟဟ်ဒၟံၚ်ကဵု စကာလဝ်ဝါဲ အိက်ဂၠဴ၊ အိက်ပြေၚ်ကီုရောၚ်ဂှ် နူသ္ပလဝ်သုတေသနဂှ် သ္ဂောံတီလဝ်နွံရ။
အိက်ဂၠဴ အိက်ပြေၚ် ဂွံစကာအာ ပ္ဍဲတိဗ္ၚဂှ် ဒှ်ဒၟံၚ်အခက်အခုဲမ္ဂး စၞးအိက်ဂၠဴ အိက်ပြေၚ်ဂှ် စကာအာ တၞံတၞးဍုက်ဍုက်လတ်လတ် (သစ်ရွက်သစ်စိမ်းမြေသြဇာ) ကေုာံ ချံက်၊ တၚ်ဠိုန်၊ ဟဗတ်ၜဲ၊ သ္ပအ်ၜဲ၊ ခၞော်ၜဲနာနာသာ်ဂှ် စဵုကဵုသၟုဲသၟိုဟ် စဳရေၚ်ထောံတုဲ စကာအာ အဇာအိက်ဂၠဴ၊ အဇာအိက်ပြေၚ်ဂှ် မာန်ကီုရ။ နူချံက်၊ နူတၚ်ဠိုန်၊ နူသ္ပအ်ၜဲ၊ ဟဗတ်ၜဲ၊ ခၞော်ၜဲဂမၠိုၚ် အခါရဒှ်အာ အကာဲအရာ သၟုဲသၟိုဟ်အာတုဲမ္ဂး ဓါတ်အဟာရ NPK ပါလုပ်ဗၞတ်ဂၠိုၚ်တဴနူအိက်ဂၠဴ၊ အိက်ပြေၚ်ဏီဂှ်လေဝ် နူဌာနကၠောန်လဝ်သုတေသနဂှ် ဓမံက်လဝ်ကဵုနွံရ။ အဟာရဓါတ် NPK ပါလုပ်ဒၟံၚ် ပ္ဍဲတၞံဂမၠိုၚ် ကေုာံ ပ္ဍဲအိက်ဂၠဴ၊ အိက်ပြေၚ်ဂှ် သ္ဂောံပတုပ် ကေတ်မာန် (နှိုၚ်းယှဉ်ကြည့်နိုၚ်ရန်) ဂှ် ဓမံက်ထ္ၜးကဵုလဝ်ရ။
ပ္ဍဲအိက်ဂၠဴ ဗၞတ် NPK ပါလုပ်ဒၟံၚ်ဂှ် N =1.10 ,P=0.40, P=1.60 ဒှ်တုဲ ပ္ဍဲအိက်ပြေၚ်ဂှ် N=0.97,P=0.60, K=1.60 ပါလုပ်ဒၟံၚ်ရ။ တၞံတၞးဍုက်ဍုက်လတ်လတ် (သစ်ရွက်စိမ်းမြေသြဇာ) N=1.64, P=0.14 ,K=0.43 ၊ တၞံၜဲ (ပဲပုတ်) N=2.71,P=0.56,K=2.47 ၊ ချံက်ဂှ် N=0.59,P=0.08,K=1.12 ၊ တၞံသတ်ဂန်ဂှ် N=1.78, P=0.25,K=1.53 ဓါတ်အဟာရဂမၠိုၚ် ပါလုပ်ဒၟံၚ်အိုတ်ရ။
ချံက်၊ တၚ်ဠိုန်ဂှ် ဒှ်ဂုဏ်ဖဵု သွက်တိဗ္ၚဂၠိုၚ်ဒၟံၚ်ရောၚ်ဂှ် ပတုပ်ရံၚ်ကဵု အပေါတ်တၞဟ်တၞဟ်ဂမၠိုၚ်တုဲမ္ဂး သွက်ဂွံစုတ်အာ ပ္ဍဲကမၠောန်ပရေၚ်ကၠောန်ဗ္ၚဂှ် ထေက်ကဵုဒးသ္ပအဓိက (ကဵုဖျုန်) ရ။ တၚ်ဠိုန် ကေုာံ ချံက်ဂှ် ဟွံဒးဂၠာဲမွဲသာ်၊ ဟွံဒးရာန်မွဲသာ် ဂွံဒၟံၚ်လောဲလောဲတုဲ သွက်ဂွံကၠောန်အာ ဝါဲသဘာဝဂှ်လေဝ် ဒှ်တမ်ရိုဟ်ခိုဟ် ဂွံအပေါတ်အပြောံ (ကုန်ကြမ်း) ခိုဟ်ကီုရ။ သွက်ဂွံကလေၚ်ဗပေၚ်စုတ် ပ္ဍဲတိဗ္ၚဂှ်လေဝ် ဒှ်ဝါဲသဘာဝခိုဟ်မွဲကီုရ။
သၟာဗ္ၚတံပၠိုန်သြောံတုဲ မသြောံဂှ် ဂိုၚ်ကေတ်ရ။ ချံက်ဂှ် ဂအုံစွံလဝ် ပ္ဍဲတိဟနၚ် (တိဂြာၚ်) ဂှ်ရ။ ၜိုန်ရ ချံက်တိတ်ကၠုၚ်နူကမၠောန်ဗ္ၚဂှ် နွံဂၠိုၚ်ဂၠၚ်ကီုလေဝ် ဟိုတ်နူပြေၚ်ဂၠဴဟွံမွဲ၊ ဟွံဒးဗစချံက်ဂှ်တုဲ ချံက်ဂှ် ဒးသှေ်အာရ။ သၟာၚ်နူဂှ် သွက်ဂွံစွံချံက်ဂှ်လေဝ် ဒၞာဲစွံချံက်ဒှ်အခက်အခုဲတုဲ သၟာဗ္ၚလ္ၚဵုဂှ် ဒးစံၚ်ပတူထောံပၟတ်လေဝ် နွံကီုရ။ ယဝ်ရဂအုံစွံလဝ် ဂအုံချံက် လ္တူတိဗ္ၚဂှ်မ္ဂး ချံက်ဂှ် ဒးအာဍာ်ဗြဲတုဲ ဂွံဂိုၚ်ထောံနူဒၞာဲဂှ်ပၠန်လေဝ် ဒှ်ခက်အခုဲ ဇၞော်ကဵုဇြဟတ်ပၠန်ရ။ သၟာဗ္ၚလ္ၚဵုဂှ် ပၠိုန်သြောံတုဲဗက်ဂတာပ် ဒးစံၚ်ထောံပၟတ်လေဝ်နွံရ။ လ္တူတိဗ္ၚစံၚ်ပတူလဝ်ချံက်ဂှ် တိဂှ်စိန်ဝုန်အာတုဲ ဒးဒှ်အာတိစံၚ်ရ။ စိုပ်ကသီုအခါတဵုသြောံမ္ဂး ဒၞာဲတိစံၚ်လဝ်ချံက်ဂှ် ဗွဲတၟေၚ်တၞံသြောံဂှ် ဖောအ်ဗြေဝ်တဴတက်ခိုဟ်တဴ နူတၞံသြောံတၞဟ်တၞဟ်ဂမၠိုၚ်ဏီဂှ် သ္ဂောံဆဵုကေတ်မာန်တုဲ ချံက်ဂှ် ယဝ်စံၚ်ပတူအာလ္တူတိဗ္ၚမ္ဂး တၞံသြောံဖောအ်ဗြေဝ်တဴတက်ခိုဟ်မာန်ရောၚ်ဂှ် သၟာဗ္ၚလ္ၚဵုတံ စၟတ်ကေတ်လဝ်နွံကီုရ။
ဍာံဍာံမ္ဂး ချံက်ဂှ် စံၚ်ပတူထောံဟွံထေက်၊ ဇၟာပ်တၞံသြောံ၊ ဇၟာပ်ချံက်ဂှ် လ္ပစံၚ်ထောံညိ။ ဝါဲဓါတ်ပိုဲတံ စုတ်ဒၟံၚ်ပ္ဍဲတိဗ္ၚဂှ် ဒှ်သွက်လၟိဟ်သြောံ သ္ဂောံတိတ်ဂၠိုၚ်ဟေၚ်ဒှ်တုဲ သွက်တိသ္ဂောံခိုဟ်တိုန်၊ သွက်ဂတှေ် ရှ်တိဂွံဂၠိုၚ်တိုန်၊ တိသ္ဂောံဂျိုၚ်တိုန်ဒၟံၚ်လၟိုန်ဂှ် ဝါဲဓါတ်ဂှ် ဒတုဲကဵုဖဵုဟွံမာန်၊ သၟဟ်ကဵုရထဟွံမာန်ရ။ ၜိုန်သၟဟ်ကဵုရထဟွံမာန်ကီုလေဝ် ပြဟ်ပြဟ်ဏံ စကာလောဲ၊ ရာန်လောဲ၊ ဂွံလောဲတုဲ စုတ်ဒၟံၚ်ဝါဲဓါတ် မဟၟဲကဵုဗၞတ်ဗ္ၜတ်ဂှ်ရ။ ဟိုတ်နူစုတ်ကၠုၚ်လဝ် ဝဲါဓါတ်ဗၞတ်ဗ္ၜတ်ဟွံမွဲဂှ်ရ သၠုဲသၠာ်အိုတ်ဂၠိုၚ်တုဲ သီုတိဗ္ၚ၊ တိတဵုတၞံနာနာသာ်ဂမၠိုၚ်လေဝ် ဒးချိုတ်အာကီုဂှ် ဂွံဆဵုကေတ်လဝ်နမတ်ရ။ ယဝ်စုတ်ကဵုဝါဲသဘာဝ ဗီုချံက်၊ ဗီုတၚ်ဠိုန်(အဟု)၊ ဗီုတၞံဆု၊ တၞးဆု၊ တၞးဒုန်၊ ဗီုတၞံတၞးတိတ်ကၠုၚ်နူ ကမၠောန်ပရေၚ်တဵုလွဳနာနာသာ် ကေုာံ အိက်ဂွံနူသတ်တိရစ္ဆာန်ဂမၠိုၚ်ဂှ် ဒှ်ဝါဲသဘာဝဖအိုတ်ရ။ ချံက်လေဝ် ဒှ်အပေါတ်တိတ်နူကမၠောန်ဗ္ၚကီုတုဲ စုတ်ကဵုပ္ဍဲတိဗ္ၚ ဒဒှ်ဝါဲသဘာဝကီုဂှ် ဒှ်ဂုဏ်ဖဵုဂၠိုၚ်ကီုရ။
ပ္ဍဲတိဗ္ၚဂှ် ညံၚ်တိဂွံခိုဟ်တိုန်ကီု၊ မွဲလ္ပါ်ဂှ်ပၠန် ညံၚ်သ္ဂောံဝတ်တိတ် လၟိဟ်ဂွံဂၠိုၚ်တိုန်ကီုဂှ် ဝဲါသဘာဝဟေၚ် ရေၚ်တၠုၚ်ကဵုမာန်ရ။ ချံက် ကေုာံ တၚ်ဠိုန်တိတ်ကၠုၚ်နူတိဗ္ၚဂှ် ကၠောန်သ္ပဝါဲသဘာဝမ္ဂး ဒှ်လောဲအိုတ် ကၠောန်လောဲအိုတ်၊ ခရိတ်သြန်အိုတ်အောန် (ခရိတ်ဟွံဒးအိုတ်လေဝ်ဒှ်မာန်) တုဲ ချံက်တိတ်ကၠုၚ်နူတၞံသြောံ ဗၞတ်တၞံမွဲဨကဂှ် ကလေၚ်စကာအာ ဒဒှ်ဝါဲသဘာဝပၠန်မ္ဂး (ပြန်လည်အသုံးပြုခြၚ်း) တိဗ္ၚဂှ် ဒှ်ဂုဏ်ဖဵုဂလိုၚ်လဵုရော?
ဥပမာ ပ္ဍဲတိမွဲဨကဂှ် သြောံတိတ်လၟိဟ် (၁၀၀) နဒှ်မ္ဂး နူတၞံသြောံဂှ် လၟိဟ်သြောဂွံတိတ် (၁၀၀) နမာန်ဂှ် တၞံသြောံဂှ် ဒးစအာအဟာရပ္ဍဲတိဂှ် ဍိုက်ဍိုက်ပေၚ်ပေၚ်ဒးဒှ်ရ။ ဟိုတ်နူတၞံသြောံဂှ် ဇြောတ်စလဝ်အဟာရပ္ဍဲတိဂှ်တုဲ ပ္ဍဲတိဗ္ၚဂှ် အဟာရဓါတ် (NPK) မ္ဒးအိုတ်အာဗွဲစၟတ်ရ။ အဟာရဓာတ် NPK ပ္ဍဲတိဂှ်ဗၞတ်ဂလိုၚ်လဵု ဒးအိုတ်အာရောဂှ် လ္ၚတ်ရံၚ်မ္ဂး နူဝါဲဓါတ်နိုက်ထရဝ်ဂျေန်ဂှ် လၟိဟ်ပိထိုၚ် (၁၁၀ kgN) ကဳလဝ်ဂရာမ်၊ ဝါဲဓါတ်တဳသူပါ (ကဝက်ထိုၚ်ပြၚ် ၀.၆၆) (၃၄ kg P2O5)၊ ဝါဲဓါတ်ပဝ်တိတ် ပိထိုၚ် (၁၅၆ kg K2O)၊ ဓါတ်ခပဵု (၂၀ kg CaO)၊ ဓါတ်သာလဖါ (၅ kg S)၊ ဓါတ်သဳလဳကောန် (၂၅၀ kg Si) ကေုာံ ဂကောံဓါတ်သောဲသောဲဗြောဲဗြောဲဂမၠိုၚ်လေဝ် ဒးအိုတ်အာကီုရ။ (De Datta 1981;Dobermann and Fairhurst 2000) (ဗၞတ်ဗ္ၜတ်လၟိဟ်ဓါတ်အဟာရ မ္ဒးအိုတ်အာနူတိဂှ် ဟိုတ်နူဂကူသြောံတၞဟ်ခြာဒၟံၚ်တုဲ ဂကူသြောံမွဲဂကူကဵု မွဲဂကူလေဝ် ဟွံတုပ်ရ။) ပ္ဍဲကဵုဓါတ် ပမာဏဂမၠိုၚ် ဒးအိုတ်အာဂှ် ဗၞတ်ဓါတ်နိုက်ထရဝ်ဂျေန် (N) ၄၀%၊ ဓါတ်တဳသူပါ (ဓါတ်ဖအ်သဖိက်) ၃၀-၃၅ % ၊ ဓါတ်ပဝ်တိတ် (K) ၈၀-၈၅% ဂှ် သှ်ၜေက်ဒၟံၚ်ပ္ဍဲတၚ်ဠိုန်ဂှ် နွံဒၟံၚ်ဏီရ။ (Dobermann and Fairhurst 2000)၊၊
ယဝ်ရတၚ်ဠိုန် ကေုာံ ချံက်ဂမၠိုၚ်ဂှ် စံၚ်ပတူထောံပၟတ်မ္ဂး ဓါတ်နိုက်ထရဝ်ဂျေန် (N) အလုံဖအိုတ် ဒးလေၚ် အာ၊ ဓါတ်တီသူပါဂှ် ၂၅% ကေုာံ ဓါတ်ပဝ်တိတ် (K) ဂှ် ၂၀% မ္ဒးလေၚ်အာ (ဒးအိုတ်အာ) နူစံၚ်ပတူလဝ်ပၟတ်ဂှ်အိုတ်ရ။ သၟာဗ္ၚတံ တဵုကၠုၚ်လဝ်သြောံဂှ် သၞာံအခါလအ်လကၠုၚ်ရ။ လအ်ကၠုၚ်လဝ် ပွိုၚ်သၞာံမူစိရောလေဝ် စၟတ်သမ္တီလဝ်ဟွံမွဲရ။ တဵုသြောံကသီုတုဲ ကလေၚ်တဵုသြောံက္ညၚ်ပၠန်ဂှ်လေဝ် ဂၠိုၚ်ကဵုလၟိဟ်သၞာံဒှ်အာရ။ ဓါတ်အဟာရပ္ဍဲတိဂှ် တၞံသြောံဇြောတ်စဏာ ဂလိုၚ်လဵုဒးအိုတ်အာဂှ် တၟော်ရံၚ်မ္ဂး ဟိုတ်နူဟွံကလေၚ်ဗပေၚ်စုတ်ကဵု ဓါတ်အဟာရဂှ်တုဲ ထေက်ကဵုဒးဆာန်ဍူတိဂှ်ရ။ သၟာဗ္ၚတံ စုတ်ဒၟံၚ်ကဵု ဝါဲဓါတ်နာနာသာ် (ဝါဲ N P K) ဂမၠိုၚ်ဂှ် ဒှ်သွက်သ္ဂောံသြောံတိတ်ဂၠိုၚ်ဟေၚ်ရ။ သွက်တိဂွံခိုဟ်တိုန်၊ သွက်ဂတှေ်ရှ်တိ ဂွံဂျိုၚ်တိုန်မာန်ဂှ် ဝါဲဓါတ်ဂှ် ဒတုဲကဵုဖဵုဟွံမာန်ရ။ ဝါဲဓါတ်ဂမၠိုၚ် သၟဟ်ရထကဵုဟွံမာန်ရ။ ဝါဲသဘာဝဟေၚ် သၟဟ်ရထကဵုတိခိုဟ်တိုန်မာန်၊ ဂျိုၚ်တဴမာန်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ရတ်သြောံတုဲ တၞံသြောံသှေ်ဒၟံၚ် မဒှ်တၚ်ဠိုန်ဂှ် လ္ပစံၚ်ပတူထောံညိ။ ချံက်ဂမၠိုၚ်လေဝ် လ္ပစံၚ်ပတူထောံညိ။ ကလေၚ်စုတ်ပ္ဍဲတိဗ္ၚဇကုတုဲ ထောဲလဝ်တိ၊ ဇိက်လဝ်တိ ညံၚ်သ္ဂောံဂွံအာ ဝါဲသဘာဝဂှ် ကၠောန်လဝ်အိုတ်ညိ။ ချံက်ဂှ် အခါရပရးစုတ်ပ္ဍဲခံက်ဂှ် ဒှ်အခက်အခုဲညိညမာန်တုဲ ခရိတ်အိုတ်အာ ဗၞတ်ညိညနွံကီုရ။ ခေတ်လၟုဟ်ဏံ အနှေန်ရတ်သီသြောံဂှ် တၚ်ဠိုန် ကေုာံ တၞံသြောံဂှ် ကလေၚ်ပရးစုတ်ကဵု လ္ထူခံက်တိဗ္ၚဂှ် နွံကၠုၚ်ဂှ်ရ ကလေၚ်ဒှ်ဝါဲ ပ္ဍဲတိဗ္ၚဂှ်မာန်ဂှ်လေဝ် ထေက်ကဵုဒးမိပ်စိုတ်ရ။
ချံက် ကေုာံ တၚ်ဠိုန်ဂှ် ဟိုတ်ဂွံစုတ်အာ ပ္ဍဲတိဂှ်တုဲ ဂွံဂုဏ်ဖဵုဂၠိုၚ်ကဵုသာ်ရ။ ချံက်သၟုဲသၟုဲ ချံက်သၟိုဟ်သၟိုဟ် ဂမၠိုၚ်ဂှ် ဒှ်ဝါဲသဘာဝမွဲကီုတုဲ ဖ္ဍိုက်ဗပေၚ်ကဵု အဟာရပ္ဍဲတိမာန်၊ ဇြဟတ်တိလေဝ် ခိုဟ်တိုန်ရ။ တိလေဝ်ဂျိုၚ်တိုန်ကီုရ။ ချံက်၊ တၚ်ဠိုန်သၟုဲသၟိုဟ် မဒှ်ဝါဲသဘာဝဂှ် အခါစုတ်ကဵုဝါဲဓါတ်မ္ဂး ထိၚ်ဒက်လဝ်ကဵု ဓါတ် (အဟာရ) ပ္ဍဲတိဗွဲမလအ်လမာန်ရ။ အဟာရနွံပ္ဍဲတိဂှ် ညံၚ်ဟွံလေၚ်အာဂှ်လေဝ် စဵုဒၞာကဵုမာန်ကီုရ။ ချံက် ကေုာံ တၚ်ဠိုန်ဂမၠိုၚ် အခါစုတ်ပ္ဍဲတိဂှ်မ္ဂး ကၠာနူဟွံဂွံထောဲတိ၊ ဇိက်တိဏီ ပွိုၚ် (၂) သတ္တဟ၊ (၃) သတ္တဟဂှ် စုတ်ကဵုတုဲ ထောဲတိ ဇိက်တိညိ။ ပရေၚ်ကမၠောန်ဏံဝွံ ဒှ်ပရေၚ်ကမၠောန်သွက်ချံက်၊ သွက်တၚ်ဠိုန် ဂွံသၟုဲသရိုဟ်မာန်အာဂှ် ကဵုအခိၚ်ကီုဒှ်ရ။ ချံက် ကေုာံ တၚ်ဠိုန် ယဝ်ဟွံအုဲသရိုဟ်မ္ဂး ဍေံကလေၚ်ကဵုဘဲ ကုတၞံသြောံဂှ်မာန်ကီုရ။ တၚ်ပၟိက်ဇၞော်မွဲဂှ် ချံက် ကေုာံ တၚ်ဠိုန် ကတဵုဒှ်လဝ်ယဲဂှ် လ္ပကလေၚ်စကာစုတ် ပ္ဍဲတိဗ္ၚ၊ တိတဵုတၞံဂှ်ညိ။ စံၚ်ထောံပၟတ်ဂှ် ဒှ်ခိုဟ်အိုတ်ရောၚ်။
မ္ၚးနူအပေါတ်တိတ်နူကမၠောန်ဗ္ၚ ချံက်၊ တၚ်ဠိုန်ဂှ်တုဲ အပေါတ်တိတ်နူသတ်နာနာသာ်၊ ခၞော်နာနာသာ်၊ အမှိက်သတ်၊ (ကာမ်၊ ကပအ်သြောံ၊ အမှိက်သြောံ၊ ခၞော်ၜဲနာနာသာ် စဳရေၚ်လဝ် စဵုကဵုသၟုဲသၟိုဟ်အာ ချိုတ်ပၠိုတ်တုဲ စကာအာ ဒဒှ်ဝါဲသဘာဝ ပ္ဍဲကမၠောန်ဗ္ၚ၊ ကမၠောန်ဂူ၊ ကမၠောန်ယာ၊ ကမၠောန်ကၠအ်ဂှ်မာန်ဖအိုတ်ရ။
