အံက်သာ (တံၚ်ပရၚ်)
က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဒပ်ပၞာန်ဗၟာ သ္ကိုပ်ဗိုလ်ဇၞော်မေန်အံၚ်လှာၚ်ကဵု သမ္မတရာတ်ယှာ ပလာဒဳမဳယျာပူဒေန်တံ ဆဵုဂဗညးသ္ကံ ပ္ဍဲကဵုဌာန်ကောံမုဟ်ဗၟံက် (အေရှ.ဖျားဖိုရမ်) မကၠောန်ဗဒှ် လ္တူဍုၚ်ပဠာဒဳဗအ်သတအ် ဍုၚ်ရာတ်ယှာရ၊ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဒပ်ပၞာန်ဗၟာ မေန်အံၚ်လှာၚ် နူစသီအဝဵုတုဲ ဂစာန်အာဒၟံၚ် ဍုၚ်ရာတ်ယှာဂၠိုၚ်ကဵုလ္တုန် တရဴအလန်ဏံမှ ဂွံအခေါၚ်ဆဵုကဵု သမ္မတပူဒေန်ရ၊ ပ္ဍဲကဵုဌာန်ကောံဏံဂှ် ညးစၞး နူကဵုအာမေနဳယျာ၊ မန်ဂိုဝ်ဠဳယျာ ကေုာံ ကြုက်တံ ပါလုပ်ဆဵုဂဗလဝ်ရေၚ်သ္ကံရ။
ပ္ဍဲကဵုပေါဲဆဵုဂဗဏံ သမ္မတရာတ်ယှာပူဒေန်ဂှ် “ဍုၚ်ဗၟာဂှ် ဒှ်ဍုၚ်မိဿဟာဲတြေံ မၞုံကဵုဓဝ်ပတှေ်ပိုဲရောၚ်” ဟီုဂးတုဲ သ္ကိုပ်ဗိုလ်ဇၞော်မေန်အံၚ်လှာၚ်ဂှ် ကော်သမ္မတပူဒေန် “က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဂၠးတိ”ရ၊ ပရေၚ်ဆဵုဂဗညးၜါလ္ပာ်တၞဟ်ခြာဂှ် အခိၚ်လအ် ပွိုၚ်မွဲနာဍဳပြၚ်တုဲ ပရေၚ်ရေၚ်တၠုၚ်ပံၚ်ကောံ ဆက်ဆောံၜါဍုၚ်ကီု သီုအကာဲအရာ ပရေၚ်ဍုၚ်သအာၚ်တံ သဳကၠဳလဝ်ညးသ္ကံရောၚ်ဂှ် နူကဵုဃံၚ်ဇြဳပၞာန်တံ လလောၚ်လဝ်ပရိုၚ်ရ။
လိက်ကသုက်ဖဴဓာတ်နယျူကလဳယျာ
ကိုန်စဳမာန် သွက်သ္ဂောံသိုၚ်ခၞံ ဖဴဓာတ်နယျူကလဳယျာ ဍောတ်တ်မွဲဖဴဂှ် ပံၚ်ကောံရေၚ်တၠုၚ်အာ မွဲကရောံရောၚ်ဂှ် ဗွဲကိုပ်ကၠာ ဂွံတၚ်တုပ်စိုတ် ထ္ပက်လဝ်စၟတ်တဲရ၊ ဝန်ဇၞော်ဓတ်ပၟတ်ဍုၚ်ဗၟာဂှ် ကော်ဘိက် ကမ္မနဳရာတ်ယှာတံ ညံၚ်သ္ဂောံလုပ်ကၠုၚ် ဗွိုၚ်ကမၠောန် ကၠေၚ်ပ္ဍေန် ကေုာံ သၟုဟ်ဓာတ်သဘာဝဗၟာကီု ပရေၚ်ရာန်ကၠေၚ်စက် နူရာတ်ယှာတံကီု သ္ပအဓိကတုဲ တက်ကျာဟီုဂးတဴရ။
ဖဴဓာတ်ဍောတ်တ် နယျူကလဳယျာ မပတိတ်ကဵုဇြဟတ်လလဳမာန် သွက်သ္ဂောံစသိုၚ်ခၞံအာဂှ် က္လိဂွံတၚ်တုပ်စိုတ် နူကဵုကမ္မနဳဓာတ်နယျူကလဳယျာ ဍုၚ်ရာတ်ယှာပိုၚ် Rostam ကဵု ဃံၚ်ဇြဳပၞာန်တံ ဒှ်ထပက်လဝ်စၟတ်တဲရ၊ တၚ်တုပ်စိုတ်တံဂှ် အပ္ဍဲသၞာံ (၂၀၂၂-၂၀၂၃) ဏံ နကဵုဓတ်ပၟတ်နယျူကလဳယျာဂှ် ဒှ်ကိုန်ဓဇက်စဳဇန် မွဲကဏ္ဍ သွက်ဂွံရေၚ်တၠုၚ်ပံၚ်ကောံ ထမံက်အာရုပ်ရဴ နဲကဲၜိုဟ်ဟ်သိုဟ်ဟ်ရောၚ် သ္ဂးလဝ်ရ၊ ပရေၚ်တၚ်တုပ်စိုတ်တံဂှ် ဒှ်ကမၠောန်ထမံက်ရုပ်ရဴ ပံၚ်ကောံကဵုရာတ်ယှာ နကဵုတရဴ ညးမဆေၚ်စပ်ကဵု ဌာနဝန်ဇၞော် ဃံၚ်ဇြဳပၞာန်တံ မပါဗက်အာ ကရောံက္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဒပ်ပၞာန်ဗၟာ သ္ကိုပ်ဗိုလ်ဇၞော်မေန်အံၚ်လှာၚ်ရ။
ဒးဒုၚ်ပ္ဍဵုပ္ဍိုက်ဒၟံၚ်ကဵု ဒဝ်ဠာရောၚ်ဂှ် ဒုၚ်ဝန်
ပရေၚ်သွက်သ္ဂောံရာန်ကၠေၚ် နူရာတ်ယှာဂှ်လေဝ် ယဝ်ခါရရာန်ကဵု သြန်ဍုၚ်သအာၚ်တၞဟ်ဟ်တံမ္ဂး ပရေၚ်ဗၞတ်ဗ္ၜတ်နွံဒၟံၚ်တုဲ သၟိက်မိက်ဂွံကဵုရာန် နကဵုသြန်ရူဗေလ်ရောၚ်ဂှ် ဟီုဂးလဝ်ကဵုဌာန်ပရိုၚ် ဍုၚ်ရာတ်ယှာတံနွံတုဲ အပ္ဍဲဍုၚ်ဗၟာလေဝ် သွက်ဃံၚ်ဇြဳပၞာန်တံ ဒှ်ဒၟံၚ်ပရေၚ်ခက်ခုဲကဵု သြန်ဒဝ်ဠာရောၚ်ဂှ် ပ္ဍဲကဵုဟီုဂလာန်သြဝါဒ ဖိုဝ်ရာမ်ဂှ် ဟီုလဝ်နွံရ၊ ပရေၚ်ကူသာန်သွံရာန် ဗၞိက်ဂၠးတိဂှ်လေဝ် ဍုၚ်ဇၞော်လ္ၚဵုတံ သုၚ်စောဲဒဝ်ဠာ နကဵုဗီုပြၚ်လွဟ်လက်နက်တုဲ သ္ပမာန်ပ္ဍဵုပ္ဍိုက်ဒၟံၚ် ဍုၚ်ဍောတ်တ်တံရ၊ ကိစ္စပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ပရေၚ်ပိုန်ဂြပ်ဂှ်လေဝ် ဍုၚ်ဍောတ်တ်တံ ဒးဒုၚ်ပမာန်ဒၟံၚ်ကဵု ဍုၚ်ဇၞော်ဇၞော်တံ စဵုကဵုဒုၚ်ဒဝ်ဟွံမာန် အကာဲအရာစိုပ်ဒၟံၚ်သာ်ဂှ်ရောၚ်ဂှ် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဒပ်ပၞာန်ဗၟာ သ္ကိုပ်ဗိုလ်ဇၞော် မေန်အံၚ်လှာၚ် ဆက်ဟီုဏာ ဂလာန်သြဝါဒ ပ္ဍဲဖိုဝ်ရာမ်ဂှ်ရ။
ဟိုတ်ဂှ်ရ စၞးဒးသုၚ်စောဲသြန်ဒဝ်ဠာဂှ် ထ္ပက်စုတ်စၞး သုၚ်စောဲသြန်ရူဗေလ်ရာတ်ယှာကီု၊ သီုကဵုသြန်ယောမ်ကြုက် ကေုာံ သြန်ရူပဳအိန္ဒိယျတံမ္ဂး ပရေၚ်ခက်ခုဲ ဍုၚ်ပိုဲတံ ပွမဒးဒုၚ်ပ္ဍဵုပ္ဍိုက်သ္ပမာန်ဂှ် တတ်ကၠောံအာမာန်ရောၚ် သာ်ဝွံ ဟီုဂးဏာဂလာန်သြဝါဒရ၊ ဍုၚ်ရာတ်ယှာဂှ် ပရေၚ်ဇီုကပိုက် ပရေၚ်ပိုန်ဂြပ် ၜိုန်ရနွံကီုလေဝ် သမ္မတပူဒေန်ဂှ် ဍုၚ်ပလိုတ်တံ ကၟာတ်ဒၟံၚ်ပရေၚ်ပိုန်ဂြပ်ကဵု ဍုၚ်ရာတ်ယှာဂှ် ဟွံအံၚ်ဇၞးရောၚ် ညိလေဝ် ဟွံဇီုကပိုက်ကဵု ရာတ်ယှာရောၚ် သာ်ဝွံ ဟီုဂးတဴရ၊ ဍုၚ်ဗၟာဂှ် ကရောံပဋိပက္ခအပ္ဍဲဍုၚ်ဂှ် ပရေၚ်ပ္လံၚ်ဏာနၚ်ဗၞိက် ဆုတ်စှေ်အာတုဲ ပရေၚ်ဓလိုက်တမ်ရိုဟ်နူဍုၚ်သအာၚ်တံလေဝ် တိတ်အာနူဍုၚ်ဗွဲမဂၠိုၚ်ရ၊ ပရေၚ်သြန်ဍုၚ်သအာၚ် ဂွံလုပ်တိတ်ဂှ် ဒးဆဵုဂဗဒၟံၚ်ကဵု တၚ်ဆိုအ်ဗေဇၞာ်ဇၞော်ရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ကပေါတ်ဗၞိက်နာနာ မ္ဒးသ္ပဒၟံၚ်ပဓာန်ကဵု မပၠောပ်နၚ်နူဍုၚ်သအာၚ်တံဂှ် ၚုဟ်မးသၠုၚ်တိုန်အာ ဇၞော်ကဵုဇြဟတ်ရ။
ပရေၚ်ကူသာန်သွံရာန်ဗၞိက်ကဵု ကော်ဘိက်ညးဓလိုက်တမ်ရိုဟ်တံဂှ် ဒှ်ကမၠောန်ဟာ?
ပ္ဍဲကဵုအသေအဟာန်ဖိုဝ်ရာမ်ဂှ် သ္ကိုပ်ဗိုလ်ပၞာန်ဗၟာမေန်အံၚ်လှာၚ် သ္ပအဓိကဟီုဂးဏာ စပ်ကဵုကဏ္ဍ ပရေၚ်ပ္လံၚ်ဗစိုပ်ဇွောံမ ကေုာံ ပရေၚ်ဓတ်ပၟတ် (စွမ်းအၚ်) တုဲ ဍုၚ်သအာၚ်တံ ညံၚ်ရဴဂွံလုပ်ကၠောန်ကမၠောန် ဓလိုက်တမ်ရိုဟ် ပ္ဍဲဍုၚ်ဗၟာညိဂှ် ဟီုဂးကော်ဘိက်ဒၟံၚ်ရ၊ ပရေၚ်အကာဲအရာ ကဏ္ဍစၞဇွောံမ စပ်ကဵုသြောံသ္ၚုတုဲ ကူသာန်သွံရာန်မာန်ဒၟံၚ်ရောၚ်ဂှ် မေန်အံၚ်လှာၚ် ဟီုဂးတဴရ၊ ဍုၚ်ဗၟာဂှ် ကမၠောန်ဆေၚ်စပ်ကဵုဓတ်ပၟတ် (စွမ်းအၚ်) ကမၠောန်နွံဒၟံၚ်တုဲ ဓာတ်ပၟတ် (စွမ်းအၚ်) သွက်ဂွံထပ်ကၠောန်လေဝ် ဒၞါဲနွံဒၟံၚ်ဗွဲမဂၠိုၚ်ဏီရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ဍုၚ်သအာၚ်တံ ကၠုၚ်ကၠောန်ဓလိုက်တမ်ရိုဟ်အိုတ်ညိဂှ် မေန်အံၚ်လှာၚ် ကော်ဘိက်လဝ်ရ။
သွက်ညးမၞုံပၟိက်ကဵု ပရေၚ်ဓလိုက်တမ်ရိုဟ်တံ ညံၚ်ရဴသ္ဂောံပြေပြံၚ်ဂှ် ဥပဒေဟွံဍိုက်ပေၚ်တံဂှ် ထပ်ချူထပေၚ်ဒၟံၚ်နွံတုဲ ညးနွံပၟိက်ကဵု ဓလိုက်တမ်ရိုဟ်ဍုၚ်သအာၚ်တံ ယဝ်ကၠုၚ်ဓလိုက်တမ်ရိုဟ်ဍုၚ်ဗၟာမ္ဂး က္လိဂွံပရဲပရၚ်ဗွဲမဂၠိုၚ်ရောၚ်ဂှ် ဟီုဂးစုတ်ဏာ ပ္ဍဲဂလာန်သြဝါဒဂှ်ရ၊ အကာဲအရာတိဍာ်ဍုၚ်ဗၟာဂှ် ဒှ်ဍုၚ်ဂကောံအာဇြဳယာန်မွဲတုဲ သွက်သ္ဂောံကူသာန်သွံရာန်ဗၞိက်ကဵု ဍုၚ်အာယှအဂၞဲတံကီု ဍုၚ်အာယှသၠုၚ်ကျာတံကီု သီုကဵုဍုၚ်ဥရောပတံဂှ် ဒှ်ဒၞါဲစှေ်ကဵုသၞောတ်အဓိကမွဲရ၊ ကဏ္ဍပရေၚ်စၞဇွောံမလေဝ် ဍုၚ်ဗၟာဂှ် ဒှ်ဍုၚ်မဍိုက်ပေၚ်ကဵုစၞဇွောံမတုဲ ဒှ်အခေါၚ်အရာခိုဟ် သွက်ညးနွံပၟိက်ကဵု ဓလိုက်တမ်ရိုဟ်တံ ဗွဲမလောန်ရောၚ်ဂှ် မေန်အံၚ်လှာၚ် ဟီုဂးဏာ ပ္ဍဲကဵုဂလာန်သြဝါဒညးတေံရ။
အကာဲအရာနဇိုၚ်နတဲ ဍုၚ်ဗၟာကဵု ဍုၚ်ရာတ်ယှာတံ ဍာံဍာံဂှ် ဗၟာဂှ် ပၞာန်သီလဝ်အဝဵု ရာတ်ယှာဂှ် ၜက်ၜေတ်လဝ် ဍုၚ်ယူကရိၚ်တုဲ ဒှ်ဍုၚ်ဒးဒုၚ်ကၟာတ်လဒဵုလဝ် ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်၊ ပရေၚ်ပိုန်ဂြပ်ကဵု ဍုၚ်သအာၚ်တံဗွဲမဂၠိုၚ်ရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ နူဍုၚ်ရာတ်ယှာကီု သီုကဵုနူဍုၚ်ဗၟာတံ ဍုၚ်သအာၚ်မဓလိုက်လဝ်တမ်ရိုဟ်တံ နုက်တိတ်အာဒၟံၚ်သိုက်က်အိုတ်ရ၊ ဍုၚ်ဗၟာဂှ် အဃောကြေပ်ဂြတ်ဒၟံၚ်ကဵု ပရေၚ်ကၠေၚ်ၚုဟ်သၠုၚ်တိုန်တုဲ စပၠောပ်ဒၟံၚ်ကၠေၚ် နူကဵုဍုၚ်ရာတ်ယှာရ၊ ပရေၚ်ပၠောပ်ကၠေၚ်စက်နူရာတ်ယှာဏံ ၜိုတ်လဵုစိုပ်တရဴမာန်ရောဂှ် မ္ဒးရံၚ်ကျောဝ်ဗက်အာရ။
ဍုၚ်သအာၚ်ဂမၠိုၚ်တံ ဗီုလဵုစွံအာစိုတ်ရော?
သၟာခါတ်အကာဲ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တံဂှ် ပရေၚ်ဗၟာဆက်ဆောံကဵု ရာတ်ယှာဏံ ညံၚ်ရဴဟွံဂွံဒှ်အာ ဗီုကဵုဍုၚ်ကိုဝ်ရဳယျာသၟဝ်ကျာကဵု ဍုၚ်ရာတ်ယှာ ဆက်ဆောံက္လိတ်က္လောတ်ဒၟံၚ်ရေၚ်သ္ကံဂှ် ဍုၚ်အမေရိကာန်ကဵု ဍုၚ်ပလိုတ်တံ မ္ဒးက္လေၚ်သ္ၚဳဂၠိပ် လ္တူမူဝါဒ စပ်ကဵုဍုၚ်ဗၟာတံရောၚ်ဂှ် ဟီုဂးပါ်ပါဲဒၟံၚ်ရ၊ ဒၟာနူကဵု ပရေၚ်ဗၟာကဵု ရာတ်ယှာ ဆဵုဂဗလဝ်ဏံတုဲ ပရေၚ်ထံက်ပၚ်ရီုဗၚ် နူကဵုဍုၚ်ပလိုတ် သီုကဵုဍုၚ်အမေရိကာန်တံ ဍုၚ်ဗၟာ ညံၚ်ရဴသ္ဂောံက္လေၚ်စိုပ် လ္တူဂၠံၚ်တရဴဒဳမဵုကရေဇြဳပၠန်ဂှ် ပြံၚ်လှာဲအာမာန်ဟာ?ဂှ် သၟာန်မံက်တိတ်ကၠုၚ်ဒၟံၚ်ရ၊ ဍုၚ်ပလိုတ်တံ သွက်သ္ဂောံသ္ပသမ္တီကဵု အလဵုအသဳညဳသၟဟ်ကောန်ဂကူ (အေန်ယူဂျဳ) ဂှ် တန်တဴဒၟံၚ်ကဵု ပရေၚ်ကမၠောန်အေန်ယူဂျဳတံရောၚ်ဂှ် ဒံက်တာသာၚ်ဂျဳဇြေန်သိုဝ် ဟီုရ။
နူကၠာတရဴမေန်အံၚ်လှာၚ် အာရာတ်ယှာဏံ ဟွံဒှ်ဏီဂှ် သအာၚ်အာနူကဵု ဍုၚ်ကြုက်ကဵု ရာတ်ယှာတုဲ ဍုၚ်ဗွဲမဂၠိုၚ်တံ ဒစဵုဒ္စးကဵု ဃံၚ်ဇြဳပၞာန်တံ ဇၞော်ကဵုဇြဟတ်ရ၊ ဍုၚ်အာဇြဳယာန်လ္ၚဵုလေဝ် သၠုၚ်တိုန်အသိၚ်ဇြဟတ်ဓရိုဟ် ညံၚ်ရဴဟွံဂွံသ္ပသမ္တီကဵု ပေါဲရုဲမာဲဃံၚ်ဇြဳပၞာန်ဂှ် ဆဝ်ဗ္ၚုဟ်ဟီုဂးဒၟံၚ်ရ၊ အကြာအကာဲအရာဏံဂှ် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာကဵု ရာတ်ယှာ နူကဵုက္ဆံၚ်ဆက်ဆောံ ပရေၚ်ပၞာန်နွံဒၟံၚ်တုဲတုဲဂှ် ဆက်ဆောံကၠုၚ် ဗီုပြၚ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ကြပ်ကၠုၚ်တုဲ သွက်သ္ဂောံဒးစွံသတိ ပရေၚ်ပညဳလ္တာ်သၠဒ္ကေဝ်ဂၠးတိရောၚ်ဂှ် အမာတ်ကၠတ်ထဝ်လ္တူလ္ၚဵု ဍုၚ်အမေရိကာန်တံ အဃောကဵုကၠုၚ်မံၚ်သတိကဵု ဝန်ဇၞော်ဍုၚ်သအာၚ်ညးတံဂှ် သ္ကိုပ်ပၞာန်ဗၟာကဵု သမ္မတပူဒေန်တံ ပရေၚ်ဆဵုဂဗညးသ္ကံ ဒှ်ကၠုၚ်ရ။
သရုပ်ကၠေံမ္ဂး ဍုၚ်ဗၟာကဵု ဍုၚ်ရာတ်ယှာဂှ် စပ်ကဵုပရေၚ်ပၞာန် နူကဵုအခိၚ်ကၠာကၠာတေံရ ဆက်ဆောံကၠုၚ်ဒၟံၚ်ညးသ္ကံ ကြပ်ပ်ရ၊ အခိၚ်လၟုဟ် အလဵုအသဳဃံၚ်ဇြဳပၞာန်ဗၟာကီု သီုကဵုရာတ်ယှာ ဒးဒုၚ်တးပါဲဒၟံၚ်ကဵု ညးဂၠးကဝ်တံတုပ်ပ်တုဲ သာတုဲကြပ်ကၠုၚ်ညးသ္ကံ သာတုဲဆာန်ကၠုၚ်ညးသ္ကံ ညးမၞုံကဵုတာလျိုၚ်ဍုၚ်ၜါလ္ပာ်တံလေဝ် ညးအာကဵုအဲ အဲအာကဵုညးရ၊ ပ္ဍဲလောကဏံ ဗီုလဵုဒးဒုၚ်တးပါဲတးပါဲ ရဲညးကဵုညးနွံတွဵုရ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ လိက်ပရေၚ်ဏံ တၚ်လဝ်ကဵုယၟု “အကဝ်တှေ်အဖဝ်နွံ အဠက်တှေ်အဖက်နွံ” မဒှ်ရအဴ။
