ဂကောံမန် ဍုၚ်အဝ်သတြေလျာ (Australia Mon Association Inc.) ကဵု တက္ကသဵု ကောန်ဂကူအဝ်သတြေလျာ (Australian National University) တံ ပံၚ်တောဲတုဲ သၞာံ (၂၀၁၈) မံက်တေံမ္ဂး သွက်ဂွံကၠောန်အာ ပေဲါသဳကၠဳနွံဒၟံၚ်ဂှ် ကော်ဘိက်အာညးစၞးဗွိုၚ်မန်စုၚ်ၚ်ရောၚ် ဂွံတီကေတ်နူဂကောံဖန်ဇန်ပေဲါသဳကၠဳတံ ဟီုရ။
သွက်ပေဲါသဳကၠဳဝွံဂှ် ကော်ဘိက်အာသၟာပရိုၚ် မန်ဂမၠိုၚ်ကီု၊ ပူဂဵုတၠပညာမန်တအ်ကီု၊ ညးစၞး ဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်မန်တံကီု၊၊ ညးစၞးနူဂကောံမဟာဇန်နာနာတအ်ကီု၊ ဂကောံပရေၚ်ပညာတအ်ကီု၊ ဖအိုတ် ဗၞတ္ၜိုတ် (၄၀-၅၀))တၠ ကော်ဘိက်အာတုဲ ချပ်သဳကၠဳအာ သွက်ဂွံချူဓဇက်ဂၠံၚ်တရဴ ‘မဟာဗျူ ဟာကောန်ဂကူမန်’ မွဲရောၚ် ညးတာလျိုၚ်ဖန်ဇန်ပေဲါသဳကၠဳမွဲတၠ ဟီုလဴထ္ၜးရ။
‘တၚ်ရန်တၟံပိုဲကၠောန်ပေဲါသဳကၠဳဏံဂှ်ဂှ် အဓိက ညးဂိုတ်ဂစာန်ကၠောန်ဒၟံၚ်ပရေၚ်ဂကူမန်ပိုဲ အလုံဂၠးကဝ်တအ်လေဝ်၊ မန်ပ္ဍဲဍုၚ်ကီု၊ မ္ၚးဍုၚ်ကီု၊ ညံၚ်ဂွံဆဵုဂဗေကၠာံက္ဍညးသ္ကအ်တုဲတှေ် ညံၚ်ဂွံဂၠာဲဂၠံၚ်တံၚ်တဲကၠောန်အာပရေၚ်ဂကူမန်ပိုဲ ညဳ ညဳသာသာရ’ သာ်ဏံ ဥက္ကဌဂကောံဖန်ဇန် ‘ဝှဝ်ရာမ် ဒဳမဵုကရေသဳ ကေုာံ ပရၜေိုဟ်လလံမန်’ (Mon Democracy & Peace Forum) နာဲသဳရိမန်ဆာန် နူဍုၚ်အဝ်သတေလျာ ဟီုထ္ၜးရ။
ပေဲါသဳကၠဳဂှ် ကဵုလဝ်ယၟုက္ဍိုပ်လိက် “ဝှဝ်ရာမ် ဒဳမဵုကရေသဳ ကေုာံ ပရၜေိုဟ်လလံမန် (Mon Democracy & Peace Forum) ကေုာံ ဂၠာဲနဲကဲမဟာဗျူဟာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်မန်တုဲ ကၠောန်ဗဒှ်အာပ္ဍဲတက္ကသဵု ကောန်ဂကူအဝ်သ တြေလျာ (Australian National University-ANU ဍုၚ်ဃေန်ဗာရာ အဝ်သတြေလျာ (Canberra, Australia) ဂှ်ရောၚ် ဂွံတီကေတ်ရ။
အကာဲအရာပရေၚ်ဂကူမန်တ္ၚဲဏံဂှ် အဃောဒှ်မံၚ်ပရေၚ်ဆိုအ်ဗေဇၞာ်ကဵုဇြဟတ်ဂှ်ရ နူကဵုဂကောံမန်ဍုၚ်သၟာၚ် မန် အဝ်သတေလျာတံ ပံၚ်တောဲကဵု တက္ကသဵု ကောန်ဂကူအဝ်သတေလျာ (Australian National Univer sity) တံတုဲ သွက်ဂွံဒှ်အထံက်အရီု ကဵု ပရေၚ်ညဳသၟဟ်ဂကူမန်မာန် မ္ဒးကၠောန်စဳဇန်ဒၟံၚ်ပေဲါသဳကၠဳဝွံရောၚ် ဂးရ။
နာဲသဳရိမန်ဆာန်ဂှ် “ညစၞးဂကောံမန် လ္ပာ်ဍုၚ်မ္ၚးဏံဂှ်တှေ် ဂကောံမန်အမေရိကာန်ကီု၊ ဂကောံကနေဒါကီု၊ သေၚ်ဂေ ပါဝ်ကီု၊ မလေဝ်ယှာ ကီု၊ ဂျပါန်ကီု၊ ကိုဝ်ရဳယျာကီု ပိုဲဘိက်လဝ်ဖအိုတ်ရ၊ မန်ပ္ဍဲဍုၚ်တအ်ရ ရံၚ်ကဵုဘဏ္ဍာတုဲတှေ် ချိၚ်တုဲတှေ်ဘိက်လဝ် မွဲဂကောံတှေ် (၁) တၠကဵု (၂) တၠ ညစၞးရဘိက်လဝ်၊ အဓိကဂှ် မန်အလုံဂၠးကဝ်ဟီုဟဂှ်လေဝ် ပိုဲသဳကၠဳအာ စပ်ကဵုမဟာဗျူဟာကောန်ဂကူမန်ပိုဲ စပ်ကဵုသွာၚ်နာနာ ဗီုလဵုဂွံပံၚ်တောဲကၠောန်အာညးကအ်ဂွံ” သာ်ဝွံ ဆက်ဟီုရ။
ပေဲါသဳကၠဳဝွံ ဂိတုဂျာန်နဝါရဳ (၂၂) ဒဵုစိုပ် (၂၅)၊ သၞာံ (၂၀၁၈) ကၠောန်အာ ပွိုၚ် (၄) တ္ၚဲတုဲ တ္ၚဲပထမဂှ်မ္ဂး တၠပညာနူ ကဵုတက္ကသဵုအဝ်သတြေလျာတံ ပတိုန်ထ္ၜးလိက်စံၚ် (The Mon in Myanmar – 2018 and Beyond) ညးတအ်ချူဇန် လဝ်ဂှ်ကီု၊ လိက်စံၚ် နူကဵုဂကောံမန်ဍုၚ်အဝ် သတြေးလျာတအ် ‘မဟာဗျူဟာကောန်ဂကူမန်’ ဂှ်ကီု ပတိုန်ထ္ၜးသဳကၠဳအာနွံတုဲ တ္ၚဲလက္ကရဴ (၂၃-၂၄-၂၅) ဂှ်မ္ဂး ဂကောံမန်နူဍုၚ်နာနာ၊ နူသွာၚ်နာ နာတအ်ကီု ဆက်သဳကၠဳအာအကာဲအရာ ပရေၚ် ဍုၚ်ကွာန်ဂကူမန်ရ။
ပေဲါသဳကၠဳ ‘ဝှဝ်ရာမ် ဒဳမဵုကရေသဳ ကေုာံ ပရၜေိုဟ်လလံမန်’ (Mon Democracy & Peace Forum) ကေုာံ ဂၠာဲနဲကဲမဟာဗျူဟာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်မန် နူကဵုဂကောံမန်ဍုၚ်အဝ်သတေလျာံစဳဇန်ကၠောန်လၟုဟ်ဂှ် ဒှ်လၟေၚ် ကေမၠာန်ကိုပ်ကၠာအိုတ်တုဲ လၟေၚ်သၞာံအဆက်က် သွက်ဂွံဒှ်ပရေၚ်ပံၚ်တောဲဆက်စၠောံ ကု မန်ပ္ဍဲဍုၚ် ကဵု မန်မ္ၚးဍုၚ် တအ်တုဲ မွဲဍုၚ်တုဲ မွဲဍုၚ် သွက်ဂွံကော်ဘိက်ဆက်ဖန်ဇန်အာရောၚ်ဂှ်လေဝ် နာဲသိရိမန်ဆာန် ဆက်ဟီုကလးရ။