ဗညာအံၚ်
အကာဲအရာ လောန်ကၠုၚ် (၃၀) သၞာံပြၚ်လ္ပာ်တေံ အလဵုအသဳပၞာန် သီကေတ်လဝ်အဝဵုခေတ် (၈၈) ဂှ် ဒုၚ်ကေတ်ယၟု ဂကောံဒက်ပ္တန် ပရေၚ်ညိၚ်ဝတ်ကၟိန်ဍုၚ် (နဝတ) တုဲ သွက်ဂွံကၠောန်ပရေၚ်ဒေံါပန်ပှော် ကေုာံ ဂကောံရပ်လွဟ်ဂမၠိုၚ်ဂှ် လးကၠုၚ်လဝ်မူမ္ဂး လွဟ်ညး ညးရပ်တုဲ ညံၚ်ဂွံဒေံါပန်ပှော်ရ၊ အခိၚ်ဂှ် ဂကောံရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ် EAO ဇၞော်ဇၞော် နွံ (၁၇) ဂကောံ သီုဂကောံတၞဟ်ဟ်မ္ဂး အပံၚ်ဖအိုတ် နွံၜိုတ် (၄၀) ဂကောံရ။ အပ္ဍဲဂှ် ဂကောံရပ်လွဟ်ဗွဲမဂၠိုၚ် ဒေံါကၠုၚ်ပန်ပှော်ရ၊ ဗွဲကြဴဏံ ဂကောံရပ်လွဟ်လ္ၚဵုလ္ၚဵု ဒေံါလဝ်ပန်ပှော်တအ် လုပ်သၟဝ်တဲဒပ်ပၞာန်တုဲ ဒုၚ်ကေတ် နဒဒှ်ဒပ်မၚ်ပယျဵု ဟွံသေၚ်သာ်ဂှ် ဒုၚ်ကေတ် နဒဒှ်ပျဳဒုသေတ်တုဲ ပြံၚ်ကၠုၚ်ဗီုပြၚ်ဒပ်ဂှ် မိက်ဂွံပ္တိုန်ထ္ၜးကဵု ပ္ဍဲသတ္တဟဏံရ။
(၁၉၈၈)၊ ဂိတုသေပ်တေမ်ဗာ (၁၈) ဂှ် တၠအဝဵုပၞာန် (နဝတ) သီအဝဵုတုဲခြာဟွံလအ် ပ္ဍဲဗဟဵု(ဗကပ) ဗော်ကမျူဏေတ်ဍုၚ်ဗၟာ ဖျေံလဝ်သဇိုၚ် ပ္ဍဲဒေသဨသာန်ဍုၚ်ဗၟာဂှ်လေဝ် ပရေၚ်သီအဝဵုဇၞော်ဇၞော်မွဲ က္တဵုဒှ်ကၠုၚ်ကီုရ။
ကောန်ဂကူဗၟာဗၞတ်ညိညဟေၚ်ရ ဂွံလဝ်ဒၞါဲက္ဍိုပ်သ္ကိုပ်အဆံၚ်လ္တူ ပ္ဍဲဗော်(ဗကပ) ဂှ်တုဲ ရဲညးဒးဗ္တိုက် ဒုၚ်ချိုတ်ကွေံကွေံ ပ္ဍဲမုက်ပၞာန်တေံဂှ် မၞိဟ်က္ဍိုက်ပ်ဒပ်ကီု ကောန်ဒပ်ကီု ဒှ်ဒၟံၚ်ဇြဟတ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ် မကၠုၚ်နူဂကူဝ၊ ကဝ်က၊ မာၚ်ဠာတအ်ရ၊ ဒှ်သာ်ဂှ်ရ ပ္ဍဲတမ်သၞာံ (၁၉၈၉) ဂှ် ကောန်ဂကူတအ်ဏအ် သီကေတ်ထောံအဝဵု လောဲလောဲသွာသွာရ၊ သီအဝဵုတုဲ ပံက်ကၠုၚ်ဒပ် ဗော်တၞဟ်ခြာ နမပ္တံ ဒပ်ဝ UWSA , ကဝ်က MNDAA, မာၚ်ဠာ MDAA တအ်ရ။
ဗော်(ဗကပ) လီုသရိုဟ်အာ နကဵုပရေၚ်သီအဝဵုဂှ် ဒှ်ပွသီကၠေံဇာတ် ပရေၚ်ပၠန်ဂတး သ္ပစၞးကဵုဘဝဗၠးၜး အဆံၚ်မၞိဟ်တုဲ ကဏ္ဍပၠန်ဂတးရပ်လွဟ် ကောန်ဍုၚ်အရၚ် မလုပ်ကၠုၚ်ပေါဲဗ္တိုက် သွက်ပရေၚ်ကောန်ဂကူဂှ် တိုန်စိုပ်ကၠုၚ်ဂတရ။
ဂကောံရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ် ဇြဟတ်ဇၞော်ဇၞော် မံက်ဂတဝ်ပြာကတ်ကၠုၚ် ပ္ဍဲဒေသသ္ကုတ်သၟဝ်ကျာ ဍုၚ်ဗၟာသာ်ဏအ်တုဲ လွာဲလွာဲဂှ် အလဵုအသဳပၞာန်နဝတ ဟီုဘိက်ကၠုၚ် သွက်ဂွံဒေံါပန်ပှော်ရ။
လွဟ်ဇကုဂှ် ဇကုရပ်လဝ်တုဲတှေ် ပရေၚ်ပန်ပှော်ဂှ် ဒေံါလဝ်၊ အခါရ အလဵုအသဳအရာပ် (ညးဍုၚ်ကွာန်) တိုန်ကၠုၚ်မ္ဂး သဳကၠဳပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်၊ နဝတဂှ် ဟိုတ်နူဒှ်ဒၟံၚ် အလဵုအသဳပၞာန်ဂှ်ရ သဳကၠဳပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်မ္ဂး ဍေံဟွံလုပ်သၞောဝ် ဂးကၠုၚ်ဝေါဟာသာ်ဏအ်တုဲ ပ္ဍဲခေတ်အလဵုအသဳပၞာန် နဝတဏအ် ဂကောံရပ်လွဟ် ကောန်ဍုၚ်အရၚ် မၞုံပၟိက်မိက်ဂွံပ္တန်တွဵုရး ဖေဝ်ဒရေဝ်တအ် ညံၚ်ဟွံဂွံဟီုပရူ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂှ် အလဵုအသဳပၞာန် သၠာံစိုတ်မာန်ကၠုၚ်။
ဒှ်သာ်ဂှ်ရ ပ္ဍဲသၞာံ (၁၉၈၉) ဂကောံကေတ်တၚ်တုပ်စိုတ် ဒေံါပန်ပှော်ကၠာအိုတ် ကေုာံ အလဵုအသဳပၞာန် နဝတဂှ် ဒှ်ဂကောံကဝ်က MNDAA တုဲ ပ္ဍဲတွဵုရးသေံတေံ အလဵုအသဳပၞာန် ထ္ၜုတ်ပ္တိတ်ဒေသတုဲ ဒေသတၟေၚ် (၁) ဂှ် သ္ပကဵုသမ္တီ ဒၞါဲဒ္တန်ဒပ်ရ။ မွဲအဆက်ဓဝ် သွက်ဒပ်ဝ UWSA ဒေံါပန်ပှော်ဂှ်လေဝ် နဒဒှ်ဒေသတၟေၚ်(၂)၊ သွက်ဗော်ပရေၚ်တောတက်ရးသေံ SSPP ဂှ် ဒေသတၟေၚ် (၃)၊ သွက်ဒပ်ပၞာန်မဟာမိတ် ဒဳမဝ်ကရေတ်တေတ် ကောန်ဂကူ NDAA ဒပ်မာၚ်ဠာဂှ် နဒဒှ်ဒေသတၟေၚ် (၄)၊ သွက်ဒပ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳတၟိ NDA-K ဖျေံသဇိုၚ်ပါန်ဝါ မပါ်တိတ်ကၠုၚ် နူ KIA ဂှ် နဒဒှ်ကချေၚ်ဒေသတၟေၚ် (၁) သ္ပကဵုသမ္တီ တိဍာ်ဒ္တန်ဒပ်ရ။
ကၠောန်ကၠုၚ်ပရေၚ်ဒေံါပန်ပှော် ဒဵုကဵုစိုပ် (၁၉၉၆) ဂှ်မ္ဂး ပ္ဍဲကဵုဂကောံရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ် နွံဒၟံၚ်ဂကောံဇၞော်ဇၞော် (၁၇) ဂကောံဂှ် ဒပ်ပၞာန်ဗၠးၜးရးပလံၚ် PSLF, ဒပ်ပၞာန်ကောန်ဂကူပအိုဝ် PNA, ဗော်ဍုၚ်ကယာန်တၟိ KNLP, ဗော်ပရေၚ်တောတက်ကရေၚ်ဍာဲ KNPP, ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ NMSP တအ် ပါလုပ်ကၠုၚ်ရ။
ပ္ဍဲအရာကေတ်တၚ်တုပ်စိုတ် ကေုာံ ဂကောံရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ် (၁၇) ဂကောံဂှ် ဂကောံဗၠးၜးကချေၚ် KIO မွဲဂကောံရ နကဵုညးစၞးၜါလ္ပာ် ဂွံထ္ပက်လဝ်စၟတ်တဲ ပ္ဍဲလိက်ကသုက်တုဲ ဂကောံသှေ်တအ်ဂှ် တုပ်လဝ်စိုတ် နကဵုကတိပါၚ်မၞိဟ်ဇၞော်ၜါလ္ပာ် မဟီုဂးစ Gentleman Agreement (ဂျိန်တေလ်မိန် အဂြဳမိန်ထ်) ရ။
ပ္ဍဲဂကောံရပ်လွဟ်ဂလိုၚ်ဂှ် ဒပ်မဝ်ထာဲ MTA ဃောန်သာက္ဍိုက်ပ် ကေုာံ ရဲဗကပ တွဵုရးရခေၚ်တအ် မွဲလန်ဓဝ် လုပ်ဖျေံထောံလွဟ်ရ။
အခိၚ်ဂှ် ပ္ဍဲကဵုဂကောံရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တအ်ဖအိုတ် ဂကောံဟွံကေတ် ပရေၚ်ဒေံါပန်ပှော်ဂှ် နွံဆဗော်ကရေၚ် KNU ဟေၚ်ရ။
ဒၟါနူဂှ်ရ ဒပ်ပၞာန်လးဗျူဟာဇၞော် ဖျေံကၠုၚ်ပရေၚ်လဝေၚ်ပၞာန်သီပေါဲ သီုစကာကၠုၚ် သၞောတ်ထပိုတ် (၄) ထပိုတ်တုဲ ယိုက်ပၞာန် ထ္ပက်ပၞာန်ကဵု ဗော် KNU ရ၊ ဒှ်သာ်ဂှ်တုဲ ကောန်ဂကူကရေၚ် ကဵုဠက်ကိုဋ်တအ် ဒှ်ကၠုၚ်ရဲဒဒိုက်ဒဴပၞာန် လုပ်ဗ္ဒပဓာန်ဒၟံၚ် ပ္ဍဲပယျဵုတိသေံ စဵုကဵုလၟုဟ် ဟွံဂွံစဴသ္ၚိဏီဖိုဟ်ရ။
ကရေၚ်ဗုဒ္ဓဘာသာလ္ၚဵု ပါ်တိတ်ကၠုၚ်နူ KNU ပ္ဍဲသၞာံ (၁၉၉၅) ဂှ် ဒက်ပ္တန်ဒပ်ဒဳမဝ်ကရေတ်တေတ် ကရေၚ်ဗုဒ္ဓဘာသာ DKBA တုဲ ကေတ်ပရေၚ်ဒေံါပန်ပှော် ကေုာံ အလဵုအသဳပၞာန်နဝတတုဲ ကလေၚ်ဗ္တိုက် KNU ရ။
ပ္ဍဲသၞာံ (၁၉၉၅) ဂှ် မာနာပလဝ်ဌာန်ဂအုပ်ဗဟဵု ဗော် KNU လေဝ် ဆောံဗြံအာတုဲ ဒပ်ပံၚ်ကောံ ဂကောံရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်နာနာတအ် ပံက်စွံလဝ်ရုၚ် ဒပ်ပံၚ်ကောံဒဳမဝ်ကရေဇြဳ ကောန်ဂကူ NDF, ဗော်ဂအုပ်မဟာမိတ်ဒဳမဝ်ကရေတ်တေတ် ဍုၚ်ဗၟာ DAB, အလဵုအသဳပံၚ်ကောံကောန်ဂကူ NCGUB တအ် ပြးတိတ်အာနူမာနာပလဝ်တုဲ ကဏ္ဍဒပ်ပံၚ်ကောံဂှ်လေဝ် သ္ၚိတ်ဇြအာသိုက်က်ရ။
သၟာၚ်နူ DKBA တုဲ ဂကောံပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ် ကေုာံ ပရေၚ်ဖေါအ်ဗြေဝ်ကရေၚ် ပဒိုဝ်အံၚ်သာန် က္ဍိုက်ပ်ဂှ်ကီု၊ ဒပ်ဟံၚ်ဂြဝ် KPK သ္ကိုပ်တံဒပ်သဝ်တမူဟေဝ် က္ဍိုက်ပ် နူတံဒပ် (၁၆) ဗော် KNU ဂှ်ကီု၊ ဂကောံကံၚ်ဇြဳပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ကရေၚ် သ္ကိုပ်ပၞာန်ထိၚ်မိုၚ် က္ဍိုက်ပ်ဂှ်ကီု ပါ်တိတ်နူ KNU တုဲ လုပ်ပံၚ်ကဵု အလဵုအသဳပၞာန်နဝတရ။
ဒပ်ပၞာန်ဗၠးၜးရးပလံၚ် PSLF ဒေံါလဝ်ပန်ပှော်ဂှ်လေဝ် စိုပ်သၞာံ (၂၀၀၅) ဂိတုအေဗရဴဂှ် ဒးဒုၚ်သီလွဟ်တုဲ အလဵုအသဳပၞာန် နဝတ ရပ်ကရေပ်ကၠုၚ် ဒဵုကဵုဒးဖျေံလွဟ်ရ။
အကြာ (၁၉၈၉) ကဵု (၂၀၀၉) ဂှ်မ္ဂး လ္တူဂကောံရပ်လွဟ် ကောန်ဍုၚ်အရၚ် ၜိုတ် (၄၀) ဂကောံ ဂွံလဝ်တၚ်တုပ်စိုတ် ဒေံါပန်ပှော်ကဵု အလဵုအသဳနဝတဂှ် ဒပ်ပၞာန်စန်ဒက်လဝ် နကဵုဖျုန်ပရန် မတွံဂး အခေါၚ်ကၠောန် ပရေၚ်ပိုန်ဂြပ် ကေုာံ အခေါၚ်တိုန် သ္ဘၚ်သဳကၠဳကောန်ဂကူဇြဲၜါတၞံ (ညောၚ်နှစ်ပၚ် အမျိုးသာညီလာခံ) ရ။
ၜိုန်ကဵုလဝ်ယၟု သ္ဘၚ်သဳကၠဳကောန်ဂကူကီုလေဝ် အခေါၚ်သဳကၠဳ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် လှဲလှဲလးလး စပ်ကဵုပရေၚ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်ဂှ် ညိလေဝ်ဟွံမွဲတုဲ ကိစ္စဒပ်ပၞာန် လုပ်ကေတ်ဒၞါဲ (၂၅%) ပ္ဍဲကၠတ်ထဝ်ဂှ်လေဝ် ညးဂလိုၚ်တအ် ဟွံစှေ်စိုတ်ရ။
သ္ဘၚ်သဳကၠဳကောန်ဂကူဏအ် စပ္တံကၠုၚ် နူသၞာံ (၁၉၉၃) တုဲ ပ္ဍဲအကြာကာလတအ်ဂှ်မ္ဂး ညးစၞးဂကောံရပ်လဝ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ် ဒေံါလဝ်ပန်ပှော်တအ်လေဝ် ဂွံတိုန်စိုပ်လဝ်ကီုတုဲ အယုက်သ္ဘၚ်သဳကၠဳ ပေၚ်ကၠုၚ် (၁၅) သၞာံ အခါစိုပ် (၂၀၀၈) ဂှ် ချူခၞံအာစိုပ်ဒတုဲရ။
ပ္ဍဲဂကောံရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ် ဒေံါလဝ်ပန်ပှော်ဏအ် ဒပ်ပၞာန်ရပ်စပ်ဆက်ဆောံကၠုၚ် နဗီုပြၚ်ၜါလွးရ။ မွဲဂှ် ဂကောံရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တမ်တၞမ်မူလဂှ် ဒပ်ပၞာန်သ္ပအဓိကတုဲ စွံလဝ်မွဲလွး။ ၜါဂှ် ဂကောံရပ်လွဟ် စာ်ပါ်တိတ်ကၠုၚ် နူဂကောံတမ်တၞမ်မူလတုဲ လုပ်ဒေံါလဝ်ပန်ပှော်ကီုလေဝ် ဂကောံတအ်ဏအ်ဂှ် ဍေံဟွံဒှ်အဓိကဂးတုဲ စွံလဝ်သာမညသာ်ဏအ်ဂှ် မွဲလွး ရဴဝွံ တိတ်ဒှ်ဒၟံၚ်ၜါလွးရ။
ပၞောဝ်ကဵုၜါလွးဏအ် လွးမွဲ မဒှ်လွးပထမဂှ် အလဵုအသဳပၞာန် ပံက်ကဵုလဝ် အရီုဗၚ်ပရေၚ်ပိုန်ဂြပ်သၟးဟွံက ဒၞါဲလ္ၚဵုဂှ်မ္ဂး ညံၚ်ရဴဒေသတၟေၚ်တေံကီု သ္ပသမ္တီကဵုလဝ် ဗွိုၚ်ဒ္တန်ဒပ် ကေုာံ တိဍာ်လေဝ် နွံကၠုၚ်ရ။ လွးၜါ မဒှ်လွးဒုတိယဂှ် ကၠာဟွံစိုပ်ပေါဲရုဲမာဲ (၂၀၁၀) တှေ် ပြံၚ်စၠောံဏာ နဒဒှ်ဒပ်မၚ်ပယျဵု BGF ဟွံသေၚ်မ္ဂး နဒဒှ်ပျဳဒုသေတ်ရောၚ်ဂှ် ဆက်ပ္တိုန်ထ္ၜးကဵု ပ္ဍဲသတ္တဟဂတတေံပၠန်ဏောၚ်။
