Categories
ပရိုင်ပတောံ: Fact-Checking ပရိုၚ်

ညးကၠောန်ဗဒှ်ပရိုင်ပ္တောံတအ် ဖန်ဇန်စလေပ်ကၠုၚ် ဗီုပြၚ်ဂကူပရိုင်ပ္တောံဂမၠိုင်ကဵု နဲကဲပိုဲဒးစွံသတိလ္တူပရိုင်ပ္တောံ

ဟိုတ်နူကဵု ပိုဲတအ်ပါ်ပါဲ ဂၠာဲနဲကဲ ဟွံဒးဂှ်ရ ရဲသၟာဗှ်ပရိုၚ်တအ် ဗှ်ဒးမုက်လိက်ပရိုၚ်ပ္တောံမွဲပိုဒ် မွဲကဏ္ဍဍောတ်တုဲ စိုတ်လုပ်စပတှေ်ဒးအာလ္တူပရိုၚ်ပ္တောံဂှ်မ္ဂး ဒှ်အန္တရာယ် သွက်ညးဍုၚ်ကွာန် ပ္ဍဲလိုက်လောကပိုဲ ဒှ်လေပ်ရ။

ညံၚ်ဟွံဂွံဒှ်သာ်ဏံဂှ်ရ ပိုဲဒးစွံသတိကဵု မၞိဟ်ချူပတိုန်ဏာလတူ ပရိုၚ်ပတောံ၊ပရိုၚ်အာလီတအ်ဂှ် ဒှ်တၚ်ကိစ္စေဇၞာ်မွဲရ။ ညးမချူပတိုန် ဖန်ဗဒှ်မံၚ်ပရိုၚ်ပတောံတအ် ဗီုညးတအ်ကၠောန်စလေပ် နွံဒၟံၚ် (၆) တၚ်ရ။

ပိုဲကျိုင်တဴဒၟံင် ပ္ဍဲကဵုလောကဝွံ မၞိဟ်မွဲကဵုမွဲ စိုတ်ဓါတ်ဟွံတုပ်၊ ခေတ်တအ်လေဝ်ပြံင်လှာဲကၠုင်မံင်အဆက်က်ကီု၊ စပ်ကၠုင်ခေတ် social media ဏံ ပရိုင်ပ္တောံမွဲမွဲ ဖန်ဗဒှ်လောဲသွာကၠုင်ဒၟံၚ်ဂှ်ရ ပရိုင်ပ္တောံ၊ ပရိုင်ဗၠေတ်တ်တအ်ဗွဲမဂၠိုင် ပိုဲဂွံဆဵုကေတ်ရ။ ပရိုင်ပ္တောံတအ်ဂှ် ဒှ်ဒၟံင်အန္တရာယ်၊ ဇီုကပိုက်မံင်ကဵု သွက်ဘဝပိုဲမၞိဟ်တံမာန်ရ။

ဟိုတ်နူကဵု ပိုဲတအ်ပါ်ပါဲ ဂၠာဲနဲကဲ ဟွံဒးဂှ်ရ ရဲသၟာဗှ်ပရိုင်တအ် ဗှ်ဒးမုက်လိက်ပရိုင်ပ္တောံမွဲပိုဒ် မွဲကဏ္ဍဍောတ်တုဲ စိုတ်လုပ်စတုဲ ပတှ်ေဒးအာလ္တူပရိုၚ်ပ္တောံဂှ်မ္ဂး ဒှ်အန္တရာယ် သွက်ညးဍုင်ကွာန် ပ္ဍဲလိုက်လောကပိုဲ ဒှ်လေပ်ရ။

ညံင်ဟွံဂွံဒှ်သာ်ဏံဂှ်ရ ပိုဲဒးစွံသတိကဵု မၞိဟ်ချူပတိုန်ဏာလတူ ပရိုၚ်ပတောံ၊ပရိုၚ်အာလီတအ်ဂှ် ဒှ်တၚ်ကိစ္စေဇၞာ်မွဲရ။ ညးမချူပတိုန် ဖန်ဗဒှ်မံၚ်ပရိုၚ်ပတောံတအ် ဗီုညးတအ်ကၠောန်စလေပ် နွံဒၟံၚ် (၆) တၚ်ရ။

        (၁) သုၚ်စောဲလဝ် လိက်လလောၚ်တြးပ္တောံတအ်တုဲ ဖန်ဗဒှ်လဝ်ပရိုၚ်ပ္တောံ

        (၂) ဒုၚ်သ္ဇိုၚ်ကဵုလ္တူပရိုၚ် မၞိဟ်ဂမၠိုၚ်တအ် စိုတ်လေပ်စဂၠိုၚ်ဂှ်မ္ဂး ဖန်ဗဒှ်လဝ်ပရိုၚ်ပ္တောံ

        (၃) ကုတ်ဒါန်လဝ် ဗီုပြၚ်လိက်ပရိုၚ်ဒကုတ် တုဲ ဖန်ဗဒှ်လဝ် ပရိုၚ်ပ္တောံ

        (၄) ဗီုရုပ်ပရိုၚ်ပ္တောံ (ဟွံသေၚ်) သုၚ်စောဲလဝ် ဗီုရုပ်လိက်ပရိုၚ် ဆက်စပ်ကဵု ညးတၞဟ်မွဲတုဲ ဖန်ဗဒှ်လဝ်ပရိုၚ်ပ္တောံ

        (၅) ပရိုၚ်ဗဳဒဳယိုဝ်ပ္တောံ

        (၆) ဖန်ဗဒှ်လဝ် မုက်လိက်ဗီုပြၚ်တုပ်ညံၚ်ဂွံမှာရဴမာန်တုဲ တြးပတိတ်ဒၟံၚ် ပရိုၚ်ပ္တောံ 

သာ်ဝွံအတိုၚ် (၆)တၚ်ဗွဲလ္တူဏံဂှ် ကၠောန်စလေပ်ရ။   

        (၁) သုၚ်စောဲလဝ် လိက်လလောၚ်တြးပ္တောံတအ်တုဲ ဖန်ဗဒှ်လဝ်ပရိုၚ်ပ္တောံ

တၚ် (၁)ဂှ် သုၚ်စောဲလဝ်လိက်လလောၚ်တြးပ္တောံတုဲ ဖန်ဗဒှ်ကၠုၚ်ဒၟံၚ်ပရိုၚ်ပ္တောံ လ္တူSocial Medium ကီု။

နကဵုလိက်လလောၚ်တြးပ္တေံာတုဲ ဖန်ဗဒှ်ဒၟံၚ်ပရိုၚ်ပ္တေံာ လ္တူSocial Mediumဟီုမ္ဂးဂှ် ဆေၚ်စပ်ကဵုဗော်ပရေၚ်ကွာန်တုဲ သုၚ်စောဲလဝ် ယၟုပူဂဵုမွဲမွဲကီု တဆိပ်မွဲမွဲတအ်တုဲ သွက်ညးဆဵုဒး၊ ဗှ်ဒးတအ် ညံၚ်ဂွံစိုတ်ဂွံလုပ်စကီု၊ ညံၚ်ဂွံဒှ်သၠေဟ်ပၟာဂှ် ဖန်ဗဒှ်ကၠုၚ်မံၚ်ပရိုၚ်အလီပရိုၚ်ပ္တေံာတအ်ရ။ ပရိုၚ်ပ္တောံဗီုဏံတအ်ဂှ် ဂကောံမွဲမွဲ ညံၚ်ဂှ်ယုတ်သဝ်အာတအ်ဂှ် ဗဇီုတဴဒၟံၚ် အကြာဂကောံမွဲကဵုမွဲတုဲ တ္တဵူဗဒှ်ဒၟံၚ် ဓဝ်သၠေဟ်ပၟာ ဒှ်ဓဝ်ဝိဝါဒ မာန်ရ။

တၚ် (၂)ဒူၚ်သဇိုၚ်ကဵု ပရိုၚ်မၞိဟ်ဂမၠိုၚ်တအ် စိုတ်လုပ်စဂၠိုၚ်တအ်ဂှ်တုဲ ကၠောန်ဗဒှ်ပရိုၚ်ပ္တောံဟီုဂှ် ဆေၚ်စပ်ကဵုကိစ္စ အန္တရာယ်သဘာဝကဵု ပရေၚ်ထတ်ယုက်တအ်တုဲ သုၚ်စောဲချူပတိုန်ကၠုၚ် လ္တူSocial Mediumဂၠိုၚ်အိုတ်ဂှ်တှေ် ပရိုၚ်တမ်ရိုဟ်တအ်ဂှ် ပရူပရာနူတမ်ရိုဟ်ပရိုၚ် ဟွံမွဲမွဲသာ် ဖန်ဗဒှ်ဒၟံၚ်ပရိုၚ်ပ္တောံတအ်ဂှ်ရ။

   (၃) ကုတ်ဒါန်လဝ် ဗီုပြၚ်လိက်ပရိုၚ်ဒကုတ် တုဲ ဖန်ဗဒှ်လဝ် ပရိုၚ်ပ္တောံ

တၚ် (၃) ဗီုပြၚ်လိက်ကုတ်ဒန်လဝ်လိက်ပရိုၚ်တုဲ ကၠောန်ပရိုၚ်ပ္တောံဝွံ ပရိုၚ်တြးပတိတ်ဒၟံၚ် ပ္ဍဲလိက်အုပ်ဂမၠိုၚ်တအ်ဂှ် ဓရ်ပ တှေ်လ္တူမၞိဟ်ဗှ်ဒၟံၚ်လိက်တအ် ဂွံလဝ်ခိုၚ်ခိုၚ်ကၠိုက်က်တုဲဒၟံၚ်ရ။ ကေတ်အခေါၚ်အရာ လ္တူတၚ်ဏံတုဲ မၞိဟ်ကၠုၚ်ဒၟံၚ်ပရိုၚ်ပ္တောံတအ်ဂှ် ကၠောန်လဝ် နကဵု ကွတ်စက် ဂတာပ်ခေတ် နကဵု Photoshop တုဲ တြးဒၟံၚ်ပရိုၚ်ပ္တောံတအ်ဂှ်လေဝ် ဂွံဆဵုကၠုၚ်မံၚ်လ္တူမုက်လိက် Facebook တအ်ကီုရ။

တၚ် (၄) ပရိုၚ်ဗီုရုပ်ပ္တောံ ဟွံသေၚ်သာ်ဂှ် ဗီုရုပ်ညးတၞဟ်မွဲကီု ဆက်စပ်ဒၟံၚ်တုဲ ကၠောန်လဝ်ပ္တောံတအ်ဂှ် ပရိုၚ်ဗၠေတ်တ်။ မၞိဟ်ဗွဲမဂၠိုၚ်တအ်ဂှ် ပရိုၚ်နကဵုလိက်သၟးမပါဒၟံၚ်တအ် ဗှ်လဝ်တုဲလောဲလောဲသွာသွာ ဟွံပေတှ်လောဲကီုလေဝ် ယဝ်ခါရ ပရိုၚ်ဗီုရုပ်တအ်ပါကၠုၚ်တှေ် လိက်တအ်လေဝ်ကိတ်ညဳမံၚ်တှေ် ပရိုၚ်ဒးဒးဏောၚ် ပတှေ်စှေ်စိုတ်အိုတ်ရ။

တၚ် (၅) ပရိုၚ်ဗဳဒဳယိုဝ်ပ္တောံ ဟွံသေၚ်သာ်ဂှ် ဗဳဒဳယိုဝ်တၞဟ်ဟ်တအ် အတိုၚ်နွံပၟိက်ကုတ်ဆက်ကေတ် ကၠာဲလဝ်ဘာသာတုဲ ကၠောန်ဗဒှ်လဝ်တအ်ဂှ် ပရိုၚ်ပ္တောံ။ ပရိုၚ်ဗဳဒဳယိုဝ်ပ္တောံဗီုတအ်ဏံဂှ် ပတိုန်လဝ်နကဵုဘာသာဍုၚ်သ်အာၚ်တုဲ အတိုၚ်နွံပၟိက် ကၠာဲလဝ်ဘာသာ ပၠုပ်လဝ်ရမျာၚ်လက္ကရဴတုဲ ပရိုၚ်ပ္တောံဗီုတအ်ဏံ ကၠောန်သ္ပစလေပ်ရ။

(၆) ဖန်ဗဒှ်လဝ် မုက်လိက်ဗီုပြၚ်တုပ်ညံၚ်ဂွံမှာရဴမာန်တုဲ တြးပတိတ်ဒၟံၚ် ပရိုၚ်ပ္တောံ

တၚ် (၆) သုၚ်စောဲလဝ် ဗီုရုပ်-ယၟုမၞိဟ်ပူဂဵုမြဟ်ဟ် နူဌာန်ပရိုၚ်လုပ်သၞောဝ်ဂမၠိုၚ်တအ် ပကောံတအ်ဂှ်တုဲ ဗီုပြၚ်တုပ် ညံၚ်ဂွံဗၠေတ်မှာရဴမာန်ဂှ် ဖန်ဗဒှ်လဝ်လ္တူမုက်လိက်တအ်တုဲ တြးဒၟံၚ်ပရိုၚ်ဗၠေတ်တ်။ ဗီုပြၚ်တုပ်  ပ္ဍဲမုက်လိက်ပရိုၚ်ဂမၠိုၚ် ဌာန်ပရိုၚ်လုပ်ပ္ဍဲသၞောဝ်ဂမၠိုၚ်၊ ဂကောံဂမၠိုၚ်ဂှ်ကီု၊ သုၚ်စောဲလဝ် ယၟုပူဂဵုမြဟ်မြဟ်တအ်ကီု ဗီုရုပ်ညးတအ်ကီုတုဲ ပ္တောံလဝ်ညံၚ်ကဵုမုက်လိက် လုပ်ဒၟံၚ်ပ္ဍဲသၞောဝ် Facebook Page တအ်ဂှ် တြးပတိတ်ဒၟံၚ် ပရိုၚ်ဗၠေတ်တ်တအ် ဒှ်စလေပ်မံၚ်ရ။

ပူရိသာဒ်ညးမဗှ်ပရိုၚ်တအ် ဇၟာပ်ဆဵုပရိုၚ်ဂှ်လ္ပဒုၚ်တဲပြဟ်ညိ၊ လ္ပစှေ်စိုတ်ပြဟ်ဏီ ဆဵုတမ်ရိုဟ်ပရိုၚ်မွဲမွဲ ပ္တောံပတိုန်လဝ်  ညံၚ်ဌာနပရိုၚ်လုပ်သၞောတ်မွဲကီု ဒှ်မံၚ်သံသယလ္တူပရိုၚ်ဂှ်မ္ဂး လ္ပပေတှ်ပြဟ်ညိ။ ဗက်ဗှ်ရံၚ် ဌာန်နပရိုၚ် လုပ်ဒၟံၚ်ကဵုသၞောဝ်တအ်ညိ။ အတိုၚ်ဟီုဓမံက်လဝ် အတိုၚ်ဟီုဓမံက်လဝ်ပရိုၚ်ဏံဝွံ ဒှ်ပရိုၚ်ဍာံမံၚ်ရဟာ၊ ပရိုၚ်ပတိုန်နၚ်လဝ်နူကဵုဌာန ပရိုၚ်နွံကဵုသၞောဝ်တအ်ရဟာ၊ ပရိုၚ်ဗၠေတ်တ်ဟာဂှ် ချပ်စပ်ခြာပါ်ပါဲကဵုကၠးတုဲ ပေတှ်ဇှေ်စိုတ်မ္ဂး ဒှ်ဂုန်ဖဵုသွက်မဟာဇန် တန်တဴပ္ဍဲလိုက်ပိုဲတံရောၚ်။

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.