မာံရဲထဝ်
ကမၠောန်ပရေၚ်အုပ်ဂြောပ် (Mulching) လ္တူတိ၊ လ္တူဂတှေ်ရှ်တိဝွံ တၠကၠအ်ညးတဵုဒၟံၚ် တၞံသတ်ဆုတံ၊ တၞံအာယုက်ဂၠိၚ်တံဗွဲမဂၠိုၚ် စပ်ကဵုကမၠောန်သာ်ဏံတုဲ ညးတံကေၚ်ကၠောန်လဝ်နွံအိုတ်ရ။ ဆဂး ဆၜိုတ်အုပ်ဂြောပ်စုတ်လ္တူတိ၊ လ္တူဂတှေ်ရှ်တိဟေၚ် ကေၚ်ကၠောန်ကၠုၚ်လဝ်ဒှ်တုဲ တၚ်ရန်တၟံဍေံ၊ ဖဵုဂုဏ်ဍေံဂမၠိုၚ်ဂှ် ညးဟွံတီဏီ လေဝ်နွံဒှ်ရ။ ယၚ်ကမၠောန်ဝွံ ဗွဲမဂၠိုၚ်ကော်ဒၟံၚ် ကမၠောန်ထိၚ်ဒဝ်ဓါတ်ဍာ် ပ္ဍဲတိအိုတ်ရ။ နူဝေါဟာထိၚ်ဒဝ်ဓါတ် ဍာ်ပ္ဍဲတိဂှ် ညးတၠကၠအ်တံ ကော်တိုန် ကမၠောန်ပရေၚ်အုပ်ဂြောပ် သွက်ဂွံထိၚ်ဒဝ်ဓါတ်ဍာ်ပ္ဍဲတိပၠန်ရ။ ပြဟ်ပြဟ် ဏံ သၟာကၠအ်တံ၊ သၟာတဵုလွဳတံ ကော်ဒၟံၚ်ကမၠောန်မာချေန် (Mulching=အပၚ်များအားမြေဆီလႊာဖုံးပစ္စည်းများဖြၚ့်ဖုံးအုပ်ခြၚ်း) အိုတ်ရောၚ် သ္ဂောံတီကေတ်ရ။
ကမၠောန်ပရေၚ်အုပ်ဂြောပ်ဂတှေ်ရှ်တိဝွံ ဒှ်သွက်ဂွံထိၚ်ဒဝ်ဓါတ်ဍာ်ပ္ဍဲတိ(Mulching)ဒှ်တုဲ ကမၠောန်ဝွံ တၟအ်ညးအဲ ဗွဲမလောဲသွာ ကၠောန်ဂွံမာန်အိုတ်ရ။ ကမၠောန်ပရေၚ်အုပ်ဂြောပ်ဂတှေ်ရှ်တိဝွံ သွက်တၞံဂမၠိုၚ်မတဵုလဝ်ဂှ် ညံၚ်ဂွံဒှ်ဂုဏ်ဖဵုဂၠိုၚ်ဂၠိုၚ်မ္ဂး အခိၚ်ဓါတ်ဍာ်နွံပ္ဍဲတိဂၠိုၚ်ဂၠိုၚ်ဂှ် ဒးကၠောန်ရ။ (ဗွဲမဂၠိုၚ်တၞံထ္ၜိုတ်ရဝ်ပါဂှ် စိုပ်ဂိတုဝှ် (အံက်တဝ်ပါ) မ္ဂး ကၠောန်ကမၠောန်(Mulching) ကေုာံ ကၠောန်ဂၠံၚ်တာဘဲပၟတ်အိုတ်ရ)။ စပ်ကဵုကမၠောန်ပ ရေၚ်အုပ်ဂြောပ်တုဲ အပေါတ်မ္ဒးစကာမာန်ဂမၠိုၚ်ဂှ် ဒးဒှ်အပေါတ်ဂၠာဲလောဲ၊ ဂွံလောဲတုဲ ခရိတ်သြန်ဟွံဒးအိုတ်ဂှ် ဒှ်ခိုဟ်အိုတ်ရ။ ယဝ်ဒးရာန်စကာမ္ဂး ဒးဒှ်အပေါတ်ၚုဟ်အောန်အောန်ဂှ် ဂွံရာန်ကေတ်ဂှ် ဒှ်ပၟိက်ဇၞော်ရ။ အခိၚ်ဓါတ်ဍာ်နွံပ္ဍဲတိဂၠိုၚ်ဂၠိုၚ်ဂှ် ဟွံထိၚ်ဒဝ်ကေတ်ဓါတ်ဍာ်မွဲသာ် ပ္ဍဲတိဂှ် ဒှ်အခိၚ်တိကှ်၊ ဓါတ်ဍာ်ဟွံမွဲဂှ် ယဝ်ထိၚ်ဒဝ်ကေတ်ဓါတ်ဍာ်မ္ဂး ဒှ်ဂုဏ်ဖဵုအောန်ရ။
လ္တူတိဗဒါဲသၟာၚ်သၟဝ်တမ်ဆု (တၞံတဵုလဝ်ဂှ်) အုပ်ဂြောပ်ကဵု ချံက်၊ တၚ်ဠိုန်၊ ချောဲကှ်ကှ်၊ ဝါဲတိ(မြေဆွေး)တၞးဆုဍုက်ဍုက်၊ တၞးဆုကှ်ကှ်၊ တၞးပလာတ်သတိတ်ဂမၠိုၚ် စကာမာန်ဖအိုတ်ရ။ ကမၠောန်ပရေၚ်(Mulching)ဝွံ ဒှ်ကမၠောန်ကၠောန်လောဲလောဲတုဲ သွက်ဂတှေ်ရှ်တိ ကေုာံ သွက်တၞံဂမၠိုၚ်နွံဂုဏ်ဖဵုဂၠိုၚ်ရ။ တၠကၠအ် ကေုာံ သၟာတဵုလွဳတံ စွံအဓိကတုဲ ကၠောန်ဒၟံၚ်အိုတ်ရဂှ်လေဝ် သ္ဂောံဆဵုဒၟံၚ်ကီုရ။
ဟိုတ်နူဂွံကၠောန်ကဵု ကမၠောန်ပရေၚ်အုပ်ဂြောပ်(Mulching) လ္တူဂတှေ်ရှ်တိတုဲ …
(၁) တၞံဂွံဂျိုၚ်တဴမာန်၊ တၞံဂွံမြဟ်မြဴဖောအ်ဗြေဝ်ခိုဟ်မာန်ဂှ် ဍာ်ဝွံ ဒှ်အဓိကကီုတုဲ ဟိုတ်နူကၠောန်လဝ်ကမၠောန် ပရေၚ်အုပ်ဂြောပ်ဂှ်တုဲ မွဲခဏ မွဲခဏ ဟွံဒးလံၚ်ကဵုဍာ်၊ ဟွံဒးပၠုပ်ကဵုဍာ်ရ။
(၂) ပညဳပညပ်ကဵုဓါတ်ဂမ္တဴပ္ဍဲတိမာန် (အခိၚ်မုဟ်ကျာဂှ် ကတူကဵုတုဲ အခိၚ်က္ညၚ်(အခိၚ်ကတူ)ဂှ် ဂံက်ကဵုတိမာန်ကီုရ။
(၃) အကြာတၞံအဓိက တဵုလဝ်ဂှ် ချောဲကၠုတ်တိုန်ဟွံမာန်၊ ဟွံဒးပိုက်ချောဲ၊ ၚုဟ်သၟးချောဲဟွံအိုတ်။
(၄) ဓါတ်ဍာ်နူတိ မ္ဒးဒဴတိတ်အာ၊ မ္ဒးလေၚ်အာဂှ် ဗၞတ် (၁၀%-၂၅%) စဵုဒၞာကဵုမာန်၊ သာအာမာန်။
(၅) ရုပ်တိ ကေုာံ ဓါတ်တိ သီုၜါပြကာ သာတုဲခိုဟ်တိုန်။
(၆) ကျာလုပ်၊ ကျာတိတ်ပ္ဍဲတိဂှ် ခိုဟ်ရ။
(၇) စဵုဒၞာကဵုမာန် နူဘဲဍာ်ဇွောဝ်၊ ဍာ်ထပက် (Runoff) ပ္ဍဲဂတှေ်ရှ်တိဂှ်ကီု။
(၈) နူဘဲ စၟစၟန်ယဲဘဲပလီုပလာ်တံဂှ် အောန်စှေ်အာမာန်ကီု။
(၉) သတ်၊ သတ်ဒကောၚ်ဂမၠိုၚ် အခိၚ်ကြံၚ်ဍုဟ် ပြဟ်တိုန်ကီု။
(၁၀) ဂတှေ်ရှ်တိ ကေုာံ တိတဵုတၞံဂှ် ဟိုတ်နူဍာ်ဗြဲတုဲ တိမ္ဒးကၠေတ်အာ၊ တိမ္ဒးကြံၚ်မ္ၚိုဟ်အာဂှ် ဒှ်သာအာရ။
(၁၁) ဝါဲနာနာသာ်၊ အဟာရနာနာသာ် မ္ဒးဇွော်အာ၊ မ္ဒးပြးဇးတိတ်အာဂှ် ဒှ်သာအာမာန်ကီုရ။
(၁၂) ဂကူတၞံမသတ်တိတ်လ္တူတိဂမၟိုၚ်ဂှ် ဟွံလုက်စုက်ဒးတိတုဲ ဟွံဒးကၠိပပ်၊ အးခိုဟ် သာ်ဝွံ နွံတဴဂုဏ်ဖဵုရ။
အခါကၠောန်ကမၠောန် ပရေၚ်မာချေန်(Mulching)မ္ဂး တၞဟ်နသ္ဂေံစကာ အပေါတ်အုပ်ဂြောပ်ဂှ် ဂကူနွံတဴ ဗွဲမဂၠိုၚ်ကီုလေဝ် အဓိကစကာဒၟံၚ် နွံၜါသာ်ရ။ ဍေံဂမၠိုၚ်ဂှ် ဂကူအပေါတ်အဝ်ဂေဏေတ် (Organic mulches) ကေုာံ ဂကူအပေါတ်အေန်အဝ်ဂေဏေတ် (Inorganic mulches) ဂမၠိုၚ်ရ။
ဂကူအပေါတ်အဝ်ဂေဏေတ်ဂမၠိုၚ်ဂှ် မပ္တံ ချံက်၊ ချောဲကှ်ကှ်၊ အိက်ဂၠဴတြေံတြေံ၊ ဝါဲတိ(မြေဆွေး)၊ ခၞော်ဆု၊ ချောဲကုတ်လဝ်ဂၠေံဂၠေံ၊ တၞးဆုကှ်ကှ်၊ ခၞော်ၜဲတိ၊ ခၞော်ၜဲနာနာသာ်၊ ကာမ်သြောံ၊ ကာမ်တူ၊ အိက်ခတေက် သာ်ဝွံ နွံဗွဲမဂၠိုၚ်ရ။ အပေါတ်အုပ်ဂြောပ် ဒှ်အပေါတ်အေန်အဝ်ဂေဏေတ် (Inorganic mulches) ဂှ် မပ္တံ ဒှ်အပေါတ်ယာတ်ပလာတ်သတိတ်၊ တၞးပလတ်သတိတ်၊ တၟအ်၊ ကြေဟ်၊ ဍိုတ်၊ ဍိုတ်သ္ကုတ်သ္ကုတ်၊ ဍိုတ်သၠေက်သၠေက် (အုတ်နီခဲကျိုးများ) ဒှ်ရ။ အပေါတ်တၟအ်၊ ကြေဟ်၊ ဍိုတ်၊ ဍိုတ်သ္ကုတ်၊ ဍိုတ်သၠေက်ဂမၠိုၚ်ဝွံ သွက်ဂွံကျိုၚ်ကျဝ် (ပယျေဝ်ပ္တိုန်) တၞံ ကေုာံ တိ (Landscaping) ဟေၚ် စကာမာန်တုဲ နကဵုရုပ်ဂတှေ်ရှ်တိကီု ကေုာံ ဓါတ်ဂတှေ်ရှ်တိကီု သ္ဂောံခိုဟ်တိုန်မာန်ဂှ် သၟဟ်ရထကဵုဟွံမာန်၊ သၟုဲသၟိုဟ်လောဲလောဲလေဝ် ဒှ်ဟွံမာန်တုဲ သွက်ဂွံဒှ်အာဝါဲတိသဘာဝ (Organic matter) ဂှ် ဝါတ်ဂါတ်ရ။ အခါရ စကာယာတ်ပလာတ်သတိတ်ကီု၊ တၞးပလာတ်သတိတ်ကီုမ္ဂး ယာတ်ပလာတ် သတိတ် ကေုာံ တၞးပလာတ်သတိတ်လ္ၚဵုဂှ် နွံဒၟံၚ်အရံၚ်သာ်ဗ္စံက်ဗ္စံက် မွဲဂကူဟေၚ်ရ။ လ္ၚဵုဂှ် မွဲလ္ပါ်ဂှ် နွံဒၟံၚ်အရံၚ်သာ်ဗ္စံက်၊ မွဲလ္ပါ်ဂှ်ပၠန် နွံအရံၚ်သာ်ဒ္ကောဝ်(ခဲရောၚ်)ရ။ အခါအုပ်ဂြောပ်လ္တူဂတှေ်ရှ်တိမ္ဂး အရံၚ်သာ်ဒ္ကောဝ်ဂှ် စွံလ္ပါ်လ္တူတုဲ လ္ပါ်ဗ္စံက်ဂှ် စွံလ္ပါ်သၟဝ်ထေက်ရ။ သာ်ဗ္စံက်ဝွံ ဟိုတ်နူဇြောတ်ကေတ်ပယျး တ္ၚဲဂၠိုၚ်တုဲ ဂတှေ်ရှ်တိ ကေုာံ တၞံဂမၠိုၚ် မ္ဒးဂမ္တဴကတူဂၠိုၚ်ရ။ အရံၚ်သာ်ဒ္ကောဝ်ဂှ် ဟိုတ်နူကလေၚ်ဗလးပ္တိတ် (ကလေၚ်ပၠန်ပ္တိတ်) ပယျးတ္ၚဲမာန်တုဲ သွက်ဂတှေ်ရှ်တိကီု သွက်တၞံကီု ဟွံကတူနူစကာလဝ် ယာတ်ပလာတ်သတိတ် အရံၚ်သာ်ဗ္စံက်ဂှ်ဏီရ။
စကာလဝ်အပေါတ်အဝ်ဂေဏေတ် စပ်ကဵုကမၠောန်ပရေၚ်အုပ်ဂြောပ်လ္တူဂတှေ်ရှ်တိဂှ် သွက်တိကီု သွက်တၞံကီု နွံကဵုဂုဏ်ဖဵုဗွဲမဂၠိုၚ်တဴရ။ အပေါတ်အဝ်ဂေဏေတ်ဂမၠိုၚ်ဝွံ အခိၚ်ကာလလအ်အာမ္ဂး မ္ဒးသၟုဲသၟိုဟ်အာသိုက်သိုက်တုဲ ဒးဒှ်အာဝါဲတိ ဒးဒှ်အာဂတှေ်ရှ်တိရ။ ဒးဒှ်အာဝါဲတိသဘာဝ (Organic matter) မွဲဂကူတုဲ ဖျုန်တိဂၠိုၚ်တိုန်ရ။ တိလေဝ် ဖောဝ်ဂရုတိုန်မာန်ရ။ သၟာၚ်နူဂှ် ဝါဲတိဝွံ သွက်ရိုဟ်တၞံသ္ဂောံဇၞော်တိုန်ကီု ကေုာံ သီုထိၚ်ဒဝ်ကဵုဓါတ်ဍာ်ပ္ဍဲတိမာန် (Water Holding Capacity) ကီုတုဲ သီုဒှ်သွက်တမ်ရိုဟ်အဟာရကီုရ။
သၟာဗ္ၚ၊ သၟာတဵုလွဳ၊ သၟာကၠအ်တံ ကၠာနူဟွံကၠောန်ပရေၚ်အုပ်ဂြောပ် ဂတှေ်ရှ်တိဏီဂှ် ဗွဲကိုပ်ကၠာ တၞံချောဲနွံလ္တူတိဂှ် ဒးသၟးဇ္ၚးကဵုရ။ အပေါတ်အုပ်ဂြောပ်ဂမၠိုၚ်ဂှ် အခါအုပ်ဂြောပ် (Mulching) မ္ဂး ဒးခြာလဝ်နူတမ်တၞံ (၂”-၃” ၝောံတဲ) ထေက်ရ၊၊ အခါအုပ်ဂြောပ်ကဵု အပေါတ်အုပ်ဂြောပ်မ္ဂး သ္တီုအပေါတ်အုပ်ဂြောပ်ဂှ် ဒးနွံသ္တီု (၃”-၄”ၝောံတဲ) ဟေၚ်ရ။ လ္တူတိတမ်တၞံဂှ် အခါအုပ်ဂြောပ်ကဵု အပေါတ်အုပ်ဂြောပ်မ္ဂး သတီုတီုတီု လ္ပအုပ်ဂြောပ်စုတ်ညိ။ သွက်တၞံဂှ် ကတဵုဒှ်အန္တရာယ်မာန်ရောၚ်။ အပေါတ်အုပ်ဂြောပ်ဂှ် လုက်စုက်လဝ်ကဵုတမ်တၞံတုဲ ပွမဂအုံစုတ်လဝ် ဒဒှ်သၠုၚ်သၠုၚ်၊ ဒဒှ်တီုတီုဂှ် ဒးဝေၚ်ပါဲရ။ လ္တူတိတဵုလဝ်တၞံဍောတ်ဍောတ်ဂှ် ယဝ်အုပ်ဂြောပ်ဒး အပေါတ်အုပ်ဂြောပ် တီုတီုသၠုၚ်သၠုၚ်မ္ဂး သတ်ပလီုပလာ်တၞံ မပ္တံကၞိ(ကြွက်) ကေုာံ စၟစၟန်ဂကူနာနာသာ် လုပ်အောပ်ဒၟံၚ်ကီု လုပ်တန်တဴဒၟံၚ်ကီု ဒှ်မာန်တုဲ အခိၚ်ဟွံရုဲ လုပ်ပလီုပလာ် တၞံဂမၠိုၚ်မာန်ပၠန်ရ။
ဗီုပြၚ်ဂကူအပေါတ်အုပ်ဂြောပ် အိက်ခတေက် (လႊစာမှုန်႕) ဂှ် ဟိုတ်နူသၟုဲသၟိုဟ်ဟွံလောဲတုဲ အခါမိက်ဂွံစကာမ္ဂး အိက်ခတေက်ဂှ် သၟုဲသၟိုဟ်ခိုဟ်တုဲမှ စကာထေက်ရ။ ဟွံသေၚ်မ္ဂး အိက်ခတေက် သွက်ဂွံသၟုဲသၟိုဟ်မာန်ဂှ် ဟိုတ်မ္ဒးကေတ်အရီုအဗၚ် ဓါတ်နိုက်ထရဝ်ဂျေန်နူတိဂှ်ဒှ်တုဲ ဓါတ်နိုက်ထရဝ်ဂျေန် သွက်တၞံဂွံစဂှ် မ္ဒးအောန် အာဒှ်မာန်ရ။ သၟာၚ်နူဂှ် စပ်ကဵုစကာဒး အပေါတ်အုပ်ဂြောပ် ဗီုပြၚ်အပေါတ်အုပ်ဂြောပ် ရှ်သာဖျးဖျး သၟူအမြာဲ သ္ကာတ်သ္ကာတ် (ချဉ်နံ႕စူးစူး) ဂှ်လေဝ် အုပ်ဂြောပ်စုတ်လ္တူဂတှေ်ရှ်တိဂှ် ဟွံထေက်ရ။ ဒးဒှ်အာဂျိ သွက်တၞံဂှ်မာန်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ကၠာနူဟွံကၠောန်သ္ပ ဒဒှ်အပေါတ်အုပ်ဂြောပ်ဏီဂှ် ဂကူအပေါတ်အုပ်ဂြောပ်သာ်လဵု၊ မုဂကူတၞံလဵု၊ ဂွံအုပ်ဂြောပ်ဂှ် ထေက်ကြိုက်ဟာ၊ ဟွံထေက်ကြိုက်ဟာဂှ် ဒးသ္ဂုတ်သွာတ်ကဵု ဉာဏ်ပညာပရေၚ်တဵုလွဳတုဲ ဒးစကာထေက်ရ။ အပေါတ်အုပ်ဂြောပ် မဒှ်ဂကူအပေါတ်အဝ်ဂေဏေတ်ဂှ်စကာမ္ဂး သွက်တိကီု သွက်တၞံ ကီု ဒှ်ဂုဏ်ဖဵုဂၠိုၚ်အိုတ်ရ။
အခါစကာ အပေါတ်အုပ်ဂြောပ်မ္ဂး စပ်ကဵုအပေါတ်အုပ်ဂြောပ် ဂကူအဝ်ဂေဏေတ် မဒှ်ချံက်၊ တၚ်ဠိုန်၊ ချောဲကှ်ကှ်၊ ကာမ်၊ ကာမ်တူ၊ ဝါဲတိ(မြေဆွေး)၊ အမှိက်အမှံၚ်၊ အပေါတ်သှ်ၜေက် နူတၞံပရေၚ်တဵုလွဳဂမၠိုၚ်ဂှ် စကာအာ ပ္ဍဲတၞံသတ်ဆုတဵုလဝ်ဂမၠိုၚ်ကီု၊ တၞံထ္ၜိုတ်ရဝ်ပါ၊ တၞံသတ်ဗြဴကၠေၚ်၊ တၞံသိၚ်ဃဵုမ္ဂး ခိုဟ်သန်ရ။ စပ်ကဵုအပေါတ် အေန်အဝ်ဂေဏေတ် (Inorganic matter) မပ္တံ ယာတ်ပလာတ်သတိတ်၊ တၞးပဠာတ်သတိတ်မ္ဂး ပ္ဍဲတၞံသတ်သၞေဝ် (ဟၚ်းသီးပၚ်များ)၊ တၞံသၞေဝ် (ဟၚ်းရွက်ပၚ်များ)၊ တၞံပ္ကဴနာနာသာ်ဂှ် ဗွဲမဂၠိုၚ် စကာဒၟံၚ် ဒဒှ်အပေါတ်အုပ်ဂြောပ်အိုတ်ရ။ သၟာၚ်နူဂှ် အပေါတ်အုပ်ဂြောပ် မဒှ်ဂကူ အေန်အဝ်ဂေဏေတ်မွဲသာ်ကီု မပ္တံတၟအ်၊ ကြေဟ်၊ မတၟအ်ဍောတ်ဍောတ်၊ ဍိုတ်၊ ဍိုတ်သ္ကုတ်သ္ကုတ်၊ ဍိုတ်သၠေက်သၠေက်ဂမၠိုၚ်ဂှ် စကာဒၟံၚ် ဒဒှ်အပေါတ်ကျိုၚ်ကျဝ် (အလှဆၚ်ပစ္စည်း) ကေုာံ အပေါတ်အုပ်ဂြောပ်လ္တူတိ ပ္ဍဲကၠအ်ပ္ကဴကီုရ။ အရံၚ်သာ်နာနာသာ်လေဝ် နွံအိုတ်ရ။ ဂကူအပေါတ်အုပ်ဂြောပ်လေဝ် နွံနာနာသာ်တုဲ သွက်တိ၊ သွက်ဂတှေ်ရှ်တိ ကေုာံ သွက်တၞံဂမၠိုၚ် ညံၚ်ဂွံဒှ်ဂုဏ်ဖဵုဂၠိုၚ်အိုတ်ဂှ် ရုဲစှ်တုဲ စကာအိုတ်ညိ။
