ဝဏ္ဏမာန် ပတိုန်ထ္ၜးလဝ်ရ။
သၟာန် ။ ။ ပရောလိက်တၟံလၟုဟ်ဏံ ကၠောန်ဂွံအဆံၚ်ၜိုတ်လဵုနွံရောဂှ် ကျာ်ဇၞော်လဴစကဵုညိ?
သွဟ် ။ ။ စပ်ကဵုလိက်တၟံဏံ လၟုဟ်ကၠောန်ဂွံအဆံၚ် ဟီုဟဏံတှေ် လိက်သၟိၚ်ဓမ္မစေတဳ ပ္ဍဲကဵုသီကလျာဏဳ ဍုၚ်ဟံသာဝတဳ၊ ဍုၚ်ဗဂေါဂှ် တုဲအာ (၁၀) တၞးရ။ တုဲတှေ် လိက်သၟိၚ်ဓမ္မစေတဳ ဝၚ်ကျာ်ဍုၚ်လ္ဂုၚ် ဣညအ်လေဝ် (၃) တၞးတုဲအာ၊ တုဲပၠန် သၟိၚ်ကျာန်ယျေတ် ဒှ်ဨကရာဇ်တုဲတှေ် ဗီုရပ်စပ် သုၚ်စောဲလဝ် လိက်မန်၊ အခဝ်မန် ဣညအ်လေဝ် (၂) တိုၚ် တုဲကၠုၚ်လဝ်ကီုရ။ တုဲတှေ် လိက်တၟံ ရာဇာကုမာ ဟီုဟဏံတှေ် ဗၟာတံ ဗဒှ်တိုန်လိက် ဗၟာကၠာအိုတ် အခဝ်ဗၟာတံကၠာအိုတ်ဟီုဂှ် ဒုၚ်သ္ဇိုၚ်ကဵု အခဝ်မန်၊ ချူလဝ် အခဝ်မန်ရ၊ ဆဂး ရမျှာၚ်ဗၟာ၊ အေဂှ်ရ ဒဒှ်ရလိက်ဗၟာ ကၠုၚ်နူကဵုအခဝ်မန်ဏောၚ်ဂှ် သက်သဳသာဓက မိက်ဂွံထ္ၜးဗီုဂှ်တုဲတှေ် ပုတ်ပ္တောံလဝ် တၟံတိုၚ် ရာဇာကုမာရ။ လိက်တၟံဏံ ဂွံက္တဵုဒှ်ကၠုၚ်ဟီုဂှ် နူကဵုဂကောံသုတေသနဝၚ်မန် ကေတ်တာလျိုၚ် နူကဵုသက္ကရာဇ် (၁၃၇၃)၊ စဒက်ပ္တန်ကၠောန်ဂှ် (၁၃၇၅) တုဲ လၟုဟ်ကၠောန်ဂွံ ၜိုတ် (၅) သၞာံ တုဲကၠုၚ်ၜိုတ်ဏံရ။ ကၠောန်လိက်တၟံ ဏံဂှ် ဒှ်ကၠုၚ်တၚ်ဝါတ်ဂါတ်ကွေံကွေံ၊ မုဒှ်ရောဟီုတှေ် အ္စာနာဲဘယှေန်၊ အ္စာလိက်တၟံဇၞော်ဂှ် ညးနွံပၟိက်မံၚ် တီုတီုဇၞော်ဇၞော်ဏောၚ်တှေ် ညးတၞဟ်တံ ပလီုပလာ်ဟွံမာန်ရ။ ဂကောံဂှ် မုရန်တၟံရောဟီုတှေ် ပ္ဍဲကဵုဍုၚ်မန်ဗၟာပိုဲ ဏံဖအိုတ်ဂှ် ဍုၚ်မန် က္တဵုဒှ်လဝ် ကိုပ်ကၠာတေံ ရာဇာဝၚ်ဇကုကီု၊ သီုကဵုအာဲကၟာဲမန်တြေံတြဟ်တံဂှ် ညးတၞဟ် ပလီုပလာ်မံၚ်တုဲတှေ် သ္ပပ္တံနူလကျာ်ဗၟာစောန်န်ဂှ်လေဝ် ဝၚ်ကျာ်လ္ဂုၚ်ဏံဂှ် ကျာ်မန်ဟွံသေၚ်ပုဟ်၊ ညးတံဟီု ကၠုၚ်ဗီုဏံ၊ ညးတံပလီုကၠုၚ် ၜိုတ်ဆဂှ်ဟွံကပုဟ် အခိၚ်ဂှ် မန်ဟွံမွဲပုဟ် ညးတံဟီုကၠုၚ် ဒးဒုၚ်ဇီုကပိုက်ကဵု ဂကူဂၠိုၚ်ၚ်၊ ဟီုဟဏံတှေ် သွက်ဂွံဒှ်သက်သဳသာဓကဂှ် နူကဵုဂကောံဗ္တောန်လိက်ပတ်မန် ဥတုက္ညၚ်အလုံဒေသ ရးမန်တံ ချပ်စညးသ္ကံ ပ္ဍဲကဵုသက္ကရာဇ် (၁၃၇၃) သၞာံဂှ် ဒက်ပ္တန်လဝ်ဂကောံ သုတေသနဝၚ်မန်၊ သွက်ဂွံဒှ်သက် သဳသာဓကဏံဂှ် ကၠောန်လိက်တၟံဏောၚ် ဖျေံသ္ဂုတ်သွာတ်ဟဂှ်ရ။ ဖျေံသ္ဂုတ်သွာတ်တုဲ (၁၃၇၅) ဂှ် စကၠောန်ကၠုၚ်တှေ် စဵုကဵုစိုပ်လၟုဟ်ရ။
သၟာန် ။ ။ စပ်ကဵု ပရေၚ်ဓမံက်ရုပ်ရဴ လိက်တၟံဝၚ်မန်ဏံ ဗီုလဵုစွံတၚ်ရန်တၟံတုဲ ကၠောန်ရောကျာ်?
သွဟ် ။ ။ ပိုဲကၠောန်လိက်တၟံဏံဂှ် မုတၚ်ရန်တၟံပိုဲဗီုလဵုရောဟီုတှေ် (၁) မိက်ဂွံစဵုဒၞာ ဆေဝ်တာ ဂကူညးတၞဟ် ပလီုဝၚ်မန်ပိုဲ၊ (၂) သက်သဳသာဓကမန်ပိုဲ နွံမံၚ်ခိုၚ်ၚ်ကၠိုက်က် ပ္ဍဲကဵုလိက်တၟံတံဏံ နွံမံၚ်ဏောၚ်ဂှ် မိက်ဂွံထ္ၜးကဵု ကောန်ဂကူညးတၞဟ်ကီု သီုကဵုဂကူမန်၊ (၃) ဂကူမန်ပိုဲသီုဖအိုတ် မန်ပိုဲ အခိၚ်တေံ ပ္တန်ကၠုၚ်ဍုၚ် ဂွံကၠုၚ်သာသနာ ကၠာအိုတ်ဏောၚ်ဂှ် မိက်ဂွံကဵု ကောန်ဗွဲကြဴစဴဗွဲဂတ တီတုဲတှေ် ကၠောန်ဗဒှ်ကၠုၚ်လိက်တၟံဏံရ။ လိက်တၟံ သၟိၚ်ဓမ္မစေတဳ (၁၀) တၞးဏံဂှ် အတိုၚ် (၁၀) တၞး ပကတိတြေံတေံဂှ် ဟွံမွဲရ လီုလာ်အိုတ်မံၚ်၊ ညးတံ တက်ပလီုလဝ် ဂကူညးတၞဟ် ညာတ်စဂကူပိုဲဟွံဂွံတုဲတှေ် ပလီုပလာ်လဝ် သှေ်မံၚ်ခိုဟ်ဟ် ဟီုဟဏံတှေ် (၃) တၞးဂှ် ဒှ်ဘာသာပဠိရ။ နကဵုဘာသာမန်တှေ် ညးတံ တက်ပလီုလဝ်ဖအိုတ်ရ။ ဆဂး နူကဵုဂကောံဏံ ပတိတ်ဇြဟတ်တုဲတှေ် ဂၠိုက်ဂၠာဲကၠုၚ် သ္ပအစာံကဵု လိက်တၟံဇၞော် နာဲဘယှေန်တုဲတှေ် ကၠောန်ကၠုၚ် စဵုကဵုပေၚ် (၁၀) တၞးရ။ ပ္ဍဲကဵုဝၚ်ဏံဂှ် မှာထေရ်အရဟံၚ်၊ မှာထေရ်မန်ပိုဲ ဗီုပ္တန်သာသနာ ပ္ဍဲကဵုဍုၚ်ဗကာံတေံ သ္ပပ္တံနူသက္ကရာဇ်သာသနာ (၁၆၀၁) ဟီုဟဏံတှေ် သာသနာတံဂှ် ဂွံစိုပ်အာ ဍုၚ်ဗကာံ ဍုၚ်ဗၟာတေံဏောၚ်။ မန်ပိုဲ ဂွံကၠုၚ်သာသနာ (၁၀၀၀) သၞာံပြၚ်တုဲမှ ဂကူဗၟာတံ သ္ဂောံဂွံသာသနာဏောၚ်။ အေဇှ်ရ သက်သဳသာဓကဏံ မိက်ဂွံကဵုညးတၞဟ်တီကီု၊ ကဵုကောန်ဂကူပိုဲတီတုဲတှေ် ပ္တိတ်ဇြဟတ်တုဲ ကၠောန်လဝ် လိက်တၟံ (၁၀) တၞးတေံရ။ တုဲပၠန် ဝၚ်လိက်တၟံလ္ဂုၚ်လေဝ် ဗီုဂှ်ကီုရ။ ကျာ်လ္ဂုၚ်ဏံ တပူ၊ တဗဝ် ကောန်ရာမည နူကဵုဍုၚ်တြိကုမ္ဘဏံ ဍုၚ်မန်ပိုဲဏံ အာပ္ဍဲကဵုမဇ္ဇျိမဒေသ ဍုၚ်အိန္ဒိယျတေံတုဲတှေ် ဆဵုစုတ်ကျာ်တြဲ ဂွံကၠုၚ် (၄၉) တ္ၚဲတုဲတှေ် ဂွံကဵုဒါန်ကၠာအိုတ် ကဵုဒါန်ပုၚ်မောဝ် နာဍူ မြဳသာဲ၊ ကျာ်တြဲလေဝ် ညာတ်ဒး ကောန်ဗၠာဲၜါဏံ ဟိုတ်နူသ္ဍိုက်မၠိုက်တုဲတှေ် နူကဵုယၟု တပူ၊ တဗဝ်ဏံဂှ် ကျာ်တြဲကဵုလဝ်ယၟု တဖုဿ ဒ္ဂိုန်ဂိုၚ်ကေတ်သာသနာဂုဏ်ၜါဏောၚ်၊ ဒုၚ်ဂိုၚ်ကေတ် ဓါတ်သော် (၈) တၞုၚ်၊ ဂွံနၚ်သာသနာကၠာအိုတ်ဂှ် ကျာ်တြဲကလိဂွံလဝ် (၄၉) တ္ၚဲရ။ စိုပ်ကၠုၚ်ဍုၚ်မန်ဏံတုဲ အပ်ပြာပ်ဇိုန်ဏှၚ်ကဵု သၟိၚ်ဥက္ကလာပ ကေုာံ ကောန်ဂကူမန်ရာမညဂမၠိုၚ် သီုကဵုသၟိၚ်အိန်တံ အရီုဗၚ်၊ ပ္တန်လဝ်ကျာ်စေတဳမွဲတၞုၚ် ပ္ဍဲကဵုလ္တူဒဵုသိဃုၚ်္တြ ဣညအ် ကျာ်လ္ဂုၚ်ကော်စလၟုဟ်ဂှ်တှေ် အေသက်သဳတံဏံ ညံၚ်ရဴဂွံပြာကတ်ဂှ် သၟိၚ်ဓမ္မစေတဳ စွံစေတနာလ္တူဂကူပိုဲတုဲတှေ် ဒဵုလၟုဟ် ကျာ်လ္ဂုၚ်နွံမံၚ်ဏီ။ ဆဂး ပ္ဍဲကျာ်လ္ဂုၚ်တေံ ၜိုန်ရလီုလာ်ကၠုၚ်တၟာဂလိုၚ်ကီုလေဝ် ဝၚ်သှေ်မံၚ်ဏီ သွက်သက်သဳပိုဲရ။
သၟာန် ။ ။ ပရောဝၚ် သၟိၚ်ကျာန်ယျေတ်ဂှ်ရောကျာ် မုဆက်စပ်ကဵုဝၚ်မန် ဗီုလဵုကီုကျာ်?
လိက်တၟံသၟိၚ်ကျာန်ယျေတ် ဗီုဟီုနူကၠၚ်ဂှ်ပၠန်ရ သၟိၚ်ကျာန်ယျေတ်ဏံဂှ် ဒှ်ဨကရာဇ်တုဲတှေ် ရပ်စပ်သုၚ်စောဲ လိက်မန်ရ၊ လိက်မန်ရ ပ္ဍဲကဵုဝၚ်နန်ကီု၊ ပ္ဍဲကဵုပွိုၚ်ညးပိုၚ်ပြဳလဝ်ဖအိုတ်ဂှ် ညးရပ်စပ်သုၚ်စောဲလိက်မန်ရ။ အေဣညအ်လေဝ် သက်သဳနွံမံၚ်ရ။ ဂွံဒှ်သက်သဳဂှ် နူကဵုဍုၚ်ဗကာံတေံ ညးတံပုတ်လဝ်လိက်တၟံ ဣညအ်ပိုဲပုတ်ပ္တောံလဝ်တုဲတှေ် ပိုဲကၠုၚ်စွံလဝ်ဒၞာဲဏံ၊ တုဲတှေ် လက်ထက်ကောန်ညး ရာဇာကုမာဟီုတှေ် ချူခၞံပတိုန်လိက်ဗၟာကၠာအိုတ်ဟီုဂှ် ဒုၚ်သဇိုၚ်ကဵု အခဝ်မန်၊ အခဝ်မန်ရ ဆဂး ရမျှာၚ်ဗၟာ ချူလဝ်ပ္ဍဲကဵုဒၞာဲတေံ ပါဠိ၊ မန်၊ ဗၟာ၊ ပျူ၊ နွံမံၚ် (၄) ဘာသာရ။ အေ (၄) ဘာသာဂှ် (၃) ဘာသာဂှ် လိက်မန်သီု (၃) ရ။ ပါဠိလေဝ် နူကဵုအခဝ်မန်ရ၊ မန်လေဝ် အခဝ်မန်ရ၊ ဗၟာလေဝ် ဟီုဟဏံတှေ် ဂွံဗဒှ်လိက်ဍေံတှေ် ပူဂဵုတၠပညာမန်ပိုဲ ချူနကဵုဘာသာအခဝ်မန်ပိုဲတုဲ ကၠောန်ဗဒှ်လဝ်ဗီုဂှ်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ဂုဏ်စရာဲတၠပညာမန်ပိုဲ ကၠောန်လဝ်ဂှ်တှေ် ညးတံ ဟွံစွံၚုဟ်မးပုဟ်၊ အေဂှ်ရ ပိုဲတံ ညာတ်ကေတ်ဗီုဂှ်တုဲတှေ် ဖေက်လိက်တၟံတံဏံ ကၠေံဗ္ဒန်အာတုဲ ထိၚ်ဒက်လဝ်ရ။ အာဂတနူဏံတှေ် ကောန်ဂကူပိုဲ လ္တူဂၠးတိဏံဖအိုတ် မန်ပိုဲနွံမံၚ်လဵုဒှ်ဒှ်၊ ဌာန်ဒတန်ဏံ ပိုဲဒက်ပ္တန် ဇြပ်ဇၞူ သွက်ဂွံစွံလိက်တၟံဏံနွံဏောၚ်၊ အေဇြပ်ဇၞူ လိက်တၟံဏံတှေ် ကောန်ဂကူပိုဲဖအိုတ် ညးဂှ် မိက်ဂွံသ္ပဒါယကာ စေတနာနွံတှေ် ကဵုဒါန်မာန်ဖအိုတ်ရ။
သၟာန် ။ ။ ပံၚ်သရောပ်ထောံဖအိုတ်တှေ် လိက်တၟံဂကူလဵုပါကျာ်?
သွဟ် ။ ။ လိက်တၟံကျာ်လ္ဂုၚ်၊ လိက်တၟံကျာန်ယျေတ်၊ လိက်တၟံရာဇာကုမ္မာ (မြစေတီကျောၚ်စာ) (၃) ဂကူရ။ တုဲပၠန် (ကျောက်ဆည်) နွံမွဲဏီ၊ (ကျောက်ဆည်) ဟီုဂှ် ပရောမှာထေရ်အရဟံ၊ တုဲမှ မှာထေရ်ဥတ္တရဇဳဝ၊ မန်ပိုဲ စိုပ်အာဍုၚ်ဗကာံတေံ ဗီုပ္တိုန်သာသနာရ။ အေ (ကျောက်ဆည်) ဏံဂှ် မံက်တိုန်ဟွံလအ်ကွေံပုဟ်၊ အ္စာဘယှေန်ဂှ် ညးမိက်ဂွံထ္ၜးသက်သဳသာဓက ချူလဝ်သီုဝၚ်ဗၟာဏောၚ်၊ ချူလဝ်ဓရ်ပလးနွံမံၚ်ရ။ မုညးဟီုရော ချူလဝ်လိက်တၟံဂှ် ပရောမှာထေရ်အရဟံကဵု မှာထေရ်ဥတ္တရဇဳဝတံ ဗီုပ္တိုန်သာသနာဍုၚ်ဗၟာတေံ၊ ဗီုမၚ်မွဲလဝ်ဂှ် သက်သဳပိုဲ မွဲသာ်ပၠန်ရ။
သၟာန် ။ ။ လိက်တၟံသၟိၚ်ကျာန်ယျေတ်ဂှ် ဍာပ်နၚ်နူလဵုကျာ်?
သွဟ် ။ ။ လိက်တၟံကျာန်ယျေတ်ဂှ် နွံပ္ဍဲဗကာံတေံရ။ ရာဇာကုမ္မာလေဝ် ဍုၚ်ဗကာံရ။ ညးတံ ပုတ်လဝ်အယဲဏံတှေ် ဗီုဏံရ ပိုဲတံဗၜတ်လဝ်တုဲတှေ် ကလေၚ်ပုတ်ရ။ ဆဂး ဒးပတိတ်ဇြဟတ်တၟာဂလိုၚ်လေဝ် ဂွံဒှ်ၜိုတ်အဆံၚ်ဏံ။
သၟာန် ။ ။ လိက်တၟံကျာန်ယျေတ်ဂှ် မုပရောနွံကီုကျာ်?
သွဟ် ။ ။ ပရောပ္တန်နန်၊ ပရောညးပိုၚ်ပြဳလဝ်ဒၞာဲဂှ် သ္ပလဝ်ဒါယကာ ကျာ်စေတဳတုဲ ရာဒနာမိက်လဝ်ရ။ ဂၞကျာ်ညးလေဝ် မန်ကီုတုဲ လက်ထက်ညးဂှ် သ္ပကုသဵု၊ ကၠောန်ကုသဵုကွေံကွေံ၊ လိက်တၟံညးပုတ်လဝ်ဂှ် ဒှ်မံၚ်လိက်မန်တုဲ ပိုဲမိက်ဂွံထ္ၜးသက်သဳ၊ ညးတံဂှ် သုၚ်စောဲမံၚ်လိက်မန်ဏောၚ်ဂှ် ပိုဲမိက်ဂွံကဵုညးတၞဟ်တီရ။
သၟာန် ။ ။ တၚ်လက္ကရဴအိုတ် မုမိက်ဂွံဟီုဆဝ်မ္ၚုဟ်ကဵု ကောန်ဂကူမန်တံကီုကျာ်။
သွဟ် ။ ။ ဒက်လဝ်ဌာန်ဝၚ်ဍုၚ်မန် လိက်တၟံဏံဂှ်တှေ် ကောန်ဂကူပိုဲ နွံမံၚ်ပ္ဍဲဂၠးတိတံဖအိုတ်ဂှ် ဆာန်မံၚ်ဂကူတှေ် လိက်တၟံပိုဲဏံ ညံၚ်ရဴဟွံဂွံလီုလာ်ဂှ်တှေ် ဘိုၚ်ကဵုဇြဟတ် ဘိုၚ်ကဵုအရီုဗၚ် ဘိုၚ်ကဵုကသပ်မာန် သီုညးဖအိုတ်ရ။ ဂိုဟ်မံၚ်အာဲကၟာဲမန်ပိုဲတြေံတြဟ်တှေ် စေတဳကျာ်ဍုၚ်လ္ဂုၚ်ဂှ်လေဝ် အာဲကၟာဲမန်ရ။ စေတဳကျာ်ရသိယဵုလေဝ် အာဲကၟာဲမန်ရ။ စေတဳကျာ်ဂြၚ်နာ်တံ ကျာ်ဇြဲၜၚ်တံ၊ ကျာ်မုလအိ ကျာမုလအာတ်တံ ကျာ်ဒဵုကလောတ်တံ သီုဖအိုတ်ဂှ် ဂကူမန်ပိုဲဖအိုတ်ရ ဒက်ပ္တန်လဝ်ရ။ ဆ လၟုဟ်ဂှ် ကျာ်ဂလိုၚ် နွံကဵုဓါတ်သော်ဏံ မန်ပိုဲ ဂွံပိုၚ်ဂှ် အောန်ကွေံကွေံရ။ နွံမံၚ်မွဲၜါရ အိုတ်မံၚ်ယျ၊ ယဝ်ရဂိုဟ်တှေ် ကောန်ဂကူပိုဲ အလဵုနွံနွံ၊ ကောန်ဇကု ညံၚ်ရဴဂွံလေပ်လိက်မန်၊ ညံၚ်ရဴဂွံဆာန်ဂကူ နူဍောတ်တ်တေံ ပၠုပ်လဝ်လမျီုဍေံ လဴလဝ်ကဵုဍေံညိ၊ အာဲကၟာဲပိုဲ ပ္ဍဲဍုၚ်လ္ဂုၚ်တေံကီု၊ ကျာ်ရသိယဵုကီု မန်ပိုဲဒက်လဝ်၊ ယဝ်ရ လဴကဵုဍေံတံ ၜိုတ်ဏံ ဗွဲကြဴ ဍေံဆာန်တိုန်ဂကူ ကာလဍေံဇၞော်ဂေါဝ်တိုန်တှေ် မိမဍေံ ဟီုလဝ်ကဵုဍေံ၊ ဍေံဗှ်တိုန်သၞာတှေ် ကာလဍေံကလေၚ်ကေတ် အာဲကၟာဲဍေံလေဝ် ဍေံကလေၚ်ကေတ်မာန်မံၚ်ဏောၚ် စှေ်စိုတ်ဗီုဂှ်တုဲတှေ် အလုံကောန်ဂကူပိုဲဖအိုတ် ဍုၚ်ဏံကီု၊ မ္ၚးဍုၚ်တေံကီု ကဵုဂွံဒှ်တသိုက်စိုတ် တသိုက်ကာယ တုဲတှေ် တၚ်ဂုဏ်သီုဖအိုတ်ရ။
