မာံရဲထဝ်
မြာၚ်ဂှ် ဒှ်သတ်ဗ္စး ဂကူမန်တံ ဒးကအ်ဂၠိုၚ်အိုတ်ရ။ မ္ၚးနူဗ္စးမြာၚ်တုဲ ဗ္စးမၚ်ဂၠန်လေဝ် ဂကူမန်တံ စဂၠိုၚ်ဒၟံၚ်ကီုရ။ ဗ္စးမြာၚ်ဂှ် ဟိုတ်နူဖျးဇြိုၚ်၊ ဖျးကေက်တုဲ၊ အခါပ္ဍုန်စသွကလတ်လတ်မ္ဂး ဖက်ပ္ဍုန်ကဵုမြေက်မဍောတ်မ္ဂး ရှ်သွကဂှ် တၟေၚ်တုဲရှ်သာခိုဟ်တဴရ။ သွဂကူဏံဂှ် ပြာကတ်ဒၟံၚ်ဒဒှ် “သွမန်” ရောၚ်ဂှ် ဂကူတၞဟ်သၟာၚ်တံ သ္ပလဝ်ကဵုစၟတ်သမ္တီအိုတ်ရ။
ဂကူဗ္စးမၚ်ဂၠန်ဝွံ နွံတဴရှ်ဖျးဍာတ်တုဲ ပ္ဍုန်စသွသၞေဝ်ကေဝ်မ္ဂး ဂပ်ဝ်ထေက်ကြိုက်ရ။ နူပိုဲအဝယ်ဍောတ်ဍောတ်တေံ မိမပိုဲတံ ပ္ဍုန်ဗ္စလဝ်ကဵု သွကခတေတ် ပ္ဍုန်ကဵုမြေက်မဍောတ်၊ စုတ်ကဵုဗ္စးမြာၚ်ဂှ် ဂွံစကၠုၚ်ဂၠိုၚ်ကဵုအလန်ရ။ အပါဇၞော်ပိုဲဟီုကၠုၚ်လဝ်ဂှ် ကခတေတ်ဂှ် ဒှ်ကမန်ပိုဲဏောၚ်၊ မြာၚ်လေဝ်ဒှ်သတ်ဗ္စးမန်ပိုဲကီုတုဲ ဖက်သၞဴပ္ဍုန်ကဵုကလတ်လတ် အုပ်စုတ်တၞးခါမ်ဗမ်ပၠန်တှေ် ဂွံရှ်သာသၟူအမြာဲခိုဟ်ဂှ် ဒှ်သွမန်ရောၚ်ဂှ် အပါဇၞော်ဟီုကၠုၚ်လဝ်နွံတုဲ ဂွံဒၟံၚ်သတိ စဵုကဵုတ္ၚဲဏံဏီရ။ သွစုတ်လဝ်ဗ္စးမြာၚ်ဂှ် တၟၚ်တၟဟ်နူစုတ်လဝ်ဗ္စးတၞဟ်တၞဟ်ဏီရ။ တၞံမြာၚ်၊ သတ်မြာၚ်၊ ဗ္စးမြာၚ်ဝွံ ဒှ်စၞစဗ္စး သွက်ဂကူမန်မွဲဟေၚ်ဟွံသေၚ်ပၠန်ရ။ ပြဟ်ပြဟ်ဏံ ဒှ်ဒၟံၚ်စၞစဗ္စး အလုံမွဲဂၠးတိ သွက်ဂကူ တၞဟ်တၞဟ်ဂမၠိုၚ်ကီုရ။
တၞံမြာၚ်၊ သတ်မြာၚ်မ္ဂးဂှ် ……..
ဘာသာမန်=တၞံမြာၚ်၊ သတ်မြာၚ်၊၊ ဘာသာဗၟာ= မရမ်းပၚ်၊ မရမ်းသီး၊၊ ဘာသာအၚ်္ဂလိက်= Marian tree ,Marian fruit ၊၊ ဘာသာသေံ(ထိုၚ်) တပဝ်၊၊ ယၟုရုက္ခဗေဒ=Boueaburmanica၊၊ ယၟုတမ်မ =Anacardiaceae ဒှ်တုဲ ဒေသမူလဂှ် နူဗဝ်နဳယဝ်၊ မလေယှာ ကေုာံ နူတွဵုရးဍုၚ်မန် (ကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာ) ရောၚ်ဂှ် တၠပညာတံ ဓမံက်လဝ်ရ။
တၞံမြာၚ်ဝွံ ဒှ်တဴဂကူတၞံအယုက်ဇမၠိၚ် (တၞံဂျိုၚ်တဴသၞာံလအ်လမာန်) မွဲဂကူတုဲ တန်တဴအာ စဵုကဵုကောန်ဗွဲကြဴစဴဗွဲဂတတေံ ဂွံဒုၚ်စသိုၚ်မာန်ကီုရ။ ဟွံလွဳလွတ်မွဲသာ် သဘဴဍေံကဵုဍေံ သတ်တိတ်ဒၟံၚ်ကီုရ။ သွက်ဂွံဒှ်အာ နကဵုတၞံပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်မွဲလေဝ် နွံတဴအခေါၚ်ခိုဟ်မွဲကီုရ။ တၞံမြာၚ်၊ သတ်မြာၚ်ဂှ် နွံတဴၜါဂကူရ။ မၞုံကဵုရှ်ဖျး ကေုာံ မၞုံ ကဵုရှ်ဍာတ်ရ။ ဂကူသတ်မြာၚ်ရှ်ဖျးဖျးဂှ် ရှ်နွံတဴရှ်ဖျးဖျး (ဖျးကေက်) ဟေၚ်တုဲ ဂကူသတ်မြာၚ်ရှ်ဍာတ်ဍာတ်ဂှ် နွံဒၟံၚ်ရှ်ဍာတ်ဖျး ကေုာံ နွံရှ်ဍာတ်ဍာတ်ဟေၚ်ကီုရ။
သတ်မြာၚ်ဂှ် မၞိဟ်တံစဒၟံၚ် နွံၜါသာ်ရ။ အဝယ်သတ်မြာၚ်ဍောတ်ဍောတ်၊ သတ်မြာၚ်ၜတ်ၜတ် ကေုာံ အဝယ်သတ်ကြံၚ်ကြံၚ်၊ ဍုဟ်ဍုဟ်ဂှ် လေပ်စအိုတ်ရ။ သတ်မြာၚ်ဝွံ စနူအဝယ်ဍောတ်၊ အဝယ်ၜတ်တုဲ စဵုကဵုသတ်မြာၚ်ကြံၚ်ဍုဟ်တေံ ပလှ်တုဲစကီု၊ သွံစကီု ကၠောန်တဴအိုတ်ရ။ အတိုၚ်သတ်မြာၚ်ပကတိဂှ် ထမုက်တုဲစမာန်ကီု၊ လ္ၚဵုဂှ် ခၞာစလေဝ်နွံ၊ သတ်မြာၚ်ကြံၚ်ကြံၚ်၊ အဝယ်ဍုဟ်ဒၟံၚ်ညိညဂှ် ကရေက်တုဲ စောဲပကှ်ရ။ မြာၚ်ကှ်ကှ်ဂှ် သိက်စွံ၊ ဂွပ်စွံပ္ဍဲဇရဳ၊ ပ္ဍဲစှေ်၊ ပ္ဍဲစေဝ်တုဲ ကၠောန်လဝ်ဒဒှ်ဂ္စးမြာၚ်ဂွပ်ရ။ ထပက်လဝ်ယိုဟ်တုဲ စဒၟံၚ်ဒဒှ်စၞစကွာၚ်မွဲဂကူကီုရ။ ဗွဲမဂၠိုၚ်စုတ်ပ္ဍဲစေဝ် (စည်သွတ်ဗူး) တုဲ စဒၟံၚ်ဒဒှ်စၞစ စွံဂွံအခိၚ်လအ်လအ်အိုတ်ရ။ ပ္ဍဲကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာမ္ဂး ဇၟာပ်ဒေသ စဒၟံၚ်ဒ္စးမြာၚ်ဂွပ်နွံတုဲ တွဵုရးဍုၚ်မန်၊ တွဵုရးဍုၚ်ကရေၚ် ကေုာံ ဒေသဇၞာ်ရးတၞၚ်သဳတေံဂှ်ဗွဲတၟေၚ်ညးစဂၠိုၚ်ရ။
တဵုတၞံမြာၚ်မ္ဂး ပလုန်ကေတ်တၞံတုဲ လေပ်တဵုအိုတ်ရ။ ဗွဲကိုပ်ကၠာ သတ်မြာၚ်ဍုဟ်ဍုဟ် ယောပ်ယောပ် ဇကုနွံပၟိက်ဂှ်ရာန်ကေတ်တုဲ ခၞော်မြာၚ်မ္ၚးဂှ် ထိုက်ထောံ (ကယျာထောံ) ရ။ ဖျုန်အပ္ဍဲဗါန်ဒၟံၚ်ပ္ဍဲမမြာၚ်ဂှ် ဟွံပါဲထောံမွဲသာ် ဖုဲသၞဴကဵုပတေၚ်(ပြာ)ရ။ စွံလဝ်သၟဝ်သၞိ်ၚ် ပွိုၚ် (၃) သတ္တဟတုဲမ္ဂး ဆက်တုဲပလုန်မမြာၚ်ဂှ်ဂွံရ။ ဒၞာဲပလုန်မမြာၚ်ဂှ် ဒးကၠောန်လဝ်ချိုတ်ပၠိုတ်ရ။ ဝါဲတိမွဲဂအုံ၊ ဗတဳမွဲဂအုံ၊ အိက်ဂၠဴတြေံတြေံမွဲဂအုံ ကေုာံ ကာမ်တူ (ကာမ်စက်) မွဲဂအုံ သၞဴတုဲ ကၠောန်လဝ်ဒၞာဲပလုန်မမြာၚ်ဂှ်ရ။ စနူမမြာၚ်ဂှ်ကၠုတ်တိုန်တုဲ ကလေၚ်ပလုန်စုတ် ပ္ဍဲထိုၚ်ပလာတ်သတိတ် ဟွံသေၚ်မ္ဂး ပ္ဍဲရဴတုဲ ဆက်လွဳအာ ပွိုၚ်မွဲသၞာံတုဲ ပြံၚ်တဵုအာ ပ္ဍဲတိကၠအ်တေံမာန်ရ။
ဒၞာဲတိတဵုတေံဂှ် ဒးတက်ပၞက်၊ ဒးဖျေံဒၞာဲတဵုဂှ် ချိုတ်ချိုတ်ပၠိုတ်ပၠိုတ်ရ။ ဟိုတ်နူဒှ်ဂကူတၞံအယုက်ဂၠိၚ်မွဲဂကူတုဲ အခိၚ်ဖျေံဒၞာဲတဵုတၞံဂှ် ဒှ်ပၟိက်ဇၞော်ရ။ တဵုအာသၞောတ်မပလုန်တၞံ (အစေ့ပျိုးပၚ်) ဂှ်မ္ဂး မွဲတၞံကဵုမွဲတၞံ ကေုာံ မွဲ ကရောၚ်ကဵုမွဲကရောၚ်ဂှ် ဒးခြာတဵုအာ (၁၅) ပေ၊ (၂၀)ပေ၊ (၃၀) ပေရ။ ရံၚ်ကေတ်အကာဲအရာ ဗၞတ်ဗ္ၜတ်တိဂှ်တုဲ သၞောတ်ဒးရးဂှ် စကာထေက်ရ။ အခေတ်လၟုဟ်ဏံ ဟိုတ်နူတဵုဒၟံၚ်မတၞံ (ပျိုးပၚ်) ဆက်ကၞာၚ်၊ ဆက်တၞံ၊ ဆက်မတ်ဒှ်တုဲ ခြာတဵုအာမွဲတၞံကဵုမွဲတၞံဂှ် ဒှ်အာကြပ်ကြပ်အိုတ်ရ။ တၞံဆက်ကၞာၚ်၊ တၞံဆက်မတ်ဂှ် မွဲတၞံကဵုမွဲတၞံဂှ် ခြာတဵုအာ ဗၞတ် (၇) ပေ၊ (၁၀) ပေအိုတ်ရ။ အဝယ်တၞံညံၚ်ဟွံဇၞော်အာတုဲ ပလေဝ်ကဵုကၞာၚ်၊ (စကာအာ နဲကဲပလေဝ်ကၞာၚ်၊ ကုတ်ထပိုတ်ကၞာၚ်၊ ပၠုပ်ဗီုတၞံ) အိုတ်ရ။ အခိၚ်ဇကုနွံ ပၟိက်မိက်ဂွံကဵုကဴ၊ မိက်ဂွံကဵုသတ်တိတ်ဂှ် ဒးပလှ်ထောံခၟောံ၊ ဒးပလှ်ပ္တိတ်ထောံပ္ကဴ၊ လ္ၚဵုဂှ် စကာဂဥုဲဟဝ်မုၚ် လေဝ် နွံကၠုၚ်အိုတ်ရ။
တိတဵုတၞံမြာၚ်ဂှ် ဒှ်ဂကူတိ တိကောန်တိဂၠိုၚ်တုဲ ဒးဒှ်ဒၟံၚ်တိပဠေတ် (မြေစေးဆန်တဲ့နုန်းမြေ) ဂှ် တၞံမြာၚ်ဒးဂၞပ် ဂၠိုၚ်ရ။ တိဖျုန်တိဂၠိုၚ်ဂှ် ရုဲတဵုထေက်ရ။ ပ္ဍဲတိဂှ် ဓါတ်ကေဝ်လဇြဳယာမ် (Ca) နွံဂၠိုၚ်တုဲ စၟတ်ဓါတ်တိပ္ဍုၚ်ဖျး PH (၅-၇) ဂှ် တၞံမြာၚ်ဒးဂၞပ်ဂၠိုၚ်ရ။ ဗၞတ်ဂွံဍာ်ဗြဲနူစၟတ် (၅၀) ၝောံတဲ စဵုကဵု (၁၅၀) ၝောံတဲပြၚ်ဂှ် တဵုတၞံမြာၚ်ခိုဟ်ရ။ ပ္ဍဲဒေသဇၞော်ရးတၞၚ်သဳ၊ တွဵုရးဍုၚ်မန်၊ တွဵုရးဍုၚ်ကရေၚ် တဵုကၠုၚ်လဝ်တၞံမြာၚ်ဂှ် ဒှ်ကၠုၚ်လဝ်တိဍာ်၊ ဥတုဂပ်ဝ်ကဵုတၞံမြာၚ်ကီုရ။ အခိၚ်လက္ကရဴဏံ ဒေသဇၞော်ရးလ္ဂုၚ်၊ ဒေသဇၞော်ရးဨရာဝတဳ၊ ဒေသဇၞော်ရးမာန်တလေဝ် ကေုာံ ဒေသဇၞော်ရးဗဂေါတံဂှ် ညးတဵု တၞံမြာၚ်လၟိဟ်ဂၠိုၚ်တိုန်ဂှ် သ္ဂောံဆဵုကေတ်ရ။
အခါတဵုတၞံမြာၚ်မ္ဂး ဒးစွံသတိမွဲဂှ် တၞံမြာၚ်ဝွံ ဟွံဒးဂၞပ်ကဵု ဓါတ်နိုက်ထရဝ်ဂျေန်ဂၠိုၚ်ဂၠိုၚ်တုဲ ဒၞာဲတိဓါတ်နိုက်ထ ရဝ်ဂျေန် (N) ဂၠိုၚ်ဂှ် ဒးဝေၚ်ပါဲထေက်ရ။ တၞံမြာၚ် ဂွံအာဓါတ်နိုထရဝ်ဂျေန်ဂၠိုၚ်ဂှ် ပ္ဍဲခၞော်တၞံမြာၚ်ဂှ် ဒးဒှ်အာ ခၞော်ပံၚ်ပေတ်အာ၊ ဂြဂြုတ်ဒၟံၚ် ပမာညံၚ်ရဴဒှ်ဒၟံၚ်ယဲခဲါဒုတ် (အနာကြီးရောဂါ-ကြီးပေါၚ်းရောဂါ) ကီုရ။ ညံၚ်ဟွံဒးဒှ်ဗီုယဲခဲါဒုတ်ဂှ်စဵုဒုၚ်တုဲ ဒးစုတ်ကဵုဓါတ်ကေဝ်လဇြဳယာမ် (Ca) ခပဵုဗၞတ်ဂၠိုၚ်ဂၠိုၚ်ထေက်ရ။ ဒေသ လ္ၚဵုဂှ် ဟိုတ်နူပ္ဍဲတိ ဓါတ်ကေဝ်လဇြဳယာမ်အောန်ဒၟံၚ်တုဲ အခါတဵုတၞံမြာၚ်မ္ဂး သွက်ဂွံစုတ်ကဵု ကေဝ်လဇြဳယာမ်ဂှ် ဒှ်ပၟိက်ဇၞော်မွဲရ။
သၞောတ်ကၠောန်ပလေဝ်တိဂှ် အတိုၚ်သၞောတ်တဵုတၞံသတ်ဆု မပ္တံတဵုတၞံသဳဠဴ၊ တၞံဒူရေန်၊ တၞံဗဗုၚ်၊ တၞံမၚ်ဂုတ်တံကီုရ။ တၞံမြာၚ်ဝွံ ဒုၚ်ဒဏ်ဘဲ စၟစၟန်ယဲဂမၠိုၚ် မာန်နူတၞံသတ်ဆုတၞဟ်သၟာၚ်ဏီရ။ သၟာၚ်နူဂှ် စပ်ကဵုသတ်တိရစ္ဆာန် လုပ်ပလီုပလာ်လေဝ် အောန်ကီုရ။ ဟွံလံၚ်ကဵုဍာ်၊ ဟွံပၠုပ်ကဵုဍာ်လေဝ် ဗၞတ်ဒးရး ဆက်ဂျိုၚ်တဴမာန်ရ။ ဆဂး ဟိုတ်နူဟွံလံၚ်ကဵုဍာ်၊ ဟွံပၠုပ်ကဵုဍာ်ပ္ဍဲတၞံတုဲ ဆၜိုတ်သတ်အောန်အာ ဒှ်မာန်ရ။
ပ္ဍဲပွိုၚ်မွဲသၞာံမ္ဂး တၞံမြာၚ်ဂမၠိုၚ်ဝွံ ဟိုတ်နူမဗဳဇဟွံတုပ်တုဲ တၞံလ္ၚဵုဂှ် သတ်ပြဟ်၊ တၞံလ္ၚဵုဂှ် သတ်လ္ဇုဲ လေပ်ဒှ်မာန်ရ။ တၞံမြာၚ်ဝွံ ပ္ဍဲပွိုၚ်မွဲသၞာံမ္ဂး ဗၞတ်ပိအလန် လေပ်သတ်မာန်ရ။ (မွဲတၞံဟေၚ်ဂှ် သတ်တိတ်ပိအလန်ဟွံသေၚ်) ပ္ဍဲလၟိဟ်တၞံဗွဲမဂၠိုၚ်ဂှ် တၞံလ္ၚဵုဂှ် ပ္ကဴကဴပြဟ်၊ သတ်တိတ်ပြဟ်တုဲ တၞံလ္ၚဵုဂှ် ပ္ကဴကဴလ္ဇုဲအာ၊ သတ်တိတ်လ္ဇုဲအာဒှ်ရ။
သတ်မြာၚ် သတ်တိတ်ကၠုၚ် အခိၚ်ပြဟ်အိုတ်ဂှ် ဒှ်အခိၚ်ဂိတုဂျာန္နဝါတုဲ သတ်မြာၚ်ဂှ် ဂွံသွံစၚုဟ်ခိုဟ်ရ။ သတ်မြာၚ် သတ်တိတ်ကၠုၚ်ပြဟ်ပြဟ်ဏံဂှ် စနူဂိတုဒဳဇြေမ်ဗာ (၇) ပထမသတ္တဟဂှ် ပ္ကဴကဴလဝ်တုဲ ပ္ဍဲဂိတုဂျာန္နဝါရဳဂှ် ဂွံသွံစဟတောဲမြာၚ်၊ သတ်မြာၚ်ဍောတ်ဍောတ်ရ။ ပ္ဍဲဂိတုဒဳဇြေမ်ဗာ (၂၀) လက္ကရဴစပ္ကဴကဴလဝ်တုဲ သတ်တိတ်လဝ်ဂှ် လ္ဇုဲအာညိည နူသတ်တိတ်လဝ်တဲပထမဂှ်ရ။ တၞံမြာၚ်အလန်လက္ကရဴအိုတ် ပ္ကဴကဴဂှ် ပ္ဍဲဂိတုဂျာန္နဝါရဳပထမသတ္တဟတုဲ အခိၚ်သတ်၊ အခိၚ်ကြံၚ်ဍုဟ်တေံလေဝ် စိုပ်အာဂိတုဖေဖဝ်ဝါရဳ၊ ဂိတုမာတ်ရ။ ပ္ဍဲကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာဝွံ သတ်မြာၚ်တိတ်ဂၠိုၚ်အိုတ်၊ သွံရာန်လၟိဟ်ဂၠိုၚ်အိုတ်၊ စောဲသတ်မြာၚ်ကှ်ကှ် လၟိဟ်ဂၠိုၚ်အိုတ်ဂှ် ဒှ်အခိၚ်သတ်မြာၚ် သတ်တိတ်လက္ကရဴအိုတ်ဏံရ။
သတ်မြာၚ် သတ်တိတ်ကၠုၚ် အခိၚ်ဂိတုဂျာန္နဝါရဳ ပထမသတ္တဟဏံဂှ် သွံစဂွံၚုဟ်သၠုၚ်အိုတ်တုဲ သတ်မြာၚ် တိတ်ကၠုၚ် ဒေသရးဇၞော်ရးဗဂေါတေံဂှ် အာသွံဒၟံၚ် ပ္ဍဲဍုၚ်ဇၞော်လ္ဂုၚ်တေံဂှ် မွဲပသာမ္ဂး နူ (၃၀၀၀၀) ဒ္ကေဝ် စဵုကဵု (၄၀၀၀၀) ဒ္ကေဝ် ဂွံမာန်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ တၞံမြာၚ်ဂမၠိုၚ် သ္ဂောံပ္ကဴကဴပြဟ်၊ သ္ဂောံသတ်ပြဟ်ဂှ် သၟာကၠအ်လ္ၚဵုဂှ် ပလှ်ထောံခၟောံပ္ကဴ ဟွံဒှ်သတ်ဂှ်အိုတ်တုဲ စုတ်ကဵုဝါဲသၞောတ်စှေ်စှေ်၊ လံၚ်ကဵုဍာ်၊ ပၠုပ်ကဵုဍာ်သၞောတ်စှေ်စှေ် ကၠောန်သ္ပကဵုအိုတ်ရ။
တၞံမြာၚ်တဵုလဝ်ဂကူဆက်ကၞာၚ်၊ ပလေဝ်လဝ်တၞံ သွက်ဂွံသတ်မာန်လၟိဟ်ဂၠိုၚ်ဂၠိုၚ်ကီု၊ အခိၚ်အခါဟွံသေၚ် ညံၚ်သ္ဂောံသတ်တိတ်မာန်ဂှ် နူအခိၚ်ပလှ်သတ်မြာၚ်အိုတ်တေံ အခိၚ်တၞးမြာၚ်ၜတ်ၜတ်တေံ ပၟဝ်တိတ်ကၠုၚ်တေံဂှ် လံၚ်ကဵုဍာ်၊ ပၠုပ်ကဵုဍာ်အိုတ်ရ။ တမ်တၞံလ္တူရိုဟ်ကျာ (မြစ်မႊား) ဂှ် အုပ်လဝ်ကဵုဝါဲတိ၊ ဝါဲသဘာဝတုဲ လံၚ်ကဵုဍာ်၊ ပၠုပ်ကဵုဍာ်အိုတ်ရ။
သတ်မြာၚ် သတ်တိတ်ကၠုၚ် နူဂိတုဂျာန္နဝါရဳ၊ ဖေဖဝ်ဝါရဳဂှ် ဗွဲမဂၠိုၚ်စောဲပကှ်တုဲ ဂိုၚ်စွံလဝ်နဲနာနာသာ် အိုတ်ရ။ ပၞောဝ်ကဵုနဲဂိုၚ်စွံနာနာသာ်မ္ဂး နဲကၠောန်ဗ္စးမြာၚ်ဂွပ် (မရမ်းပြားအိုးသိပ်) ဂှ် ကၠောန်ဂၠိုၚ်အိုတ်ရ။ နကဵုဗ္စးမြာၚ်ကှ်ကှ်လေဝ် လ္ၚဵုဂိုၚ်စွံ၊ သွံရာန်စနွံကီုရ။ ဆဂး ဗ္စးမြာၚ်ဂွပ်ဂှ် သာတုဲညးဂမၠိုၚ် စကာဂၠိုၚ်အိုတ်ရ။ ဗ္စးမြာၚ်ဂွပ်ဂှ် ဒှ်စၞစ သွက်အပ္ဍဲကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာဟေၚ်ဟွံကဏီ ပြဟ်ပြဟ်ဏံ သွံစဒၟံၚ်ကဵု ဍုၚ်သၟာၚ်ဂမၠိုၚ်လေဝ် နွံ ကၠုၚ်ရ။ သွံဒၟံၚ်ကဵု ဍုၚ်အမေရိကန်၊ ဍုၚ်ဥရောပဂမၠိုၚ်လေဝ် လျိုၚ်တာန်ဗွဲမဂၠိုၚ်နွံကီုရ။
စပ်ကဵုနဲကၠောန်ဗ္စးမြာၚ်ဂွပ်တုဲ ပ္တိုန်ထ္ၜးကဵုဏာ ဗွဲခမၞောန်ရ။ နဲဏံဝွံ နူမိမညးချူလိက်ဏံ ကၠောန်ကၠုၚ် အဆက်ဆက်ဒှ်တုဲ ဗ္စးမြာၚ်ဂွပ်ဂှ် ညံၚ်ဂွံစွံအာလအ်လအ်မာန်၊ ညံၚ်ဂွံဒှ်အဟာရ သွက်မၞိဟ်စတံ၊ စရာဲဍာ်ဒ္ကေဝ်ဗ္စးမြာၚ်ဂွပ် ညံၚ်ဂွံနွံဂှ် စွံလဝ်တၚ်ရန်တၟအ်နွံရ။
သတ်မြာၚ်ဍုဟ်ဟွံယောပ်ဏီ (ဝမ်းယောၚ်သီးအဆၚ့်) ဂှ် ပလှ်ကေတ်တုဲ ကြဴကြာတ်ကဵုအးအးညိ။ က ရေက်ၜါကရေက်ရ။ (သတ်မြာၚ်ကရေက်လဝ်ဂှ် စုတ်ၜဵုဟွံဂွံ၊ သၞဴကဵုၜဵုဟွံဂွံ) တုဲ အတိုၚ်သတ်မြာၚ်ကရေက်လဝ်ပကတိဂှ်ရ ဒးစောဲပကှ် လ္တူဒကဝ်နှာ၊ လ္တူကၞာဲ၊ လ္တူယာတ်ပဠာတ်သတိတ်အးအးညိ။ ဒးစောဲအာ စဵုကဵုမြာၚ်ကရေက်ဂမၠိုၚ်ဂှ် ကှ်ခိုဟ်ခိုဟ်ရ။ အခိၚ်စောဲတ္ၚဲတေံဂှ် စောဲစွံလဝ်သီုဗ္တံဂှ် ဟွံဂွံရ။ အခိၚ်ဗ္တံဂှ် သီဂိုၚ်ကေတ်ညိ။ ဟွံသေၚ်မ္ဂး လ္တူဂှ် အုပ်ဂြောပ်လဝ်ကၠက်ကၠက် ညံၚ်ဟွံဒးဍာ်လတိုပ်၊ ဍာ်ဗြဲရ။ ကှ်ခိုဟ်ခိုဟ်တုဲမ္ဂး ဒးသၟးကၠေံ (ဒးပါဲထောံ) မ,မြာၚ် (မရမ်းစေ့) ဂမၠိုၚ်ဂှ်ရ။ သတ်မြာၚ်ကရေက်ကှ်ကှ် လျိုၚ်မွဲပသာမ္ဂး ဒးသၞဴ (ဒးဖုဲ) ကဵုၜဵု လျိုၚ်(၁၀)ဒ္ကေဝ်ရ။ မြာၚ်ကှ်ကှ် ကၠာနူဟွံသၞဴကဵုၜဵုဏီဂှ် ကြာတ်ကြဴကဵုဍာ်ဂံက်ဂံက် ဍာ်အးအးတုဲ ကလေၚ်ဟံၚ်ပ္တိတ်တုဲ ဂဟဲပရးစွံလဝ် ပ္ဍဲကၞာဲ၊ ပ္ဍဲထးဂှ် စဵုကဵုဍာ်ကှ် ဂွံဆဗၞတ်ညိညရ။ ဗ္စးမြာၚ်ကြာတ်ကြဴလဝ်ဂှ် သၞဴကဵုၜဵု အတိုၚ်စၞောန်လဝ်ဂှ်ဂွံရ။ မြာၚ်သၞဴလဝ်ကဵုၜဵုဂှ် ပြိုက်စုတ်၊ သိက်စုတ်ပ္ဍဲဇရဳ၊ ပ္ဍဲစှေ်၊ ပ္ဍဲစေဝ် (ပ္ဍဲထၚ်) ဂှ်မာန်ရ။ လအ်ဂွံပွိုၚ်ပိဂိတုမ္ဂး ဗ္စးမြာၚ်ဂွပ်ဂှ် စိန်ဝုန်အာတုဲ ဒှ်ဒၟံၚ်အရံၚ်သာ်ဗ္ကေတ် ၜတ်ၜတ်၊ အရံၚ်သာ်ပဠေဲဒၟံၚ် တုပ်ညံၚ်ရဴယိုဟ်စမ်ပလမ်၊ ညံၚ်ရဴယိုဟ်မြာၚ်တုဲ ဗ္စးမြာၚ်ဂွပ်ဂှ် ဍာ်ဟွံကယျဳ၊ ဍာ်ဟွံကှ် ဒှ်ဒၟံၚ်ရ။
