နာဲကသုမန်
ပ္ဍဲစၟတ်တ္ၚဲ (၂၇) ဂိတုမာတ်၊ အဃောကၠောန်သပ တ္ၚဲဒပ်ပၞာန်ဗၟာ (တာတ်မဒဝ်နေအ်) ဂှ် သ္ကိုပ်ပၞာန်ဇၞော်မေန်အံၚ်လှာၚ် ဟီုဂးတိုန် သွက်ဂွံဍဵုသၠေက်ထောံ ညးမကြံကြ ညးမကၠောန်မံၚ် ပရေၚ်ပကီုပရာပ်ကီု ညးမထံက်ပၚ်ရီုဗၚ်မံၚ် ညးမကြံကြတံရောၚ် လလောၚ်တြးလဝ်သာ်ဝွံတုဲ ပေဲါပၞာန်အပ္ဍဲဍုၚ်ဂှ် ဍေံဒေံါအာ လောဲလောဲဟွံသေၚ်ရ။ နကဵုလညာတ်ဏံပၠန်မ္ဂး ပေဲါတက်ကျာတံဂှ် ပတဝ်ဏာက္ဍိုပ်ကဵု ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ဂှ် ဒှ်ဟွံမာန်ပၠန်ရ။
ညးဂှ် မကၠောန်ဒၟံၚ် ပရေၚ်ပကီုပရာပ်ဂှ် ဒှ်ဍာံရော …
ပေဲါပၞာန်ဍုၚ်ပိုဲဂှ် ဍေံကတဵုဒှ်ကၠုၚ် ဗၞတ် (၇၅) သၞာံရ။ ဍုၚ်ကွာန်လေဝ် ဝါတ်ဒိုက် သွက်ဂွံဟီုဟွံမွဲရ။ ညးဍုၚ်ကွာန်တံလေဝ် ဒှ်ဒဒိုက် ဇၞော်ကဵုဒြဟတ်ရ။ ညးဍုၚ်ကွာန် ဗၞတ် (၈) ကိုဋ်တံဂှ် ဒးဂြိပ်ဒဴ စိုပ်ဍုၚ်သအာၚ်တုဲ ဒးလုပ်ပ္ဍဲဗဒို်ပ်ညးဒှ်ဒဒိုက် (ဒုက္ခသည်စခန်း) ကီုရ။ လတုဲ ဟိုတ်နူကဵု အပ္ဍဲဍုၚ်ဂှ် ကမၠောန်ကမေတ်ဟွံမွဲကီု အရာဒုၚ်ကာညးဍုၚ်ကွာန် (ပြည်သူ႕ ဝန်ဆောၚ်မှု) ဍိုန်လျတဴ ဗွဲမလောန်ကီုတုဲ ကောန်ဍုၚ်ပိုဲတံ ဗွဲမဂၠိ်ုၚ်ဂှ် ဒးဂြိပ်ဒဴတိတ်အာ ဍုၚ်သအာၚ်တံ ဗွဲမဂၠိုၚ်တုဲ အာကတ်ပညာ၊ အာကၠောန်စနွံကီုရ။
ပ္ဍဲကဵုပွိုၚ် (၇၅) သၞာံဂှ် ဗၞတ် (၅၀) သၞာံ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံဟေၚ် အုပ်ဓုပ်လဝ် ဍုၚ်ကွာန်ကီုရ။ ဍုၚ်ပိုဲဂှ် ကိုပ်ကၠာအိုတ်ဂှ် ဒှ်ဍုၚ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳ ဗၞတ် (၁၀) သၞာံပြၚ်ၚ်ရ။ ဂွံဗၠးၜးတုဲဂှ် ဂကူမန်တံ ဂကူကရေၚ်တံ ဂကူရခေၚ်တံ ရန်ကဵု ဂွံပတန်တွဵုရး ညးကဵုညးဂှ် အာတ်မိက် နကဵုပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ၜိုဟ်ဟ်သြိုဟ်ဟ်ကီုလေဝ် အခိၚ်တေံ ပ္ဍဲလက်ထက်ဖဆပလဂှ် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ လုပ်စံၚ် ကွာန်မန် ဍုၚ်မန် ကွာန်ကရေၚ်ကီုရ။ မန်ကဵု ကရေၚ်တံ ပဲါဟွံဗၠး ဒးရပ်လွဟ်ကီုရ။ ဍုၚ်ဗၟာ ဂွံဗၠးၜးတုဲ ပွိုၚ် (၁၀) သၞာံတုှဲဂှ် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံဂှ်ဟေၚ် ထဍေၚ်ဖျေံထောံ သၟာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တံတုဲ ဍေံတံ အုပ်ဓုပ်ဍုၚ်ကွာန် ကေတ်တ်ကီုရ။ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ဆက်ဗတိုက်အာ ဂကူချေၚ် ဂကူကချေၚ် ဂကူသေံဇၞော် ကေုာံ ဂကူကရေၚ်ဍာဲတံတုဲ ပေဲါပၞာန်ဂှ် ဍေံကၠောံထၞာန်အာ အတိုၚ်အလုံမွဲဍုၚ်ကီုရ။ ပေဲါဗတိုက် မ္ၚးနူကဵု ဍုၚ်လဂုၚ်ကဵု အဒေါဝ်ဍုၚ်ဗၟာဂှ် ဍေံကတဵုဒှ်အာ အတိုၚ်အလုံဍုၚ်မွဲရ။ ဍုၚ်ကွာန် ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ ဒးဒုၚ်စံၚ်ရ။ ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ ဒးဒုၚ်ဂစိုတ်ရ။ ကောန်ဍုၚ်အရၚ် ဗွဲမဂၠိုၚ်တံဂှ် ဒှ်ဒဒိုက်သၟးဟွံက ပရေၚ်ပညာ ပရေၚ်ထတ်ယုက် ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် ဒးဆောံလေၚ်အာနွံရ။
ပ္ဍဲကဵုသက္ကရာဇ် (၁၉၈၈) ဂှ် ကွးဘာတံ ထ္ၜးဆန္ဒ ပ္ဍဲကဵုခေတ်လက်ထက်သဵုယှေဝ်လေတ်ဂှ် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ဆက်တုဲ ပန်ဂစိုတ်ထောံ ကွးဘာ ကေုာံ ညးဍုၚ်ကွာန်တံနွံရ။ ကွးဘာတံဗွဲမဂၠိုၚ် ဒးဂြိပ်ဒဴတိတ် နူကဵုဍုၚ်ကွာန်ညးတံ နွံကီုရ။ ကွးဘာတံ ဒက်ဒပ်ပၞာန်တုဲ က္လေၚ်ပၠန်ဂတးရ။ ဆဂး ဟွံအံၚ်ဇၞးရ။ ပ္ဍဲကဵုသၞာံ (၁၉၉၀) ဂှ် ကၠောန်သ္ပကဵု ပေဲါရုဲမာဲ မွဲပေဲါရ။ ပေဲါရုဲမာဲဂှ် လပါ်ဒြဟတ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳတံ ဇၞးအာတုဲ ဒပ်ပၞာန်တံ ဟွံပအပ်အဝဵုပၠန်ရ။ ပၠောပ်ထံၚ်ကဵု သၟာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ဇၞးမာဲတုဲ ကောန်ပၞာန်တံ သ္ပမာန်ပၠန်ရ။ ချူသၞောဝ် (၂၀၀၈) တုဲ သွက်ဂွံကေတ်အာ အဝဵုပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် လၟိုန်ကာလဂှ် ချူဓမံက်ပတိတ်ရ။ ပေဲါရုဲမာဲ (၂၀၁၀) ဂှ် ပၞာန်ဗၟာတံ သၠာဲကယျိုၚ်အရာပ်တုဲ လုပ်ပေဲါရုဲမာဲရ။ ဗော်ကျခိုၚ်ယျေဂှ် ဟိုတ်နူကဵု ညးမပြိုၚ်ပကာန် ကုညးတံဟွံမွဲတုဲ ဇၞးမာဲကီုရ။ ဆဂး ပၞာန်ရာံတံ ကျအာမာဲ ပ္ဍဲကဵုပေဲါရုဲမာဲ (၂၀၁၅) ကဵု ပေဲါရုဲမာဲ (၂၀၂၀) တုဲ ပၞာန်ဗၟာတံ ဒးက္လေၚ်သီအဝဵုရ။ အကြာဂှ် ပ္ဍဲလက်ထက်အလဵုအသဳအေန်အေဝ်ဒဳ ဂှ်မ္ဂး အာဗတိုက် အာဂစိုတ်လဝ် ဂကူရဵုဟေန်ဂျာတံတုဲ ဂကူဍေံတံ ဗၞတ် (၇၀၀၀၀၀) တၠတံ ဒးဂြိပ်ဒဴနူကဵုဍုၚ်ဗၟာရ။ လက္ကရဴဏံ ဒှ်ပေဲါဗတိုက် ကုဒပ်ပၞာန်ရခေၚ် ‘အေအေ’ တုဲ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ကဵုဒဒိုက်ကုဂကူရခေၚ်တံပၠန်ရ။ လက္ကရဴအိုတ် ရဲဇကု ဟွံဇၞးမာဲ ပ္ဍဲသၞာံ (၂၀၂၀) ဝွံတုဲ သီကေတ်အဝဵုပၠန်ရ။
ရံၚ်အာဝၚ် အဆက်ဆက်ရောၚ်မ္ဂး ညးဂှ်ဂှ် သ္ပမာန်မံၚ် လတူသၟာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ကေုာံ ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံရောဂှ် တီကၠးမံၚ်ရ။ နကဵုဒြဟတ်လွဟ် သီုကဵုက္ၜၚ်ကျာ ညးဂှ် သ္ပမံၚ်ပကီုပရာပ် လတူညးဍုၚ်ကွာန်တံရော။
ပၞာန်ဗၟာတံ ရန်လဝ် ဂွံအဝဵုထာဝရ …
အတိုၚ်ဟီုလဝ် ဗွဲလတူတေံရ ပၞာန်ဗၟာတံဂှ် ချူလဝ်သၞောတ်ဝ်ဒက်ပတန်ဍုၚ် (၂၀၀၈) တုဲ ဟွံဒးလုပ်ရုဲ ပ္ဍဲကဵုပေဲါရုဲမာဲမွဲသာ် လုပ်ကေတ်အဝဵု (၂၅) တၟအ်ကၠံ ပ္ဍဲကဵုကၠတ်ထဝ်ကၟိန်ဍုၚ်ကဵု ကၠတ်ထဝ်တွဵုရးကီုရ။ ပ္ဍဲကဵုအလဵုအသဳလေဝ် လုပ်ကေတ်ဒၞာဲ နဒဒှ် ဒု-သမတတုဲ ဒၞာဲဝန်ဇၞော် ပၟိက်ဇၞော် (၃) ဒၞာဲ – ပရေၚ်စဵုဒၞာ၊ ပရေၚ်အုပ်ဓုပ် အပ္ဍဲဍုၚ် ကေုာံ ပရေၚ်ဂီုကၠီုပယျဵုဂှ် ထပ်ကေတ်လဝ်ပၠန်ရ။ ဟီုဇေတ်တ်မ္ဂး အတိုၚ်သၞောတ်ဝ် (၂၀၀၈) ဂှ် ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ဂွံလဝ်အဝဵုတၟာဂလိုၚ်ရောၚ်။
ဆဂး ဂွံလဝ်အဝဵုဂလိုၚ်ဏံရ မုဟိုတ်ဒးသီအဝဵုရော? က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ဒှ်ဒဝိၚ်ရ။ ညာတ်လတူအတ္တ ညးတံ ဂၠိုၚ်ရ။ ယဝ်ရ ဍုၚ်ဗၟာ ဒှ်ုအာဒဳမဝ်ကရေဇြဳပေၚ်ၚ်ရောၚ်မ္ဂး က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ကၠောန်စ ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ဝါတ်ရောၚ်။ အခန်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ညးတံ လအ်အာ အောန်အာ ဒှ်မာန်ရောၚ်။ ညးတံ ၜးကယျိုၚ်တုဲ လုပ်ပြိုၚ်ပေဲါရုဲမာဲပၠန်လေဝ် ဟွံဇၞးမာဲရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ဂၠံၚ်တရဴဒဳမဝ်ကရေဇြဳဂှ် ဟွံကိတ်ညဳ ကုညးတံရ။ မွဲသာ်ပၠန် ဂၠံၚ်တရဴပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ဂှ် ဟွံပြေပြံၚ်ရ။ ၜိုဟ်လလမ်အာမ္ဂး ပေဲါပၞာန်တံ ဒေံါအာရောၚ်။ ခရိတ်စတံ အိုတ်အောန်အာရောၚ်။ သ္ကိုပ်ပၞာန်ဗၟာတံကီု မသဍေံတံကီု ဟိုတ်နူကဵု ကူသာန်သွံရာန် လွဟ်လနက်တုဲ လောဲတိုန်အာရ။ အခေါၚ်အရာသာ်ဏံ ဟွံမိက်ဆောံလေၚ်ရ။
တ္ၚဲဏံ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံ ဂစာန်မံၚ် သွက်ဂွံကေတ်အဝဵုထာဝရဂှ် နကဵုသက်သဳ ကၠးမးမံၚ် (၂) သာ်ရ။
တၚ်မွဲ – ပေဲါရုဲမာဲ နဲကဲ PR
လၟုဟ်ကံၚ်ဇြဳပၞာန်ကီု ကဝ်မယှေန်ပေဲါရုဲမာဲကီု ဟီုဂးဒၟံၚ် သွက်ဂွံကၠောန်ပေဲါရုဲမာဲ နကဵုနဲကဲပေဲါရုဲမာဲ ‘ပါ်ပရအ်ဒၞာဲခုၚ် လတူလၟိဟ်မာဲ’ (Proportional Representation) ဂးလဝ်ရ။ ပေဲါရုဲမာဲသာ်ဏံဂှ် ခိုဟ်သွက်ဗော်ဍောတ်တ်တံ သီုကဵုဗော်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံရောၚ် ဂးလဝ်ရ။ ဆဂး ကံၚ်ဇြဳပၞာန် (ဝါ) ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံဂှ် ဍေံတံကၠောန်ပေဲါရုဲမာဲ PR ဏံဂှ် ဍေံတံ သွက်ဂွံကေံဇျှာပ်အာ အဝဵုရောၚ်။ ပ္ဍဲကဵုသၞောတ်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳဏံ ဗော်ဇဳလုပ်ပြိုၚ်တုဲ ပါ်ပရအ်ကဵု မမာဲရောၚ်တှေ် ဗော်မွဲမွဲ ဂွံဇၞး ၜက်အာ (၂၅) တၟအ်ကၠံ ဒှ်ဝါတ်တုဲ ဂွံဒှ်အလဵုအသဳဒုၚ်သဇိုၚ် (ဗီု NLD ကဵု USDP) အခိၚ်တေံဂှ် ဒှ်ဝါတ်ရောၚ်။ အဃောဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ပြးဇးသာ်ဏံဂှ် ဒပ်ပၞာန်ဂှ် ဟွံလုပ်ပေဲါမွဲသာ် ဂွံလဝ် (၂၅) တၟအ်ကၠံတုဲ ဂွံလဝ်စေဝ်လတူ ဒှ်မာန်ရောၚ်။ အလဵုအသဳဂှ်လေဝ် ဒှ်အာ အလဵုအသဳပံၚ်ကောံတုဲ ပၞာန်တံ ပၠောပ်အဝဵုသြဇာညးတံ ၜိုတ်ဒးစိုတ် ဒှ်မာန်ရ။
တၚ်ၜါ – ဗော်ညးဍုၚ်ကွာန်ထံက်ဂလာန် ဒးဒုၚ်ပဲါတး …
ကံၚ်ဇြဳပၞာန်တံ ဖန်ဇန်လဝ် အလန်ဏံဂှ် နကဵုဗော်ထံက်ဂလာန်ညးတံသၟးကီု ဗော်ကောန်ဍုၚ်အရၚ် ဍောတ်တ်တံဟေၚ် သွက်ဂွံလုပ်ပေဲါရုဲမာဲရ။ ဗော်ညးဍုၚ်ကွာန်ထံက်ဂလာန် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ညးဍုၚ်ကွာန် ညးဍုၚ်ကွာန်ထံက်ဂလာန် ဗော်ကောန်ဍုၚ်အရၚ် ဒြဟတ်ခိ်ုဟ်ဟ်တံ ညံၚ်ဟွံဂွံလုပ်ပေဲါရုဲမာဲ မွဲနဲမွဲဗီု နူကဵု ကမ္မယှေန်ပေဲါရုဲမာဲတံ စဵုဒၞာအာရောၚ်။ ခြာဟွံလအ်ကၠာတေံ ကမ္မယှေန်ပေဲါရုဲမာဲတံ ကဵုသတိ ကုဗော်အေန်အေဝ်ဒဳကဵု ဗော်သွးကောန်ဍုၚ်အရၚ် (SNLD) တံ ဟိုတ်နူကဵု ဟွံကဠၚ်အမိၚ် ဂးတုဲ သွက်ဂွံဗဒေံါထောံ ကၠောန်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ပွိုၚ် (၃) သၞာံကီုရ။ အဃောဗော်ဇၞော် (၂) ဗော်ဏံ ဒးဒုၚ်ဗဒေံါ ဟွံကဵုကၠောန်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တုဲ ကံၚ်ဇြဳပၞာန် ကၠောန်ပေဲါရုဲမာဲရောၚ်မ္ဂး ဗော် (၂) ဗော်ဏံ ကလှ်စှေ်အာမာန်ရောၚ်။ စကာနဲကဲ ပပ်ပ်ပဳပဳတုဲ သွက်ဂွံကေတ်ဇၞးဂှ် ပၞာန်တံ ချပ်လဝ်တုဲတုဲရောၚ်။
တက်ကျာပရေၚ်ၜို်ဟ်လလမ် ဟွံလောဲသွာ …
လောန်ကၠုၚ်စၟတ်တ္ၚဲ (၂၁) ဂိတုမာတ် ညးစၞးအာဇြဳယာန် ဝန်ဇၞော်ဍုၚ်သအာၚ်ကာန်ပူချာ ကၠုၚ်ဝေၚ်ဍုၚ်ဗၟာ အတိုၚ်နူကဵုဂကောံအာဇြဳယာန်တံ ပအပ်ပြာပ်နၚ်ကဵုတာလျိုၚ်ရ။ ညးတေံ အာတ်ဆဵု ကုဒဝ်သာန်သုကျဳတုဲ အာတ်မိက် ကံၚ်ဇြဳပၞာန် သွက်ဂွံဗလးကဵု ကောန်ထံၚ်သၟာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တံရ။ ဆဂး ကံၚ်ဇြဳပၞ့ာန်တံ ဟွံကဠၚ်စအရေဝ်ညးတေံရ။ အတိုၚ်အရေဝ်သမ္တီညးတေံ မွဲပါၚ်ဂှ်မ္ဂး “ပြဟ်ဟ်ဏံ ကောန်ဍုၚ်ဗၟာတံဂှ် ချပ်မံၚ် ညးမွဲ ကေုာံ ညးမွဲ သွက်ဂွံဗတိုက်ညးသကအ်ရ။ ပ္ဍဲကဵုမွဲသၞာံဏံ ဂွံတက်ကျာပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ဂှ် ဒှ်ဟွံမာန်”ကီုရ။
အရေဝ်ဝန်ဇၞော်ဍုၚ်သအာၚ်ကာန်ပူချာဏံ ဍာံပြရ။ ကံၚ်ဇြဳပၞာန်/ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံဂှ် ဍေံတံ မိက်ဂွံဖအိုတ်ထောံ ရဲပၠန်ဂတးတံရ။ ပြဟ်ဟ်ဏံ မ္ၚးနူကဵု ဒပ်ရပ်လွဟ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံတုဲ ဒပ်ရဲဒဳမဝ်ကရေဇြဳ သၟဝ်တဲအလဵုအသဳအေန်ယူဂျဳဂှ် မံက်တိုန်ပၠန်တုဲ ဂကောံပၠန်ဂတးတံ ဂေတ်ဗိုၚ်အာရ။
ပေဲါပၞာန် အပ္ဍဲဍုၚ်ဂှ် သွက်ဂွံအိုတ်အးအာဂှ် ဟွံလောဲသွာရ။ ညးမွဲ ကေုာံ ညးမွဲ ကေတ်ဇၞးညးသကအ် ဟွံမာန်ရ။ ပေဲါပၞာန်ဏံ လအ်မံၚ်ဏီရ။ နဲခိုဟ်အိုတ်ဂှ် သွက်ဂွံတက်ကျာ ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ရ။ သောၚ်ကလး ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ရ။ ဒးပါ်ပရအ်အဝဵု ညးသကအ်ရ။ လညာတ်ဟွံတုပ်ညးသကအ်လေဝ် ပညဳပညပ်အာညးသကအ်ရ။
ဆဂး ယဝ်ရဒပ်ပၞာန်ဗၟာ မိက်ဂွံက္ၚေံာပ်လဝ် အတိုၚ်ပတိုန်ထ္ၜး ဗွဲလတူတေံမ္ဂး အကာဲအရာဍုၚ်ပိုဲဂှ် ဗၠိုက်တၞီအာရောၚ်။ အခုိုက်ဒပ်ပၞာန်ဗၟာတံဂှ် ဇၟာပ်မၞိဟ်တံ ဂကောံတံ ဒးဖျေံလွဟ် ကုညးတေံရောၚ်ဟီုမ္ဂး ပရေၚ်ၜိုဟ်လလမ်ဂှ် ကလိဂွံဟွံလောဲသွာရောၚ် ပတိုန်ထ္ၜးဏာရ။
