စေတနာ လှာၜိုပ်
ယွံသၟတ်တံ ပရေၚ်ထိၚ်ဒဝ် ဍုၚ်ကွာန်ဇကု တီကၠိုဟ်ကၠုၚ် ဗွဲမထေက်ကြိုက် သွက်သၟတ်ကောန်ၚာ် လက္ကရဴတေံ ဂွံကွာ်ခ္ဍောန်ဗက်ဒးကီု သီုကဵုဂွံကၠိုဟ်တဴ ပရေၚ်လညာတ်မွဲမွဲ ဗွဲမဒးရးကီု ရံၚ်အာကဵု အကာဲအရာ အသိၚ်ဇြဟတ်ကၟိန်ဍုၚ်ပိုဲဏံ ပြံၚ်လှာဲ စပ်ကဵုပၞာန်သီအဝဵုတုဲ လ္တူရဲညးဒးဒုၚ်သီအဝဵု ဗော် (အေန်အေဝ်ဒဳ) တ္ၚဲဏံ ဂိဓဇတ်သ္ကေဝ်ကၠုၚ်ဟီုဂှ် ပြဟ်ဟ်ဏံ ဂကူညးကဵုညးရ က္လေၚ်ပၠံၚ်အဝဵု ပ္ဍဵုပ္ဍိုက် ဂစိုတ်မံၚ်ညးသ္ကံသၟးဟွံက အသိၚ်ညးဂွံလဝ်အဝဵုတံ ထ္ၜးစရာဲ လ္တူပၠန်ဂတးရပ်လွဟ် ကောန်ဂကူ ကောန်ဍုၚ်အရၚ် ဝေၚ်သ္ဘၚ်ပေါဲဗ္တိုက်ဂၠိုၚ်သာ်ဇဳဒိုဟ် မံက်ထေၚ်လဵုဒၟံၚ်ရ။
မတ်သၟာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ပၠန်ဂတးရပ်လွဟ်တံ ခါတ်မံၚ်အကာဲ လ္တူစၞာဲ ညးဂွံလဝ်အဝဵု ဗီုဆဵုမံၚ်တ္ၚဲဏံဂှ်ရ၊ ညးဂွံလဝ်အဝဵုတံ ၜိုတ်လဵုသရောပ်လဝ် လဝေၚ်ဇာတ် လ္တူပၠန်ဂတးရပ်လွဟ် ဂကူကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံရောဂှ် သ္ၚဳဂၠိပ်မ္ဂး ဒးဖေက်ဂၟံက်ရ၊ ဒ္ဂေတ်ပွညးဂွံလဝ်အဝဵုတံ ရပ်လဝ်မဗဳဇနူတမ် “ဝါဒမဟာဂကူ” ၚိတ်သုၚ်လဝ် ဒဵုကဵုတ္ၚဲဏံရ။
အတိုၚ်ဂလာန်နူတမ် သ္ကိုပ်ပၞာန်အံၚ်ဆာန် ပယျေဝ်လဝ်သၟန်ပါၚ် ဂျိုၚ်ကဵုမအရေဝ် တုပ်လဝ်စိုတ်ကဵု ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံဂှ် ဍုၚ်ပိုဲဏံ ဂွံၜိုဟ်သြိုဟ် ဗွဲလၟိတ်မာန် ဒက်ပ္တန်အာ ကၟိန်ဍုၚ်ပံၚ်ကောံ ဖေတ်ဒရေဝ်မွဲဏောၚ်ဂှ် နူကဵု (၁၉၄၇) တေံရ တုပ်လဝ်စိုတ် ထ္ပက်လဝ်စၟတ်တဲ လိက်ကသုက်ရ။
ခေတ်တၠအဝဵုပၞာန် အဆက်က်ဏံ မိၚ်ဒးရမျှာၚ် ဖေတ်ဒရေဝ်မ္ဂး ဟွံဒးဂၞပ်စိုတ်အိုတ်ရ၊ လ္တူအလဵုအသဳတ္ၚဲဏံ နွံပၟိက်ဂှ် ဒဳမဝ်ကရေဇြဳဟေၚ် ပြေၚ်လးလဝ်ဂၠံၚ်တရဴဂှ် ဒှ်ကၠုၚ်ပရေၚ်ဆိုအ်ဗကဵု ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံရ၊ အတိုၚ်ဂၠံၚ်မူဒပ်ပၞာန်ဂွံလဝ်အဝဵုဂှ်ပၠန်လေဝ် ရပ်လဝ်သၞောဝ် ၂၀၀၈ ဂှ် ဒဵုကဵုတ္ၚဲဏံ ဟွံဗလးတဲဏီ၊ ပၠန်ဂတးရပ်လွဟ် ကောန်ဍုၚ်အရၚ် ကေုာံ ညးဂွံလဝ်အဝဵုတံ တက်ကျာသဳကၠဳ ဂၠာဲသွဟ်ဓဝ်ဍာံ ဟွံတုဲဒှ်ဏီတုဲ စၞာဲမတ်သၟာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ညးတံ ထပ်ကဵုထပ် ဗ္ဂေတ်မံၚ်ကၠေၚ်က္ဍဟ် ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံရ။
အတိုၚ်မူဂၠံၚ်တရဴညးတံကွာ်ဂှ် ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံလေဝ် စိုတ်ဂွံလုပ်စကဵု လညာတ်ညးတံကီု ခၞံပ္တိုန်အက္ခရ် (အေန်ဇြဳအေ) ဒေါံပန်ပှော်အလုံဍုၚ် သွက်ဂွံတက်ကျာ သဳကၠဳပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်လ္တူခုၚ် ပတဝ်အာက္ဍိုပ် ဂၠာဲသွဟ် အခေါၚ်အရာ ကောန်ဂကူ သီုဒက်ပ္တန်သမ္မတကၟိန်ဍုၚ်ပံၚ်ကောံ လးလဝ်ဂၠံၚ်တရဴ တၚ်ပၟိက်ဇၞော်ဂမၠိုၚ် ဒးနွံထေက် လ္တူကောန်ဍုၚ်အရၚ် ပ္တိုန်ထ္ၜးအာတ်မိက် အခေါၚ်အရာဂမၠိုၚ်ဂှ်လေဝ် ရုဲစှ်ကဵုကၠုၚ်ညိညဇြိုၚ်သာ အာတ်မိက်အဓိကဂှ် အခေါၚ်အရာဂကူဟေၚ်ရ၊ ပရေၚ်ကမ်ကုသဵု ဂကူညး ညးဖန်ဖက်ကေတ်မာန် သွဟ်ဍာံမံက်ကၠုၚ်တုဲ ပခက်ဆိုအ်လဝ် လ္ပာ်ဒပ်ပၞာန် ရပ်လွဟ် လ္တူပၠန်ဂတး ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံအိုတ်ရ။
၁) အာကၠုၚ်နကဵုကယျိုၚ်ပၞာန် မွဲဂကောံကဵုမွဲဂကောံ ဒးကဵုသမ္တီ
၂) အရာသၠဲပ္တိတ် ပံက်ပ္တိုန်ဒပ်ပၞာန် ဟွံကဵုအခေါၚ်
၃) ပကောံဇြဟတ်ဒပ်ပၞာန် (ဂလိုၚ်ဇြဟတ်) တံ သ္ပဟွံဂွံ
တၚ်တၞဟ်ဟ် နွံတဴနာနာတုဲ သွက်ဂွံပ္ညဳအာ မွဲအခန်တုဲမွဲအခန်ဂှ် ပၟိက်ညး တံၚ်အခိၚ် အခေါၚ်အရာ ရဲပၠန်ဂတးတံနွံရ၊ ဂွံၚိတ်ထောံ ကောန်ဍုၚ်အရၚ် ရဲရပ်လွဟ်ပၠန်ဂတးလေဝ်ဟီုမာန်၊ ဂွံဆက်အယုက် ၜိၚ်မံၚ်ဍာ် ပ္ဍဲဘဝဍိက်လေဝ် ဒှ်မာန်၊ အတိုၚ်တၠပညာ ဂကူပိုဲတံညာတ်ဂှ်ရ။
ယွံသၟတ်တၠပညာတံ သွဟ်ဍာံ ကေတ်အခေါၚ်အရာဂကူဟီုဂှ် အဓိကဇြဟတ်ကောန်ဂကူပိုဲ ကောံကလောံညဳသာရ၊ သွက်ဂကူပိုဲ ဂွံဗ္တိုက်ကေတ် အခေါၚ်အရာဂကူဂှ် ဇြဟတ်ဂကူမန် အလုံလိုက်မွဲ တံၚ်တဲဗန်ကအ် ကသေအ်ကၟဝ်တုဲ အခေါၚ်အရာဂကူ စၟဳမံၚ်တ္ၚဲဏံဂှ် ဟွံဒးဂၠာဲ အ္စာဂၞန်တး(နန်တး)စ မွဲသာ် က္လိဂွံမာန်ရောၚ်။
ပ္ဍဲဂကူပိုဲ လုပ်မံၚ်ပေါဲဗ္တိုက်တ္ၚဲဏံဂှ် ပကောံဇြဟတ်ဂကူကၠာဏောၚ်၊ ဂွံဇြဟတ်တုဲ သွက်ဂွံဗ္တိုက် အခေါၚ်အရာဂကူဂှ် ဇြဟတ်ဒပ်ပၞာန်ရပ်လွဟ် ဒးနွံဏောၚ်၊ ပ္ဍဲအရာ တက်ကျာသဳကၠဳ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂှ်လေဝ် ဒးဟီုအရေဝ် ကဵုဒပ်ပၞာန်ဂှ် ပၟိက်ဇၞော်မံၚ်ရောၚ်။
ပ္ဍဲအရာပစ္စုပ္ပန်ဏံ ကမ်ကုသဵုဂကူညးကဵုညး ဖန်ဗဒှ်တဵုကဠုတ်မံၚ်အိုတ်တုဲ ဂွံဒှ်သတ်ကၟဝ်ဇဝ်ပ္ကဴခိုဟ် တာလျိုၚ်ညးကဵုညး လ္ၚဵုစုတ်ကဵုဝါဲ လ္ၚဵုဆာဲစဝ်ဍာ် ပိုက်ချောဲ ဇျှာ်တိ ဗဝ်တမ် တၞံနွံကဵုဂုဏ်ဏံ သွက်သၟတ်မိမ ကောန်ဂကူပိုဲတံ ဂွံၜှ်ပလှ်အာဂှ် လ္ပဝိုတ်၊ အဲဒှ်ဂကူမန်မွဲမ္ဂး စိုတ်တၠ ယဝ်လွဳ ဟွံဒးဟဳဒၟံၚ်ဘဝဍိက် ပၟိက်ညးဂွံအဝဵု ပ္ဍဵုပ္ဍိုက် ကၟာတ်ကၠုၚ်အခေါၚ်အရာ ဂကူပိုဲဂှ် ယဝ်မံၚ်အတိုၚ်ဏံ ဆလအ်လေဝ် ပရေၚ်ကောန်ဂကူဇကု လ္တူဂၠးကဝ် ကျေဝ်ဝ်ဂှ် ဟွံဂွံက္လေၚ်ချူရ။
သၟတ်တၠပညာဂကူပိုဲတံ ကေတ်မံၚ်ယၟု လ္တူကျာသၟးဂှ် ပူဂဵုမွဲရ ဒှ်အာဇာနဲတုဲ မိမကောဒေံ ကောန်ဂကူဇကုဂှ် ယၟုဘဝဂကူ- ကဵုနက်ဗၠိုက်စှေ်မံၚ် သိုက်က်ဂှ် ထေက်ကဵုဒးချပ်၊ ဘဝညးတံဗၠိုက်မ္ဂး မၞးလေဝ်မန်ရ ဗၠးဟွံသေၚ်၊ အရေဝ်ညးဇၞော်တံဟီု “ဒးတမ် ကၞောတ်ဂိ-ဒးကၞောတ်တၞံဂိ” မိကဵုလဝ်အာဲ သွက်ဂွံယဵုပ္တိုန်ဘဝနာဲ စိုတ်တၠ ဇကုဂှ် လ္ပကဵုဒှ် မၞိဟ်ကျဘဝ ပ္ဍဲဂကူ လ္တူဂၠးတိဏံ ဂွံချူစွံလဝ်ယၟုကျေဝ်ဝ် အက္ခရ်ကၠးကၠး ယၟုပြးပ္ဍဲလိုက် ဂိုၚ်သမ္တီလဝ်ညိ။
ပ္ဍဲကဵုဗျူဟာသၟတ်မွဲဓဝ် သွက်ညးသၟတ်တံ ထေက်ကဵုဒးချပ် ဂၠံၚ်တရဴဏံ ဟွံလံဟွံသ္ၚောဲရ၊ စိုတ်ဇကုရ ဇကုဒးက္လေၚ်ပလေဝ်၊ တီဆၜိုတ်ဍိုက်ဂၠုၚ်သၟး ဇကုဟွံဒုန်မ္ဂး တိုၚ်ပ္ကဴဂတတေံဂှ် လအ်စိုပ်ရသၟတ်၊ ပ္ဍဲကောန်ဂကူပိုဲဂှ် ဝၚ်အခေါၚ်အရာဂကူ ဗၠိုက်ဒၟံၚ်ဏီရ၊ ဂွံဒှ်ဒၠေၚ်ခိုၚ် လျိုၚ်တုပ်ဂှ် ဒးလုပ်ကေတ်တာလျိုၚ် ပ္ဍဲဂကူပိုဲအိုတ်ရ။
ဆၜိုတ်ပါၚ်တြၚ်ဏံမွဲ ဒးဒုၚ်ကၟာတ်လဝ်ဂှ် ဇြဟတ်ညးပံက်တံ ဟွံမွဲမ္ဂး ဒးဂၠုမံၚ် သွက်ခန်လ္ၚတ်ဂကူ မွဲပ္ၚံက်ပၠန်ရ၊ ပါၚ်တြၚ်ဏံ ဂွံပံက်မာန်ဂှ် ညးချပ်အဲချပ် ပကောံဇြဟတ်တုဲ ဂိုတ်ဓရိုဟ်တိုန်ညဳညဳမ္ဂး ဆဵုအာသွဟ် အခေါၚ်အရာဂကူ ဗွဲစၟတ်ရောၚ်။
တိုၚ်ပ္ကဴ အခေါၚ်အရာဂကူပိုဲဂှ် မၚ်ဒုၚ်တၠုၚ်မံၚ် ဇြဟတ်ကောန်ဂကူပိုဲရောၚ်၊ ရံၚ်ကဵုဘဝ ကောန်ဂကူပိုဲတုဲ ညးမွဲဝဵု အဲမွဲဒၠေၚ် ဂၠေၚ်ယိုက် တ္ၚိန် ဗအ်၊ တၟံ(ဇၟာပ်)မန် ကော်ဗြု ကောံကလောံညဳသာတုဲ အတိုၚ်အဓိဋ္ဌာန်သၟတ်ရန်လဝ် အံၚ်ဇၞးဍာံဟေၚ်ရ။
၁) ဂကူဂွံဗၠးၜး အဲဂံၚ်သၠးလမျီု
၂) အခေါၚ်ပိုဲ ဍုၚ်ပိုဲ အာဲတိဍာ်ပိုဲဟွံဂွံ-ပိုဲဟွံဒေါံ
၃) အဝဵုပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂကူပိုဲ ဒးအံၚ်ဇၞးရောၚ်
၄) ဇြဟတ်ဒပ်ပၞာန်ပိုဲ ညံၚ်ဂွံဇၞော်မောဝ် ဒးလုပ်ကေတ်တာလျိုၚ်
၅) ဂကူကဵုအဲ-အဲကဵုဂကူ ညိဟွံကရဴစး
၆) ဇြဟတ်အဝဵုပၠန်ဂတး ဇၞော်တၟးပ္ဍဲအခေါၚ်အရာ
ရ) ကမၠောန်ဖဵုဂကူမန် ကၠောန်ညိလ္ပဇြိုၚ်စိုတ်
ယွံသၟတ်မန် ကောန်ၜိုပ်တံ ဂတှ်ဂကူဇကု ဇၟာပ်ညးအဲ ဒးလေဲပရေတဴမံၚ်ဏီ ညံၚ်ဝတ်တာလျိုၚ်ဇကု ဂွံလေဲပရေမာန်ဂှ် ညးညးအဲအဲ ကသေအ်ကၟဝ်တုဲ လုပ်ဗ္တိုက်ကေတ် အခေါၚ်အရာဂကူအိုတ်စိုအ် ။ ။
